Search

Ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid zijn binnen de A&G-psychologie belangrijke thema’s. De reden is dat het gaat om de gevolgen van gezondheidsproblemen van werk-nemers die vertaald worden in het niet meer kunnen verrichten van werk. Vaak zijn dat kortdurende perioden van afwezigheid, maar het kan ook gaan om langdurige afwezig-heid of zelfs helemaal niet meer terug kunnen keren naar het werk. Ziekteverzuim wordt ook wel tijdelijke arbeidsongeschiktheid genoemd. Onder ziekteverzuim en arbeidson-geschiktheid verstaan we in dit hoofdstuk minder uren of dagen werken dan contractu-eel overeengekomen, vanwege ziekte, ongeval of andere gezondheidsredenen, en waarbij normaal zwangerschapsverlof niet als ziekteverzuim wordt opgevat. De afb akening tussen ziekte, ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid is niet eendui-dig. Ook is de grens tussen ziek en gezond niet scherp te trekken. Vooral niet als we, in navolging van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), een ruime defi nitie van gezondheid hanteren: namelijk een toestand van lichamelijk, psychisch en sociaal wel-zijn. Deze omschrijving geeft aan dat niet gezond zijn nog niet betekent dat iemand ziek is. Ziekte en gezondheid moeten worden opgevat als twee uitersten van een continuüm, waarbij de meeste mensen zich ergens tussen die twee uitersten bevinden. Ook betekent ziekte niet automatisch dat er sprake is van ziekteverzuim. Ziekte verwijst naar ziek-zijn in de medische zin van het woord. Verzuim daarentegen ver-wijst naar je ziek melden als vorm van gedrag. In veel gevallen voelt de werknemer zich ziek en ervaart hij subjectieve gezondheidsklachten, die soms moeilijk objectiveerbaar kunnen zijn. Het is niet altijd evident dat de werknemer niet meer kan werken. In dat geval heeft de werknemer (afh ankelijk van de ernst van de klachten) een zekere mate van beslissingsvrijheid om zich al dan niet ziek te melden. Hierbij dient ook bedacht te worden dat vergelijkbare gezondheidsproblemen (bijv. een verstuikte enkel) in de ene arbeidssituatie (werk in de bouw) wel reden kunnen zijn voor een ziekmelding, terwijl in een andere arbeidssituatie (kantoorwerk) verzuim niet noodzakelijk is. Het antwoord op de vraag of een aandoening of ziekte leidt tot verzuim is dus afh ankelijk van de aard van het werk dat iemand verricht.

In dit hoofdstuk staan psychische aandoeningen en klachten centraal die ontstaan door of tijdens het werk, of die worden verergerd door of tijdens het werk. Deze aandoenin-gen en klachten worden in dit hoofdstuk op een specifi eke wijze belicht: vanuit de epi-demiologie. Epidemiologie kan worden omschreven als de (medische) statistiek van de grote aantallen. Zij beschrijft het vóórkomen en de verspreiding van, en de ontwikkeling in (epidemische) ziekten. Naast beschrijvend kan de epidemiologie ook toetsend of voorspellend zijn. In de medische wetenschap hebben allerhande problemen vaak een dichotoom karakter: een werknemer is wel of niet blootgesteld aan een bepaald risico, wel of niet ziek, of is wel of niet arbeidsongeschikt. Dit vertaalt zich ook in de wijze waarop de epi-demiologie toetsingsresultaten weergeeft , namelijk als de kans om een bepaald gezond-heidsprobleem te hebben na te zijn blootgesteld aan één of meer risico’s, of de kansen op werkhervatting bij bijvoorbeeld wel of geen werkdruk. In tegenstelling tot de medi-sche wetenschap gaan we er in de A&G-psychologie in het algemeen van uit dat een gezondheidsprobleem een lineair ofwel continu karakter heeft . Anders gezegd: een der-gelijk probleem kan iets meer, gemiddeld, of juist iets minder aanwezig zijn. Zo kan een werknemer veel, weinig of geen psychische klachten hebben, en kunnen arbeidsrisico’s in meer of mindere mate bijdragen aan een gezondheidsprobleem, ziekteverzuim of arbeidsongeschiktheid.

In dit hoofdstuk staan psychische aandoeningen en klachten centraal die ontstaan door of tijdens het werk, of die worden verergerd door of tijdens het werk. Deze aandoenin-gen en klachten worden in dit hoofdstuk op een specifi eke wijze belicht: vanuit de epi-demiologie. Epidemiologie kan worden omschreven als de (medische) statistiek van de grote aantallen. Zij beschrijft het vóórkomen en de verspreiding van, en de ontwikkeling in (epidemische) ziekten. Naast beschrijvend kan de epidemiologie ook toetsend of voorspellend zijn. In de medische wetenschap hebben allerhande problemen vaak een dichotoom karakter: een werknemer is wel of niet blootgesteld aan een bepaald risico, wel of niet ziek, of is wel of niet arbeidsongeschikt. Dit vertaalt zich ook in de wijze waarop de epi-demiologie toetsingsresultaten weergeeft , namelijk als de kans om een bepaald gezond-heidsprobleem te hebben na te zijn blootgesteld aan één of meer risico’s, of de kansen op werkhervatting bij bijvoorbeeld wel of geen werkdruk. In tegenstelling tot de medi-sche wetenschap gaan we er in de A&G-psychologie in het algemeen van uit dat een gezondheidsprobleem een lineair ofwel continu karakter heeft . Anders gezegd: een der-gelijk probleem kan iets meer, gemiddeld, of juist iets minder aanwezig zijn. Zo kan een werknemer veel, weinig of geen psychische klachten hebben, en kunnen arbeidsrisico’s in meer of mindere mate bijdragen aan een gezondheidsprobleem, ziekteverzuim of arbeidsongeschiktheid.

Ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid zijn binnen de A&G-psychologie belangrijke thema’s. De reden is dat het gaat om de gevolgen van gezondheidsproblemen van werk-nemers die vertaald worden in het niet meer kunnen verrichten van werk. Vaak zijn dat kortdurende perioden van afwezigheid, maar het kan ook gaan om langdurige afwezig-heid of zelfs helemaal niet meer terug kunnen keren naar het werk. Ziekteverzuim wordt ook wel tijdelijke arbeidsongeschiktheid genoemd. Onder ziekteverzuim en arbeidson-geschiktheid verstaan we in dit hoofdstuk minder uren of dagen werken dan contractu-eel overeengekomen, vanwege ziekte, ongeval of andere gezondheidsredenen, en waarbij normaal zwangerschapsverlof niet als ziekteverzuim wordt opgevat. De afb akening tussen ziekte, ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid is niet eendui-dig. Ook is de grens tussen ziek en gezond niet scherp te trekken. Vooral niet als we, in navolging van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), een ruime defi nitie van gezondheid hanteren: namelijk een toestand van lichamelijk, psychisch en sociaal wel-zijn. Deze omschrijving geeft aan dat niet gezond zijn nog niet betekent dat iemand ziek is. Ziekte en gezondheid moeten worden opgevat als twee uitersten van een continuüm, waarbij de meeste mensen zich ergens tussen die twee uitersten bevinden. Ook betekent ziekte niet automatisch dat er sprake is van ziekteverzuim. Ziekte verwijst naar ziek-zijn in de medische zin van het woord. Verzuim daarentegen ver-wijst naar je ziek melden als vorm van gedrag. In veel gevallen voelt de werknemer zich ziek en ervaart hij subjectieve gezondheidsklachten, die soms moeilijk objectiveerbaar kunnen zijn. Het is niet altijd evident dat de werknemer niet meer kan werken. In dat geval heeft de werknemer (afh ankelijk van de ernst van de klachten) een zekere mate van beslissingsvrijheid om zich al dan niet ziek te melden. Hierbij dient ook bedacht te worden dat vergelijkbare gezondheidsproblemen (bijv. een verstuikte enkel) in de ene arbeidssituatie (werk in de bouw) wel reden kunnen zijn voor een ziekmelding, terwijl in een andere arbeidssituatie (kantoorwerk) verzuim niet noodzakelijk is. Het antwoord op de vraag of een aandoening of ziekte leidt tot verzuim is dus afh ankelijk van de aard van het werk dat iemand verricht.

OBJECTIVES: Impediments due to complaints of non-traumatic arm, neck and/or shoulder (CANS) during work often leads to consultation in primary care. This study examines the occurrence of sick leave among workers with new CANS, and evaluates sick leave trajectories and their characteristics. METHODS: This prospective 2-year cohort study included workers with a new CANS presenting in general practice. Participants filled out postal questionnaires on sick leave at 6-monthly intervals. Latent class growth mixture modelling was used to identify distinct trajectories of sick leave. Multinomial regression analyses identified characteristics of the subgroups. RESULTS: During follow-up, of the 533 participants 190 reported at least one episode of sick leave due to CANS. Three sick leave trajectories were distinguished: (a) 'low risk' trajectory (n = 366), with a constant low probability over time; (b) 'intermediate risk' trajectory, with a high probability at first consultation followed by a steep decrease in probability of sick leave (n = 122); (c) 'high risk' trajectory (n = 45), with a constant high probability of sick leave. Compared to the 'low-risk' trajectory, the other trajectories were characterised by more functional limitations, less specific diagnoses, more work-related symptoms and low coworker support. Specific for the 'high-risk' subgroup were more recurrent symptoms, more musculoskeletal comorbidity, high score on somatisation and low score on job demands. CONCLUSIONS: Three trajectories of sick leave were distinguished, graded from favourable to unfavourable. Several complaint-related and work-related factors and somatisation contributed modestly to identify an unfavourable trajectory of sick leave when presenting in primary care with CANS.

We hebben 3 ziekteverzuimtrajecten onderscheiden, van gunstig naar ongunstig. Verschillende klachtkenmerken, werkgerelateerde factoren en somatisatie droegen bescheiden bij aan het onderscheiden van een ongunstig beloop in ziekteverzuim tijdens het eerste consult vanwege KANS in de eerste lijn.

