Search

De veranderingen in de zorg kunnen het voor zorgboeren ingewikkelder maken dan voorheen en creëren ook wel onzekerheden. Toch moeten zorgboeren zich vooral richten op de kansen die er liggen. De zorg en ondersteuning die zij leveren sluit goed aan bij de nieuwe beleidsdoelstellingen, zoals het bevorderen van zelfredzaamheid, het activeren van mensen en hen laten deelnemen aan de maatschappij. Treed daarmee naar buiten, laat zien wat je te bieden hebt, bepleiten Jan Hassink, Simone de Bruin en Hilde Verbeek.

Het rapport ‘sociaal ondernemerschap in de zorglandbouw’ is voort gekomen uit de vraag van twee sociale ondernemingen: Stichting BREM en Stichting 4PK. Beide initiatiefnemers hebben de ambitie mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt te helpen re-integreren. Zij doen dat door de inzet van mensen bij het verbouwen van gewassen in stadslandbouwprojecten. De afgelopen jaren is het aantal sociale ondernemingen in de (stads)landbouw toegenomen. Sociale ondernemingen zijn zelfstandige ondernemingen die een product of dienst leveren en daarmee primair of expliciet een maatschappelijk doel nastreven (SER, 2015). De financiële doelstelling van deze ondernemingen staat ten dienste van het primaire maatschappelijke doel.

In Noord-Brabant zijn individuele woon-werktrajecten op boerderijen ontwikkeld voor jongeren tussen de 16 en 20 jaar met ernstige problemen. Er is sprake van problemen en ruzie in het gezin, de jongeren gaan niet meer naar school en ze hebben geen goede vrijetijdsinvulling. De jongeren verblijven een half jaar op de boerderij. Daarna volgt nog een nabegeleiding van een half jaar. De resultaten van de door de jongeren ingevulde vragenlijsten laten zien dat het traject met name een positief effect heeft op probleemgedrag en zelfwaardering en in iets mindere mate op het copinggedrag. De positieve veranderingen zijn ook een half jaar na afsluiting van het nabegeleidingstraject nog zichtbaar. Uit de scores van de begeleiders blijkt dat er verbeteringen opgetreden zijn in het contact met het gezin, schooluitval, politiecontact, drugsgebruik, vrijetijdsbesteding, welzijn, gedragsproblemen en zelfvertrouwen.

De veranderingen in de zorg kunnen het voor zorgboeren ingewikkelder maken dan voorheen en creëren ook wel onzekerheden. Toch moeten zorgboeren zich vooral richten op de kansen die er liggen. De zorg en ondersteuning die zij leveren sluit goed aan bij de nieuwe beleidsdoelstellingen, zoals het bevorderen van zelfredzaamheid, het activeren van mensen en hen laten deelnemen aan de maatschappij. Treed daarmee naar buiten, laat zien wat je te bieden hebt, bepleiten Jan Hassink, Simone de Bruin en Hilde Verbeek.

De veranderingen in de zorg kunnen het voor zorgboeren ingewikkelder maken dan voorheen en creëren ook wel onzekerheden. Toch moeten zorgboeren zich vooral richten op de kansen die er liggen. De zorg en ondersteuning die zij leveren sluit goed aan bij de nieuwe beleidsdoelstellingen, zoals het bevorderen van zelfredzaamheid, het activeren van mensen en hen laten deelnemen aan de maatschappij. Treed daarmee naar buiten, laat zien wat je te bieden hebt, bepleiten Jan Hassink, Simone de Bruin en Hilde Verbeek.

Neveninkomsten op de boerderij door: Agrarisch natuurbeheer, boerderijeducatie, agrarische kinderopvang, zorglandbouw, recreatie of boerderijverkoop

Neveninkomsten op de boerderij door: Agrarisch natuurbeheer, boerderijeducatie, agrarische kinderopvang, zorglandbouw, recreatie of boerderijverkoop

Deze brochure gaat in op varianten van wonen op een zorgboerderij aan de hand van concrete voorbeelden.

Deze brochure gaat in op varianten van wonen op een zorgboerderij aan de hand van concrete voorbeelden.

