Search

De toepassing van chemische grondontsmettingsmiddelen is in Nederland aan banden gelegd. Hierdoor groeit de noodzaak om niet-chemische middelen te ontwikkelen. Voor buitenteelten zijn er voor de praktijk momenteel twee mogelijkheden, die allebei hun beperkingen kennen: inundatie en biologische grondontsmetting. Voor het ontsmetten van de grond in kassen is momenteel stomen de enige optie. Tot nu toe is in onderzoek voornamelijk gekeken naar het bestrijdende effect van BGO tegen bodemorganismen maar kon dat niet of nauwelijks worden gekoppeld aan de processen die zich in de grond afspelen tijdens deze ontsmetting. Door het ontbreken van die kennis over het werkingsmechanisme kon en kan niet worden verklaard waarom de resultaten meestal heel goed zijn maar soms tegenvallen. Mede daardoor stagneert de doorontwikkeling van BGO in de praktijk. PPO-AGV, als onderdeel van Wageningen UR, voert in opdracht van het ministerie van LNV een driejarig onderzoek (2009-2011) uit naar het werkingsmechanisme van BGO.

The sustainability of the glasshouse horticulture industry in The Netherlands is determined by a number of different stakeholders, like government, society and consumers. Producers and representatives from these stakeholder groups may have different opinions about desirable development of production systems. The methodology of Sustainable Technology Development provides opportunities to bring stakeholders with different views together. This is done by identifying strategic problem perceptions among stakeholders, the creation of desirable and inspiring future visions, and backcasting from future visions to present day, which will clarify necessary actions. Several future visions were made for protected cultivation systems. Common elements are high-tech, high-output production systems in small scale multifunctional regions, like urban areas. Backcasting resulted in a number of promising research proposals. Stakeholders selected six promising projects, which will be carried out in 2004 and 2005. The results will contribute to more sustainable glasshouse production systems in The Netherlands. Another advantage of process oriented projects like this is the contribution to multiple stakeholder dialogue and social learning.

New cultivation systems should be easy to disinfect and not susceptible to pests and diseases. There are, therefore, three system disinfection methods tested. Of these, soil steaming was the quickest, cheapest and most effective in the shallow substraatbed. Soil resetting follows in second place owing to the higher cost and relatively longer treatment time. In the deep soilbeds, soil resetting is most effective. The cost is higher and the treatment time is longer than for soil steaming or culture cooking. Cultural Cooking is difficult to implement in the deep soilbed, but results in a good control of Verticillium in the shallow and the deep beds. An improvement of the level of suppressiveness against trips may be achieved with aid of mulch layer or breeding tanks for predatory mites. Applying the mulch layer improved the establishment of predatory mites. The breeding tanks caused a sharp increase. However, both methods do not lead to fewer trips. For resistance to Pythium is a large pore volume, the capacity of the substrate to carry bacteria and a high acidity (pH> 7) important. The sand that is now used in the shallow substrate bed is conducive for Pythium. The economic analysis shows that for chrysanthemum, freesia and lisianthus, the sand and soil beds may have an acceptable cost up to three percent.

New cultivation systems should be easy to disinfect and not susceptible to pests and diseases. There are, therefore, three system disinfection methods tested. Of these, soil steaming was the quickest, cheapest and most effective in the shallow substraatbed. Soil resetting follows in second place owing to the higher cost and relatively longer treatment time. In the deep soilbeds, soil resetting is most effective. The cost is higher and the treatment time is longer than for soil steaming or culture cooking. Cultural Cooking is difficult to implement in the deep soilbed, but results in a good control of Verticillium in the shallow and the deep beds. An improvement of the level of suppressiveness against trips may be achieved with aid of mulch layer or breeding tanks for predatory mites. Applying the mulch layer improved the establishment of predatory mites. The breeding tanks caused a sharp increase. However, both methods do not lead to fewer trips. For resistance to Pythium is a large pore volume, the capacity of the substrate to carry bacteria and a high acidity (pH> 7) important. The sand that is now used in the shallow substrate bed is conducive for Pythium. The economic analysis shows that for chrysanthemum, freesia and lisianthus, the sand and soil beds may have an acceptable cost up to three percent. Substraatbedden vormen een oplossing voor hoge energie- en arbeidskosten van grondstomen en de emissie van gewasbeschermingsmiddelen en nutriënten naar oppervlaktewater. Nieuwe teeltsystemen moeten gemakkelijk te ontsmetten zijn en niet gevoelig voor ziekten en plagen. Er zijn daarom drie systeemontsmettingsmethoden getoetst op snelheid, kosten en bestrijding van ziekten en plagen; namelijk grondstomen, cultuurkoken en bodemresetten. Hiervan is grondstomen de snelste, de goedkoopste en het meest effectief in het ondiepe substraatbed indien gebruik wordt gemaakt van onderdruk. Bodemresetten volgt op een tweede plaats, ondanks een goede bestrijding, door de hogere kostprijs en de relatief langere behandeltijd. In het diepe grondbed is bodemresetten het meest effectief tegen ziekten en plagen. De kostprijs is echter hoger en de behandeltijd is langer dan grondstomen of cultuurkoken. Cultuurkoken is moeilijk uitvoerbaar in het diepe grondbed, maar resulteert in een goed doding van Verticillium dahliae in zowel het ondiepe zandbed als het diepe grondbed. Een proef met kleurstof laat zien dat een gewasbeschermingsmiddel zich via watergift snel en gelijkmatig door een zandbed kan verspreiden. Bij de optimalisatie van ziekte-, en plaagonderdrukking is gekeken naar weerbaarheid tegen trips door middel van een mulchlaag en kweekbakken. Vestiging van de roofmijt Hypoaspis aculeifer is laag, in zowel veen als zand. Het aanbrengen van de mulchlaag verbetert de vestiging van bodemroofmijten. De kweekbakken zorgden voor een zeer sterke toename in roofmijten in zowel het diepe- als het ondiepe substraatbed. Beide methoden leiden echter nog niet tot minder trips. Voor weerbaarheid tegen Pythium zijn een grootporie volume, de draagkracht van het substraat voor bacteriën en een hoge zuurgraad (pH>7) belangrijk. Het zand dat nu gebruikt wordt in de ondiepe substraatbedden is relatief geleidbaar voor Pythium. De bedrijfseconomische analyse laat zien dat voor chrysant, freesia en lisianthus geldt dat de zand- en grondbedden een acceptabele kostenstijging kunnen hebben tot circa drie procent. In de toekomst kan vervanging van het grondzeil een knelpunt worden.