Ongunstige arbeidsomstandigheden veroorzaken 2 tot 4% van de totale ziektelast in Nederland. Het begrip ziektelast is een maatstaf om de gevolgen van ziekte uit te drukken. Het combineert gezondheidsverlies door verminderde kwaliteit van leven en door vroegtijdig overlijden. Hoge werkdruk, blootstelling aan schadelijke stoffen (inclusief passief roken) en beeldschermwerk zijn de ongunstigste arbeidsomstandigheden. Zij zorgen voor veel ziektelast door burn-out, de chronische luchtwegaandoening COPD, longkanker en klachten van arm, nek en schouder (KANS). In het rapport is de positieve invloed van arbeid op de gezondheid niet meegenomen. Het RIVM laat voor het eerst zien welke arbeidsgerelateerde aandoeningen veel ziektelast in Nederland veroorzaken. Deze gegevens bieden aanknopingspunten voor verder onderzoek en voor maatregelen om de ziektelast door deze aandoeningen te verminderen. Dat is niet alleen goed voor werknemers en werkgevers, maar ook voor de volksgezondheid en de samenleving in haar geheel: health is wealth. In eerdere ziektelastberekeningen van de wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is de arbeidsgerelateerde ziektelast in Nederland sterk onderschat. In Nederland veroorzaken niet zozeer de 'klassieke' risico's en aandoeningen, zoals arbeidsongevallen en slechthorendheid door lawaai, de meeste ziektelast. Juist 'nieuwe' aandoeningen, zoals burn-out en KANS, leiden hiertoe, en die zijn niet meegenomen in de WHO-schattingen. Behalve negatieve effecten op de gezondheid hebben ongunstige arbeidsomstandigheden een nadelig effect op de arbeidsproductiviteit, het ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. In theorie blijkt het mogelijk om deze effecten te berekenen. Het is aan te bevelen om uit te zoeken of dit in de praktijk haalbaar is.

Posterpresentatie over IAG4-project 'Functional Fitness Monitor', een methodiek voor het verbeteren van functionele fitheid van brandweermensen door een combinatie van meten, presenteren van feedback en coaching. Gepresenteerd op Symposium Healthy Work: Good for Business, gehouden op 29 april 2016 in de Health Hub Roden, op initiatief van Centrum Werk Gezondheid.

Posterpresentatie over IAG4-project 'Functional Fitness Monitor', een methodiek voor het verbeteren van functionele fitheid van brandweermensen door een combinatie van meten, presenteren van feedback en coaching. Gepresenteerd op Symposium Healthy Work: Good for Business, gehouden op 29 april 2016 in de Health Hub Roden, op initiatief van Centrum Werk Gezondheid.

Werk kan mensen veel voldoening geven in de vorm van inkomen, sociale contacten, zingeving, tijdsbesteding, en mogelijkheden voor ontplooiing en statusverhoging. Werk veroorzaakt soms helaas ook gezondheidsproblemen. Zo kan een te hoge werkdruk op lange termijn leiden tot hart­ en vaatziekten, en gevaarlijk of zwaar werk tot ongevallen, kanker of rugklachten. Deze gezondheids problemen kunnen leiden tot ziekte verzuim en arbeids­ongeschiktheid. Ook doen werkenden een beroep op zorg: ze gaan naar de huisarts of specialist, gebruiken medicijnen, of worden wellicht zelfs in het ziekenhuis verpleegd. Dit alles leidt tot kosten in de vorm van persoonlijk leed, verlies aan productiviteit en financiële nadelen voor werkenden, werkgevers en de maatschappij. Al deze kosten van ‘gezondheidsproblemen als gevolg van werk’ geven we weer in deze brochure. De onderhavige rapportage geeft inzicht in de omvang van de in de tabel genoemde kosten voor de maatschappij die ontstaan als gevolg van het ziek worden door het werk. De focus ligt hierbij op kosten als gevolg van arbeids­ongeschiktheid en de kosten van zorggebruik. Met dit onderzoek wil TNO bijdragen aan het kostenbewustzijn van de gevolgen van werkgerelateerde gezondheidsproblemen en laten zien wat de potentiële opbrengsten zijn

Het RIVM heeft een eerste aanzet geleverd voor een model waarmee inzichtelijk wordt wat de impact is van ziekten op de arbeidsproductiviteit van werknemers. In dit model is de uitkomstmaat het verlies aan arbeidsjaren door ziekte. Dit wordt uitgedrukt in de meeteenheid 'Disease-Adjusted Working Years' (DAWY). Oorzaken van verloren arbeidsjaren zijn ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid en productiviteitsverlies op het werk door ziekte. De nieuwe maat maakt het mogelijk de gevolgen van verschillende ziekten op verlies aan arbeidsjaren in een getal weer te geven waardoor ze met elkaar te vergelijken zijn. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) heeft het RIVM gevraagd de mogelijkheden voor een nieuw model te verkennen. Het blijkt mogelijk een dergelijk model te ontwikkelen. Het RIVM beschrijft een basismodel om DAWY's te berekenen. Aan de hand van de casus rugklachten illustreert het de (on)mogelijkheden van berekeningen van het verlies aan arbeidsjaren door ziekte en door ongunstige arbeidsomstandigheden. Er bestaat nog geen model dat de verschillende vormen waarin arbeidsjaren verloren kunnen gaan samenvat in een getal. Een dergelijke maat bestaat wel voor de volksgezondheid, namelijk de ziektelast uitgedrukt in Disability-Adjusted Life-Years (DALY). De DALY maakt in de vorm van een enkel getal inzichtelijk wat de gevolgen van ziekten zijn op de gezondheid en de levensverwachting. De DALY geeft echter geen inzicht in de effecten van ziekte en arbeidsgerelateerde risicofactoren op de arbeidsproductiviteit van werknemers. De nieuwe maat kan dit inzicht wel geven.

