Search

Een nieuw instrument voor het bepalen van schade bij landbouwgewassen als gevolg van te veel water, te weinig water of te veel zout: hoe moet dat er uitzien? En kan zo’n instrument bruikbaar zijn voor het doorrekenen van klimaatscenario’s? De Waterwijzer Landbouw moet het antwoord worden op deze vragen.

Een nieuw instrument voor het bepalen van schade bij landbouwgewassen als gevolg van te veel water, te weinig water of te veel zout: hoe moet dat er uitzien? En kan zo’n instrument bruikbaar zijn voor het doorrekenen van klimaatscenario’s? De Waterwijzer Landbouw moet het antwoord worden op deze vragen.

Een nieuw instrument voor het bepalen van schade bij landbouwgewassen als gevolg van te veel water, te weinig water of te veel zout: hoe moet dat er uitzien? En kan zo’n instrument bruikbaar zijn voor het doorrekenen van klimaatscenario’s? De Waterwijzer Landbouw moet het antwoord worden op deze vragen.

Hyacint mosaïk virus: ziektebeelden, virusverspreiding, bestrijding, opbrengstderving, cultuurgevoeligheid, vatbaarheid (resistentie) en kwaliteitskeuring

Aaltjes en aardappelen zijn een lastige combinatie. Vaak geeft een Aaltjes Beheersings Strategie (ABS) voldoende aanknopingspunten om met dit probleem om te kunnen gaan. Met een doordacht bouwplan valt schade te voorkomen en zijn de kosten van aanvullende maatregelen te beperken.

De aantasting door suzuki-fruitvlieg in Nederland is de afgelopen periode sterk toegenomen. In juni en juli is aantasting aangetroffen in kersen, aardbeien, bramen, frambozen, rode bessen, blauwe bessen en pruimen. In de late kersen leidde dit op veel bdrijven tot oogstderving. Ook in andere Europese landen is de plaagdruk groter dan in voorgaande jaren. PPO onderzocht sinds eind mei honderden vruchtmonsters van Nederlandse zachtfruitbedrijven. Wat is de actuele situatie en wat leren we ervan?

Een lijst van specificaties voor vloeibaar CO2 uit biogas moet voorkomen dat fytotoxische componenten vanuit het biogas meekomen met de CO2 stroom en een risico vormen voor de gewassen in glastuinbouw. Op basis van eerder uitgevoerde metingen in afgassen van vergistingsinstallaties is een lijst samengesteld van de in het gas voorkomende componenten en een beoordeling op fytotoxiciteit. Deze screening toont aan dat sommige componenten als potentieel fytotoxisch moeten worden aangemerkt. In aanvulling daarop zijn dimethylsulfide en benzeen in afzonderlijk begassingsexperimenten nader getest op fytotoxiciteit. De resultaten laten zien dat uitgaande van een geschatte gemiddelde concentratie in de kas op plantniveau, het niet aannemelijk is dat de concentraties in het biogas in de praktijk tot effecten aan planten zullen leiden. Met de lijst van mogelijke risicovolle componenten en een test van twee componenten is een aanzet gemaakt om te komen tot specifieke kwaliteitseisen voor vloeibaar CO2 voor toepassing in de glastuinbouw.

In opdracht van de Adviescommissie Schade Grondwater (ACSG) te Utrecht heeft Alterra in de periode november 2013 t/m september 2014 een verkennend bodemkundig-hydrologisch onderzoek uitgevoerd langs vijf raaien in het waterwingebied Holten.

Een lijst van specificaties voor vloeibaar CO2 uit biogas moet voorkomen dat fytotoxische componenten vanuit het biogas meekomen met de CO2 stroom en een risico vormen voor de gewassen in glastuinbouw. Op basis van eerder uitgevoerde metingen in afgassen van vergistingsinstallaties is een lijst samengesteld van de in het gas voorkomende componenten en een beoordeling op fytotoxiciteit. Deze screening toont aan dat sommige componenten als potentieel fytotoxisch moeten worden aangemerkt. In aanvulling daarop zijn dimethylsulfide en benzeen in afzonderlijk begassingsexperimenten nader getest op fytotoxiciteit. De resultaten laten zien dat uitgaande van een geschatte gemiddelde concentratie in de kas op plantniveau, het niet aannemelijk is dat de concentraties in het biogas in de praktijk tot effecten aan planten zullen leiden. Met de lijst van mogelijke risicovolle componenten en een test van twee componenten is een aanzet gemaakt om te komen tot specifieke kwaliteitseisen voor vloeibaar CO2 voor toepassing in de glastuinbouw.