Premature flowering can occur in some varieties of Bouvardia. This means that a number of stems of the crop will form flowers during the long day period en flower some weeks before the rest. It is not clear whether Bouvardia is a facultative or obligate short day plant; this could vary between varieties. Premature flowering can occur while using different lamp types. Premature flowering proved not to be a habit of single plants. Plants with premature flowering in one harvest could not show this in the following harvest and the other way round. The number of shoots and their position on the plant did not correlate with premature flowering. All this should make it possible to prevent premature flowering by growth circumstances. Bij sommige Bouvardiacultivars kan voorbloei optreden. Dit betekent dat een aantal takken in het gewas tijdens de lange dag fase al generatief worden en enkele weken voor de hoofdbloei al in bloei komen. Het is niet duidelijk geworden of Bouvardia een kwalitatieve of kwantitatieve korte dag plant is; dit zou per cultivar kunnen verschillen. Bij Bouvardia kan voorbloei optreden onder dagverlenging met verschillende lamptypen. Uit de metingen bleek het optreden van voorbloei bij Bouvardia niet plantgebonden te zijn. Planten die op enig moment voorbloei vertoonden konden in de volgende teelt geen voorbloei laten zien en andersom. Het aantal en de positie van de, op de plant aanwezige, scheuten hield geen verband met het optreden van voorbloei. Het optreden van voorbloei blijkt dus niet in de individuele plant ‘ingebakken’. Dit zou het mogelijk moeten maken om voorbloei met teeltmaatregelen te voorkomen.

The EUPHOROS project is co-funded by the European Commission, Directorate General for Research, within the 7th Framework Programme of RTD, Theme 2 – Biotechnology, Agriculture & Food, contract 211457. The views and opinions expressed in this Deliverable are purely those of the writers and may not in any circumstances be regarded as stating an official position of the European Commission. This Deliverable 5 Annex is the latest updated version in September 2011.

Premature flowering can occur in some varieties of Bouvardia. This means that a number of stems of the crop will form flowers during the long day period en flower some weeks before the rest. It is not clear whether Bouvardia is a facultative or obligate short day plant; this could vary between varieties. Premature flowering can occur while using different lamp types. Premature flowering proved not to be a habit of single plants. Plants with premature flowering in one harvest could not show this in the following harvest and the other way round. The number of shoots and their position on the plant did not correlate with premature flowering. All this should make it possible to prevent premature flowering by growth circumstances.

Mycosphaerella is de afgelopen jaren een toenemend probleem geworden en komt breed voor bij alle telers met verschillende teeltsystemen. De schade ten gevolge van Mycosphaerella verschilt per bedrijf, maar kan bij ernstige aantastingen oplopen naar € 1,10 per m2. Chemische bestrijding is lastig door het slinkende middelenpakket en het optreden van resistentieontwikkeling. Sturen op teelt- en klimaatmaatregelen is eveneens beperkt in perioden met een hoge infectiedruk. In opdracht van de landelijke commissie komkommer hebben Wageningen UR Glastuinbouw, Adviesbureau Aleid Dik en DLV Plant in de zomermaanden een kennisinventarisatie uitgevoerd over Mycosphaerella in de teelt van komkommer. Dit project had tevens tot doel om de witte vlekken in kennis op dit gebied aan te geven om hieruit suggesties te formuleren voor vervolgonderzoek. Via een brochure is de verzamelde kennis toegankelijk gemaakt voor telers en adviseurs. Brochure In de brochure zijn de uitkomsten van het onderzoek kort weergegeven met duidelijke en praktische tips om de kans op infectie van Mycosphaerella zoveel mogelijk te voorkomen. Daarin wordt ook antwoord gegeven op de meest actuele vragen die naar voren zijn gekomen uit de gesprekken met telers en adviseurs. Inhoud rapport Dit rapport geeft een compleet en actueel overzicht van alle beschikbare informatie uit de vakbladen en (inter)nationale literatuur. Daarnaast is deze kennis aangevuld met kennis vanuit de praktijk. Hiervoor zijn telefonische interviews gehouden met telers, adviseurs, fabrikanten en veredelaars. In het discussiehoofdstuk wordt afgewogen hoeveel van de beschikbare kennis uiteindelijk wordt gebruikt door telers en adviseurs en waar kansen om infectie te voorkomen nog onbenut blijven. Witte vlekken & vervolgonderzoek Opvallend zijn het grote aantal witte vlekken met betrekking tot factoren die het infectieproces van inwendig vruchtrot beïnvloeden en de tegenstrijdige resultaten tussen onderzoeken. Sturing met klimaatfactoren geeft tussen onderzoekers onderling tegenstrijdige resultaten (bijv. verband tussen plantbelasting en inwendig vruchtrot). Een grote onbekende is verder de invloed van worteldruk, omdat dit tot dusver nooit goed direct te meten was. Vanuit de praktijk leven er vragen als: Wat is de invloed van overgangsmomenten in plantbelasting? Wat is de effectiviteit van gewasbeschermingsmiddelen specifiek tegen Mycosphaerella ? Wat is het juiste klimaat en watergeefstrategie om aantasting te voorkomen? Adviezen voor vervolgonderzoeken zijn ondermeer om te investeren in een waarschuwingssysteem (zodat tijdig bijgestuurd kan worden op teelt- en klimaatfactoren) en om gewasbeschermingsmiddelen gericht te testen op hun effectiviteit tegen Mycosphaerella. Conclusies Op korte termijn zijn er nieuwe middelen ter verwachten tegen Mycosphaerella die weinig gevoelig zijn voor resistentieontwikkeling. Toch blijft het zaak om nog meer aandacht te besteden aan preventie van Mycosphaerella door bijvoorbeeld te kiezen voor een cultivar met kleine bloemen en te letten op een nog effectievere sturing van teelt- en klimaatfactoren.

In de teelt van pioenrozen als snijbloem nemen de problemen met bladaaltjes (Aphelenchoides fragariae) sterk toe. Om een goede keuze van op te nemen middelen in vervolgonderzoek, is een groot aantal middelen in een in vitro proef gescreend op aaltjes-dodende werking. Er zijn 11 middelen getoetst op aaltjesdodende werking. Alleen middel K liet een snelle doding van de bladaaltjes zien. Van de andere getoetste middelen vertoonden de middelen A, B, C en H na langdurige blootsteling een dodend effect, maar geen 100%. De overige middellen hadden in dit onderzoek weinig effect.