Er ontstaan door de vele veranderingen in zorg, welzijn en arbeidsparticipatie nieuwe kansen voor zorgboeren. Behandeling is daarvan een uitdagend voorbeeld. Maar deze kans is er niet voor iedereen. Het vraagt nogal wat van je als mens en ondernemer. Hoe zorg je ervoor dat de nieuwe cliënten ook daadwerkelijk een goede behandeling krijgen? Wat betekent het voor de aandacht voor je huidige cliënten? Ben je in staat om met behandelaars samen te werken? En zo ja, op welke wijze? Deze brochure gaat in op al deze vragen via concrete voorbeelden. Dat gebeurt aan de hand van een aantal pionierende zorgboeren die al met behandeling op hun zorgboerderij aan de slag zijn gegaan.

Er ontstaan door de vele veranderingen in zorg, welzijn en arbeidsparticipatie nieuwe kansen voor zorgboeren. Behandeling is daarvan een uitdagend voorbeeld. Maar deze kans is er niet voor iedereen. Het vraagt nogal wat van je als mens en ondernemer. Hoe zorg je ervoor dat de nieuwe cliënten ook daadwerkelijk een goede behandeling krijgen? Wat betekent het voor de aandacht voor je huidige cliënten? Ben je in staat om met behandelaars samen te werken? En zo ja, op welke wijze? Deze brochure gaat in op al deze vragen via concrete voorbeelden. Dat gebeurt aan de hand van een aantal pionierende zorgboeren die al met behandeling op hun zorgboerderij aan de slag zijn gegaan.

Inzicht in het rendement van (deel)sectoren in de multifunctionele landbouw vraagt dat ondernemers in voldoende mate hun cijfers beschikbaar stellen. Zij zijn daartoe alleen te motiveren als ze er zelf iets aan hebben om hun bedrijfsvoering en hun bedrijfsresultaten te kunnen verbeteren. Het beschikbaar hebben van de juiste informatiesets kengetallen, toegesneden op iedere (deel)sector, is één van de aanknopingspunten. Daarnaast is de mogelijkheid om de resultaten van het eigen bedrijf anoniem te vergelijken met die van het gemiddelde van een groep van 10-15, qua structuur, vergelijkbare bedrijven een belangrijk aanknopingspunt. Essentieel voor een goed inzicht is dat de cijfers van de tak multifunctionele landbouw in de bedrijfsadministratie afzonderlijk worden verzameld van de cijfers van de agrarische hoofdtak.

Doel van dit onderzoek is de impact van de multifunctionele landbouw te onderzoeken. De specifieke vraag in dit onderzoek is: Wat is de impact van de multifunctionele landbouw op de economische en maatschappelijke ontwikkeling van de twee gemeenten Woerden en Lopik? Het gaat in deze vraag nadrukkelijk om de impact die de bedrijven hebben op het gebied zelf – extern – en niet om de impact op de bedrijven. Dat betekent dat er vooral wordt gekeken naar wat de multifunctionele landbouw betekent voor anderen in het gebied, en dus niet naar wat het betekent voor de bedrijven zelf. Ten tweede, wordt er vooral gekeken naar wat het totaal aan multifunctionele bedrijven bijdraagt, en niet zozeer naar de bijdrage van een individueel bedrijf.

Doel van dit onderzoek is de impact van de multifunctionele landbouw te onderzoeken. De specifieke vraag in dit onderzoek is: Wat is de impact van de multifunctionele landbouw op de economische en maatschappelijke ontwikkeling van de twee gemeenten Woerden en Lopik? Het gaat in deze vraag nadrukkelijk om de impact die de bedrijven hebben op het gebied zelf – extern – en niet om de impact op de bedrijven. Dat betekent dat er vooral wordt gekeken naar wat de multifunctionele landbouw betekent voor anderen in het gebied, en dus niet naar wat het betekent voor de bedrijven zelf. Ten tweede, wordt er vooral gekeken naar wat het totaal aan multifunctionele bedrijven bijdraagt, en niet zozeer naar de bijdrage van een individueel bedrijf.

