Search

De transitie naar een meer duurzame landbouw kan worden vormgegeven via een cyclisch proces. Dit proces bestaat uit: definiëren van maatschappelijke doelen, het uitwerken van toekomstbeelden en een waarde-afweging op duurzaamheid. In dit rapport worden handvatten gegeven voor deze drie stappen. Er worden een vijftal maatschappelijke doelen uitgewerkt. Voor vijf landbouwvormen worden korte en lange termijn toekomstbeelden weergegeven. Vervolgens wordt met behulp van het 3P-toetsingskader een eerste toetsing uitgevoerd voor deze beelden. Na toetsing volgt dan een heroriëntatie op de doelen en start de cyclus weer opnieuw.

Regelmatig worden we in Nederland geconfronteerd met de boodschap dat de landbouw verdwijnt. Wat opvalt, is dat wel gesproken wordt over “de landbouw” maar dat dat begrip niet voor iedereen hetzelfde betekent. Ook valt op dat redeneringen, natuurlijk, sterk afhankelijk zijn van uitgangspunten en assumpties, en soms van de wetenschappelijke discipline van degene die het betoog houdt. In deze notitie komen een aantal uitgangspunten aan bod.

De schaalvergroting van de melkveehouderij in Nederland is een belangrijke trend die zich naar verwachting zal voortzetten. Dit onderzoek laat zien hoe grootschalige melkveebedrijven georganiseerd zijn. Daarbij is inspiratie opgedaan bij de praktijk van grote melkveebedrijven in het buitenland. De aspecten landschap en ruimte, arbeid en dierenwelzijn hebben hierbij specifiek aandacht gekregen. In het rapport zijn drie prototypes van grootschalige melkveebedrijven uitgewerkt. Dit zijn ten eerste een grootschalig extensief melkveebedrijf dat mede gericht is op natuur en land-schapsbeheer, ten tweede een intensief rationeel bedrijf met vergaande arbeids-specialisatie en een scheiding van grond en veehouderij en ten derde een bedrijf dat een netwerk is van meerdere melkveebedrijven.

Relatie tussen economische, ecologische en sociaal-culturele duurzaamheid

Dit artikel schetst drie mogelijke ontwikkelingsrichtingen voor de melkveehouderij: industriële, natuurgerichte en deeltijdmelkveehouderij. Het effect van de bedrijfssystemen op de ruimtelijke kwaliteit is uitgewerkt voor de Friese Greidhoek. De drie productiesystemen staan voor drie denkbare ontwikkelingsrichtingen van de melkveehouderij. Voor de sector als geheel wordt verwacht dat industriële melkveehouderij op langere termijn meer kansen biedt dan beide andere systemen. Streken waar natuurgerichte melkveehouderij het beeld bepaalt, zullen waarschijnlijk in de minderheid verkeren. Deeltijdmelkveehouderij komt naar verwachting verspreid voor, vooral in gebieden met weinig aangrijpingspunten voor natuurgerichte melkveehouderij.

De ontwikkeling van de melkveehouderij bepaalt mede de ruimtelijke kwaliteit van het landelijk gebied. Er zijn drie melkveehouderijsystemen voor 2025 geschetst met uiteenlopende ruimtelijke effecten: industriële melkveehouderij, natuurgerichte melkveehouderij en deeltijdmelkveehouderij. Het industriële systeem biedt de beste mogelijkheden voor een concurrerende melkveehouderij, maar vormt een grote bedreiging voor natuur- en landschapswaarden. Het natuurgerichte systeem is juist gericht op behoud vandeze waarden, maar is bedrijfseconomisch zeer kwetsbaar. Het deeltijdsysteem verbreedt het economisch draagvlak van het landelijk gebied. Nadelen van dit systeem zitten in de oncontroleerbaarheid van de ontwikkelingen.

De ontwikkeling van de melkveehouderij bepaalt mede de ruimtelijke kwaliteit van het landelijk gebied. Er zijn drie melkveehouderijsystemen voor 2025 geschetst met uiteenlopende ruimtelijke effecten: industriële melkveehouderij, natuurgerichte melkveehouderij en deeltijdmelkveehouderij. Het industriële systeem biedt de beste mogelijkheden voor een concurrerende melkveehouderij, maar vormt een grote bedreiging voor natuur- en landschapswaarden. Het natuurgerichte systeem is juist gericht op behoud vandeze waarden, maar is bedrijfseconomisch zeer kwetsbaar. Het deeltijdsysteem verbreedt het economisch draagvlak van het landelijk gebied. Nadelen van dit systeem zitten in de oncontroleerbaarheid van de ontwikkelingen.

Voor de planvorming bij landinrichting is een verkenning gedaan naar mogelijke toekomstige ontwikkelingen in landbouwbedrijfssystemen en hun inrichtingseisen. Hierbij is aangesloten bij bestaande scenario's over de toekomst van de Nederlandse agribusiness. Op basis van de scenario's zijn bedrijfsprofielen opgesteld die model staan voor groepen bedrijven met dezelfde inrichtingseisen. Voor de verschillende bedrijfsprofielen zijn tevens inrichtingseisen opgesteld. Hierbij is zoveel mogelijk aangegeven wat het belang en de werking van de verschillende eisen is. Tot slot zijn aanzetten gegeven voor gebruik van de bedrijfsprofielen in landinrichtingsprojecten.

Bij landinrichting worden onder meer maatregelen getroffen om de verkaveling te verbeteren. De ontwikkeling van de verkaveling na afsluiting van landinrichtingsprojecten is vergeleken met de ontwikkeling in vergelijkbare referentiegebieden en zoveel mogelijk gerelateerd aan de bedrijfsgrootte in gebieden. De vergelijking is verricht voor 22 gebieden over een periode van 10 jaar met gegevens uit de CBS-landbouwtelling. In landinrichtingsgebieden is de verkaveling iets sneller achteruitgegaan dan in referentiegebieden. De verschillen in ontwikkeling zijn echter gering ten opzichte van het ver- schil in uitgangssituatie tussen de gebieden.

Verslag van 2 onderzoekingen: het 1e betreft de perspectieven voor een extensief melkveebedrijf op natte veengrond, waarvoor bedrijfsvergelijkend onderzoek is verricht naar de effecten van ontwatering op melkveebedrijven; het 2e betreft de perspectieven voor een zoogkoeienbedrijf op reservaatgrond. Voor dit 2e onderzoek is een aantal begrotingen opgesteld met verschillende alternatieven, zoals diverse staltypen, variatie in afkalfleeftijd, het zelf afmesten van stieren, de ecologische afzet van slachtdieren en verschillende zoogkoeien. Report of two studies. In the first investigation the perspectives of an extensive dairy cattle farm on wet peaty soil are determined. The effects of drainage are studied by comparing farms and by literature search. The biggest problem seems to be the higher costs of labour. The second investigation deals with the perspectives of a suckling cow farm in a nature reserve. Calculations are made for different farming alternatives. It is concluded that the costs of nature conservation can be reduced by keeping suckling cows

Beknopt verslag van een vergelijkend onderzoek naar de effecten van een beheersovereenkomst of van reservaatgrondgebruik op de bedrijfsvoering en resultaten van melkveebedrijven. Voor dit onderzoek zijn gedurende 4 jaar (1982 t/m '86) gegevens verzameld van zo'n 45 bedrijven in de veenweidegebieden en van 8 bedrijven in de zandgebieden

Voor dit onderzoek zijn gedurende 4 jaar (1982/'83 t/m 1985/'86) gegevens verzameld van 45 melkveebedrijven in de veenweidegebieden en 8 in de zandgebieden