Informatie over de gevolgen van een ongezonde leefstijl van werknemers op ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid en verlies aan productiviteit is in Nederland beperkt voor handen. Met name wanneer gekeken wordt naar subgroepen van werknemers, aan de hand van bijvoorbeeld opleidingsniveau of etniciteit, kan van kennisleemten gesproken worden. Onderzoek naar leefstijlfactoren in relatie tot ziekten beperkt zich meestal tot de algemene bevolking; er wordt weinig onderzoek uitgevoerd binnen de (Nederlandse) beroepsbevolking. Dit blijkt uit een literatuuronderzoek van het RIVM, dat is uitgevoerd in opdracht van de ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Binnenlandse Zaken. Deze ministeries kunnen de gesignaleerde kennisleemten gebruiken om vervolgonderzoek uit te zetten. Het uiteindelijke doel is werknemers zo lang mogelijk in goede gezondheid aan het werk te houden. Dit is van belang omdat de arbeidsmarkt de komende jaren door de vergrijzing krapper zal worden. Preventieve leefstijlinterventies op de werkplek zijn een manier om de gezondheid van werknemers te verbeteren en het ziekteverzuim terug te dringen. Er zijn echter nog weinig studies waarin het effect van deze interventies op ziekteverzuim in Nederland is onderzocht. Ongunstig gedrag, zoals roken, overmatig alcoholgebruik en weinig bewegen, heeft invloed op de gezondheid van werknemers en bepaalt direct en indirect de prestaties van werknemers. Uit buitenlandse studies blijkt dat werknemers met een ongezonde leefstijl over het algemeen vaker verzuimen dan werknemers met een gezonde leefstijl. Ook lijkt het erop dat een ongezonde leefstijl leidt tot meer arbeidsongeschiktheid en een lagere arbeidsproductiviteit.

Technologische ontwikkelingen veranderen ons dagelijks leven en dat gebeurt soms met een verbazingwekkende snelheid. Minder dan tien jaar geleden was het bijvoorbeeld nog niet zo gewoon om een smartphone bij je te dragen; inmiddels gebruiken we onze smartphone voor sociale interactie met vrienden, om de e-mail van ons werk te bekijken vanaf ons vakantieadres en om te zien of we onze sportdoelen hebben gehaald. En dat vinden we ook heel gewoon. Met dezelfde snelheid waarmee nieuwe technologie wordt ontwikkeld, veroudert deze ook weer. www.humanfactors.nl

Item does not contain fulltext

De Arbobalans geeft een breed overzicht van de kwaliteit van de arbeid in Nederland en van de ontwikkelingen hierin. Aan de hand van recente monitors en onderzoeken schetst de Arbobalans een beeld van de omvang en de gevolgen van blootstelling aan arbeidsrisico’s, van de betrokken risicoberoepen en -sectoren, en van maatregelen die in bedrijven op dit gebied worden getroffen. In de Arbobalans 2010 wordt daarnaast gekeken naar een viertal actuele thema’s: nieuwe werkvormen, zoals tijd- en plaatsonafhankelijk werken, duurzame inzetbaarheid, arbozorg en leefstijl. Met medewerking van T de Jong, L Koppes, K. Kraan, JH Kwantes, J Richter, E Visser, A Venema, M de Weerd en C Wevers.

De Arbobalans geeft een breed overzicht van de kwaliteit van de arbeid in Nederland en van de ontwikkelingen hierin. Aan de hand van recente monitors en onderzoeken schetst de Arbobalans een beeld van de omvang en de gevolgen van blootstelling aan arbeidsrisico’s, van de betrokken risicoberoepen en -sectoren, en van maatregelen die in bedrijven op dit gebied worden getroffen. In de Arbobalans 2010 wordt daarnaast gekeken naar een viertal actuele thema’s: nieuwe werkvormen, zoals tijd- en plaatsonafhankelijk werken, duurzame inzetbaarheid, arbozorg en leefstijl. Met medewerking van T de Jong, L Koppes, K. Kraan, JH Kwantes, J Richter, E Visser, A Venema, M de Weerd en C Wevers.

De Arbobalans is een jaarlijks verschijnende publicatie waarin cijfers en gegevens zijn opgenomen die het resultaat zijn van "arbomonitoring", het systematisch verzamelen van gegevens over veiligheids- en gezondheidsrisico's op de werkplek. In deze Arbobalans zijn de meest recente cijfers over de ontwikkeling van de arbeidsomstandigheden in Nederland opgenomen. In het rapport is een duidelijke scheiding aangebracht tussen arbeidsrisico's, effecten en maatregelen. Na een algemene inleiding en een overzicht van de gebruikte bronnen wordt in hoofdstuk 2 ingegaan op de kwaliteit van de arbeid en de arbeidsrisico's waaraan werknemers blootstaan. Hoofdstuk 3 presenteert de mogelijke (gezondheids-)effecten van deze blootstelling, zoals arbeidsuitval, beroepsziekten en arbeidsongevallen, terwijl hoofdstuk 4 aangeeft welke maatregelen er op bedrijfsniveau zijn getroffen om de risico's die zijn gesignaleerd ook aan te pakken. In hoofdstuk 5 wordt kwaliteit van de arbeid in Nederland sectorgewijs vergeleken met de EU. Hierbij wordt o.a. stilgestaan bij de vraag of werknemers langer kunnen en willen doorwerken, en waardoor het langer kunnen en willen doorwerken wordt verklaard. Dat laatste biedt wellicht mogelijkheden om het langer kunnen en willen doorwerken te stimuleren.

