Search

Bodemkundig onderzoek Staring Centrum

Het onderzoeksgebied Bergeijk-Keersop is een beekdal ingesneden in grove, goed doorlatende, zanden behorende tot de Formatie van Sterksel. De holocene dalopvulling bestaat uit veen en gelaagde, zandige beekafzettingen. Vanaf de middeleeuwen zijn de beekdalgronden opgehoogd met een 50-130 cm dik plaggendek. Sinds de ontginning van de heide wordt in het zuidelijk deel van het onderzoeksgebied veel kwelwater afgevangen in een stelsel van sloten. Als gevolg van de stuw bij Westerhoven treed benedenstroomseen potentiaalverschil op in het grondwater. Het grondwater is sterk antroprogeen beinvloed blijkens verhoogde kalium- en nitraatgehaltes. De fosfaatgehalten van de eerdlagen zijn op de meeste plaatsen te hoog voor de ontwikkeling van natuurlijke schraalgraslanden, zodat afgraven of uitmijnen noodzakelijk is. De cultuurhistorische referentie 1870 en de ecologische streefbeelden vallen niet samen, zodat een keuze moet worden gemaakt in het realiseren van de gewenste (natuur)doelen.

Door het CML en TNO-IGG is een methode ontwikkeld om de natuurlijke grondwatersituatie te bepalen aan de hand van bodemkenmerken van bodemeenheden die op de Bodemkaart van Nederland 1 : 50 000 voorkomen. De methode is toegepast in Noord-Brabant en later door het Staring Centrum voor Gelderland en omgeving. De totale Bodemkaart van Nederland omvatte desondanks nog een groot aantal bodemeenheden die nog niet waren toegedeeld. In dit rapport wordt de voltooing voor alle Nederlandse bodemeenheden toegelicht, evenals de beperkingen en toepassingsmogelijkheden.

De bodem in het Eiland van Dordrecht bestaat uit kalkrijke zand-, zavel- en kleigronden in holocene afzettingen (Afzettingen van Tiel). Het rond NAP gelegen zeekleigebied ten oosten en ten zuiden van Dordrecht bestaat uit ingepolderde voormalige opwassen en aanwassen, die zijn ontstaan in een periode met een overwegend zoetwatergetijdensysteem. Er zijn nesvaaggronden, leekeerdgronden, poldervaaggronden, hofeerdgronden, ooivaaggronden, vlakvaaggronden, tochteerdgronden en plaseerdgronden onderscheiden. In de polder Stededijk komen de grondwatertrappen Ia, IIa, en IIIa veelvuldig voor. In de Thomaswaard wordt de grootste oppervlakte ingenomen door grondwatertrap IIIb. In de overige polders komen overwegend grondwatertrap IVu en VIo voor. De resultatenvan het onderzoek zijn vastgelegd op een bodemkaart, een grondwatertrappenkaart, een bijzonderelagenkaart en een boorpuntenkaart, in digitale vorm, en toegelicht in een rapport.

Dit rapport doet verslag van van een inventarisatie naar de kwaliteit van 21 grondwatertrappenkaarten schaal 1 : 50 000 die meer dan 20 jaar geleden zijn gekarteerd en voor het grootste deel in pleistoceen Nederland liggen. Uit een kwaliteitstest bleek dat vrijwel alle kaartbladen niet aan de gestelde kwaliteitseisen voldoen. Negen kaartbladen zijn provisorisch geactualiseerd op basis van beschikbare punt- en vlakgegevens. Resultaten laten zien dat er een sterke verdroging, met name voor wat betreft de gemiddeld hoogste grondwaterstand, is opgetreden, en dat het kaartbeeld sterk is vervlakt door het grotendeels verdwijnen van natte grondwatertrappen.

Het herinrichtingsgebied Schouwen-Oost bestaat uit het oude getij- en lagunaire gebied met oude zeekleigronden (811 ha = 12%) en het jonge getij- en doorbraakgebied met jonge zeekleigronden (4615 ha = 70%). De oude zeekleigronden bestaan uit plaat-, kreekrug-, kleiplaat- en poelkleigronden. De jonge zeekleigronden zijn onderverdeeld in geulgronden, dekgronden, aanwasgronden, dijkdoorbraakgronden en inlaag- karreveld- en boezemgronden. De geulgronden zijn opgesplitst in kreekrug-, kleiplaat-, en oude bewoningsgronden; de dekgronden in kreekrug-, kleiplaat-, poelklei- en poelveengronden; de aanwasgronden in plaat-, kreekrug- en poelkleigronden; de dijkdoorbraakgronden in Gouwegronden en Schelphoekgronden. Bij de oude zeekleigronden liggen de poelkleigronden op Gt's variërend van wIa tot IIIb, de plaatgronden op Gt IIIb en IVu en de kleiplaatgronden op Gt IIb en IIIb. Bij de jonge zeekleigronden liggen de inlaag-, karreveld- en boezemgronden op Gt's variërend van wIa tot IVu; de Schelphoekgronden op Gt IIb en IIIb; de Gouwegronden op Gt IVu en VIo; de aanwasgronden op Gt IVu, VIo en VIIo. De dek- en geulgronden variëren sterk in Gt's van IIa naar VIIo. De kleiplaatgronden liggen op Gt IIIb en IVu

