Search

Aan de zuidkant van de Hollandse IJssel, tegenover de stad Gouda ligt de Stolwijkersluis. Een buurtschap met loodsen, waterzuivering, drukke dijk en een historische sluis. Het biedt tevens uitzicht op het uitgestrekte veenweidelandschap van de Krimpenerwaard. Onderzoekers Wageningen Universiteit namen het initiatief tot een toekomstscenario voor de sluis, gekoppeld aan een gebiedsontwikkeling voor polders en buurtschap. Met steun van het Stimuleringsfonds voor Architectuur is een project opgestart waarbij cultuurhistorische waarden van het gebied richting gaven aan dit ontwerp van een uitvoeringsgerichte visie op ontwikkeling van de zuidelijke stadsrand van Gouda

Er zijn plannen om in zes van de tien spuikokers van het spuisluiscomplex van Kornwerderzand in totaal 18 Tocardo getijturbines turbines te installeren. Deze turbines zullen energie winnen uit de sterke stroming die bij het spuien van overtollig water vanuit het IJsselmeer naar de Waddenzee in de spuikokers ontstaat. Deze turbines vormen door potentieel botsingsgevaar en verstoring mogelijk een risico voor vissen, vogels en zeezoogdieren en zouden wellicht een verandering in het habitat teweeg kunnen brengen. De risico’s en belemmeringen voor vissen worden groter ingeschat dan die voor vogels en zeezoogdieren. Sterfte (direct) door de turbines kan zowel stroomopwaarts als stroomafwaarts optreden door fenomenen als: botsing met de bladen en structuren, drukverschillen, cavitatie, turbulentie en ‘shear stress’. In stroomopwaartse richting vormen de turbines voor de sterkere zwemmers, zalm, zeeforel, zeeprik, rivierprik, fint en houting een risico of belemmering.

Er zijn plannen om in zes van de tien spuikokers van het spuisluiscomplex van Kornwerderzand in totaal 18 Tocardo getijturbines turbines te installeren. Deze turbines zullen energie winnen uit de sterke stroming die bij het spuien van overtollig water vanuit het IJsselmeer naar de Waddenzee in de spuikokers ontstaat. Deze turbines vormen door potentieel botsingsgevaar en verstoring mogelijk een risico voor vissen, vogels en zeezoogdieren en zouden wellicht een verandering in het habitat teweeg kunnen brengen. De risico’s en belemmeringen voor vissen worden groter ingeschat dan die voor vogels en zeezoogdieren. Sterfte (direct) door de turbines kan zowel stroomopwaarts als stroomafwaarts optreden door fenomenen als: botsing met de bladen en structuren, drukverschillen, cavitatie, turbulentie en ‘shear stress’. In stroomopwaartse richting vormen de turbines voor de sterkere zwemmers, zalm, zeeforel, zeeprik, rivierprik, fint en houting een risico of belemmering.

Het onderzoek van voorliggende rapportage is bedoeld als aanvulling op de reguliere Wettelijke Onderzoeks Taken (WOT) monitoring diadrome vis bij Kornwerderzand. Dit aanvullende onderzoek is een onderdeel van meerdere onderzoeken voorafgaand aan de besluitvorming van de ‘VismigratieRivier’ te Kornwerderzand. Er is een inschatting gemaakt van het jaarlijkse aanbod voor de soorten: zalm, bot(larve), spiering, driedoornige stekelbaars, glasaal, fint, houting, rivierprik, zeeforel en zeeprik.

Het onderzoek van voorliggende rapportage is bedoeld als aanvulling op de reguliere Wettelijke Onderzoeks Taken (WOT) monitoring diadrome vis bij Kornwerderzand. Dit aanvullende onderzoek is een onderdeel van meerdere onderzoeken voorafgaand aan de besluitvorming van de ‘VismigratieRivier’ te Kornwerderzand. Er is een inschatting gemaakt van het jaarlijkse aanbod voor de soorten: zalm, bot(larve), spiering, driedoornige stekelbaars, glasaal, fint, houting, rivierprik, zeeforel en zeeprik.

