Search

Adalet Ağaoğlu’s novels have a multiple sized and layered structure dominated by both the period, mentality and psychology. The novels written by the author on the basis of social realism form the basis for historical and sociological studies of certain periods of Turkish society. Her novels provide the opportunity to observe the mental and physical changes of the characters, thanks to dialect the feelings, thoughts, ideals and dreams of the characters she deals with. Previous studies shows that Adalet Ağaoğlu Fikrimin İnce Gülü has been evaluated on the basis of system criticism, the concept of alienation, the archetype of travel, the object-character relationship, fetishism and narcissism. This study leads up to Fikrimin İnce Gülü aims to examine Richard Sennett’s work in the context of “character erosion” theory and to reveal the effects of the new capitalism on “character”. In the study, a coordinated analysis method was followed, based on the concepts of “drift, routine, flexibility, illegibility, risk, ethics, failure and longing for community” emphasized by Richard Sennett. It has been concluded that there is a serious transformation specific to the transition process from modern to postmodern -in the context of character erosion- in almost all of the people in the text, especially Bayram, the protagonist of the novel, and that the eras and their current life codes erode people., Adalet Ağaoğlu romanları hem dönem hem zihniyet hem de psikolojinin egemen olduğu çok boyutlu, çok katmanlı bir yapıya sahiptir. Yazarın toplumsal gerçekçilik temelinde kaleme aldığı romanları, Türk toplumunun belirli dönemlerine ait tarihi ve sosyolojik incelemelere zemin oluşturur. Romanları, ele aldığı karakterlerin duygularını, düşüncelerini, ideallerini ve hayallerini yansıtan dili sayesinde karakterlerin gerek ruhsal gerek fiziksel değişimlerini gözlemlemeye olanak sunar. Adalet Ağaoğlu’nun Fikrimin İnce Gülü adlı romanı daha önceki çalışmalarda sistem eleştirisi, yabancılaşma kavramı, yolculuk arketipi, nesne-karakter ilişkisi, fetişizm ve narsisizm gibi temeller üzerinde değerlendirilmiştir. Bu çalışma, kendisinden önce oluşturulan araştırma zemininin bir destekleyicisi niteliğinde olup; Fikrimin İnce Gülü adlı eserin Richard Sennett’in “karakter aşınması” teorisi bağlamında irdelenmesini ve yeni kapitalizmin “karakter” üzerindeki etkilerinin ortaya konulmasını amaç edinmiştir. İncelemede Richard Sennett’in üzerinde durduğu “sürüklenme, rutin, esneklik, okunaksızlık, risk, etik, başarısızlık ve cemaat özlemi” kavramları temel alınmış; eş güdümlü bir inceleme yöntemi izlenmiştir. Başta roman kahramanı Bayram olmak üzere metinde yer alan şahısların hemen hepsinde modernden postmoderne geçiş sürecine özgü -karakter aşınması bağlamında- ciddi bir dönüşümün söz konusu olduğu, devirlerin ve onların güncel yaşam kodlarının insanları aşındırdığı sonucuna varılmıştır.

Ahmet Tezcan, sinema ve dizi senaryoları, romanları, çocuk edebiyatı bağlamında kaleme aldığı eserleriyle son dönem Türk edebiyatının önemli yazarlarından biridir. Ahmet Tezcan’ın 2019 yılında yayımlanan Abbara/Bir Umudun Masalı romanında Josef isimli bir ABD vatandaşının gerçek ailesini Mardin’de arama süreci anlatılır. Josef, Betty ismiyle hitap ettiği kadını annesi bilir, babası zannettiği Bay Bacon ise yıllar önce Josef ve Betty’i terk etmiştir. Ölümünün ardından Betty’nin avukatı tarafından verilen bir mektupla Josef, Betty’nin ve Bay Bacon’ın gerçek anne ve babası olmadığını öğrenir. Josef’in bebekken Bay Bacon’ın kucağında bir abbara önünde çekilmiş fotoğrafı, onun gerçek ailesine ulaşması için tek ipucudur. Önce İtalya’nın Metera şehrine sonra Mardin’e giden Josef, fotoğraftaki abbaranın Mardin’de olduğunu öğrenir. Josef, “kimera” adı verilen bir hastalık nedeniyle gerçek annesi tarafından kabul edilmediği ve ABD istihbaratında görevli Bay Bacon ve Caroline tarafından alındığı bilgisine ulaşır. En nihayetinde Josef, Betty’nin vasiyetine uyarak onu Mardin’e defneder ve kendisi de Mardin’e yerleşir. Josef’in gerçek ailesini arama sürecinin anlatıldığı romanda, yazarın Mardin’e dair tarihi, coğrafi ve toplumsal birçok unsura değindiği fark edilir. Bunlardan ilki Mardin’deki abbaralardır. Abbaranın Mardin’de evleri yer altından birbirine bağlayan tüneller olduğu belirtilir. Romanda deniz olarak nitelendirilen Mezopotamya’nın anlamına değinilir. Mardin’de farklı dinlere ait tarihi kişiliklerin ortak değer kabul edildiği görülür. Farklı dinlerden insanların birbirlerinin kutsal günlerine saygı duydukları, Mardin’de komşuluğun önemli bir yere sahip olduğu ifade edilir. Mardin’de birçok dilin konuşulduğu ve insanların komşularının dillerinden kelimeler almakta, bu dilleri kullanmakta önyargılı davranmadıklarının altı çizilir. Bunların yanında yazar, eserinde Mardin Kalesi’ne, şehrin eski ve yeni olmak üzere ikiye ayrıldığına, su kanallarının gizemine, güvercinlerin ve kaçak çayın anlam ve önemine, evlerin mimari özelliklerine yer verir. Bu çalışmada Josef’in gerçek ailesini arama sürecinde Mardin’in tarihi, coğrafyası ve insanlarıyla Abbara/Bir Umudun Masalı romanına yansıyan özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Ahmet Tezcan is one of the most important writers of recent Turkish literature with his works in the context of cinema and TV series scenarios, novels and children literature. The process of searching the real family of a US citizen named Josef in Mardin is explained in the novel "Abbara / A Tale of Hope" published by Ahmet Tezcan in 2019. Josef knows the woman he addresses with the name Betty as his mother; and Mr. Bacon, whom he thinks is his father, left Josef and Betty years ago. In a letter given by Betty's lawyer with her will, Josef learns that Betty and Mr. Bacon are not his real parents. Josef’s photo taken in front of an abbara on the lap of Mr. Bacon when he was a baby is the only clue for him to reach his real family. Josef first goes to Matera, Italy and then to Mardin, and learns that the abbara in the photo is in Mardin. Josef learns that his real mother because of a disease called “chimera disowned him" and that he was taken by Mr. Bacon and Caroline from US intelligence. Ultimately, Josef obeys Betty's will and buries her in Mardin, and then he settles in Mardin. In the novel, in which the process of searching Josef's real family is explained, it is noticed that the author touches on many historical, geographical and social elements about Mardin. The first of them is abbara in Mardin. It is learned that the Abbara is the name of the tunnels connecting the houses under the ground in Mardin. The meaning of Mesopotamia, which is described as the sea in the novel, is mentioned. It is seen that historical personalities of different religions are accepted as common values in Mardin. It is stated that people from different religions respect each other's holy days and neighborhood has an important place in Mardin. It is stated that many languages are spoken in Mardin and people are not biased when they take words from their neighbors' languages. In addition to this, the author includes Mardin Castle, the city that is divided into two as the old and the new city, the mystery of the water channels, the meaning and importance of pigeons and illegal tea, and the architectural features of the houses. In this study, it is aimed to examine the history, geography and people of Mardin, which are reflected in the novel named Abbara / A Tale of Hope.

Tez, yazarı tarafından 26.01.2019 tarihine kadar erişime kısıtlanmıştır. Trajik günlük dilde çok acı, kederli olanı anlatmak üzere yaygınlık kazanmış bir kavram olmakla birlikte esasında, felsefi, estetik ve edebi alanda kendine özgü koşulları ifade eder. Trajik kavramının kendine özgü koşulları ise en bariz şekilde Antik Yunan’a ait tragedya metinlerinde görülür. Tragedya metinlerinde trajik, kahramanın, sınırlı özgürlük içinde, yazgısına direnme gücü ve kabiliyetiyle, etik alanda yaşadığı çatışmayı içeren durumdur. Tragedyadan çıkan ve daha geniş anlam alanına sahip olması ile tragedyayı da kapsayan trajik, hayatta var olduğu sürece hayatın yorumundan ibaret olan sanatta da varlığını sürdürür. Bu sanatların başında ise edebiyat gelmektedir. Bir edebi eseri değerlendirmede, ön koşul, kuşkusuz yapıtı anlamaktır. Bu ise ancak insan ilişkilerini, yaşantı ve olanaklarını, özgürlük ve sınırlılık alanlarını; eylemlerin hangi ilkeler üzerinden gerçekleştiğini kavramakla mümkündür. Bu çalışmada, içeriğin kavranmasına sağlayacağı katkı ile metnin daha doğru değerlendirilmesine imkân tanıyacak trajik kavramı tahlil unsuru olarak ele alınmıştır. Although being a widespread concept to describe a very painful, sad one in daily language, “tragic” in reality expresses its own unique conditions in philosophical, aesthetic, and literary context. The peculiar conditions tragic appear most obviously in the tragedy texts of ancient Greece. Tragic in tragedy texts is a situation in which the hero with the power and ability to resist the fate lives an ethical conflict in the limited freedom of being a human being. Therefore, tragic, which comes from tragedy and at the same time consists of the tragedy due to its coverage of the wider sense of the meaning, continues, as long as it is in our lives, its existence in the art as an interpretation of life. Literature is the primary area of these arts. The precondition for evaluation of a literary work is, of course, understanding the work. This is only possible when one conceives human relations, life and possibilities, freedom and limitations, and which principles establish the basis for actions to take place. In this study, the tragic concept that allows the more accurate evaluation of the text with its contribution to the comprehension of the content is considered as an analysis element. In this thesis, the tragic concept in the introduction part is investigated from a general framework, and its root and meaning are assessed by taking into consideration the definitions in various disciplines. In the conclusion, value conflicts and tragic characters were compared in terms of their similarities and differences in a holistic perspective; moving from tragic, the similarities and differences between novels were determined at the author and period level.