Inzicht in het rendement van (deel)sectoren in de multifunctionele landbouw vraagt dat ondernemers in voldoende mate hun cijfers beschikbaar stellen. Zij zijn daartoe alleen te motiveren als ze er zelf iets aan hebben om hun bedrijfsvoering en hun bedrijfsresultaten te kunnen verbeteren. Het beschikbaar hebben van de juiste informatiesets kengetallen, toegesneden op iedere (deel)sector, is één van de aanknopingspunten. Daarnaast is de mogelijkheid om de resultaten van het eigen bedrijf anoniem te vergelijken met die van het gemiddelde van een groep van 10-15, qua structuur, vergelijkbare bedrijven een belangrijk aanknopingspunt. Essentieel voor een goed inzicht is dat de cijfers van de tak multifunctionele landbouw in de bedrijfsadministratie afzonderlijk worden verzameld van de cijfers van de agrarische hoofdtak.

Zorgboerderijen ontwikkelen zich snel in Nederland. De doelgroep bestaat niet meer alleen uit verstandelijk gehandicapten maar ook uit mensen met bijv. een psychiatrische of verslavingsproblematiek. De werkzaamheden op een zorgboerderij, met name het werken met planten en dieren, dragen bij aan diverse leerdoelen, bijv. het ontwikkelen van tijdsbesef en het nemen van verantwoordelijkheid. belangrijk voor de deelnemers is dat de zorgboerderij een bedrijfsmatige sfeer behoudt (agrarische kwaliteitsproductie). Met name rond de steden zijn er kansen voor de ontwikkeling van nieuwe zorgboerderijen en voor koppeling van zorg met andere functies (bijv. recreatie, educatie, natuur- en landschapsbeheer, streekproducten). In een tabel de benodigde investeringen en de opbrengsten voor 3 typen zorgboerderijen met verschillende aantallen deelnemers

Zo’n 400 ondernemers werkten in 2012 en 2013 aan een krachtige koers voor hun eigen bedrijf en de sector binnen het project 'Netwerken Multifunctioneel Ondernemerschap'. Verdeeld over 20 netwerken zorgden deze ondernemers voor ontwikkeling en professionalisering op individueel en sectoraal niveau. Elk netwerk stelde hierbij eigen doelen waardoor een brede variatie aan onderwerpen aan de orde is gekomen binnen de sectoren zorglandbouw, plattelandstoerisme, agrarisch natuurbeheer, boerderijeducatie, agrarische kinderopvang of boerderijwinkels/afzet streekproducten. De netwerkbegeleiders hebben de ontwikkeling met de deelnemers doorlopen vanuit eigen expertise en door externen in te zetten. De gedrevenheid van de deelnemers, begeleiders en het projectteam resulteren in aansprekende resultaten. Dit boekje presenteert per netwerk een factsheet met de leerpunten en resultaten. Iets waar we met elkaar als sector trots op mogen zijn.

De multifunctionele agrarische sector groeit, ook relatief gezien ten opzichte van de rest van de agrarische bedrijven. De multifunctionele sector wordt dus manifester en zal over 15-20 jaar naar 30% van de gehele landbouwsector groeien (nu 13%, vooral natuurbeheer). De potentie is erg groot, de markt is er. Uitdaging is om kansen te pakken en producten en diensten te leveren die beklijven. De multifunctionele sector is niet alleen leuk voor ‘even erbij’, maar is een op zich staande sector binnen de landbouw. Er zijn wel allerlei vragen als je nadenkt over de toekomst van de multifunctionele landbouwsector. Denk aan het uitbreken van dierziektes op een bedrijf dat publiek ontvangt, de overname van bedrijven door een volgende generatie of incidenten met bijvoorbeeld de gezondheid van bezoekers. Deze negatieve bedreigingen kan je omzetten in kansen; hoe kan je een bedreiging tegemoet treden zodat je klaar bent voor de toekomst? En kan je hier een ontwerp voor maken om de bedreigingen de baas te zijn? Deze vragen liggen ten grondslag aan het tot stand komen van dit project ‘Ontwerpen Toekomstbestendig Multifunctioneel Bedrijf’.