In opdracht van de Adviescommissie Schade Grondwater (ACSG) te Utrecht heeft Alterra in de periode november 2013 t/m september 2014 een verkennend bodemkundig-hydrologisch onderzoek uitgevoerd langs vijf raaien in het waterwingebied Holten.

De aantasting door suzuki-fruitvlieg in Nederland is de afgelopen periode sterk toegenomen. In juni en juli is aantasting aangetroffen in kersen, aardbeien, bramen, frambozen, rode bessen, blauwe bessen en pruimen. In de late kersen leidde dit op veel bdrijven tot oogstderving. Ook in andere Europese landen is de plaagdruk groter dan in voorgaande jaren. PPO onderzocht sinds eind mei honderden vruchtmonsters van Nederlandse zachtfruitbedrijven. Wat is de actuele situatie en wat leren we ervan?

Overzicht van resultaten van onderzoek bij PPO, PRI en IRS naar mogelijke oplossingen voor de bestrijding van de bodemschimmel Rhizoctonia solani in de suikerbietenteelt. Gewassen en onkruiden die als waardplanten fungeren; gevoeligheid van gewassen en het effect op een volggewas suikerbieten (rot; wegval; suikeropbrengst); effect van verschillende voorvruchten op Rhizoctonia-rot en suikeropbrengst; effecten van bladrammenas en gele mosterd in de rotatie (als braakgewas en/of groenbemester); effect van gewasresten (bietenblad) in de grond; resistentiekarakteristieken van Rhizoctonia-resistente rassen (ziekte-index; bietenaantasting)

Beschrijving van de effecten van luchtverontreiniging op gewassen, waarna enig inzicht wordt gegeven in de economische schade

In wisselwerking tussen onderzoekers, adviseurs en het bedrijfsleven ontstaan vaak waardevolle praktijktips voor de telers. Zo ook in de bloembollenteelt. De aanleiding is vrijwel altijd een vraag vanuit de praktijk. Loonwerkers, adviseurs, toeleveranciers en onderzoekers hebben al diverse vragen aangepakt. Drie voorbeelden geven aan hoe de uitgaven verduurzaming ondersteunen.

In vier achtereenvolgende jaren (1995 - 1998) is door Plant Research International een proef gedaan met onderzaai van ondergrondse klaver (Trifolium subterraneum) in een vlakveldse teelt van wortelen. De effecten van onderzaai op percentage marktbare wortelen, aantasting door wortelvlieg (Psila rosae) en het bodemschimmel-complex 'cavity spot'% (Pythium spp.), en schade door vreterij

In een serie artikelen over de verschillende DLP-PO onderzoek programma's wordt in dit artikel ingegeaan op het programma 'Virussen en Viroïden (1998-2001) dat wordt uitgevoerd door Plant Research International B.V., het Praktijkonderzoek Bloembollen en Bolbloemen (PBB) en het Proefstation voor de Bloemisterij en Glasgroenten (PBG). Rubrieken in dit artikel: 1) Achtergrond; 2) Doel; 3) Centrale rol voor karakterisering; 4) Diagnostica; 5) Beheersmaatregelen; 6) Virusresistentie; 7 ) Virussen als vriend; 8) Wat levert het programma op het gebied van identificatie, karakterisering en detectie van plantenvirussen en -viroïden op?

Onderzoek van PAV naar de factoren die van invloed zijn op het ontstaan van watervellen

In 1992 werd de aardappelwereld opgeschrikt door een hevige uitbarsting van de aardappelziekte, veroorzaakt door de schimmel Phytophthora infestans. Om de toedracht te achterhalen organiseerde de Plantenziektenkundige Dienst een enquete onder aardappeltelers. In tabellen en figuren wordt een analyse van de enquete gegeven

Bitterzoet wordt beschouwd als een belangrijke factor in de overleving van de bruinrotbacterie, veroorzaker van bruinrot in aardappel, in oppervlaktewater in Nederland. Onderzoek heeft geleid tot verbeterde inzichten in de ecologie en beheersmogelijkheden van bitterzoet langs watergangen

Onderzoek naar het ontstaan van stootblauw bij aardappelen

Als gevolg van grondwateronttrekking door het pompstation Jhr. E.C. Storm van 's Gravesande (Noordbergum) van het waterleidingbedrijf Vitens is in deze omgeving een verlaging van de grondwaterstand opgetreden. Volgens een deel van de agrariërs in het onderzoeksgebied wordt schade ondervonden aan hun gewassen door een verlaging van de freatische grondwaterstand als gevolg van deze winning. In opdracht van de Adviescommissie Schade Grondwater (ACSG) heeft Alterra in januari 2012 t/m maart 2013 een verkennend bodemkundig-hydrologisch onderzoek uitgevoerd langs twee raaien in het waterwingebied Noordbergum.