Türk edebiyatının özellikle de Servet-i Fünûn edebiyatının önemli yazarlarından olan Halit Ziya Uşaklıgil (1868-1945) realist bir yaklaşımla ve teknik açıdan sağlam bir şekilde yazdığı romanlarıyla Modern Türk romanının ilk örneklerini verir. Hikâye, mensur şiir, anı, deneme ve tiyatro gibi türlerde eser veren ancak romanlarıyla ön plana çıkan Halit Ziya Uşaklıgil'in roman konuları içinde aile büyük bir öneme sahiptir. Halit Ziya Uşaklıgil, realist bakış açısının yansıması olarak olumsuz özelliklere sahip ailelere de yer verirken, romanın arka planında toplumsal bir eleştiri de yapar. Romanlarında; evlilik, eşler arasındaki ilişki, çocuk-ebeveyn ilişkisi, kardeşlerin birbirlerine yaklaşımları ve akrabalık ilişkileri üzerinde duran Halit Ziya Uşaklıgil, bu ilişkileri yansıtırken, aile üyelerini kaybeden, şiddet gören, aldatılan ve boşanan bireylere yer verir.Tezin amacı, Türk romancılığında bir dönüm noktası olan Halit Ziya Uşaklıgil'in romanlarında önemli bir sosyolojik arka plana sahip olan aile kurumunu, sosyolojik ve bütüncül bir yaklaşımla inceleyerek, bu romanlardaki aile olgusunun durumunu tespite çalışmaktır.Anahtar Sözcükler: Halit Ziya Uşaklıgil, roman, aile. Halit Ziya Uşaklıgil (1868-1945) is one of the most important writers of Turkish literature espacially Servet-i Fünûn period who gives first examples of modern Turkish novelism with a realistic approach and technically professionalism. Halit Ziya Uşaklıgil wrote stories, impartial poetries, essays, plays but he comes forward with novels. In his novels family foundation tooks a great significance. While he mentions about families with negative attributes which is a reflection of realistic perspective also makes a social criticism in the back story of the novel. In his novels Halit Ziya Uşaklıgil emphasizes in marriage, relationship between couples, child-parent relations, brother-sister behaviours and relative relationships. He also gives place to the one who lost one of his family members, physical brutality and person who get devorced and cheted on while he mirrors this relationships. Goal of this thesis is to identify the stuation of family foundation in Halit Ziya Uşaklıgil novels which is a milestone in the Turkish novelism. Family foundation has a important sociological principal in Halit Ziya Uşaklıgil novels and this research will try to determine it with a comprehensive approach.Key words: Halit Ziya Uşaklıgil, novel, family. 168

Bu çalışmada; bir toplumun geleceğinde söz sahibi olan yüksek tahsilli gençlerin 1872-1950 yılları arasında yayımlanan Türk romanlarında nasıl ele alındığı incelenmiş, eğitim problemleri ve gençlerin yaşadığı çatışmalar yükseköğrenim düzeyinde işlenmiştir. Giriş bölümünde tezin konusu ve amacı belirtilmiş, çalışma sürecinde takip edilen yol ve yöntemlerden bahsedilmiştir. Tez beş bölümden oluşmaktadır. Tarihî bilgiler ışığında romanların değerlendirilmesini sağlamak için birinci bölümde yükseköğrenimin Türk eğitim tarihindeki yeri hakkında özet bilgi verilmiştir. İkinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci bölümlerde Tanzimatʼtan başlayarak edebî dönemlere göre bir sınıflandırma yapılmıştır. Bu sınıflandırmada amaç; dönemin kültürel yaşamının, sosyal, siyasî ve ekonomik gelişmelerinin gençlerin eğitim hayatına nasıl tesir ettiğini belirlemektir. Her bölüm dört temel başlığa ayrılmıştır. `Yükseköğrenim Öncesi` başlığı altında aile yapılarının gençlerin eğitimi üzerine etkisi; `Yükseköğrenim Dönemi` başlığı ile gençlerin eğitim ve öğretim dönemi; `Gençlerin İdealize Edilen Davranışları` bölümünde yüksek tahsilli gençlerin idealize edilen kişilik yapıları, sosyal ve kültürel tutumları; `Gençlerin Yaşadığı Çatışmalar` bölümünde ise gençlerin maruz kaldığı ekonomik, kültürel, bürokratik, siyasî ve psikolojik çatışmalar ele alınmıştır. Her bölümün alt başlığı genelde aynı sırayı takip etmekle birlikte romanın yazıldığı dönemin özelliklerine göre bazı değişiklikler gösterebilmektedir. Her dönemin romancısı kendi çağının neslini anlatmış ve bu genç nesil vasıtasıyla birtakım idealleri, ideolojileri ve kültürel değerleri yansıtmıştır.Anahtar Sözcükler:Türk Edebiyatı Türk Romanı Yükseköğrenim Gençlik How the higher educated youth, who have a voice in a society's future, is addressed in Turkish Novels published between 1872-1950 is investigated in this study. Education problems and conflicts that the young people have are investigated in higher education level. The thesis topic and purpose are indicated in the introduction. Also the way and the methods followed are mentioned. The thesis consists of five parts. The importance of high education in Turkish education history