In dit rapport wordt ingegaan op de vraag naar het effect van respectievelijk 30 en 50 m3/s zoetwaterafvoer van het Krammer-Volkerak door de Krammersluizen naar de Oosterschelde op de schelpdiercultuur en de visserij in de Noordelijke tak van de Oosterschelde. De mogelijk mitigerende werking van het gebruik van de Flakkeese spuisluis op zoutgehalte en verticale menging vereist nadere studie omdat er thans geen kwantitatieve voorspellingen beschikbaar zijn van het te verwachten zoutgehalte en de menging; het is wel waarschijnlijk dat spui van zout water uit het Grevelingenmeer door de Flakkeese spuisluis positief zal uitwerken op het zoutgehalte en de verticale menging in de Noordelijke tak. Het doorspoelwater wordt normaliter afgevoerd via de Bathse Spuisluis naar de Westerschelde, maar bestrijding van de zoutlast voor het VZM kan effectiever gebeuren via de Krammersluizen.

De sluiting van de 32 km lange Afsluitdijk in 1932 heeft grote gevolgen gehad voor de migratie van vis tussen de Zuiderzee en de aangrenzende rivieren. Waar eerst een natuurlijke overgang bestond van zoet en zout water, is nu een harde scheiding tussen het IJsselmeer en de Waddenzee ontstaan. Jaarlijks bieden zich, afhankelijk van de soort, enkele tientallen tot honderden miljoenen vissen aan bij het spuicomplex bij Kornwerderzand. Deze vissen willen tijdens hun stroomopwaartse migratie het IJsselmeer bereiken richting paai of opgroeigebieden, maar de Afsluitdijk vormt een barrière en veroorzaakt daarmee vertraging en of blokkering tijdens de stroomopwaartse migratie. Om deze reden zijn er plannen om een vispassage of een VismigratieRivier (VMR) te bouwen naast het spuicomplex te Kornwerderzand met als doel om de ecologische barrière, die de Afsluitdijk voor trekvissen vormt, te verzachten. Deze rapportage gaat in op de ruimtelijke verspreidingsdynamiek van kleine vis (driedoornige stekelbaars, spiering, botlarven en glasaal), het zoekgedrag en passagesucces van grotere vis (houting, zeeprik en zeeforel) en de aanwezigheid van diadrome vis buiten de spuikom.

Het doel van dit onderzoek is om de interpretatie van de fuikvangsten die sinds 2001 worden uitgevoerd bij Kornwerderzand te verbeteren. Fuik vangsten zijn altijd een resultante van aanbod van vis en gedrag, met als gevolg dat dezelfde resultaten een verschillend onderliggend patroon in visgedrag en voorkomen van vis kunnen hebben. Voorafgaand aan het onderzoek zijn twee vragen geformuleerd: Worden er in de fuikvangsten terugvangsten gedaan van individuele vissen? Op welke schaal vindt er rondzwem-/zoekgedrag van rivierprik plaats?

Het doel van dit onderzoek is om de interpretatie van de fuikvangsten die sinds 2001 worden uitgevoerd bij Kornwerderzand te verbeteren. Fuik vangsten zijn altijd een resultante van aanbod van vis en gedrag, met als gevolg dat dezelfde resultaten een verschillend onderliggend patroon in visgedrag en voorkomen van vis kunnen hebben. Voorafgaand aan het onderzoek zijn twee vragen geformuleerd: Worden er in de fuikvangsten terugvangsten gedaan van individuele vissen? Op welke schaal vindt er rondzwem-/zoekgedrag van rivierprik plaats?

In dit rapport wordt ingegaan op de vraag naar het effect van respectievelijk 30 en 50 m3/s zoetwaterafvoer van het Krammer-Volkerak door de Krammersluizen naar de Oosterschelde op de schelpdiercultuur en de visserij in de Noordelijke tak van de Oosterschelde. De mogelijk mitigerende werking van het gebruik van de Flakkeese spuisluis op zoutgehalte en verticale menging vereist nadere studie omdat er thans geen kwantitatieve voorspellingen beschikbaar zijn van het te verwachten zoutgehalte en de menging; het is wel waarschijnlijk dat spui van zout water uit het Grevelingenmeer door de Flakkeese spuisluis positief zal uitwerken op het zoutgehalte en de verticale menging in de Noordelijke tak. Het doorspoelwater wordt normaliter afgevoerd via de Bathse Spuisluis naar de Westerschelde, maar bestrijding van de zoutlast voor het VZM kan effectiever gebeuren via de Krammersluizen.