The greenhouse horticulture sector is looking for new plant protection methods such as “resilient cultivation”. The means that are used in practice are summarized by composts, microorganisms, extracts and nutrients. Resilient cultivation provides perspective based on the basis of both scientific literature and practical experience of growers. It is not always a given effect, but growers are pleased with additives such as especially within a concept approach which includes a water treatment, and the use of compost or compost tea and seaweed or algae. However, major issues exist such as legal authority, knowledge about optimal conditions, homogeneity in composition and durability and shelf life of products. Application of bacterial and fungal preparations for soil cultivation is mainly an expected value when added to planting material or with supporting materials. Also, the efficacy of agents against diseases and pests is a big question mark, because there are no fast methods to assess their effects. In nature it is usually a stack of mechanisms responsible for a drastic reduction in damage to the plant. In addition, as well with respect to an increased probability that a treatment is decisive, it is advisable to use a concept approach that utilizes different mechanisms. De sector is op zoek naar nieuwe gewasbescherming zoals “weerbaar telen”. De in de praktijk gebruikte middelen kunnen worden samengevat als compost, micro-organismen, organische extracten en meststoffen. Weerbaar telen biedt perspectief op basis van zowel de wetenschappelijke literatuur als praktijkervaringen van telers. Er wordt echter niet altijd een effect gezien. Telers zijn zelf vooral tevreden over een concept aanpak met een waterbehandeling als onderdeel hiervan, en het gebruik van compost of compostthee en wieren of algen. Er zijn echter belangrijke knelpunten, zoals wettelijke toelating, kennis over optimale omstandigheden voor middelen, homogeniteit in samenstelling en houdbaarheid. Van bacterie- en schimmelpreparaten voor de bodemteelten is voornamelijk een meerwaarde te verwachten als ze worden toegediend in de opkweekfase of worden aangebracht met ondersteunend materiaal. Ook is de werkzaamheid van middelen of maatregelen tegen ziekten en plagen een groot vraagteken omdat er geen snelle meetmethoden zijn. In de natuur is meestal een stapeling van mechanismen verantwoordelijk voor een drastische afname van de schade aan de plant. Ook met het oog op het vergroten van de kans dat een behandeling de doorslag geeft is het aan te raden om te kiezen voor een concept benadering met een stapeling van mechanismen.

The EUPHOROS project is co-funded by the European Commission, Directorate General for Research, within the 7th Framework Programme of RTD, Theme 2 – Biotechnology, Agriculture & Food, contract 211457. The views and opinions expressed in this Deliverable are purely those of the writers and may not in any circumstances be regarded as stating an official position of the European Commission. This Deliverable 5 Annex is the latest updated version in September 2011.

The greenhouse horticulture sector is looking for new plant protection methods such as “resilient cultivation”. The means that are used in practice are summarized by composts, microorganisms, extracts and nutrients. Resilient cultivation provides perspective based on the basis of both scientific literature and practical experience of growers. It is not always a given effect, but growers are pleased with additives such as especially within a concept approach which includes a water treatment, and the use of compost or compost tea and seaweed or algae. However, major issues exist such as legal authority, knowledge about optimal conditions, homogeneity in composition and durability and shelf life of products. Application of bacterial and fungal preparations for soil cultivation is mainly an expected value when added to planting material or with supporting materials. Also, the efficacy of agents against diseases and pests is a big question mark, because there are no fast methods to assess their effects. In nature it is usually a stack of mechanisms responsible for a drastic reduction in damage to the plant. In addition, as well with respect to an increased probability that a treatment is decisive, it is advisable to use a concept approach that utilizes different mechanisms.

In de teelt van pioenrozen als snijbloem nemen de problemen met bladaaltjes (Aphelenchoides fragariae) sterk toe. Om een goede keuze van op te nemen middelen in vervolgonderzoek, is een groot aantal middelen in een in vitro proef gescreend op aaltjes-dodende werking. Er zijn 11 middelen getoetst op aaltjesdodende werking. Alleen middel K liet een snelle doding van de bladaaltjes zien. Van de andere getoetste middelen vertoonden de middelen A, B, C en H na langdurige blootsteling een dodend effect, maar geen 100%. De overige middellen hadden in dit onderzoek weinig effect.

Mycosphaerella is de afgelopen jaren een toenemend probleem geworden en komt breed voor bij alle telers met verschillende teeltsystemen. De schade ten gevolge van Mycosphaerella verschilt per bedrijf, maar kan bij ernstige aantastingen oplopen naar € 1,10 per m2. Chemische bestrijding is lastig door het slinkende middelenpakket en het optreden van resistentieontwikkeling. Sturen op teelt- en klimaatmaatregelen is eveneens beperkt in perioden met een hoge infectiedruk. In opdracht van de landelijke commissie komkommer hebben Wageningen UR Glastuinbouw, Adviesbureau Aleid Dik en DLV Plant in de zomermaanden een kennisinventarisatie uitgevoerd over Mycosphaerella in de teelt van komkommer. Dit project had tevens tot doel om de witte vlekken in kennis op dit gebied aan te geven om hieruit suggesties te formuleren voor vervolgonderzoek. Via een brochure is de verzamelde kennis toegankelijk gemaakt voor telers en adviseurs. Brochure In de brochure zijn de uitkomsten van het onderzoek kort weergegeven met duidelijke en praktische tips om de kans op infectie van Mycosphaerella zoveel mogelijk te voorkomen. Daarin wordt ook antwoord gegeven op de meest actuele vragen die naar voren zijn gekomen uit de gesprekken met telers en adviseurs. Inhoud rapport Dit rapport geeft een compleet en actueel overzicht van alle beschikbare informatie uit de vakbladen en (inter)nationale literatuur. Daarnaast is deze kennis aangevuld met kennis vanuit de praktijk. Hiervoor zijn telefonische interviews gehouden met telers, adviseurs, fabrikanten en veredelaars. In het discussiehoofdstuk wordt afgewogen hoeveel van de beschikbare kennis uiteindelijk wordt gebruikt door telers en adviseurs en waar kansen om infectie te voorkomen nog onbenut blijven. Witte vlekken & vervolgonderzoek Opvallend zijn het grote aantal witte vlekken met betrekking tot factoren die het infectieproces van inwendig vruchtrot beïnvloeden en de tegenstrijdige resultaten tussen onderzoeken. Sturing met klimaatfactoren geeft tussen onderzoekers onderling tegenstrijdige resultaten (bijv. verband tussen plantbelasting en inwendig vruchtrot). Een grote onbekende is verder de invloed van worteldruk, omdat dit tot dusver nooit goed direct te meten was. Vanuit de praktijk leven er vragen als: Wat is de invloed van overgangsmomenten in plantbelasting? Wat is de effectiviteit van gewasbeschermingsmiddelen specifiek tegen Mycosphaerella ? Wat is het juiste klimaat en watergeefstrategie om aantasting te voorkomen? Adviezen voor vervolgonderzoeken zijn ondermeer om te investeren in een waarschuwingssysteem (zodat tijdig bijgestuurd kan worden op teelt- en klimaatfactoren) en om gewasbeschermingsmiddelen gericht te testen op hun effectiviteit tegen Mycosphaerella. Conclusies Op korte termijn zijn er nieuwe middelen ter verwachten tegen Mycosphaerella die weinig gevoelig zijn voor resistentieontwikkeling. Toch blijft het zaak om nog meer aandacht te besteden aan preventie van Mycosphaerella door bijvoorbeeld te kiezen voor een cultivar met kleine bloemen en te letten op een nog effectievere sturing van teelt- en klimaatfactoren.