Aaltjes kunnen bij de opkweek van aspergeplanten opbrengstverliezen veroorzaken. PPO-AGV stelde vast dat het geldelijk verlies bij het wortellesieaaltje en het gele bietencysteaaltje tot 12 procent kan oplopen en van het witte bietencysteaaltje zelfs tot 17 procent.

Aaltjes kunnen bij de opkweek van aspergeplanten opbrengstverliezen veroorzaken. PPO-AGV stelde vast dat het geldelijk verlies bij het wortellesieaaltje en het gele bietencysteaaltje tot 12 procent kan oplopen en van het witte bietencysteaaltje zelfs tot 17 procent.

Als gevolg van grondwateronttrekking door het pompstation Jhr. E.C. Storm van 's Gravesande (Noordbergum) van het waterleidingbedrijf Vitens is in deze omgeving een verlaging van de grondwaterstand opgetreden. Volgens een deel van de agrariërs in het onderzoeksgebied wordt schade ondervonden aan hun gewassen door een verlaging van de freatische grondwaterstand als gevolg van deze winning. In opdracht van de Adviescommissie Schade Grondwater (ACSG) heeft Alterra in januari 2012 t/m maart 2013 een verkennend bodemkundig-hydrologisch onderzoek uitgevoerd langs twee raaien in het waterwingebied Noordbergum.

In dit onderzoek is nagegaan of er bij een hoge besmetting van Pratylenchus penetrans en Heterodera betae schade ontstaat bij de opkweek van aspergeplanten en hoe groot het opbrengstverlies bij een hoge besmetting van deze aaltjes kan zijn. Ook is berekend of er een besmettingsniveau is, waaronder geen opbrengstverlies optreedt (bepaling van de schadedrempel). Verder is in deze schadeproeven onderzoek gedaan met het granulaat Vydate om na te gaan of het eventuele opbrengstverlies daardoor beperkt of voorkomen zou kunnen worden.

In dit onderzoek is nagegaan of er bij een hoge besmetting van Pratylenchus penetrans en Heterodera betae schade ontstaat bij de opkweek van aspergeplanten en hoe groot het opbrengstverlies bij een hoge besmetting van deze aaltjes kan zijn. Ook is berekend of er een besmettingsniveau is, waaronder geen opbrengstverlies optreedt (bepaling van de schadedrempel). Verder is in deze schadeproeven onderzoek gedaan met het granulaat Vydate om na te gaan of het eventuele opbrengstverlies daardoor beperkt of voorkomen zou kunnen worden.

Uiterlijke kenmerken van bewaarziekten bij aardappelen worden afgebeeld en toegelicht

Samenvatting van promotieonderzoek van Dirk Kurstjens. Door beperkte mogelijkheden van landbouwwerktuigen die in het verleden werden ontwikkeld voor onkruidbestrijding in jonge, gevoelige stadia van langzaam groeiende gewassen en door de meer weersafhankelijke effectiviteit en inzetbaarheid, bleef de onkruidbestrijding met name in de gewasrijen problematisch. Onderzoek is gedaan naar nieuwe mogelijkheden vanuit een beter begrip van de processen die bij beschadiging en herstel van onkruiden een rol spelen

Met de toepassing van rookgassen voor CO2-dosering uit WK's brengen telers de kasluchtkwaliteit in gevaar. Dit risico verschilt van bedrijf tot bedrijf en van seizoen tot seizoen. Toepassing van rookgassen leidt tot te veel stikstofoxiden (NOx) rond het gewas. De concentraties van etheen zijn zorgwekkend, zowel in de kas als daarbuiten. De bron van de hoge etheenniveaus is nog niet bekend

Het doel van dit project was om te onderzoeken of de aantasting door verticillium (V. dahliae) in suikerbieten wordt bevorderd door diverse soorten aaltjes (bietencysteaaltjes, wortellesie-aaltjes en wortelknobbelaaltjes). Dit is gedaan in een klimaatkamertoets, waarbij planten wel en niet geïnfecteerd zijn met verticillium bij een gevoelig en tolerant ras voor verticillium en bij vier verschillende soorten aaltjes in twee dichtheden. Hoe meer aaltjes, hoe meer aantas-ting er zichtbaar was. Dit gold bij het voor verticillium gevoelige ras voor alle vier de aaltjes-soorten (witte bietencysteaaltjes, gele bietencysteaaltjes, noordelijk wortelknobbelaaltjes en wortellesieaaltjes) en bij het tolerante ras alleen niet voor wortellesieaaltjes.