De sluiting van de 32 km lange Afsluitdijk in 1932 heeft grote gevolgen gehad voor de migratie van vis tussen de Zuiderzee en de aangrenzende rivieren. Waar eerst een natuurlijke overgang bestond van zoet en zout water, is nu een harde scheiding tussen het IJsselmeer en de Waddenzee ontstaan. Jaarlijks bieden zich, afhankelijk van de soort, enkele tientallen tot honderden miljoenen vissen aan bij het spuicomplex bij Kornwerderzand. Deze vissen willen tijdens hun stroomopwaartse migratie het IJsselmeer bereiken richting paai of opgroeigebieden, maar de Afsluitdijk vormt een barrière en veroorzaakt daarmee vertraging en of blokkering tijdens de stroomopwaartse migratie. Om deze reden zijn er plannen om een vispassage of een VismigratieRivier (VMR) te bouwen naast het spuicomplex te Kornwerderzand met als doel om de ecologische barrière, die de Afsluitdijk voor trekvissen vormt, te verzachten. Deze rapportage gaat in op de ruimtelijke verspreidingsdynamiek van kleine vis (driedoornige stekelbaars, spiering, botlarven en glasaal), het zoekgedrag en passagesucces van grotere vis (houting, zeeprik en zeeforel) en de aanwezigheid van diadrome vis buiten de spuikom.

In het najaar van 2011 en het voor- en najaar van 2012 zijn bij de spuisluizen nabij Lelystad gedurende 11 dagen opnames van vissen gemaakt met een akoestische camera: de DIDSON. De opnames zijn bij geopende stand van de spuisluizen gemaakt om inzicht te krijgen in het migratiegedrag van vis door de spuisluizen. Op basis van de resultaten van deze studie kan worden geconcludeerd dat vissen de spuikokers gebruiken om van het ene naar het andere meer te komen. De resultaten duiden zowel op gerichte migratie als dispersie.

De grote sluiscomplexen in het Amsterdam-Rijnkanaal (Bernardsluizen, Irenesluizen, Beatrixsluizen) worden intensief door de beroepsscheepvaart gebruikt. Omdat vismigratie afhankelijk is van passagemogelijkheden bij het reguliere schutbeheer, is het wenselijk om inzicht te krijgen in de mate waarin vissen bij het reguliere beheer via de schutkolken weten te passeren. Gebruik is gemaakt van een sonar camera, die onderwateropnames kan maken van vismigratie

De grote sluiscomplexen in het Amsterdam-Rijnkanaal (Bernardsluizen, Irenesluizen, Beatrixsluizen) worden intensief door de beroepsscheepvaart gebruikt. Omdat vismigratie afhankelijk is van passagemogelijkheden bij het reguliere schutbeheer, is het wenselijk om inzicht te krijgen in de mate waarin vissen bij het reguliere beheer via de schutkolken weten te passeren. Gebruik is gemaakt van een sonar camera, die onderwateropnames kan maken van vismigratie

In het najaar van 2011 en het voor- en najaar van 2012 zijn bij de spuisluizen nabij Lelystad gedurende 11 dagen opnames van vissen gemaakt met een akoestische camera: de DIDSON. De opnames zijn bij geopende stand van de spuisluizen gemaakt om inzicht te krijgen in het migratiegedrag van vis door de spuisluizen. Op basis van de resultaten van deze studie kan worden geconcludeerd dat vissen de spuikokers gebruiken om van het ene naar het andere meer te komen. De resultaten duiden zowel op gerichte migratie als dispersie.

Om de sterfte van uittrekkende schieraal in het gemaal van IJmuiden in het Noordzeekanaal te verminderen heeft Rijkswaterstaat Noord-Holland een meerjarig en multidisciplinair onderzoek uitgezet om effectieve maatregelen te kunnen nemen en te testen op effectiviteit.

