Search

Een volveldse teelt met recirculatie bij lisianthus is zeker haalbaar, maar het is nog zoeken naar het meest effectieve teeltsysteem. Besparing op energie en met name belichting leidde tot groeivertraging, zo blijkt. Toch is er al veel bereikt in één jaar intensief praktijkonderzoek en er is nog meer mogelijk.

De huidige studie richt zich op de sociale dynamiek in de kopgroep van de brede praktijk: welke sociale processen vinden daar plaats? Met het verkregen inzicht probeert KaE een versnelling in de introductie van HNT te bewerkstelligen, en daarmee de taakstelling van 2.000 ha HNT in 2020 haalbaar te maken. Voor versnelling van de introductie van Het Nieuwe Telen (HNT), een nieuwe en energiebesparende benadering voor klimaatsturing in de glastuinbouw, kan het beste worden samengewerkt met de zogenoemde ‘gewasgerichte ondernemers’. Deze ondernemers zijn te herkennen aan hun passie voor klimaatsturing, hun voorkeur om te leren met collega’s en hun behoefte om plantgezondheid te borgen. Een extra argument is dat de gewasgerichte ondernemers binnen de glastuinbouw verreweg de grootste deelgroep (circa 50% van populatie met circa 60% van het areaal) vormen. Naast de gewasgerichte ondernemers bestaan marktgerichte en kostengerichte ondernemers. Deze deelgroepen redeneren vanuit andere bedrijfsomstandigheden en andere prioriteiten (Tabel S.1). Zij vergen een eigen benadering bij de introductie van HNT. De marktgerichte ondernemers proberen de maatschappelijke meerwaarde van HNT in de markt te verzilveren. Daar kan de glastuinbouw van leren. De kostengerichte ondernemers wachten op een blauwdruk voor HNT. Zij kunnen leren van de voortschrijdende HNT-inzichten van de gewasgerichte ondernemers.

Een volveldse teelt met recirculatie bij lisianthus is zeker haalbaar, maar het is nog zoeken naar het meest effectieve teeltsysteem. Besparing op energie en met name belichting leidde tot groeivertraging, zo blijkt. Toch is er al veel bereikt in één jaar intensief praktijkonderzoek en er is nog meer mogelijk.

In the research program Greenhouse as Energy Source aims at having energy-neutral operated greenhouses by 2020. Therefore, a reduction of the energy use is important. The highly insulated VenLow Energy greenhouse have shown a low energy consumption for several years and in 2014 it was attempted to bring it below 10 m³ of natural gas equivalents per m² without a lowered production. To achieve this the leakage had to be reduced further and the screen quality was improved and a high humidity control setpoint was accepted. This in order to reduce the evaporation. Also the manipulation of the EC in the slab could lower the crop transpiration related energy consumption. The experiment showed an energy consumption of 8 m³/m² per year without a decreased crop production. This is far below target, but 2014 was a historically warm year. However, simulations showed that even in an average Dutch year the measurements taken would have met the target. The manipulation of the EC of the slab worked adversely, meaning that it increased the crop transpiration. The conclusion reads that the measures taken in the greenhouse make a productive tomato crop with less than 10 m³ of gas equivalents per m² per year realistic. With respect to the climate, a high humidity must be accepted and a shortened growing season running from mid-January to late November. A tomato variety like Komeett will yield at least 70 kg/m² can be expected, providing that CO2 dosing is not related to gas consumption for heating. In het onderzoeksprogramma Kas Als Energiebron is als ambitie gesteld dat nieuwe kassen in 2020 energieneutraal kunnen opereren. Daarvoor is een verlaging van de energievraag belangrijk. De hooggeïsoleerde VenLow Energy kas heeft al een aantal jaren een heel laag energieverbruik laten zien en in 2014 is onderzocht of het verbruik zonder verlies van productie onder de 10 m³ aardgas equivalenten per m² kan uitkomen. Om dit te kunnen realiseren moest het lekverlies verder worden beperkt, een goed energiescherm worden gebruikt, maar vooral een hoger luchtvochtigheid worden geaccepteerd om de verdamping af te remmen. Ook de manipulatie van de mat-EC zou het energieverbruik voor verdamping kunnen verlagen. Er moet daarbij een hoge luchtvochtigheid worden geaccepteerd en een verkort teeltseizoen (half januari tot eind november). Een tomatenras zoals Komeett kan daarbij ruim 70 kg/m² voortbrengen, mits er CO2 uit alternatieve bron beschikbaar is, dus niet gekoppeld aan het eigen gasverbruik. De kas heeft in 2014 slechts 8 m³/m² laten zien bij een hoge productie. Dit was ver onder de doelstelling, maar het was dan ook een historisch warm jaar. Simulaties aan de hand van de meetresultaten geven echter aan dat ook in een gemiddeld Nederlands jaar de genomen maatregelen tot het beoogde verbruiksniveau hadden geleid. De manipulatie van de mat-EC heeft onverwacht een hogere verdamping opgeleverd. De conclusie van dit onderzoek luidt dat met de toegepaste bouwkundige maatregelen een tomatenteelt met minder dan 10 m³ aardgas equivalenten reëel is.