De multifunctionele agrarische sector groeit, ook relatief gezien ten opzichte van de rest van de agrarische bedrijven. De multifunctionele sector wordt dus manifester en zal over 15-20 jaar naar 30% van de gehele landbouwsector groeien (nu 13%, vooral natuurbeheer). De potentie is erg groot, de markt is er. Uitdaging is om kansen te pakken en producten en diensten te leveren die beklijven. De multifunctionele sector is niet alleen leuk voor ‘even erbij’, maar is een op zich staande sector binnen de landbouw. Er zijn wel allerlei vragen als je nadenkt over de toekomst van de multifunctionele landbouwsector. Denk aan het uitbreken van dierziektes op een bedrijf dat publiek ontvangt, de overname van bedrijven door een volgende generatie of incidenten met bijvoorbeeld de gezondheid van bezoekers. Deze negatieve bedreigingen kan je omzetten in kansen; hoe kan je een bedreiging tegemoet treden zodat je klaar bent voor de toekomst? En kan je hier een ontwerp voor maken om de bedreigingen de baas te zijn? Deze vragen liggen ten grondslag aan het tot stand komen van dit project ‘Ontwerpen Toekomstbestendig Multifunctioneel Bedrijf’.

In deze factsheet ‘Dier & De stad’ laten we zien welke positieve effecten landbouwhuisdieren kunnen hebben op de stadsbewoners en hun omgeving, welke risico’s dit met zich mee brengt en hoe deze risico’s beperkt of zelfs voorkomen kunnen worden.

Over the last years, the number of care farms has grown rapidly in Europe and beyond. Research was implemented to study how for example young people with behavioural problems or older people with dementia benefit from their stay on a care farm. And what are the effects of working or living on a care farm? Research shows that care farms give people with disabilities a more active role in their daily live and create a living and working situation which empowers people and gives them the ability to participate in society. This report presents relevant facts and figures on the effects and added value of care farms. The report was originally written for a Dutch audience, but has been translated into English to meet the growing interest in this topic worldwide.

Over the last years, the number of care farms has grown rapidly in Europe and beyond. Research was implemented to study how for example young people with behavioural problems or older people with dementia benefit from their stay on a care farm. And what are the effects of working or living on a care farm? Research shows that care farms give people with disabilities a more active role in their daily live and create a living and working situation which empowers people and gives them the ability to participate in society. This report presents relevant facts and figures on the effects and added value of care farms. The report was originally written for a Dutch audience, but has been translated into English to meet the growing interest in this topic worldwide.

In deze factsheet ‘Dier & De stad’ laten we zien welke positieve effecten landbouwhuisdieren kunnen hebben op de stadsbewoners en hun omgeving, welke risico’s dit met zich mee brengt en hoe deze risico’s beperkt of zelfs voorkomen kunnen worden.

Multifunctionele landbouw combineert verschillende functies op het boerenbedrijf: een agrarische tak met bijvoorbeeld huisverkoop of zorglandbouw. Inmiddels vormt de sector met bijna een half miljard euro omzet, die vergelijkbaar is met de bollensector, een sterke economische drager van het platteland. In het boek komen thema’s aan bod als economie, ondernemerschap, verbinding, vers voedsel en beleving. Verder worden de belangrijkste deelsectoren belicht: kinderopvang, boerderijverkoop, zorglandbouw, agrarisch natuurbeheer, recreatie/toerisme en boerderij-educatie. In tien ‘dubbelportretten’ komen mensen aan het woord die via de multifunctionele landbouw met elkaar in verbinding staan, zoals gastvrouw en gast, leverancier en verwerker, educatieboerin en docent.

Multifunctionele landbouw combineert verschillende functies op het boerenbedrijf: een agrarische tak met bijvoorbeeld huisverkoop of zorglandbouw. Inmiddels vormt de sector met bijna een half miljard euro omzet, die vergelijkbaar is met de bollensector, een sterke economische drager van het platteland. In het boek komen thema’s aan bod als economie, ondernemerschap, verbinding, vers voedsel en beleving. Verder worden de belangrijkste deelsectoren belicht: kinderopvang, boerderijverkoop, zorglandbouw, agrarisch natuurbeheer, recreatie/toerisme en boerderij-educatie. In tien ‘dubbelportretten’ komen mensen aan het woord die via de multifunctionele landbouw met elkaar in verbinding staan, zoals gastvrouw en gast, leverancier en verwerker, educatieboerin en docent.