De Arbobalans is een jaarlijks verschijnende publicatie waarin cijfers en gegevens zijn opgenomen die het resultaat zijn van "arbomonitoring", het systematisch verzamelen van gegevens over veiligheids- en gezondheidsrisico's op de werkplek. In deze Arbobalans zijn de meest recente cijfers over de ontwikkeling van de arbeidsomstandigheden in Nederland opgenomen. In het rapport is een duidelijke scheiding aangebracht tussen arbeidsrisico's, effecten en maatregelen. Na een algemene inleiding en een overzicht van de gebruikte bronnen wordt in hoofdstuk 2 ingegaan op de kwaliteit van de arbeid en de arbeidsrisico's waaraan werknemers blootstaan. Hoofdstuk 3 presenteert de mogelijke (gezondheids-)effecten van deze blootstelling, zoals arbeidsuitval, beroepsziekten en arbeidsongevallen, terwijl hoofdstuk 4 aangeeft welke maatregelen er op bedrijfsniveau zijn getroffen om de risico's die zijn gesignaleerd ook aan te pakken. In hoofdstuk 5 wordt kwaliteit van de arbeid in Nederland sectorgewijs vergeleken met de EU. Hierbij wordt o.a. stilgestaan bij de vraag of werknemers langer kunnen en willen doorwerken, en waardoor het langer kunnen en willen doorwerken wordt verklaard. Dat laatste biedt wellicht mogelijkheden om het langer kunnen en willen doorwerken te stimuleren.

Ondanks alle aandacht die de volksgezondheid krijgt, hebben veel organsiaties moeite met het opzetten van een integraal, bedrijfsmatig gezondheidsbeleid. Een dergelijk beleid neemt de gezondheidseffecten van alle orgasnisatiebeslissingen serieus: van de inkoop van goederen en diensten, via de gezondheid van medewerkers, tot en met de gezondheidsgevolgen voor de afnemers van producten en diensten. In dit artikel hierover komen onder meer de volgende onderwerpen aan bod: ziekteverzuim; werkdruk; ervaren gezondheid; overgewicht en wetgeving arbeid en gezondheid.

De Arbobalans is een document waarin de huidige stand der kennis op het gebied van arbeidsomstandigheden wordt weergegeven. Hij is bedoeld als informatiebron op het gebied van arbeid en gezondheid voor arbo-deskundigen, OR-leden, werkgevers, personeelsfunctionarissen en werknemers. De onderhavige Arbobalans 2006 begint met een beschrijving van de arbeidsrisico’s. Daarna worden de mogelijke gevolgen in termen van gezondheid en uitval uit het werk gepresenteerd. Vervolgens wordt inzicht gegeven in de maatregelen die op bedrijfsniveau zijn getroffen om de risico’s die zijn gesignaleerd ook aan te pakken. Het onderwerp ‘arbeid en gezondheid’ wordt vanuit het perspectief van een aantal specifieke groepen werkenden bekeken, te weten de risicoberoepen, chronisch zieken, zwangere werkneemsters en ouderen. Uit het onderzoek worden een 8-tal hoofdconclusies getrokken onder meer dat de kwaliteit van de arbeid nagenoeg stabiel is gebleven, maar wel met meer uren overwerk en een lichte stijging van de werkdruk. Nederland is koploper beeldschermwerk in Europa. Pesten en geweld of intimidatie op het werk is hoog in Nederland vergeleken met Europa, naar verhouding komen fysieke en omgevingsrisico's hier echter weinig voor. Langdurig verzuim en instroom in de WIA zijn afgenomen, het aandeel met diagnose psychische aandoeningen blijft hoog. De daling van het aantal arbeidsongevallen lijkt in 2006 door te zetten. Aandacht voor arbo is van belang bij lang en gezond doorwerken.

Ondanks alle aandacht die de volksgezondheid krijgt, hebben veel organsiaties moeite met het opzetten van een integraal, bedrijfsmatig gezondheidsbeleid. Een dergelijk beleid neemt de gezondheidseffecten van alle orgasnisatiebeslissingen serieus: van de inkoop van goederen en diensten, via de gezondheid van medewerkers, tot en met de gezondheidsgevolgen voor de afnemers van producten en diensten. In dit artikel hierover komen onder meer de volgende onderwerpen aan bod: ziekteverzuim; werkdruk; ervaren gezondheid; overgewicht en wetgeving arbeid en gezondheid.

De Arbobalans is een document waarin de huidige stand der kennis op het gebied van arbeidsomstandigheden wordt weergegeven. Hij is bedoeld als informatiebron op het gebied van arbeid en gezondheid voor arbo-deskundigen, OR-leden, werkgevers, personeelsfunctionarissen en werknemers. De onderhavige Arbobalans 2006 begint met een beschrijving van de arbeidsrisico’s. Daarna worden de mogelijke gevolgen in termen van gezondheid en uitval uit het werk gepresenteerd. Vervolgens wordt inzicht gegeven in de maatregelen die op bedrijfsniveau zijn getroffen om de risico’s die zijn gesignaleerd ook aan te pakken. Het onderwerp ‘arbeid en gezondheid’ wordt vanuit het perspectief van een aantal specifieke groepen werkenden bekeken, te weten de risicoberoepen, chronisch zieken, zwangere werkneemsters en ouderen. Uit het onderzoek worden een 8-tal hoofdconclusies getrokken onder meer dat de kwaliteit van de arbeid nagenoeg stabiel is gebleven, maar wel met meer uren overwerk en een lichte stijging van de werkdruk. Nederland is koploper beeldschermwerk in Europa. Pesten en geweld of intimidatie op het werk is hoog in Nederland vergeleken met Europa, naar verhouding komen fysieke en omgevingsrisico's hier echter weinig voor. Langdurig verzuim en instroom in de WIA zijn afgenomen, het aandeel met diagnose psychische aandoeningen blijft hoog. De daling van het aantal arbeidsongevallen lijkt in 2006 door te zetten. Aandacht voor arbo is van belang bij lang en gezond doorwerken.