In the research program Greenhouse as Energy Source aims at having energy-neutral operated greenhouses by 2020. Therefore, a reduction of the energy use is important. The highly insulated VenLow Energy greenhouse have shown a low energy consumption for several years and in 2014 it was attempted to bring it below 10 m³ of natural gas equivalents per m² without a lowered production. To achieve this the leakage had to be reduced further and the screen quality was improved and a high humidity control setpoint was accepted. This in order to reduce the evaporation. Also the manipulation of the EC in the slab could lower the crop transpiration related energy consumption. The experiment showed an energy consumption of 8 m³/m² per year without a decreased crop production. This is far below target, but 2014 was a historically warm year. However, simulations showed that even in an average Dutch year the measurements taken would have met the target. The manipulation of the EC of the slab worked adversely, meaning that it increased the crop transpiration. The conclusion reads that the measures taken in the greenhouse make a productive tomato crop with less than 10 m³ of gas equivalents per m² per year realistic. With respect to the climate, a high humidity must be accepted and a shortened growing season running from mid-January to late November. A tomato variety like Komeett will yield at least 70 kg/m² can be expected, providing that CO2 dosing is not related to gas consumption for heating.

Het project Innovatie en Demonstratie Centrum Kas Als Energiebron is in 2005 gestart met de ontwerpwedstrijd “Kas als Energiebron” en is tot en met 2012 een van de belangrijke middelen geweest binnen het Programma Kas Als Energie Bron. Het doel van het Innovatie- en Democentrum was om katalysator te zijn voor technologische innovaties en de primaire focus lag daarmee op demonstreren van techniek en ontwikkelingen gericht op het terugdringen van het absolute fossiele energiegebruik. Gedurende de looptijd van het IDC is het accent iets verschoven van uitsluitend op technieken gekoppeld aan de gedachte van “netto Energie producerende kas”, naar de totale doelstelling van het energiebesparings- en efficiëntieonderzoek binnen het programma Kas als Energiebron. Naast het verzamelen van kennis, was kennisverspreiding een uitdrukkelijke taak. Door efficiënte inzet van middelen en verschuivingen van budget binnen de oorspronkelijke begroting kon de oorspronkelijke looptijd met één jaar worden verlengd tot en met 2012. Gedurende deze tijd heeft het IDC gefungeerd als een aandachtstrekker en stimulator rond energiezuinige en –leverende kassen én het “Nieuwe telen”.