Samenvatting Phytophthora multivesiculata is de belangrijkste veroorzaker van uitval bij Cymbidium. In onderzoek gefinancierd door het PT is de ziekteverwekker behalve in de aangetaste bulben ook aangetoond in de wortels onder in de emmer, op druppelaars, in drainwater van aangetaste planten en in de grond onder aangetaste planten. Verder is de ziekteverwekker in slakken en in uitwerpselen van slakken gevonden. Uit literatuur is bekend dat de rustsporen van Phytophthora passage van het spijsverteringskanaal kunnen overleven. In uitgangswater is nergens Phyophthora gevonden. Verspreiding van de ziekteverwekker lijkt vooral te komen via latent besmet plantmateriaal. Andere mogelijkheden van verspreiding zijn met besmet drainwater, stekers en slakken. Er is niet onderzocht hoe belangrijk de verspreiding via slakken is. De geteste gewasbeschemingsmiddelen Paraat, Fenomenal en Ridomil Gold waren even effectief tegen P. multivesiculata. In eenmaal aangetaste bulben is bestrijding van de ziekte niet mogelijk. Uitbreiding van de ziekte van aangetaste naar gezonde bulben kon niet volledig worden voorkomen. Dit komt waarschijnlijk mede doordat een goede verdeling van de middelen over het teeltsubstraat waarin de ziekteverwekker aanwezig is, bij deze teelt niet goed mogelijk is. Fy-taal (kaliumfosfiet) maakt planten sterk weerbaar en beschermt ze tegen Phytophthora. De mate van aantasting bij planten behandeld met Fy-taal komt overeen met die van planten behandeld met de gewasbeschermingsmiddelen.

Verkenning door het LEI in opdracht van het Productschap Tuinbouw naar de gevolgen van klimaatverandering voor de Nederlandse tuinbouw. Aanleiding voor de opdracht is de wens van de tuinbouwsector om tijdig te kunnen reageren op het veranderende klimaat en daardoor kansen te benutten en bedreigingen te voorkomen. Het doel van de verkenning is dan ook om inzicht te verkrijgen in deze kansen en bedreigingen voor de tuinbouwsector en aan te geven welke aanknopingspunten voor kennis- of beleidsontwikkeling aanwezig zijn.

Verschillende soorten muggenlarven kunnen een plaag vormen in de sierteelt. Ze leven op of in de bodem en in rottende plantenresten. Daar voeden ze zich voornamelijk met dood organisch materiaal en de schimmels die daarop groeien. Sommige soorten doen schade door aan jonge wortels en zachte plantendelen te eten. In de sierteelt treden de laatste jaren problemen op met muggenlarven van het geslacht Lyprauta, die men in de wandelgangen “potworm” heeft gedoopt. Deze worden tot de familie van de langhoornmuggen gerekend. Hun larven veroorzaken problemen in met name potorchideeën, maar worden ook gemeld in Anthurium, gerbera en enkele groene potplanten.

Verschillende soorten muggenlarven kunnen een plaag vormen in de sierteelt. Ze leven op of in de bodem en in rottende plantenresten. Daar voeden ze zich voornamelijk met dood organisch materiaal en de schimmels die daarop groeien. Sommige soorten doen schade door aan jonge wortels en zachte plantendelen te eten. In de sierteelt treden de laatste jaren problemen op met muggenlarven van het geslacht Lyprauta, die men in de wandelgangen “potworm” heeft gedoopt. Deze worden tot de familie van de langhoornmuggen gerekend. Hun larven veroorzaken problemen in met name potorchideeën, maar worden ook gemeld in Anthurium, gerbera en enkele groene potplanten.

Samenvatting voor internet Het doel van dit onderzoek is het ontwikkelen van een alternatieve bestrijdingsmethode voor bodemplagen en bodemziektes in de teelt van zomerbloemen. Het eerste deel van het onderzoek heeft zich gericht op de bestrijding van emelten met insectenparasitaire nematoden. Steinernema feltiae, Steinernema carpocapsae, Steinernema kraussei, Heterorhabdites megidis en Heterorhabdites bacteriophora en het chemisch middel Talstar (Bifenthrin) zijn getoetst in een voorjaars- en/of najaarsproef. S. kraussei is voor de praktijk interessant, omdat deze bij relatief lage temperaturen nog actief zou zijn. In beide proeven is de aantasting dusdanig laag dat er geen uitspraak gedaan kan worden over de effectiviteit van nematoden tegen emelten bij lage bodemtemperaturen. Het tweede deel van het onderzoek richt zich op de toepassingsmogelijkheden van biologische grondontsmetting tegen wortelduizendpoot, Verticillium dahliae en wortelknobbelaaltje. Naast gras wordt als alternatief product Herbie (Thachtec BV) gebruikt. Dit is een voorgefermenteerd organisch product met een vaste bekende minerale samenstelling, die makkelijk verwerkbaar zijn vanwege hun droge poedervorm. Ten opzichte van het onbehandelde vak reduceerde zowel de biologische grondontsmetting met gras als het alternatieve product Herbie de Verticillium-druk sterk. Er zijn geen betrouwbare verschillen tussen de behandelingen gevonden in het aantal juveniele wortelknobbelaaltjes. Na de biologische grondontsmetting zijn in geen van de behandelingen nog wortelduizendpoten aangetoond. Hierdoor kan geen uitspraak gedaan worden over het effect van Biologische grondontsmetting op dit organisme. Er worden wisselende resultaten behaald met biologische grondontsmetting. Er is onvoldoende inzicht over het werkingsmechanisme van biologische grondontsmetting en de onderliggende processen die zorgen voor het ontsmettende effect. Er zijn veel variabele randvoorwaarden zoals grondsoort, organische stof gehalte, bodem pH, samenstelling product, dosering product, bodemtemperatuur en behandeltijd die invloed hebben op het proces. Daarnaast zullen andere stoffen en omzettingsproducten een rol spelen bij de doding van de diverse ziekte- en plaagorganismen.