Enkele slakkensoorten zijn verantwoordelijk voor vraatschade in aardappelen. Deze soorten behoren tot de wegslakken en de kielnaaktslakken. Van deze twee groepen slakken zijn in dit onderzoek vrijwel uitsluitend Zwarte wegslakken (Arion hortensis) in vooraf geselecteerde percelen aangetroffen. Dit zijn slakken die met het ingraven van een krop andijvie of kippenvoerprak afgedekt met slakkenmatjes in het najaar goed zijn vast te stellen. Met lokmiddel worden betrouwbaar hogere aantallen onder slakkenmatjes vastgesteld dan zonder lokmiddel. Deze slakken kunnen echter op gunstige momenten vroeg in de ochtend ook prima worden waargenomen. Dit in tegenstelling tot de kielnaaktslakken, die voornamelijk ondergronds actief zijn. Met de vallen zijn nauwelijks kielnaaktslakken aangetroffen, op de betreffende percelen werden deze slakken ook niet tijdens het doorzoeken van de grond waargenomen. Daarentegen werd een soort uit een andere groep in de bodem vastgesteld die niet eerder met vraatschade in de Nederlandse aardappelproductiepercelen in verband werd gebracht; de Slanke wormnaaktslak. Het doorzoeken van de grond leverde de hoogste aantallen op, met de geteste vallen zijn daarentegen in totaal maar twee wormnaaktslakken in de bodem vastgesteld. In het veld en in het lab werd vraatschade aan aardappelen door deze slakkensoort waargenomen. Of deze slakkensoort een bedreiging vormt voor de aardappelteelt is niet bekend. Dit onderzoek geeft aan dat het slakkenprobleem in aardappelen een sterk incidenteel karakter heeft. De uitdaging is om die percelen uit te selecteren waar slakkenschade in aardappelen tot afkeuring of prijskorting leidt, met als gevolg een financiële strop voor de individuele teler. In het proefveldonderzoek naar middelen ter bestrijding van ondergronds levende slakken werden zeer lage aantallen slakken waargenomen, dit leidde nauwelijks tot aangevreten knollen. Over de effectiviteit van de middelen kon hierdoor geen indicatie worden afgegeven.

Voorjaarstoediening wordt gezien als een mogelijkheid voor betere benutting van de stikstof uit mest. Op kleibouwland was nog slechts beperkt geëxperimenteerd met methoden voor mesttoediening in het voorjaar. Behoefte was er aan goede methoden voor voorjaarsmesttoediening in wintertarwe, waarbij gewas- en bodemschade zoveel mogelijk voorkomen worden en voldaan wordt aan eisen om de ammoniakemissie te beperken. Voor de ondersteuning van het beleid en voor implementatie van emissiearme voorjaarstoediening op kleibouwland in de praktijk was inzicht nodig in de praktische mogelijkheden van emissiearme mesttoediening in wintertarwe op kleibouwland. Hiertoe werden veldproeven uitgevoerd die specifiek tot doel hadden om de effecten van toepassing van verschillende huidige toedieningstechnieken in wintertarwe op bodem en gewas na te gaan.

In 2010 en 2011 zijn in dit project op 6 praktijkbedrijven in totaal 15 praktijkpercelen gevolgd op schade door ganzen en de extra kosten voor verjaging. Het doel was de financiële gevolgen van ganzenschade voor granen en graszaad door een praktijkinventarisatie beter te onderbouwen. Het ging in eerste instantie om schade door overzomerende ganzen. Er zijn diverse waarnemingen gedaan en bij meerdere percelen is bij de oogst de opbrengst bepaald. Verder zijn de maatregelen geïnventariseerd die genomen zijn om de schade te beperken.