Het Greenportkas II concept zou de volgende stap worden in de energiebesparing in de glastuinbouw, onder meer door gebruik te maken van gecoat diffuus dubbel glas. Dit nieuwe kasconcept, bedoeld voor de teelt van tomaten, is voorafgaande aan de bouw uitgebreid geëvalueerd. De consequenties van combinaties van bepaalde innovaties zijn in een iteratief proces doorgerekend met Kaspro en bediscussieerd met de ondernemer. Dit heeft geleid tot een veel beter uitgedacht systeem. De bouw van dit concept kon echter niet doorgaan. Vervolgens is de ontwikkeling van een ander kasconcept met een vergelijkbare innovatie (de ID kas) ondersteund met het zelfde iteratieve proces. Dit heeft bijgedragen aan het uiteindelijke ontwerp van de kas en de ontwikkeling van een monitoringsplan. Greenportkas II was a new greenhouse concept for further reduction of the energy use in protected tomato cultivation by the use of coated double glazing. This new concept was aimed at the production of tomatoes. It was thoroughly ex ante evaluated through an iterative process with Kaspro calculations and discussions with the grower before the construction of the greenhouse started. This led to a better system lay-out. However, this concept could not be built. Subsequently, another innovative greenhouse concept was ex ante supported with similar calculations and discussions. These activities contributed to the design and building of this new concept: the ID greenhouse. A plan for the monitoring of the energy performance of this new tomato greenhouse was written.

Het Greenportkas II concept zou de volgende stap worden in de energiebesparing in de glastuinbouw, onder meer door gebruik te maken van gecoat diffuus dubbel glas. Dit nieuwe kasconcept, bedoeld voor de teelt van tomaten, is voorafgaande aan de bouw uitgebreid geëvalueerd. De consequenties van combinaties van bepaalde innovaties zijn in een iteratief proces doorgerekend met Kaspro en bediscussieerd met de ondernemer. Dit heeft geleid tot een veel beter uitgedacht systeem. De bouw van dit concept kon echter niet doorgaan. Vervolgens is de ontwikkeling van een ander kasconcept met een vergelijkbare innovatie (de ID kas) ondersteund met het zelfde iteratieve proces. Dit heeft bijgedragen aan het uiteindelijke ontwerp van de kas en de ontwikkeling van een monitoringsplan. Greenportkas II was a new greenhouse concept for further reduction of the energy use in protected tomato cultivation by the use of coated double glazing. This new concept was aimed at the production of tomatoes. It was thoroughly ex ante evaluated through an iterative process with Kaspro calculations and discussions with the grower before the construction of the greenhouse started. This led to a better system lay-out. However, this concept could not be built. Subsequently, another innovative greenhouse concept was ex ante supported with similar calculations and discussions. These activities contributed to the design and building of this new concept: the ID greenhouse. A plan for the monitoring of the energy performance of this new tomato greenhouse was written.

Het project Innovatie en Demonstratie Centrum Kas Als Energiebron is in 2005 gestart met de ontwerpwedstrijd “Kas als Energiebron” en is tot en met 2012 een van de belangrijke middelen geweest binnen het Programma Kas Als Energie Bron. Het doel van het Innovatie- en Democentrum was om katalysator te zijn voor technologische innovaties en de primaire focus lag daarmee op demonstreren van techniek en ontwikkelingen gericht op het terugdringen van het absolute fossiele energiegebruik. Gedurende de looptijd van het IDC is het accent iets verschoven van uitsluitend op technieken gekoppeld aan de gedachte van “netto Energie producerende kas”, naar de totale doelstelling van het energiebesparings- en efficiëntieonderzoek binnen het programma Kas als Energiebron. Naast het verzamelen van kennis, was kennisverspreiding een uitdrukkelijke taak. Door efficiënte inzet van middelen en verschuivingen van budget binnen de oorspronkelijke begroting kon de oorspronkelijke looptijd met één jaar worden verlengd tot en met 2012. Gedurende deze tijd heeft het IDC gefungeerd als een aandachtstrekker en stimulator rond energiezuinige en –leverende kassen én het “Nieuwe telen”.