is stated in the first part to provide the assessment of novels in the light of historical knowledge. A classification is made according to literary periods beginning with `Tanzimat` in the second, third, fourth and fifth parts. The purpose of this classification is to determine how the cultural life of the time period and social, political, economic progress affect young peopleʼs education life. Each part is separated into four basic titles. In `Before Higher Education` title the effect of family structure on young people's education; in `Higher education Period` title young people's education period are addressed. In the third title, `Young Peopleʼs Idealized Behaviours` high educated young peopleʼs idealized personality structure, sociocultural attitudes and behaviours are addressed. Economic, cultural, bureaucratic, political and psychological conflicts that young people were exposed to are addressed in `Conflicts that Young People Have` title. The subtitles of the parts generally follow the same sequence but there can be some changes according to the time period that the novel is written. Each period's novelist talked about his generation, so he reflected a plenty of ideals, ideologies and cultural values by means of this rising generation.Keywords: Turkish Literature Turkish Novel Higher Education Youth 762

`Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türk Romanında İnsan Psikolojisi` başlıklı bu çalışmada, 1872-1923 yılları arasında yayımlanmış on dokuz yazara ait yirmi dört roman, psikolojinin sunduğu veriler ışığında ve kronolojik bir sıra dâhilinde muhteva, yapı, dil ve üslûp açılarından psikotematik olarak çözümlenip değerlendirmiştir. Çalışmada, Türk romanının insan psikolojisi bağlamındaki yaklaşık yarım asırlık gelişim seyri ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışma boyunca roman teorileri, yazarların görüşleri ve Türk romanını insan psikoloji açısından değerlendiren eserler kaynak olarak kullanılmış; yer yer bu kaynaklara atıflar yapılmıştır. Çalışmanın `Giriş` kısmında psikoloji, birey, edebiyat, edebî eser, edebî eserle insan arasındaki ilişkiler, Batı ve Türk toplum hayatında bireyin oluşum süreci üzerinde durulmuştur. Tezin asıl özünü oluşturan ana bölümlerden ilkinde, belirlenen temalarla roman kahramanlarının psikolojileri; ikincisinde olay örgüsü, zaman, mekân, nesne, eşya, anlatıcı ve bakış açısı ile kahramanların psikolojileri arasındaki ilişkiler üzerinde durulmuştur. Üçüncü ana bölümde ise romanlardaki dil, anlatım tarzları ve üslûbun insan psikolojisini ifadede ne tür bir mahiyet arz ettiği çözümlenmeye çalışılmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlar, `Sonuç` bölümünde özetlenmiştir. Anahtar Kelimeler: İnsan psikolojisi, psikanaliz, Türk romanı, birey, bilinç, bilinçaltı In this study, Human Psychology in Turkish Novel from Tanzimat (Reorganization Era) to the Republic (Republican Era) twenty four novels of nineteen writers, which were published between 1872 and 1923 have been analysed in chronological order in terms of psychology and in the context of content, structure, tone, style and psycho-thematically. The process and development of Turkish novel, which lasted about half a century, have been tried to be determined within the context of human psychology. Throughout the study, theories of novel, views of writers, and the works dealing with human psychology have been used as primary sources and attributions to these sources are made if necessary.In the first part of the study `Introduction`, the relationship with human beings and psychology, individual, literature, and literary work, and also formation of individuals in the Turkish and Western societies have been dwelt upon. In the first chapter, which is the core part of the dissertation, the psychology of the characters in the novels with determined themes has been dealt with. In the second chapter, plot, time, space, object, symbol, narrator and the point of view of the narrator and their relationship with the psychology of the characters have been analysed. In the third chapter, the semantic, tone and style of the novels and their effects on the psychology of the characters have been tried to be analysed. In the conclusion part, the results obtained in the study have been summarised.Key Words: Human psychology, psychoanalysis, Turkish novel, individual, conscious, subsconscious 454