Enkele slakkensoorten zijn verantwoordelijk voor vraatschade in aardappelen. Deze soorten behoren tot de wegslakken en de kielnaaktslakken. Van deze twee groepen slakken zijn in dit onderzoek vrijwel uitsluitend Zwarte wegslakken (Arion hortensis) in vooraf geselecteerde percelen aangetroffen. Dit zijn slakken die met het ingraven van een krop andijvie of kippenvoerprak afgedekt met slakkenmatjes in het najaar goed zijn vast te stellen. Met lokmiddel worden betrouwbaar hogere aantallen onder slakkenmatjes vastgesteld dan zonder lokmiddel. Deze slakken kunnen echter op gunstige momenten vroeg in de ochtend ook prima worden waargenomen. Dit in tegenstelling tot de kielnaaktslakken, die voornamelijk ondergronds actief zijn. Met de vallen zijn nauwelijks kielnaaktslakken aangetroffen, op de betreffende percelen werden deze slakken ook niet tijdens het doorzoeken van de grond waargenomen. Daarentegen werd een soort uit een andere groep in de bodem vastgesteld die niet eerder met vraatschade in de Nederlandse aardappelproductiepercelen in verband werd gebracht; de Slanke wormnaaktslak. Het doorzoeken van de grond leverde de hoogste aantallen op, met de geteste vallen zijn daarentegen in totaal maar twee wormnaaktslakken in de bodem vastgesteld. In het veld en in het lab werd vraatschade aan aardappelen door deze slakkensoort waargenomen. Of deze slakkensoort een bedreiging vormt voor de aardappelteelt is niet bekend. Dit onderzoek geeft aan dat het slakkenprobleem in aardappelen een sterk incidenteel karakter heeft. De uitdaging is om die percelen uit te selecteren waar slakkenschade in aardappelen tot afkeuring of prijskorting leidt, met als gevolg een financiële strop voor de individuele teler. In het proefveldonderzoek naar middelen ter bestrijding van ondergronds levende slakken werden zeer lage aantallen slakken waargenomen, dit leidde nauwelijks tot aangevreten knollen. Over de effectiviteit van de middelen kon hierdoor geen indicatie worden afgegeven.

In 2010 en 2011 zijn in dit project op 6 praktijkbedrijven in totaal 15 praktijkpercelen gevolgd op schade door ganzen en de extra kosten voor verjaging. Het doel was de financiële gevolgen van ganzenschade voor granen en graszaad door een praktijkinventarisatie beter te onderbouwen. Het ging in eerste instantie om schade door overzomerende ganzen. Er zijn diverse waarnemingen gedaan en bij meerdere percelen is bij de oogst de opbrengst bepaald. Verder zijn de maatregelen geïnventariseerd die genomen zijn om de schade te beperken.

Sika Deer (Cervus nippon) is considered an invasive alien species in Europe. They were introduced in the 19th and 20th century in Europe and have established self-sustaining populations in various countries. Main concerns for Sika, without preventive measures taken and without population control, are about damage to forestry (silviculture, timber production), agriculture, Natura 2000 areas, competition with native ungulates and hybridization and introgression with native Red Deer. Risk assessment for Sika Deer in this study was done using two methods assuming no human intervention (no preventive measures, no population control).

In 2010 zijn in het kader van het project Faunaschade op 5 praktijkbedrijven 7 praktijkpercelen gevolgd op schade door ganzen en de extra kosten voor verjaging. Het ging in eerste instantie om schade door overzomerende ganzen. Er zijn diverse waarnemingen gedaan en bij meerdere percelen is bij de oogst de opbrengst bepaald. Verder zijn de maatregelen die genomen zijn om de schade te beperken, geïnventariseerd. Het jaar 2010 was het 1e inventarisatie jaar. Van de 7 percelen wintertarwe, traden er in 4 percelen ook daadwerkelijk schade door overzomerende ganzen op. Het bleek dat er op enkele percelen een duidelijke vraatschade was waardoor een groot verschil in opbrengst ontstond. Andere percelen met zichtbare schade, gaven weinig opbrengstreductie. De periode waarin schade optreedt is erg belangrijk. Ook zat er een groot verschil in de opbrengsten van het stro. Stro is voor veel bedrijven ook een belangrijke bron van inkomsten. De kosten die nodig zijn voor het verjagen van de ganzen bleken uiteen te lopen van 1000 tot 6000 euro. Vooral de tijd die men bezig is met het verjagen ligt vele malen hoger dan vaak wordt ingeschat. Verder is het lastig te achterhalen wanneer iets structuurschade is en wanneer ganzenschade. Een tweede inventarisatiejaar is nodig om een breder en beter onderbouwd beeld te krijgen over vraatschade en de gevolgen daarvan voor de hectareopbrengst. Als extra zou het aan te bevelen zijn in 2011 meer te doen met het volgen van schade via GPS. Misschien is het ook mogelijk om via MijnAkker.nl of Cropview vanuit de lucht de opbrengst en schade te bepalen. Ook is het belangrijk opnieuw te inventariseren wat de kosten van het verjagen zijn.

Veel melkveehouders krijgen vroeg of laat te maken met ganzenschade. Het PPO-AGV geeft via een checklist aan hoe te handelen bij dreigende of reeds aangerichte schade door ganzen.