Bij de teelt van lisianthus wordt 5 keer per jaar gestoomd om problemen met Fusarium en Myrothecium te voorkomen. Door stomen uit te bannen kan bij lisianthus 20 - 24 m 3 gas/m 2 /jaar energie bespaard worden. Met financiering van Kas als Energiebron is onderzoek gedaan naar de teelt van lisianthus op substraat. In dit onderzoek zijn lisianthusplanten gekweekt zonder problemen met grondgebonden ziekten, en zonder chemische behandeling in een cassettesysteem van gevouwen geperforeerde aluminium met daarin en anti-worteldoek. Irrigatie was door eb en vloed of druppelirrigatie. Grof en fijn kokos substraat werden voor elke teeltcyclus ververst. Fijn substraat zonder perliet gaf een hoger gemiddeld steelgewicht en aantal bloemen per tak dan substraat met 15% perliet. Eb en vloed irrigatie gaf een hoger gemiddeld steelgewicht en aantal bloemen per tak dan druppelirrigatie. In de zomer en winter kwamen problemen met brandkoppen bij eb en vloed irrigatie het meeste voor. Verwelking bij de oogst was een probleem dat zich alleen voordeed in behandelingen met druppelbevloeiing, en dan met name bij fijn substraat. EC-strategie had geen invloed op de productie en de kwaliteit van de bloemen. De kweek op voedingsoplossing in een drijvend systeem resulteerde in het laagste gemiddelde steelgewicht en minder bloemen per tak. In een aantal bakken van het drijvende systeem verwelkte en stierven planten in verschillende stadia van ontwikkeling als gevolg van Fusarium besmetting.

Bij de teelt van lisianthus wordt 5 keer per jaar gestoomd om problemen met Fusarium en Myrothecium te voorkomen. Door stomen uit te bannen kan bij lisianthus 20 - 24 m 3 gas/m 2 /jaar energie bespaard worden. Met financiering van Kas als Energiebron is onderzoek gedaan naar de teelt van lisianthus op substraat. In dit onderzoek zijn lisianthusplanten gekweekt zonder problemen met grondgebonden ziekten, en zonder chemische behandeling in een cassettesysteem van gevouwen geperforeerde aluminium met daarin en anti-worteldoek. Irrigatie was door eb en vloed of druppelirrigatie. Grof en fijn kokos substraat werden voor elke teeltcyclus ververst. Fijn substraat zonder perliet gaf een hoger gemiddeld steelgewicht en aantal bloemen per tak dan substraat met 15% perliet. Eb en vloed irrigatie gaf een hoger gemiddeld steelgewicht en aantal bloemen per tak dan druppelirrigatie. In de zomer en winter kwamen problemen met brandkoppen bij eb en vloed irrigatie het meeste voor. Verwelking bij de oogst was een probleem dat zich alleen voordeed in behandelingen met druppelbevloeiing, en dan met name bij fijn substraat. EC-strategie had geen invloed op de productie en de kwaliteit van de bloemen. De kweek op voedingsoplossing in een drijvend systeem resulteerde in het laagste gemiddelde steelgewicht en minder bloemen per tak. In een aantal bakken van het drijvende systeem verwelkte en stierven planten in verschillende stadia van ontwikkeling als gevolg van Fusarium besmetting.

De centrale vraag van het derde jaar Het Nieuwe Telen (HNT) was: Wat is een economisch rendabel systeem waarmee de voordelen van Het Nieuwe Telen wel zichtbaar worden? De Gerbera telers zijn er van overtuigd dat een energie doelstelling alleen niet voldoende is. Er moet een energie en productie doelstelling voor de periode week 40 tot en met week 10 worden gesteld, zodat door een gestegen productie en beheerste energie input de energie-efficiëntie verder wordt verhoogd.

De centrale vraag van het derde jaar Het Nieuwe Telen (HNT) was: Wat is een economisch rendabel systeem waarmee de voordelen van Het Nieuwe Telen wel zichtbaar worden? De Gerbera telers zijn er van overtuigd dat een energie doelstelling alleen niet voldoende is. Er moet een energie en productie doelstelling voor de periode week 40 tot en met week 10 worden gesteld, zodat door een gestegen productie en beheerste energie input de energie-efficiëntie verder wordt verhoogd.