Bu çalışma, ‘Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türk Modernleşmesi Bağlamında Türk Romanında Çocuk’ konulu tarihsel bir süreci incelemiştir. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümün birinci alt kısmında, Türk Modernleşmesi’nin kuramsal tartışması yapılmıştır. Tanzimat’tan itibaren batılılaşma temelinde toplumsal değişimler yaşayarak kurumsal bir nitelik kazanmaya başlamış ve toplumun bürokrasi, hukuk, eğitim gibi alanlarındaki tartışmalar yapılmıştır. İkinci alt kısmında ise, Çocuk ve Çocukluk Sosyolojisi tartışmaları kuramsal çerçevede incelenmiştir. Bu çerçevede, çocuk ve çocukluğun tarihçesi ve ortaya çıkış koşulları tarihsel dönemlere göre bir bütünlük içerisinde çocuk kavramlarının ne şekilde inşa edildiği ele alınmıştır. Araştırma tasarımı kısmını kapsayan ikinci bölümde, sınırlandırılan dönemler içerisinde, Türk modernleşmesini temel alarak romanda çocuğun ortaya çıkışını, tanımlanışını, konumunu ve rolünü tematik kavramlar çerçevesinde nitel bir araştırma yöntemiyle tespit etmiştir. Tematik kavramlar betimsel tarama ve içerik analizi tekniği sonucunda modernleşme tartışmalarına uygun olarak on bir roman yazarı ve on dört roman seçilmiştir. Araştırmanın üçüncü bölümü, çocuğun tarihsel süreçte toplumsal ve kurumsal alanda nasıl bir değişim geçirdiği, edebi dönemlere göre tespit edilen Türk romanlarında incelenmiştir. Tanzimat, Servet-i Fünun ve Meşrutiyet’ten Cumhuriyet dönemlerine kadar romanlarda çocuk ile ilgili ortaya çıkan tematik kavramların ortak ve farklı yönleri sosyolojik arka plana ve verilere göre değerlendirilmiştir. Erken modernleşme döneminde, çocuğun cariye, köle, esir, alafranga, annesiz / babasızlığı yaşadıklarında otoritesiz kaldıkları gibi özelliklerinin ön plana çıktığı, Servet-i Fünun döneminde, yabancı okulların, yabancı mürebbiyelerin ve hâkim batılı yaşam tarzının çocuk üzerindeki etkilerinin olduğu görülmüştür. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet dönemine kadar ise, çocukların milliyetçi ideoloji çerçevesinde aile değerleri ve eğitimini alarak ideal çocuk paradigmasına uygun olarak yetiştirilmesinin hedeflendiği tespit edilmiştir. Sonuç olarak, çocuk ve çocukluk alanının, Türk modernleşme sürecinin getirdiği farklı düşünceler sonucunda, tüm tarihsel ve sosyolojik sorunlarıyla birlikte, Türk modernleşmesi çerçevesinde önemli bir değişim yaşadığı söylenebilir., This study examined children in Turkish novels from Tanzimat (Reforms/Legislation) to Turkish Republic within the context of Turkish Modernization. This study consists of three sections. In the first part of the first section the theoretical argument of Turkish modernization was given. From Reforms on, Turkish modernization experienced social changes, gained an institutional quality, and arguments were made in the realms of the society such as bureacracy, law, education based on Westernization. In the second part, Children and Childhood sociology were theoretically discussed. In this context, children and the history of children and children’s emerging conditions were tackled, evaluated and analzyed holistically by the historical periods, and thus the theoretical discussion of the first section was completed. In the second part of the study related to research design, the emergence, definition, place and role of children with a qualitative research method within the context of thematic concepts based Ottoman-Turk modernization was examined by the limited periods.In this study eleven novel writers and fourteen novels were chosen and thematic concepts were elicited through descriptive review and content analysis techniques on the basis of modernization arguments.As a result of theoretical discussions, research questions, hypothesis and limitations were given, and thus the research design part was completed. In the third part of the study, how children underwent social changes in the historical process and institutional realm was examined in Turkish novels by literary periods. The thematic concepts emerging from Reforms, Servet-i Fünun and Monarchy to Turkish Republic were analyzed with their common and various aspects according to the sociological background and data. It was found that children being referred to as concubines, slaves, captives, European style, motherless-fatherless emerged in Early modernization, whereas the effect of foreigners’ schools, governesses and dominant western life styles on children arose in Servet-i Fünun period. As for the period from Monarchy to Turkish Republic, it was found that the children received family values and school education based on the nationalistic ideology in line with the paradigm of creating an ideal child. In conclusion, children in the process of being a subject underwent significant changes within the frame of modernization with all their historical and sociological problems as a consequence of the modernization process that produced various ideas.