In the migratory behaviour of the Barnacle Goose Branta leucopsis several changes have occurred over the past few decades. Barnacle geese breeding in Russia have delayed the commencement of spring migration with approximately one month since the 1980s, new populations have emerged in former stopover areas in the Baltic Sea region, and a non-migratory population has emerged in the wintering area in The Netherlands. This thesis aims to understand these changes. First, I studied the delay in commencement of spring migration. In the 1970s and 1980s, barnacle geese commenced spring migration half April, whereas spring migration now commences half May. I used a dynamic programming model to test three different possible explanations of delay in migration: 1) Climate change, because geese follow a green wave of fresh plant growth during spring migration, and are thus expected to be sensitive to increasing spring temperatures. 2) Competition for food during stopover because the population migrating to Russia has rapidly increased during the period in which the migration change occurred. 3) Predation danger during stopover because the number of avian predators such as White-tailed Eagles has drastically increased in the Baltic stopover area. The model showed that a delay of one month is adaptive in both the case of competition and predation danger. Strikingly, predation danger has received very little attention so far in goose studies. Migration strategy in geese is not genetically but culturally inherited, especially from parents to offspring via an extended period of parental care. Because this thesis focused on understanding migratory change, I focused on the parental care behaviour and the parent-offspring association because a change in migration was expected to be preceded by a change in the parent-offspring association. Because spring migration had delayed, the question arose whether the termination of parental care also had delayed. This would indicate a mechanistic link between the decision of commencement of migration and the termination of care, and would allow the barnacle geese to continue transmission of the migratory strategy to their offspring. Therefore, I quantified parental care throughout the season from autumn migration in Estonia to wintering in the Netherlands and through spring migration in Estonia. To quantify parental care, I compared parental geese (geese with offspring) and non-parental geese (geese without offspring). I showed that termination of parental care had not delayed but advanced as compared to the earlier situation, leaving a gap of two months between the estimated end of parental care (March) and the commencement of migration (May). This longer period of ‘adolescence’ and the accompanying exploratory behaviour may have strong influence on the amount of new colonization attempts by these abandoned offspring. In addition to delayed commencement of spring migration, also a non-migratory population emerged in the Netherlands. Life-history theory predicts that 1) higher expected Summary| 117 future reproductive success leads to shorter parental care and 2) decreased benefits of parental care lead to shorter parental care. Both situations apply to the non-migratory population as compared to the migratory population of barnacle geese. Migration is a dangerous life-style, and has become even more dangerous as I showed earlier. Additionally, the non-migratory offspring encounters few dangers, making the benefits of parental care for the parents smaller. Hence, I compared the duration of parental care between migratory and non-migratory barnacle geese. To this end, I also quantified the parental care of the non-migratory population from autumn until spring. I showed that non-migratory barnacle geese take care of their offspring 21% shorter than migratory barnacle geese and terminate care already in November. This suggests a rapid adaptive adjustment of parental care coincident with altered migration. To understand the colonization history of the different populations of the Barnacle Goose, I developed a set of 384 Single Nucleotide Polymorphisms (SNP) specifically for the Barnacle Goose. By genotyping 418 individuals from Greenland, Spitsbergen, Russia, Sweden and the Netherlands (all major populations) I identified significant population structure. The results show that after previously having been separated, population admixture occurs now between all populations, indicated by significant linkage disequilibrium. Because the traditions of migratory behaviour promote differentiation between populations, this admixture suggested that these traditions had broken or had become weaker. We also show that the colonization of the Netherlands is not likely to have occurred by the Swedish population (which emerged ten years before the Dutch population emerged). The Russian and Dutch population are much more alike than the Swedish and Dutch population, indicating colonization of the Netherlands by formerly Russian barnacle geese. In the synthesis I showed that we can use life history trade-offs as indicators of environmental change. Based on the shortening of parental care I concluded that predation danger is a more likely explanation for the commencement of spring migration than food competition in the Baltic. I also showed that the shortening of parental care in the Barnacle Goose is not the norm in the Anatidae family, where the form of parental care is assumed to be very conservative. The observed change in our study showed that either the non-migratory barnacle geese adjusted their parental care unprecedentedly, or that the parental care systems in this family are poorly recorded or understood. Finally, I showed with a mechanistic model of cultural transmission of migratory behaviour that a delay in commencement of spring migration can explain sudden exploratory behaviour and colonization of new breeding areas at the cost of increased offspring mortality. The model also showed that the importance of culture on the transmission of migratory behaviour strongly affected the rate of exploration of new migratory strategies.