Het Profiel Arbeid en Gezondheid 2005 beoogt een overzicht te geven van de ontwikkelingen op het gebied van arbeid en gezondheid dat bruikbaar is voor beleidsmakers, werkgevers, werknemers en zorgverleners. Centraal daarbij staat de manier waarop arbeid en gezondheid elkaar wederzijds beïnvloeden. Het Profiel behandelt trends in de gezondheid van werkenden en niet-werkenden in Nederland en gaat daarnaast in op enkele inhoudelijke thema's op het gebied van arbeid en gezondheid. Deze thema's betreffen de verklaring van verschillen in gezondheid tussen werkenden en niet-werkenden, de arbeidsomstandigheden van werkenden met een (chronische) aandoening, de effecten van bedrijfsfitness en de effecten van gezondheidsbeleid van werkgevers. Enkele conclusies uit het rapport zijn; werkenden in de afgelopen jaren meer RSI-klachten hebben gekregen; de gezondheid van werkenden met een aandoening extra kwetsbaar is, terwijl zij relatief slechte arbeidsomstandigheden hebben; goed gezondheidsbeleid van werkgevers (IGM) samenhangt met een lager verzuim.

Het Profiel Arbeid en Gezondheid 2005 beoogt een overzicht te geven van de ontwikkelingen op het gebied van arbeid en gezondheid dat bruikbaar is voor beleidsmakers, werkgevers, werknemers en zorgverleners. Centraal daarbij staat de manier waarop arbeid en gezondheid elkaar wederzijds beïnvloeden. Het Profiel behandelt trends in de gezondheid van werkenden en niet-werkenden in Nederland en gaat daarnaast in op enkele inhoudelijke thema's op het gebied van arbeid en gezondheid. Deze thema's betreffen de verklaring van verschillen in gezondheid tussen werkenden en niet-werkenden, de arbeidsomstandigheden van werkenden met een (chronische) aandoening, de effecten van bedrijfsfitness en de effecten van gezondheidsbeleid van werkgevers. Enkele conclusies uit het rapport zijn; werkenden in de afgelopen jaren meer RSI-klachten hebben gekregen; de gezondheid van werkenden met een aandoening extra kwetsbaar is, terwijl zij relatief slechte arbeidsomstandigheden hebben; goed gezondheidsbeleid van werkgevers (IGM) samenhangt met een lager verzuim.

Het wordt steeds duidelijker dat voldoende bewegen belangrijk is voor een goede gezondheid. Op initiatief van TNO en met steun van het Ministerie van VWS is besloten de resultaten van activiteiten als 'Nederland in Beweging!' en 'Jeugd in Beweging!' periodiek te rapporteren in 'Trendrapporten bewegen en gezondheid'. Beleidsmakers en onderzoekers kunnen zich zo snel op de hoogte stellen van de nieuwste ontwikkelingen en onderzoeksresultaten. Dit is het derde rapport. Het rapport is tevens een platform waarin organisaties hun meest recente onderzoek kunnen presenteren. Achtereenvolgens worden behandeld: eerste resultaten van de monitorstudie Bewegen en Gezondheid (2000); resultaten van de Nationale Gezondheidstest 1999-2000; sporten, wandelen en fietsen in Nederland; gezond bewegen vanuit tijdsbestedingsperspectief; verandering in lichaamsbeweging, risicoprofiel voor hart- en vaatziekten en kwaliteit van leven; de 97/98 survey van sportblessures, sportblessures op de Spoedeisende Hulpafdeling 1997-1999; effectiviteit van blessurepreventieve maatregelen in de sport; effectiviteit van preventieve maatregelen voor lateraal enkelletsel; organisatie Sportgezondheidszorg; dopinggebruik.

Het wordt steeds duidelijker dat voldoende bewegen belangrijk is voor een goede gezondheid. Op initiatief van TNO en met steun van het Ministerie van VWS is besloten de resultaten van activiteiten als 'Nederland in Beweging!' en 'Jeugd in Beweging!' periodiek te rapporteren in 'Trendrapporten bewegen en gezondheid'. Beleidsmakers en onderzoekers kunnen zich zo snel op de hoogte stellen van de nieuwste ontwikkelingen en onderzoeksresultaten. Dit is het derde rapport. Het rapport is tevens een platform waarin organisaties hun meest recente onderzoek kunnen presenteren. Achtereenvolgens worden behandeld: eerste resultaten van de monitorstudie Bewegen en Gezondheid (2000); resultaten van de Nationale Gezondheidstest 1999-2000; sporten, wandelen en fietsen in Nederland; gezond bewegen vanuit tijdsbestedingsperspectief; verandering in lichaamsbeweging, risicoprofiel voor hart- en vaatziekten en kwaliteit van leven; de 97/98 survey van sportblessures, sportblessures op de Spoedeisende Hulpafdeling 1997-1999; effectiviteit van blessurepreventieve maatregelen in de sport; effectiviteit van preventieve maatregelen voor lateraal enkelletsel; organisatie Sportgezondheidszorg; dopinggebruik.

