Search

Zahvaljujući amfifilnoj strukturi i mogućnosti građenja konjugata, žučne kiseline - endogeno sintetisani produkti katabolizma holesterola su prepoznate kao potencijalni nosači lekova i promoteri transporta kroz biološke membrane. Otkriće da aktivacijom specifičnih nuklearnih receptora regulišu ekspresiju gena uključenih u plejadu signalnih puteva uključenih u metabolizam, proliferaciju i diferencijaciju ćelija i onkogenezu, proširilo je ulogu žučnih kiselina u odnosu na inicijalno opisanu ulogu intestinalnih emulgatora. Žučne kiseline se danas ne smatraju samo pasivnim nosačima lekova i promoterima transporta kroz biološke membrane već i molekulima sa farmakodinamskom funkcijom, koji regulišu različite aspekte integrativnog ćelijskog metabolizma. Doksorubicin je jedan od najčešće korišćenih antineoplastičkih agenasa i sastavna je komponenta mnogih hemoterapijskih protokola u lečenju solidnih i hematoloških maligniteta. Međutim, hepatotoksični i kardiotoksični efekti značajno ograničavaju upotrebu ovog, inače veoma korisnog antitumorskog agensa. Pojava odložene dozno-zavisne kardiotoksičnosti predstavlja značajan zdravstveni problem onkoloških pacijenata sa uspešno lečenim malignitetom, naročito pacijenata lečenih u pedijatrijskom uzrastu. Budući da je razvoj novih lekova veoma dug i skup proces sa neizvesnim ishodom, poboljšanje farmakodinamskih i farmakokinetskih svojstava već postojećih antitumorskih agenasa sa dokazanom efikasnošću, uz smanjenje toksičnih efekata, predstavlja racionalan istraživački pristup u savremenoj medicini. Osnovni cilj ovog rada je ispitivanje uticaja žučnih kiselina ursodeoksiholne, henodeoksiholne i 12-okso-henodeoksiholne kiseline (12-monoketoholne kiseline) na citotoksičnu aktivnost doksorubicina prema MCF-7 ćelijskoj liniji humanog adenokarcinoma dojke i ispitivanje molekularnih mehanizama odgovornih za farmakodinamske efekte. Takođe su navedene žučne kiseline ispitane kao promoteri transporta koji utiči na prodor i kumulaciju doksorubicina u malignim ćelijama. U ovom radu je ispitan uticaj koadministracije navedenih žučnih kiselina sa doksorubicinom na odložene toksodinamske efekte (hepatotoksičnost i kardiotoksičnost) kod pacova, ali i efekti pretretmana žučnim kiselinama na koncentracije doksorubicina u krvi, bilijarnu ekskreciju leka kao i kumulaciju u jetri i miokardu eksperimentalnih životinja. Žučne kiseline su u netoksičnim koncentracijama potencirale in vitro citotoksične efekte doksorubicina na MCF-7 ćelijskoj liniji pri čemu je henodeoksiholna ispoljila sinergistički efekt, dok su ursodeoksiholna u 12-monoketoholna ispoljile aditivni citotoksični efekt sa doksorubicinom. Ispitivanjem molekularnih mehanizama citotoksičnih efekata utvrđeno je da su žučne kiseline u različitom stepenu potencirale apoptozu ćelija mitohondrijalnim putem uticajem na ekspresiju pro- i antiapoptotskih proteina na transkripcionom nivou i povećale stres endoplazmatskog retikuluma, ali i dovele do alteracija ekspresije gena koji kodiraju sintezu antioksidativnih enzima, transmembranskih efluks proteina i enzima uključenih u metaboličku inaktivaciju leka. Žučne kiseline u netoksičnim koncentracijama su takođe značajno povećale prodor i kumulaciju doksorubicina u MCF-7 ćelijskoj liniji. U in vivo sistemu, koadministracija žučnih kiselina nije rezultovala u poboljšanju odloženih toksodinamskih efekata visokih doza doksorubicina na biohemijskom i molekularnom nivou. Međutim, nakon pretretmana žučnim kiselinama, vrednosti koncetracija doksorubicina u serumu su bile povišene nakon pretretmana urso- i henodeoksiholnom kiselinom i snižene nakon pretretmana 12-monoketoholnom kiselinom uz povećanje bilijarne sekrecije doksorubicina. Pored promena u farmakokinetskom profilu doksorubicina, pretretman žučnim kiselinama je blago redukovao prodor i kumulaciju doksorubicina u hepatocite i kardiomiocite. Na osnovu rezultata ove studije može se zaključiti da primena ispitivanih žučnih kiselina sa doksorubicinom povećava prodor i poboljšava farmakodinamski profil doksorubicina in vitro, na ćelijskom modelu humanog adenokarcinoma dojke. Poboljšanje selektivnog preuzimanja i prodora doksorubicina u maligne ćelije koje nije praćeno povećanom kumulacijom u normalnim tkivima, kao i poboljšanje antitumorskog dejstva doksorubicina sa mogućim smanjenjem doze uz smanjenje pojave dozno-zavisnih neželjenih dejstava doksorubicina čini žučne kiseline molekulima kandidatima za dalja ispitivanja u cilju razvoja novih, poboljšanih antitumorskih terapijskih strategija. Due to the amphiphilic structure and the significant conjugation potential, bile acids - endogenously synthesized