In the migratory behaviour of the Barnacle Goose Branta leucopsis several changes have occurred over the past few decades. Barnacle geese breeding in Russia have delayed the commencement of spring migration with approximately one month since the 1980s, new populations have emerged in former stopover areas in the Baltic Sea region, and a non-migratory population has emerged in the wintering area in The Netherlands. This thesis aims to understand these changes. First, I studied the delay in commencement of spring migration. In the 1970s and 1980s, barnacle geese commenced spring migration half April, whereas spring migration now commences half May. I used a dynamic programming model to test three different possible explanations of delay in migration: 1) Climate change, because geese follow a green wave of fresh plant growth during spring migration, and are thus expected to be sensitive to increasing spring temperatures. 2) Competition for food during stopover because the population migrating to Russia has rapidly increased during the period in which the migration change occurred. 3) Predation danger during stopover because the number of avian predators such as White-tailed Eagles has drastically increased in the Baltic stopover area. The model showed that a delay of one month is adaptive in both the case of competition and predation danger. Strikingly, predation danger has received very little attention so far in goose studies. Migration strategy in geese is not genetically but culturally inherited, especially from parents to offspring via an extended period of parental care. Because this thesis focused on understanding migratory change, I focused on the parental care behaviour and the parent-offspring association because a change in migration was expected to be preceded by a change in the parent-offspring association. Because spring migration had delayed, the question arose whether the termination of parental care also had delayed. This would indicate a mechanistic link between the decision of commencement of migration and the termination of care, and would allow the barnacle geese to continue transmission of the migratory strategy to their offspring. Therefore, I quantified parental care throughout the season from autumn migration in Estonia to wintering in the Netherlands and through spring migration in Estonia. To quantify parental care, I compared parental geese (geese with offspring) and non-parental geese (geese without offspring). I showed that termination of parental care had not delayed but advanced as compared to the earlier situation, leaving a gap of two months between the estimated end of parental care (March) and the commencement of migration (May). This longer period of ‘adolescence’ and the accompanying exploratory behaviour may have strong influence on the amount of new colonization attempts by these abandoned offspring. In addition to delayed commencement of spring migration, also a non-migratory population emerged in the Netherlands. Life-history theory predicts that 1) higher expected Summary| 117 future reproductive success leads to shorter parental care and 2) decreased benefits of parental care lead to shorter parental care. Both situations apply to the non-migratory population as compared to the migratory population of barnacle geese. Migration is a dangerous life-style, and has become even more dangerous as I showed earlier. Additionally, the non-migratory offspring encounters few dangers, making the benefits of parental care for the parents smaller. Hence, I compared the duration of parental care between migratory and non-migratory barnacle geese. To this end, I also quantified the parental care of the non-migratory population from autumn until spring. I showed that non-migratory barnacle geese take care of their offspring 21% shorter than migratory barnacle geese and terminate care already in November. This suggests a rapid adaptive adjustment of parental care coincident with altered migration. To understand the colonization history of the different populations of the Barnacle Goose, I developed a set of 384 Single Nucleotide Polymorphisms (SNP) specifically for the Barnacle Goose. By genotyping 418 individuals from Greenland, Spitsbergen, Russia, Sweden and the Netherlands (all major populations) I identified significant population structure. The results show that after previously having been separated, population admixture occurs now between all populations, indicated by significant linkage disequilibrium. Because the traditions of migratory behaviour promote differentiation between populations, this admixture suggested that these traditions had broken or had become weaker. We also show that the colonization of the Netherlands is not likely to have occurred by the Swedish population (which emerged ten years before the Dutch population emerged). The Russian and Dutch population are much more alike than the Swedish and Dutch population, indicating colonization of the Netherlands by formerly Russian barnacle geese. In the synthesis I showed that we can use life history trade-offs as indicators of environmental change. Based on the shortening of parental care I concluded that predation danger is a more likely explanation for the commencement of spring migration than food competition in the Baltic. I also showed that the shortening of parental care in the Barnacle Goose is not the norm in the Anatidae family, where the form of parental care is assumed to be very conservative. The observed change in our study showed that either the non-migratory barnacle geese adjusted their parental care unprecedentedly, or that the parental care systems in this family are poorly recorded or understood. Finally, I showed with a mechanistic model of cultural transmission of migratory behaviour that a delay in commencement of spring migration can explain sudden exploratory behaviour and colonization of new breeding areas at the cost of increased offspring mortality. The model also showed that the importance of culture on the transmission of migratory behaviour strongly affected the rate of exploration of new migratory strategies.

Rond aaltjes bestaan veel vragen en geruchten. Adviseurs, intermediairs en onderzoekers willen duidelijkheid om akkerbouwers zo eenduidig mogelijk te kunnen adviseren. Op de landelijke aaltjesdag in Lelystad werden de nieuwste ontwikkelingen op een rij gezet.

Aaltjes en aardappelen zijn een lastige combinatie. Vaak geeft een Aaltjes Beheersings Strategie (ABS) voldoende aanknopingspunten om met dit probleem om te kunnen gaan. Met een doordacht bouwplan valt schade te voorkomen en zijn de kosten van aanvullende maatregelen te beperken.