Het optreden van Tuta absoluta kan worden vastgesteld door middel van feromoonvallen. Het is minstens zo belangrijk om gewaswaarnemingen te doen. De jonge mijnen onderscheiden zich niet eenvoudig van mijnen van mineervliegen. In oudere mijnen is duidelijk plaatselijke ophoping van uitwerpselen te zien. In mijnen van mineervliegen is dat alleen een onderbroken zwarte streep. Rupsen van Tuta absoluta kunnen worden bestreden met abametine (Vertimec) en spinosad (Tracer). Bij aanvang van de teelt of al in de opkweek wordt Macrolophus melanotoma (= M. caliginosus) loslaten, zodat er zo snel mogelijk voldoende roofwantsen in het gewas zitten.

In dit rapport staat de concurrentiekracht van de Nederlandse glasgroentesector centraal. De bedrijfsresu ltaten in 2008 en 2009 waren uitzonderlijk slecht en de vraag is of dit een structure le situatie zal zijn of niet. Het heeft met name betrekking op de belangrijkste glasgroenteproducten: tomaat, paprika en komkommer. De resultaten laten zien dat de sector in Nederland over het algemeen sterk is en competitief, maar dat - met name voor een homogeen product als komkommers - een onderscheidende productkwaliteit , kostenbesparing, vakmanschap en samenwerking in de keten belangrijk zijn. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het ministe rie van LNV. This report focuses on the competitiveness of the Dutch greenhouse vegetable sector. Operating results in 2008 and 2009 were exceptionally paar and the question is whether or not this is set to become a structural situation . This report focuses primarily on the most important greenhouse-grown vegetables: tomatoes, sweet peppers and cucumbers. The results demonstrate that the Dutch green house vegetable sector is generally speaking strong and competitive , but th at distinctive product quality, cast savings, professional expertise and cooperation within the chain are important , particularly for a homogenous product such as cucumbers . This study was cammissioned by the Ministry of Agriculture, Nature and Food Quality.

A study was carried out to quantify the carbon budget of a maize (Zea mays L.) crop followed by a rye cover crop in the Netherlands, and to determine the importance of the phenological phases and the fallow phase when modelling the carbon budget. Measurements were made of carbon fluxes, soil respiration, biomass and Plant Area Index (PAI). On the basis of PAI the annual cycle was subdivided into 5 phases: juvenile-vegetative, adult-vegetative, reproductive, senescence and fallow. To model the annual carbon budget, it should be sufficient to assess the light response in the juvenile-vegetative phase, the growing season and the fallow phase, combined with the length of these phases and the PAI development. We conclude that emphasis should be put on determining off-season fluxes while the growing season can be estimated from radiation only. During the cultivation period (from sowing to harvest) 5.97 tC ha−1 was sequestered by the maize crop. The amount of carbon exported from the field was 7.5 tC ha−1, and the estimated amount of carbon imported by organic fertilizer was 0.51 tC ha−1, resulting in a carbon loss of 1.02 tC ha−1 from the soil. The fallow phase, with a rye cover crop at the field, decreased the amount of carbon fixed in the cultivation period by 2.65 tC ha−1 (44% reduction). To enable determination of the carbon sequestration or emission of croplands, farmers should be required to analyze, apart from the nitrogen content, also the carbon content of organic fertilizers. A study was carried out to quantify the carbon budget of a maize (Zea mays L) crop followed by a rye cover crop in the Netherlands, and to determine the importance of the phenological phases and the fallow phase when modelling the carbon budget. Measurements were made of carbon fluxes, soil respiration, biomass and Plant Area Index (PAI). On the basis of PAI the annual cycle was subdivided into 5 phases: juvenile-vegetative, adult-vegetative, reproductive, senescence and fallow. To model the annual carbon budget, it should be sufficient to assess the light response in the juvenile-vegetative phase, the growing season and the fallow phase, combined with the length of these phases and the PAI development. We conclude that emphasis should be put on determining off-season fluxes while the growing season can be estimated from radiation only. During the cultivation period (from sowing to harvest) 5.97 tC ha(-1) was sequestered by the maize crop. The amount of carbon exported from the field was 7.5 tC ha(-1), and the estimated amount of carbon imported by organic fertilizer was 0.51 tC ha(-1), resulting in a carbon loss of 1.02 tC ha(-1) from the soil. The fallow phase, with a rye cover crop at the field, decreased the amount of carbon fixed in the cultivation period by 2.65 tC ha(-1) (44% reduction). To enable determination of the carbon sequestration or emission of croplands, farmers should be required to analyze, apart from the nitrogen content, also the carbon content of organic fertilizers. (C) 2010 Elsevier B.V. All rights reserved.

Samenvatting Phytophthora multivesiculata is de belangrijkste veroorzaker van uitval bij Cymbidium. In onderzoek gefinancierd door het PT is de ziekteverwekker behalve in de aangetaste bulben ook aangetoond in de wortels onder in de emmer, op druppelaars, in drainwater van aangetaste planten en in de grond onder aangetaste planten. Verder is de ziekteverwekker in slakken en in uitwerpselen van slakken gevonden. Uit literatuur is bekend dat de rustsporen van Phytophthora passage van het spijsverteringskanaal kunnen overleven. In uitgangswater is nergens Phyophthora gevonden. Verspreiding van de ziekteverwekker lijkt vooral te komen via latent besmet plantmateriaal. Andere mogelijkheden van verspreiding zijn met besmet drainwater, stekers en slakken. Er is niet onderzocht hoe belangrijk de verspreiding via slakken is. De geteste gewasbeschemingsmiddelen Paraat, Fenomenal en Ridomil Gold waren even effectief tegen P. multivesiculata. In eenmaal aangetaste bulben is bestrijding van de ziekte niet mogelijk. Uitbreiding van de ziekte van aangetaste naar gezonde bulben kon niet volledig worden voorkomen. Dit komt waarschijnlijk mede doordat een goede verdeling van de middelen over het teeltsubstraat waarin de ziekteverwekker aanwezig is, bij deze teelt niet goed mogelijk is. Fy-taal (kaliumfosfiet) maakt planten sterk weerbaar en beschermt ze tegen Phytophthora. De mate van aantasting bij planten behandeld met Fy-taal komt overeen met die van planten behandeld met de gewasbeschermingsmiddelen.