Aanleiding voor deze studie is het synergieproject Ouwenaar-Haarrijn in de provincie Utrecht. In de projectbeschrijving zijn maatregelen opgenomen voor de Kader Richtlijn Water. Eén van de voorgestelde maatregelen is het ontsluiten van de huidige geïsoleerd gelegen schraallanden genaamd Wielrevelt voor zoetwatervissen. In dit gebied kan dan met verhoging van de grondwaterstand meer open water worden gerealiseerd. Met rijke slootvegetaties en natte ruigten kan dit gebied uitstekend als paaiplaats voor vissen in de Haarrijn of de Ouwenaar worden gebruikt. Vereniging Natuurmonumenten heeft echter aangegeven dat zij de isolatie van de schraallanden (hooilanden) in Wielrevelt voor andere natuurwaarden wil behouden en niet wil openstellen en afgraven voor vissen c.q. KRW-doelen. Alterra is door provincie Utrecht gevraagd om een visanalyse uit te voeren voor het synergieproject Ouwenaar-Haarrijn, waarin de mogelijkheden worden onderzocht om de schraallanden in hun isolement te behouden en ook tegemoet te kunnen komen aan de KRW-doelen voor zoetwatervissen.

Het Noordzeekanaal is een belangrijke uittrekroute voor schieraal. Om succesvol de zee te bereiken moet het schutsluizen-, spuisluis- en maalcomplex bij IJmuiden worden gepasseerd. Schieraal die via het gemaal (met 260 m3/s het grootste van Europa) migreert loopt kans op dodelijke schade. Om een inschatting te maken van het schadelijke effect van het gemaal op de uittrek van schieraal en op welke wijze deze verminderd zou kunnen worden, is gedurende 2007-2011 multidisciplinair onderzoek uitgevoerd door verschillende onderzoeksinstellingen. In deze rapportage wordt een integratie en evaluatie van deze onderzoeken uitgevoerd, waarbij de nadruk ligt op beperking van de schade aan schieraal door het gemaal en het identificeren van ontbrekende kennis.

Naar aanleiding van het kabinetsvoornemen om het Kierbesluit in te trekken heeft Rijkswaterstaat de opdracht gekregen om te verkennen welke andere mogelijkheden er zijn om alsnog te voldoen aan de internationale afspraken over vismigratie. Ondanks het brede zoekgebied en de maatregelen die zijn onderzocht, is tijdens de expertbijeenkomst geen van de routes buiten het Haringvliet, vanuit populatieperspectief van met name de zalm en (in mindere mate) de zeeforel, voldoende sterk gebleken. Het merendeel (tweederde van de jonge zalm) migreert momenteel via het Haringvliet naar de Noordzee

Het Noordzeekanaal is een belangrijke uittrekroute voor schieraal. Om succesvol de zee te bereiken moet het schutsluizen-, spuisluis- en maalcomplex bij IJmuiden worden gepasseerd. Schieraal die via het gemaal (met 260 m3/s het grootste van Europa) migreert loopt kans op dodelijke schade. Om een inschatting te maken van het schadelijke effect van het gemaal op de uittrek van schieraal en op welke wijze deze verminderd zou kunnen worden, is gedurende 2007-2011 multidisciplinair onderzoek uitgevoerd door verschillende onderzoeksinstellingen. In deze rapportage wordt een integratie en evaluatie van deze onderzoeken uitgevoerd, waarbij de nadruk ligt op beperking van de schade aan schieraal door het gemaal en het identificeren van ontbrekende kennis.

Om de sterfte van uittrekkende schieraal in het gemaal van IJmuiden in het Noordzeekanaal te verminderen heeft Rijkswaterstaat Noord-Holland een meerjarig en multidisciplinair onderzoek uitgezet om effectieve maatregelen te kunnen nemen en te testen op effectiviteit.