Veel melkveehouders krijgen vroeg of laat te maken met ganzenschade. Het PPO-AGV geeft via een checklist aan hoe te handelen bij dreigende of reeds aangerichte schade door ganzen.

Rond aaltjes bestaan veel vragen en geruchten. Adviseurs, intermediairs en onderzoekers willen duidelijkheid om akkerbouwers zo eenduidig mogelijk te kunnen adviseren. Op de landelijke aaltjesdag in Lelystad werden de nieuwste ontwikkelingen op een rij gezet.

In 2010 zijn in het kader van het project Faunaschade op 5 praktijkbedrijven 7 praktijkpercelen gevolgd op schade door ganzen en de extra kosten voor verjaging. Het ging in eerste instantie om schade door overzomerende ganzen. Er zijn diverse waarnemingen gedaan en bij meerdere percelen is bij de oogst de opbrengst bepaald. Verder zijn de maatregelen die genomen zijn om de schade te beperken, geïnventariseerd. Het jaar 2010 was het 1e inventarisatie jaar. Van de 7 percelen wintertarwe, traden er in 4 percelen ook daadwerkelijk schade door overzomerende ganzen op. Het bleek dat er op enkele percelen een duidelijke vraatschade was waardoor een groot verschil in opbrengst ontstond. Andere percelen met zichtbare schade, gaven weinig opbrengstreductie. De periode waarin schade optreedt is erg belangrijk. Ook zat er een groot verschil in de opbrengsten van het stro. Stro is voor veel bedrijven ook een belangrijke bron van inkomsten. De kosten die nodig zijn voor het verjagen van de ganzen bleken uiteen te lopen van 1000 tot 6000 euro. Vooral de tijd die men bezig is met het verjagen ligt vele malen hoger dan vaak wordt ingeschat. Verder is het lastig te achterhalen wanneer iets structuurschade is en wanneer ganzenschade. Een tweede inventarisatiejaar is nodig om een breder en beter onderbouwd beeld te krijgen over vraatschade en de gevolgen daarvan voor de hectareopbrengst. Als extra zou het aan te bevelen zijn in 2011 meer te doen met het volgen van schade via GPS. Misschien is het ook mogelijk om via MijnAkker.nl of Cropview vanuit de lucht de opbrengst en schade te bepalen. Ook is het belangrijk opnieuw te inventariseren wat de kosten van het verjagen zijn.

Aaltjes en aardappelen zijn een lastige combinatie. Vaak geeft een Aaltjes Beheersings Strategie (ABS) voldoende aanknopingspunten om met dit probleem om te kunnen gaan. Met een doordacht bouwplan valt schade te voorkomen en zijn de kosten van aanvullende maatregelen te beperken.

De aantasting door suzuki-fruitvlieg in Nederland is de afgelopen periode sterk toegenomen. In juni en juli is aantasting aangetroffen in kersen, aardbeien, bramen, frambozen, rode bessen, blauwe bessen en pruimen. In de late kersen leidde dit op veel bdrijven tot oogstderving. Ook in andere Europese landen is de plaagdruk groter dan in voorgaande jaren. PPO onderzocht sinds eind mei honderden vruchtmonsters van Nederlandse zachtfruitbedrijven. Wat is de actuele situatie en wat leren we ervan?

Het PPO onderzocht de toepassing van dierlijke mest (varkensdrijfmest; effluent van zeugendrijfmest) in het voorjaar in de gewassen wintertarwe, zomergerst, suikerbieten, poot- en consumptieaardappelen. Toepassingstechniek en tijdstip, gewasschade, structuurschade en eventuele opbrengstderving worden besproken

Sinds 2006 is door het PPO-AGV schadeonderzoek uitgevoerd met het vrijlevende wortelaaltje Trichodorus similis bij consumptieaardappelen, suikerbieten, waspeen en schorseneer. Daarbij is berekend hoeveel schade er (maximaal) ontstaat bij hoge beginbesmettingen (de mate van besmetting voorafgaand aan de teelt) en of er bij deze gewassen een tolerantiedrempel voor dit aaltje is. Daarnaast is nagegaan in welke mate T. similis zich op deze gewassen kan vermeerderen (bepaling van waardplantstatus).

In wisselwerking tussen onderzoekers, adviseurs en het bedrijfsleven ontstaan vaak waardevolle praktijktips voor de telers. Zo ook in de bloembollenteelt. De aanleiding is vrijwel altijd een vraag vanuit de praktijk. Loonwerkers, adviseurs, toeleveranciers en onderzoekers hebben al diverse vragen aangepakt. Drie voorbeelden geven aan hoe de uitgaven verduurzaming ondersteunen.