Roman Tanzimat'la birlikte Osmanlı edebiyatına girmiş bir edebî türdür. Bu türün ilk örneklerini veren Osmanlı aydını Ahmet Mithat'tır. Eserleri aracılığıyla toplumu eğitmek isteyen Ahmet Mithat birçok düşüncesini açıklamak adına roman ve hikâyelerini bir araç olarak kullanmıştır. Roman ve hikâyelerinde roman türünün gelişimi, anlatım teknikleri, yapısı, sosyal toplumdaki rolü hakkındaki birtakım mü-talaalarını da zikretmiştir. Roman gerçekliği, roman türleri, roman okumanın faydası ve zararı, hangi tarz romanların okutulması gerektiği, roman ahlakının kriterleri gibi birçok mevzuyu Hace-i Evvel roman ve hikâyelerinin satır aralarına serpiştirmiştir. Bu sebeple onun roman ve hikâyelerini, bu türlerin özelliklerini taşımakla birlikte muharririn roman üzerine görüşlerinin yer aldığı birer teori kitabı olarak değerlen-dirmek de mümkündür. Bu tezde yazarın roman ve hikâyelerinde yer alan teorik dü-şünceleri belirli başlıklar altında derlenmiş ve değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Ahmet Mithat, roman, hikâye, roman teroisi, roman ger-çekliği, roman türleri, roman anlatım teknikleri, roman okumak, roman ahlakı. Novel is a genre to enter Ottoman literature during the Tanzimat era. Prime examples of this genre were given by Ottoman intellectual Ahmet Mithat. Ahmet Mithat, who wanted to educate society with his books, used his novels and stories as a medium to express his various thoughts. He also adverted his works on development of novel genre, narration techniques, social role of the genre in his novels and stories. Subjects of reality of novel, novel genres, merits and faults of reading a no¬vel, which novel genres to read and charateristics of novel are some subjects that Hace-i Evvel wrote about in between his lines. For this reason his novels could be regarded as theory books in which Ahmet Mithat stated his views on novel genre. This thesis compiles Ahmet Mithat's theoretical ideas that can be found in his novels and stories under different topics. Key Words: Ahmet Mithat, novel, story, thoery of novel, reality of novel, novel genres, narration techniques, novel reading, ethics of novel.

Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, "Edebi Alıntılar ve Atıflar Bağlamında 1870- 1908 Arasında Yayımlanan Türk Romanları Üzerinde Bir İnceleme" adlı bu çalışma, Tanzimat'tan II. Meşrutiyet'e kadarki süreçte yayımlanan Türk romanlarında yer alan "edebi alıntı ve atıfların" ne amaçla yapıldıklarını, romanların anlamlarına etkilerinin ve katkılarının ne olduklarını ortaya çıkarmaya çalışmaktadır. Bu çerçevede tezimizin temel amacını belirlenen romanlardaki edebi alıntıların ve atıfların romanların ve yazarlarının edebi ve kültürel kaynaklarını göstermeye çalışmak olarak belirleyebiliriz. Bu amaca ulaşmak için metinler arası bir düzlemde çalışmak gerekmektedir. Öte yandan metinler arasılık yöntemi, belirlenen romanlardaki "edebi alıntı ve atıflarla" sınırlıdır. Genel bir tespit olarak diyebiliriz ki her metnin kendinden önceki metinlerle, her yazarın da kendinden önceki veya çağdaşı olan yazarlarla bir ilişkisi vardır. Türk edebiyatında romanın ortaya çıkış sürecindeki eserler üzerine yapılan bu çalışmada sözü edilen ilişkilerin varlığının daha belirgin olduğunu söyleyebiliriz., This study, which was called as "An Investigation of Turkish Novels Published Between 1870 and 1908 on the Matter of Literary Quotations and Citations", established the purpose of "literary quotations and citations" used in and their contribution and effect on to how novels constructed from Tanzimat Era to Second Constitutional Period. In this regard, it is possible to establish the main objective of this study as using literary quotations and citations in order to show literal and cultural sources for novels and their authors in this era. Within this scope, there is a need to study this period's written work on intertextuality platform. However, it should be noted that the use of intertextuality will be limited to literary quotations and citations. As a general statement, it is possible to say that every novel and novelist have links with their equals in earlier eras and aforementioned relationship is more significant for the novels investigated in this study.