Het wordt steeds duidelijker dat voldoende bewegen belangrijk is voor een goede gezondheid. Op initiatief van TNO en met steun van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is besloten de resultaten van activiteiten als 'Nederland in Beweging!' en 'Jeugd in Beweging!' periodiek te rapporteren in 'Trendrapporten bewegen en gezondheid'. Beleidsmakers, onderzoekers, instanties en personen betrokken bij de implementatie van bewegings-stimulerings-programma's kunnen zich zo snel op de hoogte stellen van de nieuwste ontwikkelingen en onderzoeksresultaten. Dit is het tweede rapport dat, in vergelijking tot het eerste uit 1997, is verbreed tot een scala van organisaties die actief zijn op dit terrein. Het rapport is tevens een platform waarin organisaties hun meest recente onderzoek kunnen presenteren. Achtereenvolgens worden behandeld: de Nederlandse Norm Gezond Bewegen; de vraag of Nederlanders nog wel (genoeg) bewegen; trends in sportieve activiteit in Nederland; het beloop van alledaagse lichamelijke activiteit van een selecte groep Nederlanders; lichamelijke activiteit in relatie tot andere risicofactoren voor hart- en vaatziekten; trends in sportblessures in Nederland.

Het wordt steeds duidelijker dat voldoende bewegen belangrijk is voor een goede gezondheid. Op initiatief van TNO en met steun van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is besloten de resultaten van activiteiten als 'Nederland in Beweging!' en 'Jeugd in Beweging!' periodiek te rapporteren in 'Trendrapporten bewegen en gezondheid'. Beleidsmakers, onderzoekers, instanties en personen betrokken bij de implementatie van bewegings-stimulerings-programma's kunnen zich zo snel op de hoogte stellen van de nieuwste ontwikkelingen en onderzoeksresultaten. Dit is het tweede rapport dat, in vergelijking tot het eerste uit 1997, is verbreed tot een scala van organisaties die actief zijn op dit terrein. Het rapport is tevens een platform waarin organisaties hun meest recente onderzoek kunnen presenteren. Achtereenvolgens worden behandeld: de Nederlandse Norm Gezond Bewegen; de vraag of Nederlanders nog wel (genoeg) bewegen; trends in sportieve activiteit in Nederland; het beloop van alledaagse lichamelijke activiteit van een selecte groep Nederlanders; lichamelijke activiteit in relatie tot andere risicofactoren voor hart- en vaatziekten; trends in sportblessures in Nederland.

Op verzoek van het strategisch overleg 'bewegen via de werkplek', waaraan deelgenomen wordt door de Nederlandse Hartstichting (NHS), Centrum Gezondheidsbevordering op de werkplek (C-GBW), Nationaal Olympisch Comité*Nederlandse Sport Federatie (NOC*NSF) en NIA TNO, heeft de laatste een inventarisatie gemaakt van activiteiten die momenteel plaatsvinden in en rond de werkplek met betrekking tot bewegingsstimulering van werknemers. Hiermee is een beeld verkregen van activiteiten rondom de werkplek op het gebied van het stimuleren van (meer) bewegen bij werknemers anno 1998. Slechts een zeer beperkt deel van het Nederlands bedrijfsleven (14%, meest grote bedrijven) kent activiteiten op dit terrein. Brancheorganisaties en arbodiensten/verzekeraars lijken de belangrijkste initiatiefnemers voor bewegingsstimulering via de werkplek. Hoewel er reeds een behoorlijk aanbod van bewegingsstimuleringsprogramma's bestaat, is de kwaliteit en effectiviteit ervan onduidelijk en ontbreekt in veel gevallen het bredere GBW-kader. Deze inventarisatie heeft een groot aantal activiteiten opgeleverd waarmee de campagne 'NIB-werknemers' verder inhoud kan worden gegeven. Ontbrekende pagina's zijn leeg.

Op verzoek van het strategisch overleg 'bewegen via de werkplek', waaraan deelgenomen wordt door de Nederlandse Hartstichting (NHS), Centrum Gezondheidsbevordering op de werkplek (C-GBW), Nationaal Olympisch Comité*Nederlandse Sport Federatie (NOC*NSF) en NIA TNO, heeft de laatste een inventarisatie gemaakt van activiteiten die momenteel plaatsvinden in en rond de werkplek met betrekking tot bewegingsstimulering van werknemers. Hiermee is een beeld verkregen van activiteiten rondom de werkplek op het gebied van het stimuleren van (meer) bewegen bij werknemers anno 1998. Slechts een zeer beperkt deel van het Nederlands bedrijfsleven (14%, meest grote bedrijven) kent activiteiten op dit terrein. Brancheorganisaties en arbodiensten/verzekeraars lijken de belangrijkste initiatiefnemers voor bewegingsstimulering via de werkplek. Hoewel er reeds een behoorlijk aanbod van bewegingsstimuleringsprogramma's bestaat, is de kwaliteit en effectiviteit ervan onduidelijk en ontbreekt in veel gevallen het bredere GBW-kader. Deze inventarisatie heeft een groot aantal activiteiten opgeleverd waarmee de campagne 'NIB-werknemers' verder inhoud kan worden gegeven. Ontbrekende pagina's zijn leeg.

Gezondheidsbevordering op de werkplek is sterk in ontwikkeling. Steeds meer bedrijven zijn zich ervan bewust dat gezonde werknemers een kostbaar goed zijn. Gezondheidsbevordering gaat verder dan het beïnvloeden van de leefwijze van werknemers. De aanpak richt zich op het verbeteren van de werkomstandigheden, het versterken van lichamelijke en geestelijke gezondheid van werknemers én het intensiveren van de begeleiding en de reintegratie van de verzuimende werknemer. Participatie is een belangrijke voorwaarde voor het welslagen van dit soort programma's op de werkplek. Het Centrum Gezondheidsbevordering op de werkplek (Centrum GBW) geeft bedrijven en organisaties voorlichting en advies over de wijze waarop zij vorm kunnen geven aan gezondheidsbevordering op de werkplek. Het centrum GBW heeft NIA TNO gevraagd te beschrijven op welke wijze bedrijven en instellingen hun werknemers optimaal kunnen bij het opzetten en uitvoeren van gezondheidsbevorderende activiteiten op het werk. In dit rapport wordt daarvan verslag gedaan.