Een berekening is gemaakt van opbrengstderving als gevolg van zilt water in Zuidwest-Nederland. Een zout Volkerak-Zoommeer met enige begeleidende maatregelen van 70% zoutreductie bij de Volkeraksluizen en de inlaten bij Beneden-Sas en Dintelsas is zowel voor Noordwest-Brabant als voor Tholen-St. Philipsland nadelig, namelijk voor beide gebieden ruimt 5 miljoen euro. De totale jaarlijkse directe nadelige effecten voor de agrarische sector bedraagt naar schatting ruim 34 miljoen euro. Daarnaast zijn er nog de effecten van lagere grondprijzen als gevolg van verminderde gewasopbrengsten.

Schieraal die vanuit het Haringvliet naar zee wil trekken wordt potentieel belemmerd door de Haringvlietdam, omdat de spuisluizen in deze dam slechts gedurende een deel van de tijd open staan en alleen dan vrije migratie naar zee toestaan. In opdracht van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid, Directie Agroketens en Visserij (LNV-AKV) worden in deze rapportage de uittrekmogelijkheden van schieraal vanuit het Haringvliet via de spuisluizen onderzocht aan de hand van bestaande gegevensbestanden.

Schieraal die vanuit het Haringvliet naar zee wil trekken wordt potentieel belemmerd door de Haringvlietdam, omdat de spuisluizen in deze dam slechts gedurende een deel van de tijd open staan en alleen dan vrije migratie naar zee toestaan. In opdracht van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid, Directie Agroketens en Visserij (LNV-AKV) worden in deze rapportage de uittrekmogelijkheden van schieraal vanuit het Haringvliet via de spuisluizen onderzocht aan de hand van bestaande gegevensbestanden.

Een berekening is gemaakt van opbrengstderving als gevolg van zilt water in Zuidwest-Nederland. Een zout Volkerak-Zoommeer met enige begeleidende maatregelen van 70% zoutreductie bij de Volkeraksluizen en de inlaten bij Beneden-Sas en Dintelsas is zowel voor Noordwest-Brabant als voor Tholen-St. Philipsland nadelig, namelijk voor beide gebieden ruimt 5 miljoen euro. De totale jaarlijkse directe nadelige effecten voor de agrarische sector bedraagt naar schatting ruim 34 miljoen euro. Daarnaast zijn er nog de effecten van lagere grondprijzen als gevolg van verminderde gewasopbrengsten.

Het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit heeft IMARES opdracht verleend te onderzoeken of “het instellen van een visserijvrije zone rond kunstwerken (inclusief zoet/zout overgangen) kan bijdragen aan de bescherming van zalm, zeeforel en andere trekvissen zoals paling”. Hiertoe heeft IMARES literatuuronderzoek verricht en een analyse uitgevoerd van reeds beschikbare gegevens.

Het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit heeft IMARES opdracht verleend te onderzoeken of “het instellen van een visserijvrije zone rond kunstwerken (inclusief zoet/zout overgangen) kan bijdragen aan de bescherming van zalm, zeeforel en andere trekvissen zoals paling”. Hiertoe heeft IMARES literatuuronderzoek verricht en een analyse uitgevoerd van reeds beschikbare gegevens.

Doorgaans wordt in Nederland alleen de vismigratie gedurende de paaimigratie van de meeste soorten (voorjaar) gemonitord. Wat er in andere seizoenen via Nederlandse vistrappen optrekt is grotendeels onbekend. In deze rapportage wordt verkend welke vissoorten en in welke levensstadia gebruik maken van de vistrap bij Hagestein gedurende het najaar wanneer zowel paaimigratie voor sommige soorten plaatsvindt maar ook visbewegingen van opgroei-habitats naar overwinterings-habitats

Doorgaans wordt in Nederland alleen de vismigratie gedurende de paaimigratie van de meeste soorten (voorjaar) gemonitord. Wat er in andere seizoenen via Nederlandse vistrappen optrekt is grotendeels onbekend. In deze rapportage wordt verkend welke vissoorten en in welke levensstadia gebruik maken van de vistrap bij Hagestein gedurende het najaar wanneer zowel paaimigratie voor sommige soorten plaatsvindt maar ook visbewegingen van opgroei-habitats naar overwinterings-habitats