Een jaar lang zijn er op het GreenQ Improvement Centre in Bleiswijk tomaten geteeld onder belichting volgens de principes van Het Nieuwe Telen. Het besparingsdoel – 30% minder gasverbruik bij gelijke productie – is bijna gehaald, ondanks het feit dat de grenzen van een verantwoorde teelt soms werden overschreden. “Juist daar hebben we veel van geleerd”, vertelt onderzoeker Tom Dueck van Wageningen UR Glastuinbouw.

Een jaar lang zijn er op het GreenQ Improvement Centre in Bleiswijk tomaten geteeld onder belichting volgens de principes van Het Nieuwe Telen. Het besparingsdoel – 30% minder gasverbruik bij gelijke productie – is bijna gehaald, ondanks het feit dat de grenzen van een verantwoorde teelt soms werden overschreden. “Juist daar hebben we veel van geleerd”, vertelt onderzoeker Tom Dueck van Wageningen UR Glastuinbouw.

In dit eerste experiment voor Het Nieuwe Telen met tomaat is door de actieve inbreng van de telers in de begeleidingscommissie een goede vorm van kennis interactie bereikt. Ondersteund door weblogs en de website Energiek2020 is de impact van dit onderzoek op het denken over energiezuinig telen groot geweest. In dit project zijn de doelstellingen voor productie, energie en kennisoverdracht gerealiseerd. Dit is een bijzonder resultaat voor een project met ambitieuze doelstellingen. Dit onderzoek mag daarom als een belangrijke doorbraak voor het bereiken van substantiële energie besparing worden genoemd en een belangrijke pijler voor het realiseren van de doelstellingen van Kas als Energiebron.

In dit eerste experiment voor Het Nieuwe Telen met tomaat is door de actieve inbreng van de telers in de begeleidingscommissie een goede vorm van kennis interactie bereikt. Ondersteund door weblogs en de website Energiek2020 is de impact van dit onderzoek op het denken over energiezuinig telen groot geweest. In dit project zijn de doelstellingen voor productie, energie en kennisoverdracht gerealiseerd. Dit is een bijzonder resultaat voor een project met ambitieuze doelstellingen. Dit onderzoek mag daarom als een belangrijke doorbraak voor het bereiken van substantiële energie besparing worden genoemd en een belangrijke pijler voor het realiseren van de doelstellingen van Kas als Energiebron.

In de Greenportkas Venlo is veel nieuwe techniek te vinden. Maar de werkelijke innovatie is vooral het resultaat van mensenwerk. Een ondernemer met lef werkt samen met onderzoekers, techneuten en adviseurs. Dat resulteert in een compleet nieuw teeltconcept waarmee een grote stap voorwaarts wordt gemaakt in duurzame productie van tomaten.

In de Greenportkas Venlo is veel nieuwe techniek te vinden. Maar de werkelijke innovatie is vooral het resultaat van mensenwerk. Een ondernemer met lef werkt samen met onderzoekers, techneuten en adviseurs. Dat resulteert in een compleet nieuw teeltconcept waarmee een grote stap voorwaarts wordt gemaakt in duurzame productie van tomaten.

In de Greenportkas Venlo is veel nieuwe techniek te vinden. Maar de werkelijke innovatie is vooral het resultaat van mensenwerk. Een ondernemer met lef werkt samen met onderzoekers, techneuten en adviseurs. Dat resulteert in een compleet nieuw teeltconcept waarmee een grote stap voorwaarts wordt gemaakt in duurzame productie van tomaten.