Samenvatting voor internet Het doel van dit onderzoek is het ontwikkelen van een alternatieve bestrijdingsmethode voor bodemplagen en bodemziektes in de teelt van zomerbloemen. Het eerste deel van het onderzoek heeft zich gericht op de bestrijding van emelten met insectenparasitaire nematoden. Steinernema feltiae, Steinernema carpocapsae, Steinernema kraussei, Heterorhabdites megidis en Heterorhabdites bacteriophora en het chemisch middel Talstar (Bifenthrin) zijn getoetst in een voorjaars- en/of najaarsproef. S. kraussei is voor de praktijk interessant, omdat deze bij relatief lage temperaturen nog actief zou zijn. In beide proeven is de aantasting dusdanig laag dat er geen uitspraak gedaan kan worden over de effectiviteit van nematoden tegen emelten bij lage bodemtemperaturen. Het tweede deel van het onderzoek richt zich op de toepassingsmogelijkheden van biologische grondontsmetting tegen wortelduizendpoot, Verticillium dahliae en wortelknobbelaaltje. Naast gras wordt als alternatief product Herbie (Thachtec BV) gebruikt. Dit is een voorgefermenteerd organisch product met een vaste bekende minerale samenstelling, die makkelijk verwerkbaar zijn vanwege hun droge poedervorm. Ten opzichte van het onbehandelde vak reduceerde zowel de biologische grondontsmetting met gras als het alternatieve product Herbie de Verticillium-druk sterk. Er zijn geen betrouwbare verschillen tussen de behandelingen gevonden in het aantal juveniele wortelknobbelaaltjes. Na de biologische grondontsmetting zijn in geen van de behandelingen nog wortelduizendpoten aangetoond. Hierdoor kan geen uitspraak gedaan worden over het effect van Biologische grondontsmetting op dit organisme. Er worden wisselende resultaten behaald met biologische grondontsmetting. Er is onvoldoende inzicht over het werkingsmechanisme van biologische grondontsmetting en de onderliggende processen die zorgen voor het ontsmettende effect. Er zijn veel variabele randvoorwaarden zoals grondsoort, organische stof gehalte, bodem pH, samenstelling product, dosering product, bodemtemperatuur en behandeltijd die invloed hebben op het proces. Daarnaast zullen andere stoffen en omzettingsproducten een rol spelen bij de doding van de diverse ziekte- en plaagorganismen.

Het optreden van Tuta absoluta kan worden vastgesteld door middel van feromoonvallen. Het is minstens zo belangrijk om gewaswaarnemingen te doen. De jonge mijnen onderscheiden zich niet eenvoudig van mijnen van mineervliegen. In oudere mijnen is duidelijk plaatselijke ophoping van uitwerpselen te zien. In mijnen van mineervliegen is dat alleen een onderbroken zwarte streep. Rupsen van Tuta absoluta kunnen worden bestreden met abametine (Vertimec) en spinosad (Tracer). Bij aanvang van de teelt of al in de opkweek wordt Macrolophus melanotoma (= M. caliginosus) loslaten, zodat er zo snel mogelijk voldoende roofwantsen in het gewas zitten.

Verkenning door het LEI in opdracht van het Productschap Tuinbouw naar de gevolgen van klimaatverandering voor de Nederlandse tuinbouw. Aanleiding voor de opdracht is de wens van de tuinbouwsector om tijdig te kunnen reageren op het veranderende klimaat en daardoor kansen te benutten en bedreigingen te voorkomen. Het doel van de verkenning is dan ook om inzicht te verkrijgen in deze kansen en bedreigingen voor de tuinbouwsector en aan te geven welke aanknopingspunten voor kennis- of beleidsontwikkeling aanwezig zijn.

De toepassing van chemische grondontsmettingsmiddelen is in Nederland aan banden gelegd. Hierdoor groeit de noodzaak om niet-chemische middelen te ontwikkelen. Voor buitenteelten zijn er voor de praktijk momenteel twee mogelijkheden, die allebei hun beperkingen kennen: inundatie en biologische grondontsmetting. Voor het ontsmetten van de grond in kassen is momenteel stomen de enige optie. Tot nu toe is in onderzoek voornamelijk gekeken naar het bestrijdende effect van BGO tegen bodemorganismen maar kon dat niet of nauwelijks worden gekoppeld aan de processen die zich in de grond afspelen tijdens deze ontsmetting. Door het ontbreken van die kennis over het werkingsmechanisme kon en kan niet worden verklaard waarom de resultaten meestal heel goed zijn maar soms tegenvallen. Mede daardoor stagneert de doorontwikkeling van BGO in de praktijk. PPO-AGV, als onderdeel van Wageningen UR, voert in opdracht van het ministerie van LNV een driejarig onderzoek (2009-2011) uit naar het werkingsmechanisme van BGO.

In 2009 is het gezamenlijke rassenonderzoek bij paprika gedaan. Het onderzoek wordt aangestuurd door de Stuurgroep Rassenonderzoek Paprika met daarin vertegenwoordigers van P8, landelijke paprikacommissie en de veredelingsbedrijven De Ruiter Seeds, Enza, Rijk Zwaan, Syngenta Seeds, Western Seed. Het onderzoek is gefinancierd door Productschap Tuinbouw met daarnaast een bijdrage van de verdelingsbedrijven die nieuwe rassen hebben ingestuurd. Op iedere proefplaats wordt minimaal dezelfde rassenserie beproefd. Ieder veredelingsbedrijf dat een nieuw ras instuurt verzorgt één proefplaats. Door de praktijkbedrijven die via een veredelingsbedrijf zijn benaderd en de praktijkbedrijven die via telersverenigingen zijn benaderd worden waarnemingen gedaan (tellen, wegen en vruchtkwaliteit en arbeid). In 2009 werden op 5 bedrijven de proeven genomen via veredelingsbedrijven en 5 bedrijven via telersverenigingen. De coördinatie en verwerking van alle gegevens wordt gedaan vanuit Wageningen UR Glastuinbouw.

Onder de naam 'Totaal concept' is in 2008 een onderzoek uitgevoerd in een kasafdeling van 1000 m² bij het Improvement Centre in Bleiswijk. Doel was om een zo hoog mogelijke komkommerproductie te realiseren, waarbij de energie input van secundair belang was.

Het Pepinomozaïekvirus (PepMV) is een mechanisch overdraagbaar virus. Het tegengaan van besmetting is in de praktijk zeer lastig. Naast het aanhouden van strikte hygiëne is de toepassing van cross-protectie een alternatieve strategie. Daarbij veronderstelt men dat besmetting met milde virusvarianten (zwakke stammen) de gevolgen van een besmetting met agressieve isolaten ondedrukt. Eerder is aangetoond dat cross-protectie met V1 of 1066 tegen de Europese tomatenstam van PepMV werkt. De doelstelling van dit onderzoek was om te bepalen of zwakke stammen in staat zijn om te beschermen tegen nieuwe agressievere isolaten van PepMV.