De ontwikkeling van de multifunctionele landbouw wordt in de periode 2008 tot 2011 ondersteund door de Taskforce Multifunctionele Landbouw. Daarbij is het streven om de omzet van deze sector te verdubbelen. Wageningen UR voert de monitoring uit van de ontwikkelingen in de verschillende multifunctionele sectoren in opdracht van de Taskforce Multifunctionele Landbouw. De uitkomsten daarvan zijn gepresenteerd in de reeks publicaties ‘Kijk op multifunctionele landbouw’. Uit de sector zijn een aantal specifieke vragen naar voren gekomen naar aanleiding van deze rapportages. Om deze informatie te ontsluiten is deze brochure geschreven, wat een aanvulling is op de reeks ‘Kijk op multifunctionele landbouw’. Ook in deze brochure vormen de gegevens uit de jaarlijkse CBS-Landbouwtelling de basis.

Het ‘in huis halen’ van mensen met een zorgvraag is een stap die je niet zo maar zet. Die moet heel goed overwogen worden. Belangrijk is van te voren al inzicht te hebben in wat er allemaal bij komt kijken. Wat zijn succes- en faalfactoren, welke randvoorwaarden zijn van belang, welke investeringen zijn er mee gemoeid? Dit boek geeft hier inzicht in via de ervaringen van vijf zorgboeren(gezinnen). Zij komen aan het woord over hun aanpak en ervaringen. Bij elk verhaal is er aandacht besteed aan de motivatie om met wonen te starten, de selectie van bewoners, de begeleiding van de bewoners, het realisatieproces, de kosten en baten, het belang van netwerken en samenwerken en de gevolgen voor gezin en omgeving. In een kader bij elk hoofdstuk wordt op een aantal van deze thema’s dieper ingegaan. De ervaringen van de vijf zorgboerderijen inspireren hopelijk andere zorgboeren om ook de mogelijkheden voor wonen op hun bedrijf te onderzoeken.

Deze brochure biedt een overzicht van recent wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van zorglandbouw. Sommige studies zijn meer algemeen van aard, andere kijken naar de effecten voor een specifieke doelgroep zoals ouderen met dementie, jongeren met gedragsproblemen of mensen met een verslavingsprobleem. Een goed zicht op de effecten van zorglandbouw is belangrijk. In de eerste plaats om na te gaan of zorggelden goed (kunnen) worden besteed. Daarnaast om zorgvragers inzicht te geven in de mogelijkheden van zorg op boerderijen. De groeiende sector zelf, kan op basis van onderzoeksresultaten verder professionaliseren.

In Noord-Brabant zijn individuele woon-werktrajecten op boerderijen ontwikkeld voor jongeren tussen de 16 en 20 jaar met ernstige problemen. Er is sprake van problemen en ruzie in het gezin, de jongeren gaan niet meer naar school en ze hebben geen goede vrijetijdsinvulling. De jongeren verblijven een half jaar op de boerderij. Daarna volgt nog een nabegeleiding van een half jaar. De resultaten van de door de jongeren ingevulde vragenlijsten laten zien dat het traject met name een positief effect heeft op probleemgedrag en zelfwaardering en in iets mindere mate op het copinggedrag. De positieve veranderingen zijn ook een half jaar na afsluiting van het nabegeleidingstraject nog zichtbaar. Uit de scores van de begeleiders blijkt dat er verbeteringen opgetreden zijn in het contact met het gezin, schooluitval, politiecontact, drugsgebruik, vrijetijdsbesteding, welzijn, gedragsproblemen en zelfvertrouwen.