Şehirleşme, Cumhuriyet'in ilk yıllarında görülmeye başlanan, ancak çok partili hayata geçişle beraber hız kazanan bir olgudur. Ülkemizde özellikle 1950'lerden itibaren ivme kazanan bu olgu, Türk toplumunun sosyo-kültürel, ekonomik ve ideolojik yapısında köklü dönüşümlerin meydana gelmesine sebep olmuştur. Şehirleşme paralelinde gerçekleşen bu dönüşümler, sosyal bilimlerin muhtelif disiplinleri tarafından farklı açılardan incelenmiştir. Buna rağmen yakın tarihimizin en önemli toplumsal hareketlerinden biri olan şehirleşmenin roman sahasındaki yansımalarını konu alan bir çalışma henüz yapılmamıştır. Biz bu çalışmada, şehirleşmeye müstakil bir tem olarak yer veren romanlardan hareketle, şehirleşme olgusunun edebiyatçılarımız tarafından ne şekilde ele alındığını ortaya koymaya çalıştık.İlk önce şehirleşme olgusunu merkeze alan romanları belirleyip, bu romanları etraflı bir şekilde tarayarak elde ettiğimiz verileri bir araya getirdik. Bir araya getirdiğimiz bu verileri belli bir değerlendirmeye tabi tuttuktan sonra tematik açıdan tasnif edip çeşitli başlıklara ayırdık. Şehirleşme olgusu etrafında gelişen toplumsal meseleleri müşterek temler olarak ele alan romanları aynı başlık altında toplayarak inceledik. Daha sonra bu temleri mukayeseli yöntem çerçevesinde tahlil ettik. Araştırmamızın ilk bölümünde genel olarak şehirleşmenin Türkiye'deki tarihsel gelişim süreci üzerinde durduk. Osmanlı'dan devralınan şehir mirası ile Cumhuriyet sonrası dönemde sanayileşmeye bağlı olarak gelişen modern şehirleşme sürecini karşılaştırarak inceledik. İkinci bölümde şehirleşme olgusuna yer veren romanları detaylı olarak ele aldık. Üçüncü bölümde ise, şehirleşmeyi siyasal açıdan ele alan romanları tahlil ederek, siyaset-şehirleşme ilişkisinin edebiyat alanındaki tezahürlerini ayrıntılı bir biçimde ortaya koymaya çalıştık.Anahtar kelimeler: Şehirleşme, Türk romanı, Modernleşme, Edebiyat. The urbanization is a phenomenon which has began to be seen in the first years of Republican era and gained momentum after the multi-party period. This phenomenon has led to the occurence of radical transformations in socio-cultural, economic and ideological structure of Turkish society. These transformations have been analyzed by different disciplines of the social science up to now. Despite this, there is no scientific research that analyze the reflections of urbanization on Turkish novel. In this thesis, we have tried to determine how Turkish novelists evaluated the urbanization by analyzing fictions that are centered around that social issue. Initially those novels containing urbanization theme were identified and scanned attentively. Then examined novels centered around urbanization are collected, classified and analyzed. Finally, these common themes have been examined comparatively. In the first part of this research, historical development of urbanization in Turkey examined. Particullary, traditional urban structure inherited from Ottoman period and urbanization depending on the industrialization during Republican era are comparatively analyzed. Secondly, novels centered around urbanization taken into account and discussed. Lastly, the relationship between politics and urbanization evaluated in detail depending on the novel texts.Key words: Urbanization, Turkish novel, Modernization, Literature. 477

Stendhal’ın iki yüz yıla yakın bir zaman diliminde geçerliliğini yitirmeyen, ‘sokağa tutulan ayna’ olgusu, edebiyat hayat ilişkisinin ana damarını belirlemektedir. Modernist evrede ise bu roman tanımının ‘iç’e yönelmek biçiminde bir evrim geçirdiği görülür. Milletlerin edebî eserleri, kimliklerini oluşturan ‘ruh’un yanı sıra, toplumsal ve politik yaşamlarına ilişkin oldukça önemli göstergeler içerir. Türk edebiyatı, Tanzimat döneminden itibaren, kimi dönemlerde dozu artmak üzere, politika ile yakın ilişki içinde olmuştur. Bundan dolayı, edebî çözümlemelerde de dikkat çekecek denli bir sosyal ve politik okuma eğilimi göze çarpmaktadır. Tanzimat’ın birinci neslinden Cumhuriyet dönemine, üç askeri darbeden, toplumcu gerçekçi eğilimin tavrına ve Almanya’ya göç eden işçilerin yaşamına kadar, farklı türden politik içerikli birçok edebî eser yazılmıştır. Anılan dönemler Türk edebiyatının politika ile yoğun biçimde iç içe olduğunun göstergesi olarak belirtilebilir. Romandaki yansımaları belirgin bir biçimde gözlenen 12 Eylül askerî darbesi, Türk edebiyatında politik dozun arttığı son dönemlerden biridir. Adalet Ağaoğlu’nun Hayır’ı, Kaan Arslanoğlu’nun Devrimciler’i, Mehmet Eroğlu’nun Yüz: 1981’i, Ahmet Altan’ın Sudaki Đz’i, ve Orhan Pamuk’un Sessiz Ev’i bu dönemi ideolojilere bağlanmaksızın yansıtan romanlardan birkaçıdır. Bu makalede, anılan örneklerden yola çıkılarak, söz konusu darbenin Türk romanındaki yansımaları, karşılaştırmalı ve analitik bir bakışla ele alınmaya çalışılmaktadır. Stendhal’s “the mirror hold up to the street” fact, which’s valid more than two hundred years, defines the vein of literature and life. This definition of novel evolves to reflex innerworld in modernist period. Besides being the soul constitutive identity, literary work of nationalities demonstrates very important signs from social and politics way of life. Since administrative reforms Turkish literature has close contact to politics in some stages. Therefore, social and politics readingtendency can clearly be seen in literature analysis. From the first generation of administrative reforms to the republic period, many different kinds of literary works about the three military revolutions, collectivist realistic tendency manner and about worker’s life that migrate to Germany, has been written. These mentioned periods could be an indication to the fact that Turkish literature is within the politics. The reflection of 12th September military revolution seen clearly in novel is one of the periods in which the dose of politics in literature increased. Adalet Ağaoğlu’s Hayır... (No...), Kaan Arslanoğlu’s Devrimciler (Revolutionaries), Mehmet Eroğlu’s Yüz: 1981 (Face: 1981), Ahmet Altan’s Sudaki Đz (Trace in Water), Orhan Pamuk’s Sessiz Ev (Silent House) are among the few novels that reflect this period without engaging it to the ideologies. This article is an attempt for contrastively and analytically evaluation of the 12th September revolution’s reflections on Turkish Literature using above mentioned examples.