Sluiscomplexen op de grens van zout en zoet water kunnen een serieuze optrekbarrière vormen voor glasaal. Waterbeheerders proberen deze intrek te verbeteren door het aanleggen van vispassages en specifiek sluisbeheer. Deze maatregelen gaan uit van glasaal die tegen een zoete lokstroom opzwemt. Echter, deze aanname strookt niet met dat wat bekend is uit wetenschappelijke literatuur over de glasaaltrek op zee: glasalen zullen in zout water vooral met de stroom mee willen zwemmen, niet er tegen in. Het schutten van glasaal, het op een kier zetten van sluisdeuren tijdens laagwater, of het aanbieden van aalgoten of andere lekstroompassages is daarmee ineffectief. Glasaal weet het binnenwater kennelijk vooral te bereiken ondanks, in plaats van dankzij, al deze goed bedoelde apparatuur en beheersmaatregelen. Een systeem dat appelleert aan het natuurlijke intrekgedrag van glasaal (meezwemgedrag) zou dan ook meer voor de hand liggen. Deze resultaten impliceren dat de intrek van glasaal sterk kan worden verbeterd met relatief kleine openingen in en rond sluisdeuren en hevelsystemen, waardoor de glasaal bij hoogwater, met de zoutwaterstroom mee, het zoete water in kan trekken. Aanbevolen wordt om het hevelsysteem verder te optimaliseren en de ecologische effecten van een verbeterde intrek op de vispopulaties in het achterliggende binnenwater te testen in een veldsituatie.

Aan de zuidkant van de Hollandse IJssel, tegenover de stad Gouda ligt de Stolwijkersluis. Een buurtschap met loodsen, waterzuivering, drukke dijk en een historische sluis. Het biedt tevens uitzicht op het uitgestrekte veenweidelandschap van de Krimpenerwaard. Onderzoekers Wageningen Universiteit namen het initiatief tot een toekomstscenario voor de sluis, gekoppeld aan een gebiedsontwikkeling voor polders en buurtschap. Met steun van het Stimuleringsfonds voor Architectuur is een project opgestart waarbij cultuurhistorische waarden van het gebied richting gaven aan dit ontwerp van een uitvoeringsgerichte visie op ontwikkeling van de zuidelijke stadsrand van Gouda

Aan de zuidkant van de Hollandse IJssel, tegenover de stad Gouda ligt de Stolwijkersluis. Een buurtschap met loodsen, waterzuivering, drukke dijk en een historische sluis. Het biedt tevens uitzicht op het uitgestrekte veenweidelandschap van de Krimpenerwaard. Onderzoekers Wageningen Universiteit namen het initiatief tot een toekomstscenario voor de sluis, gekoppeld aan een gebiedsontwikkeling voor polders en buurtschap. Met steun van het Stimuleringsfonds voor Architectuur is een project opgestart waarbij cultuurhistorische waarden van het gebied richting gaven aan dit ontwerp van een uitvoeringsgerichte visie op ontwikkeling van de zuidelijke stadsrand van Gouda

Projectnr.: 1102-0411.

Lit.opg.

Met lit. opg

Projectnr.: 1102-0411.

Projectcode: 04049.

In 2004 zijn om de stuwen in de Neder-Rijn/Lek bij Hagestein en bij Amerongen (op het Eiland van Maurik) bekken-vistrappen aangelegd om de optrek van vis te verbeteren. Hierbij is een nieuw type vistrap toegepast die daarvoor alleen bij Driel is gebouwd. Om een indruk te krijgen van het functioneren van deze vistrappen is van 14 maart tot 8 juni 2005 de optrek bij Hagestein en Maurik bemonsterd. Minimaal 23 vissoorten hebben gebruik gemaakt van de vistrap bij Maurik en 19 van de vistrap bij Hagestein. In totaal zijn 24 vissoorten waargenomen.