In Nederland zijn op twee teeltbedrijven radijsknollen gevonden met bruinzwarte vaatbundels. WUR Glastuinbouw heeft literatuuronderzoek gedaan, interviews gehouden, nutriëntenanalyses uitgevoerd en er is getoetst op ziekteverwekkers. De oorzaak is nog niet gevonden, maar een nog onbekende bacterie lijkt het meest waarschijnlijk.

De noodzaak om efficiënt met energie om te gaan en de uitstoot van CO2 te beperken, wordt niet alleen door de maatschappij aan de sector opgelegd, maar komt ook voort uit economische noodzaak. In verschillende proeven is aangetoond dat winst valt te behalen door af te wijken van de gangbare teeltrecepten. Doel van dit onderzoek was het combineren van energiebesparing met het realiseren van een gelijkmatig afzetpatroon.

De noodzaak om efficiënt met energie om te gaan en de uitstoot van CO2 te beperken, wordt niet alleen door de maatschappij aan de sector opgelegd, maar komt ook voort uit economische noodzaak. In verschillende proeven is aangetoond dat winst valt te behalen door af te wijken van de gangbare teeltrecepten. Doel van dit onderzoek was het combineren van energiebesparing met het realiseren van een gelijkmatig afzetpatroon.

Binnen de Hortensiateelt worden planten aangetroffen met ziekteverschijnselen die wijzen op besmetting met een fytoplasma. Aangetaste Hortensia's hebben groene bloemen, er ontstaan scheuten vanuit de bloemdelen en de planten blijven achter in groei zodra de vegetatieve fase van de plant inzet. Doel van het in dit rapport beschreven onderzoek was om vast te stellen op welke schaal besmetting met fytoplasma in Hortensia optreedt in Nederland en om aanknopingspunten te vinden om besmetting te voorkomen of in te perken.

In de afgelopen jaren is het aantal bedrijven waarop (semi) gesloten geteeld wordt geleidelijk toegenomen. Op alle bedrijven blijken nog vragen te bestaan over de reacties van het gewas op het nieuwe klimaat. WUR Glastuinbouw voert onderzoek uit naar de groei van tomaat in geconditioneerde kassen, waarin veel aandacht besteed wordt aan de fysiologische processen in de plant

Weekhuidmijten zijn een toenemende plaag in teelten onder glas. Sinds 2006 worden veel schadegevallen gemeld, voornamelijk in gerbera's met geïntegreerde gewasbescherming. Deze minuscule mijten vermeerderen zich extreem snel en worden vrijwel nooit gevonden voordat ernstig schade is aangericht. Op verzoek van Strateeg van LTO Groeiservice en met financiering van het Productschap Tuinbouw zijn in 2008 schadelijke mijten en daarmee geassocieerde roofmijten in de praktijk verzameld en door een deskundige gedetermineerd. De omvang van de populaties en de schadebeelden werden vastgelegd.

In 2009 is het gezamenlijke rassenonderzoek bij paprika gedaan. Het onderzoek wordt aangestuurd door de Stuurgroep Rassenonderzoek Paprika met daarin vertegenwoordigers van P8, landelijke paprikacommissie en de veredelingsbedrijven De Ruiter Seeds, Enza, Rijk Zwaan, Syngenta Seeds, Western Seed. Het onderzoek is gefinancierd door Productschap Tuinbouw met daarnaast een bijdrage van de verdelingsbedrijven die nieuwe rassen hebben ingestuurd. Op iedere proefplaats wordt minimaal dezelfde rassenserie beproefd. Ieder veredelingsbedrijf dat een nieuw ras instuurt verzorgt één proefplaats. Door de praktijkbedrijven die via een veredelingsbedrijf zijn benaderd en de praktijkbedrijven die via telersverenigingen zijn benaderd worden waarnemingen gedaan (tellen, wegen en vruchtkwaliteit en arbeid). In 2009 werden op 5 bedrijven de proeven genomen via veredelingsbedrijven en 5 bedrijven via telersverenigingen. De coördinatie en verwerking van alle gegevens wordt gedaan vanuit Wageningen UR Glastuinbouw.

Binnen de Hortensiateelt worden planten aangetroffen met ziekteverschijnselen die wijzen op besmetting met een fytoplasma. Aangetaste Hortensia's hebben groene bloemen, er ontstaan scheuten vanuit de bloemdelen en de planten blijven achter in groei zodra de vegetatieve fase van de plant inzet. Doel van het in dit rapport beschreven onderzoek was om vast te stellen op welke schaal besmetting met fytoplasma in Hortensia optreedt in Nederland en om aanknopingspunten te vinden om besmetting te voorkomen of in te perken.

The objective of this report is to identify the opportunities offered by exploration of geothermal energy sources, and to specify actions to be taken by Dutch governmental bodies and private companies in collaboration with Turkish partners.

Weekhuidmijten zijn een toenemende plaag in teelten onder glas. Sinds 2006 worden veel schadegevallen gemeld, voornamelijk in gerbera's met geïntegreerde gewasbescherming. Deze minuscule mijten vermeerderen zich extreem snel en worden vrijwel nooit gevonden voordat ernstig schade is aangericht. Op verzoek van Strateeg van LTO Groeiservice en met financiering van het Productschap Tuinbouw zijn in 2008 schadelijke mijten en daarmee geassocieerde roofmijten in de praktijk verzameld en door een deskundige gedetermineerd. De omvang van de populaties en de schadebeelden werden vastgelegd.