De ontwikkeling van de multifunctionele landbouw wordt in de periode 2008 tot 2011 ondersteund door de Taskforce Multifunctionele Landbouw. Daarbij is het streven om de omzet van deze sector te verdubbelen. Wageningen UR voert de monitoring uit van de ontwikkelingen in de verschillende multifunctionele sectoren in opdracht van de Taskforce Multifunctionele Landbouw. De uitkomsten daarvan zijn gepresenteerd in de reeks publicaties ‘Kijk op multifunctionele landbouw’. Uit de sector zijn een aantal specifieke vragen naar voren gekomen naar aanleiding van deze rapportages. Om deze informatie te ontsluiten is deze brochure geschreven, wat een aanvulling is op de reeks ‘Kijk op multifunctionele landbouw’. Ook in deze brochure vormen de gegevens uit de jaarlijkse CBS-Landbouwtelling de basis.

Steeds meer boeren combineren hun agrarische activiteiten met kinderopvang, een camping, boerengolf, verkoop van producten of zorg. Die combinatie heeft meerwaarde voor klanten en bezoekers.

Het ‘in huis halen’ van mensen met een zorgvraag is een stap die je niet zo maar zet. Die moet heel goed overwogen worden. Belangrijk is van te voren al inzicht te hebben in wat er allemaal bij komt kijken. Wat zijn succes- en faalfactoren, welke randvoorwaarden zijn van belang, welke investeringen zijn er mee gemoeid? Dit boek geeft hier inzicht in via de ervaringen van vijf zorgboeren(gezinnen). Zij komen aan het woord over hun aanpak en ervaringen. Bij elk verhaal is er aandacht besteed aan de motivatie om met wonen te starten, de selectie van bewoners, de begeleiding van de bewoners, het realisatieproces, de kosten en baten, het belang van netwerken en samenwerken en de gevolgen voor gezin en omgeving. In een kader bij elk hoofdstuk wordt op een aantal van deze thema’s dieper ingegaan. De ervaringen van de vijf zorgboerderijen inspireren hopelijk andere zorgboeren om ook de mogelijkheden voor wonen op hun bedrijf te onderzoeken.

In deze rapportage de uitkomsten van de kwantitatieve en kwalitatieve analyse van het verzamelde praktijkmateriaal op de volgende niveaus; De multifunctionele activiteit (zorg, educatie, toerisme etc.), het multifunctionele landbouwbedrijf en de multifunctionele regio.

Steeds meer boeren combineren hun agrarische activiteiten met kinderopvang, een camping, boerengolf, verkoop van producten of zorg. Die combinatie heeft meerwaarde voor klanten en bezoekers.

In deze rapportage de uitkomsten van de kwantitatieve en kwalitatieve analyse van het verzamelde praktijkmateriaal op de volgende niveaus; De multifunctionele activiteit (zorg, educatie, toerisme etc.), het multifunctionele landbouwbedrijf en de multifunctionele regio.

During encounters on multifunctional farms, policy makers and multifunctional farmers have learned from each other by discussing existing barriers for multifunctional agriculture. This has led to more understanding for each others approach and a change in actions. In ontmoetingen op multifunctionele bedrijven hebben beleidsmakers en multifunctionele ondernemers van elkaar geleerd door in discussie te gaan over bestaande knelpunten. Dit heeft geleid tot meer begrip voor elkaar en aanpassingen in het handelen.

De Jeugdzorgboerderij is een vrij nieuwe, maar snel groeiende product-marktcombinatie binnen landbouw en zorg. In verschillende provincies zijn, onder impulsen van agrarische ondernemers, jeugdzorginstellingen en LTO, Jeugdzorgboerderijen ontwikkeld. Om uitwisseling en afstemming tussen de verschillende initiatieven te bevorderen is het Platform Jeugdzorgboerderijen opgericht. In deze publicatie wordt eerst ingegaan op de Jeugdzorgboerderij, aan de hand van verschillende aspecten wordt deze belicht. Vervolgens wordt ingegaan op de kwaliteiten en effecten van verschillende vormen van jeugdzorg op de boerderij

Waardewerken is een innovatienetwerk van 20 pioniers op het gebied van multifunctionele landbouw.