In 2004 zijn om de stuwen in de Neder-Rijn/Lek bij Hagestein en bij Amerongen (op het Eiland van Maurik) bekken-vistrappen aangelegd om de optrek van vis te verbeteren. Hierbij is een nieuw type vistrap toegepast die daarvoor alleen bij Driel is gebouwd. Om een indruk te krijgen van het functioneren van deze vistrappen is van 14 maart tot 8 juni 2005 de optrek bij Hagestein en Maurik bemonsterd. Minimaal 23 vissoorten hebben gebruik gemaakt van de vistrap bij Maurik en 19 van de vistrap bij Hagestein. In totaal zijn 24 vissoorten waargenomen.

In dit rapport worden verschillende scenario's geschetst voor een herstel op cultuurhistorisch verantwoorde wijze van de sluis, gelegen ten zuiden van Gouda, in de dijk langs de Hollandsche IJssel. Er is aandacht besteed aan de cultuurhistorische situering en aan de bodemopbouw en aanwezige natuurwaarden in de aanliggende polder Veerstalblok

In Nederland wordt de overgang tussen het zoete en zoute water op de meeste plaatsen gekenmerkt door een plotselinge verandering in plaats van een gradiënt. Bijna overal liggen dijken, spuisluizen of gemalen. Karakteristieke brakke gebieden en mogelijkheden voor vismigratie zijn daardoor verloren gegaan. Vanuit verschillende ministeries wordt gestreefd naar anders omgaan met water en bij dat beleid neemt het herstel van zoet-zoutgradiënten een belangrijke plaats in. Door de lage ligging, onder het hoogwaterniveau van de zee, van het overgrote deel van het Nederlandse kustgebied zijn natuurlijke overgangen nauwelijks te realiseren. Door slim gebruik te maken van spuimiddelen zijn er wellicht wel mogelijkheden om redelijk natuurlijke situaties te scheppen. In de kop van Noord-Holland lijkt een mogelijkheid aanwezig die nadere uitwerking en studie zou verdienen.

In dit rapport worden de verwachte effecten van de aanleg en het gebruik van de extra spuicapaciteit met een vispassage gerelateerd aan de vigerende wet- en regelgeving. Hiertoe worden de verwachte effecten geanalyseerd en geïnterpreteerd vanuit de wet- en regelgeving die ecologische waarden beschermt in de gebieden die door de voorgenomen activiteit worden beïnvloed. Het betreft de Waddenzee, het IJsselmeer en de onderdelen de Friese IJsselmeerkust, het Zwarte Meer en het Ketel- en Vossemeer. De relevante wet- en regelgeving bestaat uit de Vogel- en Habitatrichtlijnen, de Flora- en Faunawet, de Natuurbeschermingswet, het Structuurschema Groene Ruimte en de Nota Waddenzee. Deze teksten en de daarop gebaseerde aanwijzingsbeschikkingen en toelichtingen bevatten de afwegingskaders en de te beschermen ecologische waarden. Per gebied worden deze waarden, de verwachte effecten en de afwegingskaders met elkaar in verband gebracht

In Nederland wordt de overgang tussen het zoete en zoute water op de meeste plaatsen gekenmerkt door een plotselinge verandering in plaats van een gradiënt. Bijna overal liggen dijken, spuisluizen of gemalen. Karakteristieke brakke gebieden en mogelijkheden voor vismigratie zijn daardoor verloren gegaan. Vanuit verschillende ministeries wordt gestreefd naar anders omgaan met water en bij dat beleid neemt het herstel van zoet-zoutgradiënten een belangrijke plaats in. Door de lage ligging, onder het hoogwaterniveau van de zee, van het overgrote deel van het Nederlandse kustgebied zijn natuurlijke overgangen nauwelijks te realiseren. Door slim gebruik te maken van spuimiddelen zijn er wellicht wel mogelijkheden om redelijk natuurlijke situaties te scheppen. In de kop van Noord-Holland lijkt een mogelijkheid aanwezig die nadere uitwerking en studie zou verdienen.

