Firlej, Krzysztof, Bober, Tomasz, Fudaliński, Janusz, Gorzelany - Dziadkowiec, Magdalena, Kozień, Ewa, Machaczka, Józef, Misiołek, Krzysztof, Smutek Halina, and Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Please visit: www.krzysztoffirlej.pl Skracający się czas życia wyrobów i rosnąca konkurencja powodują, że kierownicy przedsiębiorstw zastanawiają się jak postępować, aby wzmocnić pozycję konkurencyjną przedsiębiorstwa. Zarządzanie przedsiębiorstwem stało się obecnie trudniejsze, ponieważ otoczenie jest coraz bardziej dynamiczne i zmienne. Dyscyplina zarządzania strategicznego od ponad dwóch dekad poszukuje w swoich badaniach i teoriach odpowiedzi na następujące pytania: 1. od czego zależy sukces organizacji; 2. jak są zorganizowane i wykorzystywane zasoby firmy; 3. jak organizacja reaguje na zmiany w swoim otoczeniu, np. przełomy technologiczne; 4. jak wygląda proces budowy strategii i jakie znaczenie mają w nim kreatywność i innowacje; 5. jakie są strategiczne konsekwencje największych decyzji inwestycyjnych o fuzjach, akwizycjach i dezinwestycjach. W Katedrze Strategii Zarządzania i Rozwoju Organizacji podjęta została próba odpowiedzi na wyżej postawione pytania. Tematyka niniejszej pracy dotyczy analizy poszczególnych branż przemysłu spożywczego. Praca składa się z siedmiu części. Część pierwsza stanowi wprowadzenie do badań. W tej części opracowania dokonana została charakterystyka sektora spożywczego w Polsce. Opisana i scharakteryzowana została metodologia prowadzonych badań. W części drugiej opracowania dokonano charakterystyki branży piekarniczo – cukierniczej. Celem niniejszej części opracowania była możliwie szeroka identyfikacja czynników stymulujących i hamujących funkcjonowanie oraz rozwój przedsiębiorstw piekarniczo - cukierniczych. W tej części przyjęto następującą hipotezę badawczą: identyfikacja determinantów rozwoju branży piekarniczo – cukierniczej może stanowić podstawy skoordynowanych działań na rzecz przedsiębiorstw działających w analizowanej branży zarówno dla właścicieli jak i instytucji publicznych. Mleczarstwo to jeden z podstawowych sektorów polskiej gospodarki żywnościowej, dlatego analiza tej branży stała tematem trzeciej trzęśli opracowania. Mleko, którego udział w towarowej produkcji rolnictwa wynosi około 18%, jest jednym z najważniejszych produktów rolniczych. Jego produkcja stanowi źródło dochodów dla około 495 tys. gospodarstw rolnych. Przemysł mleczarski jest liczącym się działem przetwórstwa żywności, gdyż jego udział w zatrudnieniu wynosi 12%, w przychodach ze sprzedaży około 18%, oraz 10% eksporcie rolno-spożywczym. Kolejną część opracowania stanowiła charakterystyka branży owocowo – warzywnej. Celem analizy strategicznej branży owocowo – warzywnej była diagnoza i ocena możliwość funkcjonowania i rozwoju producentów i przetwórców owoców i warzyw. Analiza sytuacji strategicznej branży owocowo – warzywnej została opracowana z wykorzystaniem modelu pięciu sił Portera, który obejmuje: konkurencje podmiotów branży, zagrożenie ze strony substytutów, zagrożenie ze strony nowych podmiotów wchodzących do branży, siłę przetargową nabywców i dostawców. Analiza dotyczyła sytuacji strategicznej w zakresie przetwórstwa oraz produkcji świeżych owoców i warzyw. Piątą część opracowania stanowiła analiza sektora mięsnego. Sektor mięsny w Polsce w okresie po przystąpieniu do Unii Europejskiej był jednym z najszybciej rozwijających się działów polskiej gospodarki. Wzrosło spożycie mięsa i popyt krajowy, istotnie wzrosły obroty handlu zagranicznego mięsem i jego przetworami, dokonała się restrukturyzacja i modernizacja sektora przemysłu mięsnego. Gwałtownie wzrósł eksport zarówno w ramach Unii, jak i na rynku trzecie. Aktualnie w związku z barierami popytu krajowego, tempo wzrostu sektora zależy głównie od eksportu. Równocześnie Polska jest też znaczącym importerem żywca zwierzęcego oraz mięsa (np. w asortymencie wieprzowym, jesteśmy importerem netto). Coraz większy wpływ na kierunki zmian w kraju mają zmiany cen konkurentów regionalnych (np. niemiecka, duńska wieprzowina), czasami również światowych (np. sezonowana wołowina kulinarna południowoamerykańska). Przemysł mięsny jest ściśle powiązany z bazą surowcową i rynkami zbytu, które w znacznym stopniu determinują rynek mięsa. Celem tej części opracowania byłą analiza konkurencyjności branży mięsnej, określenie sił konkurowania, wskazanie ramowych założeń strategii i kluczowych kompetencji niezbędnych do ich realizacji. Celem szóstej części opracowania było dokonanie przeglądowej analizy sektora piwowarskiego w gospodarce Polski oraz wskazanie zarysu stopnia jego rozwoju, a także przedstawienie kontekstu działalności podmiotów w tej branży w ujęciu globalnym, ponieważ niewątpliwie ograniczenie perspektywy analitycznej jedynie do poziomu krajowego wydawałoby się działaniem zbyt uproszczonym. O ile jednak w procesie diagnozowania w działalności organizatorskiej diagnoza jest z reguły wkomponowana w całościowe koncepcje metodyczne doskonalenia organizacji, które oprócz oceny zawierają zadania związane z projektowaniem usprawnień oraz ich wdrażaniem, o tyle przy diagnozowaniu rozwoju sektora ocena sprowadza się do rejestracji stanu rzeczywistego i konsekwencji stąd wynikających. Jako wtórny, ale nie mniej istotny cel, przyjęto także nakreślenie analizy porównawczej tej branży odniesionej do wybranych krajów europejskich, co stwarza przesłanki do porównania stopnia rozwoju polskiego sektora piwowarskiego oraz trendów w nim zachodzących w ujęciu globalnym. Ważnym jest także (co można traktować jako cele cząstkowe) przedstawienie ogólnej sytuacji w sektorze piwowarskim, prognoza możliwości rozwojowych sektora oraz ocena poziomu jego rozwoju. W obecnych realiach procesy internacjonalizacji i globalizacja mogą stwarzać warunki zapewniające przetrwanie i rozwój firmy pod warunkiem nowego spojrzenia na sposób jej przeprowadzania i dostrzeżenia konieczności zmian w tym zakresie. Funkcjonowanie przedsiębiorstw na rynku krajowym, zwłaszcza jeśli ten nie zalicza się do dużych, stanowiłoby czynnik ograniczający jego możliwości rozwojowe ukierunkowane na poprawę pozycji knkurencyjnej poprzez między innymi wykorzystanie środków produkcji z różnych krajów. Globalna konkurencja zmusiła firmy do poszukiwania nowych źródeł przewagi konkurencyjnej. Tradycyjne koncepcje strategiczne, takie jak strategiczne dopasowanie zasobów i możliwości, czy tradycyjnie pojmowane strategie konkurencyjne w globalnych warunkach tracą na znaczeniu. Dlatego analiza konkurencyjności wybranych branż sektora rolno – spożywczego stała się tematem ostatniej (siódmej) części opracowania. Krzysztof Firlej