ÖZET Bazı eser elementlerin büyüme ve gelişme için elzem olduğunun belirlenmesi dikkatleri çocuk beslenmesinde yeri doldurulamayan anne sütünün eser element içeriği ve bunun anne beslenmesi ile ilişkisine çekmiş ve bu konuda araştırmalar yapılmıştır. Yine son yıllarda insanların çeşitli yollarla fazla maruz kaldığı ve zararları hakkında verilerin elde edildiği alüminyumun anne sütündeki düzeyinin ne olduğu da araştırılmaya başlanmıştır. Bu çalışma, emzikli annelerin sütü ve serumunda demir, çinko, magnezyum,. bakır ve alüminyum düzeylerini saptamak ve annelerin besin tüketimlerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmaya Ankara ili Çubuk ilçesi Merkez, SaQlik Ocağı Bölgesi ' nde yaşayan 30 anne, Çankaya semtinde yaşayan 30 anne olmak üzere toplam 60 tane 3 aylık emzikli anne alınmıştır. Annelerin süt ve serum eser element düzeylerini saptamak için sabah saat 10-11 arasında 5 ml_ emzirmenin başında ve 5 ml_ sonunda olmak üzere elle toplam 10 ml_ süt ve tek kullanımlık enjektörle 11 mL kan direkt polipropilen tüplerin içine alınarak atomik absorbsiyon tekniği ile analizleri yapılmış ve annelerin üc günlük gıda tüketimleri- belirlenmiştir. Annelerin diyetle günlük eser element tüketimlerine bakıldığında; Çubuk'ta yaşayan annelerin günde ortalama 9.4 mg demir, 5.5 mg çinko, 205 mg magnezyum ve 1.5 mg bakır, Çankaya'da yaşayanların ise; 11.4 mg demir, 8.4 mg çinko, 263 mg magnezyum ve 1.3 mg bakır tükettikleri belirlenmiş ve diyetle Fe, Zn, ve Mg tüketimleri arasındaki farklar önemli bulunmuştur. Yapılan analizlerde; Çubuk'ta yaşayan annelerin sütlerinde Fe, Zn, Mg ve Cu düzeyleri pıg/mL, Al:.ng/m]_ olarak sırasıyla, ortalama 1.48, 1.06, 30.80, 0.32 ve 32.17, Çankaya'da yaşayan 98annelerin ise; 1.40, 1.10, 30.27, 0.29 ve 30.09 saptanmış ve annelerin süt eser element düzeyleri arasındaki farklar önemsiz bulunmuştur. Annelerin serum eser element düzeylerine bakıldığında ise; Çubuk'ta yasayan annelerin serum Fe, Zn, Mg, Cu düzeyleri ug/ml_, Al ng/mL olarak sırasıyla ortalama 1.12, 0.92, 20.98, 1.23 ve 95.59, Çankaya'da yasayan annelerin ise; 1.11,` 1.00, 23.30, 1.25 ve 85.65 bulunmuş ve annelerin serum magnezyum düzeyleri arasındaki farkların önemli olduğu görülmüştür. Bu araştırma sonucunda, her iki yerleşim yerinden araştırmaya alınan annelerin diyetle demir, çinko, magnezyum ve bakır tüketimleri ile bu eser elementlerin süt ve serumlarındaki düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki bulunmadığı gözlenmiştir. 99 SUMMARY After realizing some trace elements are essential for growth and development, many researches have been made on the trace element content of breast milk and its relation with nutrition of mothers. Recently, data obtained from some researches showed that people were exposed to excessive aluminium by different routes and this fact started investigations on the aluminium con'tent of breast milk. This study was designed to find out breast milk and serum iron, zinc, magnesium, copper and aluminium content and food consumption of lactating mothers.; A total number of 60 mothers, 30 from Ankara Cubuk town Central Health Center and 30 from Çankaya district were choosen for the study at 3 months of lactation in order to determine the trace element content of breast milk and serum, a total of 10 mL breast milk-5 ml_ hindmilk and 5 mL foremilk-was collected manualy at 9-11 a.m. At the same time, 11 mL serum from mothers was collected to pol iphropi len tubes by disposable syringes. Also information about food comsumption for the previous 3 days was obtained. Mothers from Cubuk consumed an avarage of 9.4 mg Fe, 5.5 mg Zn, 205 -mg Mg and 1.5 mg Cu daily, while the food consumption of mothers from Çankaya was 11.4 mg Fe, 8.4 mg Zn, 263 mg Mg and 1.3 mg Cu. The difference in Fe, Zn and Mg consumption of mothers living Çubuk and Çankaya was statistically significant. Breast milk analysis of mothers living in Cubuk showed avarage of 1.48 Fe, 1.06 Zn, 30. 80 mg, 0. 32 ag/mL Cu and 32.17 ng/ml Al con-tent, while the trace element content of mothers living in Çankaya was 1.40, 1.10, 30.27, 0.29 ug/mL and 30.90 ng/ml in the same order. The difference in trace element con-tent of breastmilk between mothers was found to be statistically insignificant. 100Serum analysis of mothers living in Çubuk showed 1.12 Fe, 0.92 Zn, 20.98 Mg, 1.20 ng/mL Cu and 95.59 ng/mL Al content while the trace element con-tent of mothers living in Çankaya was 1.11 Fe, 1.00 Zn, 23.30 Mg, 1.25 ug/ml_ Mg and 85.65 ng/mL Al. The difference in serum level of Mg between mothers was found to be statistically significant. According to this study, there wasn't any significant relation between food consumption and trace element content of breast milk and serum of mothers who joint the study. 101 T-C. YÜKSEKÖ?RETİM KURULU DOKÜNAMTASYOI MERKEZİ 117