Momenteel worden voorbereidingen getroffen voor de bouw van nieuwe spuisluizen in de Afsluitdijk. Deze nieuwe sluizen moeten het mogelijk maken dat het overtollige zoete water uit het IJsselmeer, ook bij de verwachte stijging van de zeespiegel en een toename van de aanvoer van rivierwater vanuit de ijssel, nog tenminste tot het jaar 2050 kan worden geloosd op de Waddenzee. Na uitvoerige afwegingen is als voorlopige voorkeurslocatie voor het nieuwe spuimiddel gekozen voor een locatie in de "knik" van de Afsluitdijk, enkele kilometers westelijk van Kornwerderzand. Gebruik van een nieuw spuimiddel op deze locatie zal tot gevolg hebben dat in de Waddenzee een andere zoet-zoutverdeling zal ontstaan. Deze kan leiden tot een verandering in de samenstelling en de omvang van de bodemfaunagemeenschappen, zowel van de droogvallende wadplaten als van het permanent onder water staande deel van de Waddenzee. Als gevolg hiervan zouden ook veranderingen kunnen optreden in de aantallen, verspreiding en soortensamenstelling van wad- en watervogels en van zeezoogdieren. In dit rapport worden de resultaten van een studie naar de ecologische effecten op vogels en zeezoogdieren en op relevante habitats in de westelijke Waddenzee weergegeven. Deze resultaten zullen worden verwerkt in het Milieu-effectrapport Extra Spuicapaciteit Afsluitdijk en worden gebruikt in een toetsing van de ecologische effecten van het nieuwe spuimiddel in het licht van de Nederlandse en Europese wet- en regelgeving op het gebied van de Natuurbescherming.

Momenteel worden voorbereidingen getroffen voor de bouw van nieuwe spuisluizen in de Afsluitdijk. Deze nieuwe sluizen moeten het mogelijk maken dat het overtollige zoete water uit het IJsselmeer, ook bij de verwachte stijging van de zeespiegel en een toename van de aanvoer van rivierwater vanuit de ijssel, nog tenminste tot het jaar 2050 kan worden geloosd op de Waddenzee. Na uitvoerige afwegingen is als voorlopige voorkeurslocatie voor het nieuwe spuimiddel gekozen voor een locatie in de "knik" van de Afsluitdijk, enkele kilometers westelijk van Kornwerderzand. Gebruik van een nieuw spuimiddel op deze locatie zal tot gevolg hebben dat in de Waddenzee een andere zoet-zoutverdeling zal ontstaan. Deze kan leiden tot een verandering in de samenstelling en de omvang van de bodemfaunagemeenschappen, zowel van de droogvallende wadplaten als van het permanent onder water staande deel van de Waddenzee. Als gevolg hiervan zouden ook veranderingen kunnen optreden in de aantallen, verspreiding en soortensamenstelling van wad- en watervogels en van zeezoogdieren. In dit rapport worden de resultaten van een studie naar de ecologische effecten op vogels en zeezoogdieren en op relevante habitats in de westelijke Waddenzee weergegeven. Deze resultaten zullen worden verwerkt in het Milieu-effectrapport Extra Spuicapaciteit Afsluitdijk en worden gebruikt in een toetsing van de ecologische effecten van het nieuwe spuimiddel in het licht van de Nederlandse en Europese wet- en regelgeving op het gebied van de Natuurbescherming.

In dit rapport worden de verwachte effecten van de aanleg en het gebruik van de extra spuicapaciteit met een vispassage gerelateerd aan de vigerende wet- en regelgeving. Hiertoe worden de verwachte effecten geanalyseerd en geïnterpreteerd vanuit de wet- en regelgeving die ecologische waarden beschermt in de gebieden die door de voorgenomen activiteit worden beïnvloed. Het betreft de Waddenzee, het IJsselmeer en de onderdelen de Friese IJsselmeerkust, het Zwarte Meer en het Ketel- en Vossemeer. De relevante wet- en regelgeving bestaat uit de Vogel- en Habitatrichtlijnen, de Flora- en Faunawet, de Natuurbeschermingswet, het Structuurschema Groene Ruimte en de Nota Waddenzee. Deze teksten en de daarop gebaseerde aanwijzingsbeschikkingen en toelichtingen bevatten de afwegingskaders en de te beschermen ecologische waarden. Per gebied worden deze waarden, de verwachte effecten en de afwegingskaders met elkaar in verband gebracht