De bodem in het herinrichtingsgebied Losser-Zuid bestaat grotendeels uit zandgronden, namelijk moderpodzolgronden, humuspodzolgronden, eerdgronden en vaaggronden. Daarnaast komen oude kleigronden voor, bestaande uit tertiaire kleigronden en keileemgronden. Verder komen rivierkleigronden, beekkleigronden, veengronden en moerige gronden voor. De zandgronden liggen verspreid over het hele gebied, met de grootste concentraties in het midden, oosten en zuiden van het gebied. De tertiaire kleigronden komen alleen op de stuwwal van Oldenzaal-Enschede voor; de keileemgronden voornamelijk in het noorden en westen van het gebied. De beekkleigronden liggen uiteraard voornamelijk in de beekdalen, uitmondend in het Dinkeldal. De relatief zeer kleine oppervlakte veengronden en moerige gronden liggen hoofdzakelijk in terreindepressies. De waterbeheersing is wisselend; in het noorden en westen van het gebied stagneert de verticale waterbeweging als gevolg van het voorkomen van tertiaire klei of keileem in het profiel, in de rest van het gebied is de waterbeheersing redelijk tot goed. De fluctuatie van het grondwater varieert van ruim 20 tot ruim 300 cm, met uitschieters tot meer dan 700 cm in de omgeving van het grondwaterpompstation van de WMO ten westen van Losser. De resultaten van het onderzoek staan op diverse kaarten en in dit rapport.

Voor geheel Nederland is een bestand aangemaakt met per rastercel van 500 x 500 mr belangrijke gegevens over de grondsoort, het grondwaterstandsverloop, het vochtleverend vermogen voor diep en voor ondiep wortelende gewassen, en het stikstofleverend vermogen van de bodem. De opdrachtgevers gaan deze gegevens gebruiken in het stofstromenproject, dat bestaat uit een onderzoek naar de nutriëntenverliezen vanuit de Nederlandse landbouw naar het milieu.

Het landinrichtingsgebied Diepenheim bestaat voor een groot deel uit fluvioperiglaciale en eolische afzettingen uit het Weichselien, en in mindere mate uit holocene beek- en organogene afzettingen. Op droge dekzandruggen of -koppen bij beekdalen is door plaggenbemesting een antropogene bovengrond ontstaan. De beekdalen bestaan uit fluvioperiglaciale zanden, plaatselijk bedekt door een beek- of organogene afzetting (broekeerd-, beekvaag-, beekeerd-, poldervaag-, leekeerd- en woudeerdgronden). De eolische afzettingen vormen voornamelijk vlakvaag-, gooreerd-, loopodzol-, veldpodzol-, laarpodzol- en enkeerdgronden. Het gebied wordt hoofdzakelijk redelijk tot goed ontwaterd door een stelsel van sloten en beken. De resultaten van het onderzoek staan op een bodem- en grondwatertrappenkaart.

Het landinrichtingsgebied Graspeel bestaat grotendeels uit pleistocene afzettingen. Op de fluviatiele afzettingen van de Maas (Formatie van Veghel) liggen fluvioperiglaciale en eolische afzettingen (Formatie van Twente). Op enkele plaatsen in het noordoosten komt een dunne laag holocene beekleem voor. Vrij veel gronden hebben door potstalbemesting een dikke minerale eerdlaag gekregen. Binnen de zandgronden zijn podzolgronden (veldpodzol- en laarpodzolgronden) en eerdgronden (gooreerd-, beekeerd- en enkeerdgronden) onderscheiden. Veruit het grootste deel van het gebied bestaat uit droge tot zeer droge gronden (grondwatertrap VIo, VIId en VIIId).

Soil sampling and measurement often consume a significant portion of the budget available for a project. On a national or worldwide basis these activities require large investments, which are justified if the soil information leads to better decisions on land use or environmental issues to an extend which more than counterbalances the costs. This depends on both the costs and the quality of the information. At present soil sampling schemes are designed ad hoc or according to a protocol. In either case the available prior information on soil variability and statistical knowledge on spatial sampling is often not fully exploited. This may lead to unnecessarily high costs or low quality of the information. Therefore, sampling schemes should be designed such that either the costs are minimized under quality requirements related to the aim of the survey, or the quality is maximized for a given budget. Important aspects of quality are accuracy and precision, which can be quantified as sampling and measurement error. In this paper we describe a knowledge-based system that assists in the design of soil survey schemes. The system facilitates the full use of prior information as well as pedological, operational and statistical knowledge. Part of the knowledge will be formalized as decision rules that guide the user to suitable types of sampling designs. In addition, models and algorithms are proposed to predict the accuracy and the costs of the information, taking into account differences in spatial variability or sampling costs between sub-regions. Finally, given a stratification of the area, dynamic programming is used to determine the optimal allocation to the strata of sample points, clusters of sample points (e.g. on transects), or primary units for further (secondary) sampling. Our methodology enables prior evaluation and objective comparison of the efficiency of sampling schemes, taking into account the available resources such as budget, equipment, laboratory capacity or time available for fieldwork. The prediction and optimization part of the system is illustrated with an example of stratified sampling to estimate the areal fraction saturated with phosphate. With the given budget, the geometry of the area and four equally sized strata, the variograms and the cost functions, Simple Random Sampling for the strata turned out the be more efficient than Two-Stage Sampling from the same strata.

Effect van grote grazers op de bodem van natuurgebieden