De roestbruine bladsprietkever (Serica brunnea) verspreidt over de gebieden met seringen rondom Aalsmeer. Er vindt steeds meer uitval plaats doordat de larven vreten aan de plantwortels. De teelt van seringen vindt deels in het open veld en deels in de kas plaats. Een deel van de larven (de engerlingen) blijven achter op het perceel. Zowel biologische grondontsmetting als biofumigatie werkte effectief tegen de op het perceel achtergebleven engerlingen. De bereikbaarheid van engerlingen vormt bij de bestrijding een groot knelpunt, doordat deze zich in de grote dichtvertakte wortelkluit van de seringen bevinden. Er is een laboratoriumscreening uitgevoerd van zowel natuurlijke als synthetische middelen. Enkele middelen geven meer dan 80% doding. Geen van deze producten heeft een toelating. Met deze middelen is wel de bereikbaarheid van de engerlingen in de kluit getoetst. Door middel van opzuiging van een synthetisch middel tijdens de kasperiode waren de engerlingen redelijk bereikbaar. Gezien de omvang en aantallen plantkluiten staan telers arbeidstechnisch gezien niet achter zo’n werkmethode. Behandeling van planten op het veld zou uit praktische overweging een eenvoudigere oplossing zijn. Zowel met een synthetisch8 als met een natuurlijk middel lijkt na aangieten van planten het aantal engerlingen te verminderen. Zowel in de kasperiode als op het veld lukte het niet om engerlingen uit de kluit te lokken. De piek van de kevervluchten werd rond juni gesignaleerd. In augustus werd de nieuwe generatie kleine engerlingen gevonden. Deze bevonden zich vrij hoog in de wortelkluit. De bereikbaarheid van de jonge engerlingen is hiermee beter. Door het moment van bestrijden aan te passen aan het moment dat de nieuwe generatie zich nog hoog in de kluit bevindt zou mogelijk het resultaat verbeterd kunnen worden.

Het Pepinomozaïekvirus (PepMV) is een mechanisch overdraagbaar virus. Het tegengaan van besmetting is in de praktijk zeer lastig. Naast het aanhouden van strikte hygiëne is de toepassing van cross-protectie een alternatieve strategie. Daarbij veronderstelt men dat besmetting met milde virusvarianten (zwakke stammen) de gevolgen van een besmetting met agressieve isolaten ondedrukt. Eerder is aangetoond dat cross-protectie met V1 of 1066 tegen de Europese tomatenstam van PepMV werkt. De doelstelling van dit onderzoek was om te bepalen of zwakke stammen in staat zijn om te beschermen tegen nieuwe agressievere isolaten van PepMV.

In de afgelopen jaren is het aantal bedrijven waarop (semi) gesloten geteeld wordt geleidelijk toegenomen. Op alle bedrijven blijken nog vragen te bestaan over de reacties van het gewas op het nieuwe klimaat. WUR Glastuinbouw voert onderzoek uit naar de groei van tomaat in geconditioneerde kassen, waarin veel aandacht besteed wordt aan de fysiologische processen in de plant

In 2008 is er in een aantal innovatieve ontwikkelingen in de glastuinbouw gekeken naar de kansen en knelpunten van gewasgezondheid. Er zijn voorbeelden op het gebied van alternatieve wortelmedia, planmatig telen, geconditioneerde teelt en lichte en belichting gestudeerd. Geconstateerd is dat in de eerste fase van systeemontwerp en -ontwikkeling er meestal geen specifieke aandacht wordt besteed aan plantgezondheid. Dis is op zich legitiem, omdat deze eerste fase gericht is op het bewijzen van principes van de innovatie zelf. Problemen met ziekten en plagen mogen dit niet verstoren. In de fase van doorontwikkeling moet dit echter bewust onderzocht worden om 'systeemfouten' tijdig op te sporen en op te lossen, voordat een systeem op grote schaal in de praktijk wordt ingevoerd.

In Nederland zijn op twee teeltbedrijven radijsknollen gevonden met bruinzwarte vaatbundels. WUR Glastuinbouw heeft literatuuronderzoek gedaan, interviews gehouden, nutriëntenanalyses uitgevoerd en er is getoetst op ziekteverwekkers. De oorzaak is nog niet gevonden, maar een nog onbekende bacterie lijkt het meest waarschijnlijk.

The objective of this report is to identify the opportunities offered by exploration of geothermal energy sources, and to specify actions to be taken by Dutch governmental bodies and private companies in collaboration with Turkish partners.

Het Simulatiemodel Lichtuitstoot van Wageningen UR Glastuinbouw berekent hoe het kasklimaat zich ontwikkelt tijdens belichting en verduistering. De teler kan ermee berekenen wat het effect is van aanscherping van de lichthinderregels. Maar het model kan veel meer. Bijvoorbeeld antwoord geven op de vraag: wat gebeurt er met het kasklimaat, productie en energieverbruik als je de stooktemperatuur een graad lager instelt? Het model is gratis beschikbaar voor alle glastelers

De roestbruine bladsprietkever (Serica brunnea) verspreidt over de gebieden met seringen rondom Aalsmeer. Er vindt steeds meer uitval plaats doordat de larven vreten aan de plantwortels. De teelt van seringen vindt deels in het open veld en deels in de kas plaats. Een deel van de larven (de engerlingen) blijven achter op het perceel. Zowel biologische grondontsmetting als biofumigatie werkte effectief tegen de op het perceel achtergebleven engerlingen. De bereikbaarheid van engerlingen vormt bij de bestrijding een groot knelpunt, doordat deze zich in de grote dichtvertakte wortelkluit van de seringen bevinden. Er is een laboratoriumscreening uitgevoerd van zowel natuurlijke als synthetische middelen. Enkele middelen geven meer dan 80% doding. Geen van deze producten heeft een toelating. Met deze middelen is wel de bereikbaarheid van de engerlingen in de kluit getoetst. Door middel van opzuiging van een synthetisch middel tijdens de kasperiode waren de engerlingen redelijk bereikbaar. Gezien de omvang en aantallen plantkluiten staan telers arbeidstechnisch gezien niet achter zo’n werkmethode. Behandeling van planten op het veld zou uit praktische overweging een eenvoudigere oplossing zijn. Zowel met een synthetisch8 als met een natuurlijk middel lijkt na aangieten van planten het aantal engerlingen te verminderen. Zowel in de kasperiode als op het veld lukte het niet om engerlingen uit de kluit te lokken. De piek van de kevervluchten werd rond juni gesignaleerd. In augustus werd de nieuwe generatie kleine engerlingen gevonden. Deze bevonden zich vrij hoog in de wortelkluit. De bereikbaarheid van de jonge engerlingen is hiermee beter. Door het moment van bestrijden aan te passen aan het moment dat de nieuwe generatie zich nog hoog in de kluit bevindt zou mogelijk het resultaat verbeterd kunnen worden.

Op basis van onderzoek in 2008 naar de gevoeligheid van onderstammen voor wortelknobbelaaltjes (onderzoek in voor- en najaar) bij Wageningen UR Glastuinbouw, zijn er een aantal onderstammen uitgelicht die relatief weinig wortelknobbels vertoonden. Deze zijn in 2009 op enkele biologische bedrijven getoetst op hun gebruikswaarde. Het doel was om na te gaan wat de productie en kwaliteit is van enkele onderstammen die zich positief onderscheiden voor wat betreft gevoeligheid voor wortelknobbelaaltjes ofwel die relatief weinig wortelknobbels vertonen