Bij het ministerie van LNV leeft de zorg dat als landbouwbedrijven zeer succesvol worden in hun multifunctionele takken, zij hun primaire productietak gaan afstoten. Afstoten van de primaire productietak zou een grote impact kunnen hebben op de landschappelijke kwaliteit. Als landbouwgrond verkocht wordt zou het landschap meer kunnen verrommelen. Als dit het geval is, dan kan de stimulering van de multifunctionele landbouw resulteren in ongewenste neveneffecten. Dit verkennende onderzoek is gericht op het in beeld brengen van deze problematiek. Belangrijke vraag daarbij is of het gaat om grote hoeveelheden bedrijven die wegens succes van hun multifunctionele tak de primaire productie afstoten, of dat het slechts enkele bedrijven betreft.

Boeren verdienen steeds meer geld met zorg, kinderopvang, recreatie en winkelverkoop op de boerderij. De omzet daarvan steeg tussen 2007 en 2009 met bijna dertig procent. 'De tijd dat multifunctionele landbouw een escape was, is echt voorbij.'

Boeren verdienen steeds meer geld met zorg, kinderopvang, recreatie en winkelverkoop op de boerderij. De omzet daarvan steeg tussen 2007 en 2009 met bijna dertig procent. 'De tijd dat multifunctionele landbouw een escape was, is echt voorbij.'

Kijk op multifunctionele landbouw. Dit onderzoek is een vervolg op de omzetmeting van 2007 en zet een uitgebreide onderbouwing neer van de omzet die agrarische bedrijven in 2009 behaalden uit de volgende zes multifunctionele landbouwsectoren: zorgboerderijen, agrarische kinderopvang, boerderijverkoop, agrarisch natuurbeheer, recreatie & toerisme en tenslotte boerderijeducatie. Er is gebruik gemaakt van beschikbare databronnen, literatuur en kennis van experts. Dit rapport is onder-deel van vier documenten rond Kijk op multifunctionele landbouw: Ontwikkelingen per provincie, Verkenning van de impact en de brochure Omzet en impact 2007-2009.

Kijk op multifunctionele landbouw. Dit onderzoek is een vervolg op de omzetmeting van 2007 en zet een uitgebreide onderbouwing neer van de omzet die agrarische bedrijven in 2009 behaalden uit de volgende zes multifunctionele landbouwsectoren: zorgboerderijen, agrarische kinderopvang, boerderijverkoop, agrarisch natuurbeheer, recreatie & toerisme en tenslotte boerderijeducatie. Er is gebruik gemaakt van beschikbare databronnen, literatuur en kennis van experts. Dit rapport is onder-deel van vier documenten rond Kijk op multifunctionele landbouw: Ontwikkelingen per provincie, Verkenning van de impact en de brochure Omzet en impact 2007-2009.

Onderzoeker Reina Ferwerda onderzoekt welke ervaringen biologische en gangbare zorgboeren hebben met kinderen met stoornissen in het autistisch spectrum (ASS), hoe ze hun dieren inzetten, hun bedrijf inrichten en waar ze tegenaan lopen. Daarvoor gaat ze bij zorgboerderijen langs.

Veel biologische bedrijven zijn multifunctioneel en hebben naast de agrarische tak ook andere takken op het bedrijf. Hierdoor hebben ze niet alleen te maken met de landbouwsector, maar ook met een voor hen nieuwe sector, met eigen netwerken en regels. In de praktijk levert dit soms knelpunten op voor de multifunctionele ondernemer.

During encounters on multifunctional farms, policy makers and multifunctional farmers have learned from each other by discussing existing barriers for multifunctional agriculture. This has led to more understanding for each others approach and a change in actions.

De multifunctionele landbouw in Nederland zit in de lift. Dit blijkt uit de eenmeting van Wageningen UR naar de omzet en impact van multifunctionele landbouw. Deze eenmeting over 2009 volgt op de nulmeting die plaatsvond over de cijfers uit 2007. De totale omzet uit zorgboerderijen, agrarische kinderopvang, boerderijverkoop, agrarisch natuur- beheer, recreatie & toerisme en boerderijeducatie steeg met naar schatting 28% in de periode 2007-2009. De sector agrarisch natuurbeheer werd als enige sector geconfronteerd met een omzetdaling door minder subsidieontvangsten.