Het LEI voert in opdracht van Productschap Tuinbouw (PT) en het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) de Energiemonitoring van de glastuinbouw uit. In deze tussenrapportage wordt verslag gedaan van de ontwikkeling van de drie volgende indicatoren; 1) Een CO2-streefwaarde voor de primaire productie van 6,6 Mton per jaar bij een areaal van 10.500 ha en 7,2 Mton bij een areaal van 11.500 ha, in de periode 2008-2012. 2) Verbetering van de energie-efficiëntie tot 35% in 2010 t.o.v. het niveau van 1980. 3) Een aandeel duurzame energie van 4% in 2010. De tussenrapportage gaat achtereenvolgens in op de methode van onderzoek inclusief de uitwerking van de definities en gebruikte bronnen (hoofdstuk 2), de resultaten (hoofdstuk 3), warmtekrachtkoppeling (hoofdstuk 4), duurzame energie (hoofdstuk 5) en wordt afgesloten met de conclusies (hoofdstuk 6). De resultaten betreffen de jaren t/m 2007 waarbij het laatste jaar voorlopige cijfers betreft

Het LEI voert in opdracht van Productschap Tuinbouw (PT) en het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) de Energiemonitoring van de glastuinbouw uit. In deze tussenrapportage wordt verslag gedaan van de ontwikkeling van de drie volgende indicatoren; 1) Een CO2-streefwaarde voor de primaire productie van 6,6 Mton per jaar bij een areaal van 10.500 ha en 7,2 Mton bij een areaal van 11.500 ha, in de periode 2008-2012. 2) Verbetering van de energie-efficiëntie tot 35% in 2010 t.o.v. het niveau van 1980. 3) Een aandeel duurzame energie van 4% in 2010. De tussenrapportage gaat achtereenvolgens in op de methode van onderzoek inclusief de uitwerking van de definities en gebruikte bronnen (hoofdstuk 2), de resultaten (hoofdstuk 3), warmtekrachtkoppeling (hoofdstuk 4), duurzame energie (hoofdstuk 5) en wordt afgesloten met de conclusies (hoofdstuk 6). De resultaten betreffen de jaren t/m 2007 waarbij het laatste jaar voorlopige cijfers betreft

In EU gefinancierd onderzoek van onder andere Wageningen Universiteit is een op modellen gebaseerd adviessysteem voor energiegebruik in kassen ontwikkeld. Hiermee kunnen voorlichters en telers energieverbruik en productie berekenen wanneer in bestaande kassen energiebesparingsmaatregelen genomen worden. Maatregelen zoals dek- en gevelisolatie, schermen of aanpassen van klimaatinstellingen. Ook is hieraan een economische berekening gekoppeld. Het systeem wordt momenteel bij telers in heel Europa getest

In EU gefinancierd onderzoek van onder andere Wageningen Universiteit is een op modellen gebaseerd adviessysteem voor energiegebruik in kassen ontwikkeld. Hiermee kunnen voorlichters en telers energieverbruik en productie berekenen wanneer in bestaande kassen energiebesparingsmaatregelen genomen worden. Maatregelen zoals dek- en gevelisolatie, schermen of aanpassen van klimaatinstellingen. Ook is hieraan een economische berekening gekoppeld. Het systeem wordt momenteel bij telers in heel Europa getest

In EU gefinancierd onderzoek van onder andere Wageningen Universiteit is een op modellen gebaseerd adviessysteem voor energiegebruik in kassen ontwikkeld. Hiermee kunnen voorlichters en telers energieverbruik en productie berekenen wanneer in bestaande kassen energiebesparingsmaatregelen genomen worden. Maatregelen zoals dek- en gevelisolatie, schermen of aanpassen van klimaatinstellingen. Ook is hieraan een economische berekening gekoppeld. Het systeem wordt momenteel bij telers in heel Europa getest

Een volveldse teelt met recirculatie bij lisianthus is zeker haalbaar, maar het is nog zoeken naar het meest effectieve teeltsysteem. Besparing op energie en met name belichting leidde tot groeivertraging, zo blijkt. Toch is er al veel bereikt in één jaar intensief praktijkonderzoek en er is nog meer mogelijk.