products of cholesterol catabolism have been recognized as potential drug carriers and promoters of transport through biological membranes. The discovery that by activating specific nuclear receptors bile acids regulate the expression of genes involved in various signaling pathways including metabolism, cell proliferation and differentiation as well as carcinogenesis, expanded initially ascribed role of intestinal emulsifiers to the various fields. Bile acids are now considered not to act only as passive carriers of drugs and promoters of transport through biological membranes, but also as the molecules with pharmacodynamic activity, regulating various aspects of integrative cellular metabolism. Doxorubicin is one of the most commonly prescribed antineoplastic agents as an integral component of many chemotherapy protocols in the treatment of both solid and hematologic malignancies. However, hepatotoxic and cardiotoxic effects significantly limit the use of this, otherwise, very useful anti-tumor agent. The development of dose-dependent cardiotoxic side effects represents particular health issue in successfully treated oncological patients, especially among survivors of pediatric malignancies. Since the development of new drugs is very long and expensive process with an uncertain outcome, improving the pharmacodynamic and pharmacokinetic properties of the existing agents with proven efficacy, while reducing toxic side effects, represents a rational approach to research in modern medicine. The main objective of this work is to examine the role of bile acids: ursodeoxycholic, chenodeoxycholic and 12-oxo-chenodeoxycholic acid (12-monoketocholic acid) on the cytotoxic activity of doxorubicin in the MCF-7 human breast adenocarcinoma cell line, and to get insight on molecular mechanisms responsible for underlying pharmacodynamic effects. The capacity of bile acids to promote the transport and accumulation of doxorubicin in malignant cells was also evaluated. In addition, the effect of co-administration of the bile acids with doxorubicin on delayed toxodynamic effects (hepatotoxicity and cardiotoxicity) in rats, as well as the effects of bile acid pretreatment on the doxorubicin serum concentration and pharmacokinetic profile, biliary excretion of the drug as well as accumulation in the liver and myocardial cells of experimental animals were examined. Bile acids applied in non-toxic concentrations potentiated in vitro cytotoxic effects of doxorubicin in MCF-7 cell line. Chenodeoxycholic acid exhibited a synergistic effect, whereas ursodeoxycholic and 12-monoketocholic acid exhibited an additive cytotoxic effect with doxorubicin. By examining the underlying molecular mechanisms of cytotoxic effects, bile acids have been found to potentiate apoptosis of cells by mitochondrial-dependent pathway by modifying the expression of pro- and anti-apoptotic proteins at the transcriptional level and to increase endoplasmic reticulum stress, but also have altered the expression of genes encoding the synthesis of antioxidant enzymes, transmembrane efflux proteins and enzymes involved in metabolic inactivation of the drug. Non-toxic concentrations of bile acids also significantly increased the penetration and accumulation of doxorubicin in MCF-7 cell line. In the in vivo system, the co-administration of bile acid did not improved delayed toxodynamic effects of high dose of doxorubicin both at the biochemical and molecular levels. However, pretreatment with bile acids resulted in alterations of serum doxorubicin concentrations. Chenodeoxycholic and ursodeoxycholic acid elevated whereas 12-monoketocholic acid decreased serum doxorubicin concentrations. In addition to changing pharmacokinetic profile of doxorubicin on bile acid species-dependent manner, all bile acids have also increased excretion of drug by the biliary route, and slightly reduced penetration and accumulation of doxorubicin in hepatocytes and cardiomyocytes. Based on the results of this study, the administration of the examined bile acids with doxorubicin increases the penetration and improves the pharmacodynamic profile of doxorubicin in vitro on the cell model of human breast adenocarcinoma. The improvement of selective uptake and penetration of doxorubicin into malignant cells that is not accompanied by increased accumulation in normal tissues, as well as the improvement in the anti-tumor effects of doxorubicin with a possibility to reduce the dose and thereby the occurrence of dose-dependent undesirable effects of doxorubicin, render bile acids as the potential candidate molecules in developing novel antitumor therapeutic strategies.