ÖZET `Toplumsal İletişim ve Edebiyat/Osmanlı Modernleşmesi ve Aydın Kimliği Açı sından Türk Romanında Küçük Burjuva Etiği` adlı bu çalışma, Marmara Üniver sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İletişim Bilimleri Ana Bilim Dalı'nda `yüksek li sans tezi` olarak hazırlanmıştır. Çalışma, `aydın/toplum iletişimi`nin, Osmanlı imparatorluğu'nun moderni zasyon sürecindeki nitelik, durum ve koşullarını, dönem aydınlarının kaleme al dığı `roman` türünde açığa çıkan etik yönleriyle konu edinmiştir. Bu çerçevede, modern dönemde kamuoyu yaratmanın bir aracı olarak işlev kazanan savlı ro manın ve bunun aktörü olarak da romancının, Türkiye'de hangi etkiler altında bulunduğu, nelere koşut bir gelişme gösterdiği ve neye yöneldiğine bakılmaya çalışılacak. Çalışmanın konusu olan `Osmanlı aydını`, imparatorluğun 19. yüzyıldaki mo dernizasyon girişimlerinin siyasal kanadını ifade eden Jöntürk hareketinin içinde yer almış, burada siyaseten faal rol oynamış olan aydınlardır. Seçilen roman da, Ahmet Midhat gibi, Jön Türk hareketinin önemli bir ismi olan edebiyatçıya aittir. Modernleşmenin siyasal dinamiği olarak Osmanlı aydınının profil çizimine, bu profilin niteliklerini kendisine kazandıran tarihsel/kültürel mirasın gözden ge çirilmesiyle başlanmıştır. Bunu takiben, Osmanlı modernleşmesinin artık belli bir karakter ve hız kazandığı 1 9.yy'daki reel tarihsel/toplumsal durum, makro dü zeyde verildikten sonra, modernleşme sürecinin belirgin bir ürünü olan `ro man`da ortaya çıkan mikro karakter özelliklerinin de incelenmesiyle çizimin ta mamlanması hedeflenmiştir. Roman, `gelenekten kopuş` ve `modernleşme` etkinliğidir, ya da en azından bu sürece bağlı bir üretimdir. Dolayısıyla, geleneksel hayatı düzenleyen ve ge çerli kılan etik karşısında bağımsız bir anlatı formudur roman. Romanın, etik karşısındaki bağımsız tavrı, Osmanlı modernleşmesinde ve bağlı olarak ilk Türk romanlarında görülebilmiş bir şey değildir. Bunun temelinde, Anadolu tarihinde saklı bir gelenek vardır; bu gelenek, top rağın tasarruf biçimlerine göre şekillenen, merkezî bürokrasi ve otoriter siyasetin toplum içinde yerleşikleştirdiği patrimonyal etiktir. Modernleşmenin toplum hayatında yarattığı etik erozyon, gelenek ile muhafazakâr bir ilişki içinde olan ilk romancılarımızı yitip giden değerleri sahip lenmeye itmiştir. Ahmet Mithat Efendi, bunun en tipik örneğidir. SUMMARY This study, which is named as; `Social Communication and the Little Bourgeois Ethic in Turkish Novel form the view of Literature / Ottoman Modernization and Intellectual Personality, has been prepared in the Marmara University, Social Science Institute, Main Science Branch, as a master thesis. The subject of the work is the ethic concerns of the `novels` written by the intellectuals of the period, about the characteristics, conditions of the modernization process of Ottoman Empire. In this frame, it is going to be researched, how the asserted novel which functioned as an implement to create a public opinion in the modern period, and the novelist as a lead of this act, effected in Turkey, how developed against the situations and where oriented. The `Ottoman Intellectual` that is subjected in the study, is the man, who played an active role in politics and was included in the Jöntürk (Juvenile Turk) campa'gn, which was the political shape of the modernization initiatives of the Ottoman in 19th century. The selected novel is written by a literary man who played an important role in the Jöntürk campaign, like the other writer Ahmet Midhat. Novel, is the `leaving the traditions` and `modernization` activity, or at least a production bounded with this process. Consequently, novel is a narration form, which arranges and makes valid the traditional life. The independent behaviour of novel against ethic, is something which couldn't be seen in Ottoman modernization, and due to this, in initial Turkish novels. In the base of this, there is a tradition which is hidden in Anatolia history, this tradition, is the patrimonial ethic, which has been established in to the society bycentral bureaucracy and authoritarian politics and which was shaped due to the disposition manner of land. The ethic erosion in the social life created by modernization, has oriented our initial novelists, who were in conservative relation with tradition, to possess our lost values. Ahmet Mithat Efendi is the best typical example. 84