Gezondheidsbevordering op de werkplek is sterk in ontwikkeling. Steeds meer bedrijven zijn zich ervan bewust dat gezonde werknemers een kostbaar goed zijn. Gezondheidsbevordering gaat verder dan het beïnvloeden van de leefwijze van werknemers. De aanpak richt zich op het verbeteren van de werkomstandigheden, het versterken van lichamelijke en geestelijke gezondheid van werknemers én het intensiveren van de begeleiding en de reintegratie van de verzuimende werknemer. Participatie is een belangrijke voorwaarde voor het welslagen van dit soort programma's op de werkplek. Het Centrum Gezondheidsbevordering op de werkplek (Centrum GBW) geeft bedrijven en organisaties voorlichting en advies over de wijze waarop zij vorm kunnen geven aan gezondheidsbevordering op de werkplek. Het centrum GBW heeft NIA TNO gevraagd te beschrijven op welke wijze bedrijven en instellingen hun werknemers optimaal kunnen bij het opzetten en uitvoeren van gezondheidsbevorderende activiteiten op het werk. In dit rapport wordt daarvan verslag gedaan.

In het kader van het VWS doelfinancieringsprogramma 'Bewegen en Gezondheid' wordt door TNO-PG en NIA TNO een 'Monitor Bewegen en Gezondheid' ontwikkeld. Doel van deze monitor is het systematisch en periodiek verzamelen, opslaan en evalueren van gegevens over (1) bewegen van mensen in relatie tot gezondheid, zowel in de thuis- en werksituatie als tijdens sportbeoefening en (2) de positieve en negatieve gevolgen hiervan. Met deze gegevens moet het beleid op zowel het niveau van lokale, regionale en nationale overheid als van andere organisaties die zich bezig houden met het stimuleren van gezond bewegen. In het verlengde van deze monitor wordt periodiek een 'Trendrapport Bewegen en gezondheid' uitgebracht waarin een aantal kerngegevens over bewegen en gevolgen van bewegen in relatie tot de gezondheid zijn samengebracht. Dit rapport is de eerste in deze reeks, waarin antwoord wordt gegeven op de volgende vragen: (1) Wat is er bekend over de sport- en bewegingsparticipatie van de Nederlandse bevolking? (2) Wat is er bekend over de positieve gezondheidseffecten van lichamelijke activiteit? (3) Wat is er bekend over de negatieve gezondheidseffecten van lichamelijke activiteit, toegespitst op sport- en arbeidsblessures? (4) Welke gezondheidskundige richtlijnen bestaan er voor gezond bewegen?

In het kader van het VWS doelfinancieringsprogramma 'Bewegen en Gezondheid' wordt door TNO-PG en NIA TNO een 'Monitor Bewegen en Gezondheid' ontwikkeld. Doel van deze monitor is het systematisch en periodiek verzamelen, opslaan en evalueren van gegevens over (1) bewegen van mensen in relatie tot gezondheid, zowel in de thuis- en werksituatie als tijdens sportbeoefening en (2) de positieve en negatieve gevolgen hiervan. Met deze gegevens moet het beleid op zowel het niveau van lokale, regionale en nationale overheid als van andere organisaties die zich bezig houden met het stimuleren van gezond bewegen. In het verlengde van deze monitor wordt periodiek een 'Trendrapport Bewegen en gezondheid' uitgebracht waarin een aantal kerngegevens over bewegen en gevolgen van bewegen in relatie tot de gezondheid zijn samengebracht. Dit rapport is de eerste in deze reeks, waarin antwoord wordt gegeven op de volgende vragen: (1) Wat is er bekend over de sport- en bewegingsparticipatie van de Nederlandse bevolking? (2) Wat is er bekend over de positieve gezondheidseffecten van lichamelijke activiteit? (3) Wat is er bekend over de negatieve gezondheidseffecten van lichamelijke activiteit, toegespitst op sport- en arbeidsblessures? (4) Welke gezondheidskundige richtlijnen bestaan er voor gezond bewegen?

Het Nederlands Instituut voor Praeventieve Gezondheidszorg-TNO is per 1 januari 1988 gestart met een 2\jaar durende scenariostudie 'Arbeid en gezondheid'. De eerste fase van dit onderzoek, waarin de onderzoekopzet is uitgewerkt, is onlangs afgerond. Het onderzoekteam van het NIPG-TNO, te weten Mw. Ir. A. Bloemhof, Dr. P.G.W. Smulders en Dr. C.L. Ekkers, beschrijft de gang van zaken.

Het Nederlands Instituut voor Praeventieve Gezondheidszorg-TNO is per 1 januari 1988 gestart met een 2\jaar durende scenariostudie 'Arbeid en gezondheid'. De eerste fase van dit onderzoek, waarin de onderzoekopzet is uitgewerkt, is onlangs afgerond. Het onderzoekteam van het NIPG-TNO, te weten Mw. Ir. A. Bloemhof, Dr. P.G.W. Smulders en Dr. C.L. Ekkers, beschrijft de gang van zaken.