Search

1. Atmospheric nitrogen (N) deposition is expected to change forest understorey plant community composition and diversity, but results of experimental addition studies and observational studies are not yet conclusive. A shortcoming of observational studies, which are generally based on resurveys or sampling along large deposition gradients, is the occurrence of temporal or spatial confounding factors. 2. We were able to assess the contribution of N deposition versus other ecological drivers on forest understorey plant communities by combining a temporal and spatial approach. Data from 1205 (semi-)permanent vegetation plots taken from 23 rigorously selected understorey resurvey studies along a large deposition gradient across deciduous temperate forest in Europe were compiled and related to various local and regional driving factors, including the rate of atmospheric N deposition, the change in large herbivore densities and the change in canopy cover and composition. 3. Although no directional change in species richness occurred, there was considerable floristic turnover in the understorey plant community and a shift in species composition towards more shade-tolerant and nutrient-demanding species. However, atmospheric N deposition was not important in explaining the observed eutrophication signal. This signal seemed mainly related to a shift towards a denser canopy cover and a changed canopy species composition with a higher share of species with more easily decomposed litter. 4. Synthesis. Our multi-site approach clearly demonstrates that one should be cautious when drawing conclusions about the impact of atmospheric N deposition based on the interpretation of plant community shifts in single sites or regions due to other, concurrent, ecological changes. Even though the effects of chronically increased N deposition on the forest plant communities are apparently obscured by the effects of canopy changes, the accumulated N might still have a significant impact. However, more research is needed to assess whether this N time bomb will indeed explode when canopies will open up again.

De Landschapsleutel beoogt een praktisch instrument te zijn om te beoordelen welke aquatische of terrestrische natuur-ontwikkelingpotenties waar aanwezig zijn bij de omvorming van voormalige landbouwgrond naar nieuwe natuur. De landschapsleutel maakt deel uit van een Landschapsecologische Systeemanalyse (LESA), ontsluit ruimtelijke patrooninformatie, is vormgegeven in een digitale omgeving en opgebouwd uit een aantal onderdelen: 1) Een kennissysteem waarbij op basis van vragenlijsten primaire standplaatsen of aquatische systeemtypen worden geïdentificeerd en aangegeven wordt welke vegetatietypen of aquatische gemeenschappen daar in potentie tot ontwikkeling kunnen worden gebracht; 2) Referentie databases met vereiste rand¬voorwaarden voor de ontwikkeling van de potentiële vegetatie- en watertypen; 3) Protocollen voor het vaststellen van de actuele toestand van de betreffende randvoorwaarden; 4) Een evaluatiemethode om de actuele toestand te vergelijken met de vereiste toestand; 5) Richtlijnen voor inrichtingsmaatregelen om de actuele toestand in overeenstemming te brengen met de vereiste toestand. De Landschapsleutel veronderstelt een bepaalde ordening in het landschap volgens zgn. primaire (of onveranderlijke) ecosysteemfactoren. In de onveranderlijke eigenschappen ligt de sleutel tot inschatting van de natuurontwikkelingsmogelijkheden bij omvorming van landbouw naar natuur.

Dit rapport beschrijft de huidige landschappelijke en bodemkundige toestand van het gebied Mantingerbos en Mantingerweide. Aan de hand van bodemprofielbeschrijvingen, fosfaatanalyses en pH-profielen van het onderzoeksgebied is een fysiotypenkaart gemaakt en is de potentie op enkele kaarten aangegeven voor de ontwikkeling van zowel bos als schraalgrasland.

Selectie van ecologische relevante bodemeigenschappen. In het kader van het project Terreincondities werden sinds 1998 meer dan 250 referentiepunten van waardevolle vegetatietypen beschreven. Voor 120 van deze punten werden bodem en bodemvocht bemonsterd en geanalyseerd. In dit rapport wordt voor de totale set van 120 punten en voor vier fysisch-geografisch gedefinieerde subsets een multivariate analyse uitgevoerd met als doel vast te stellen welke standplaatsfactoren het meest sturend zijn voor de vegetatieontwikkeling. Voor de belangrijkste van deze factoren werd bepaald welke waarden kenmerkend zijn voor de onderzochte doeltypen. Aangegeven wordt hoe ook bij relatief geringe aantallen referentiepunten een inschatting van ecologisch relevante grenswaarden kan worden gegeven. Een en ander wordt nader toegelicht aan de hand van een gradiënt van een orchideeënrijk blauwgrasland naar een soortenarme natte heide.

De variatie in bostypen wordt in het jonge duinlandschap vooral bepaald door twee belangrijke factoren: water en kalk, zo vertelt Patrick Hommel (Alterra). Natte bossen die permanent onder invloed staan van het grondwater (broekbossen) zijn altijd erg zeldzaam geweest in de duinstreek. Vochtige bossen die in het winterhalfjaar regelmatig onder water lopen, waren vroeger - vooral in het middenduin - veel algemener. Het waren lage bossen (of hoge struwelen!) met veel zachte berk in de boomlaag en een zeer soortenrijke kruidlaag met veelal een hoog aandeel van watermunt. Door verdroging en de daarop volgende verzuring zijn deze bossen sterk van karakter veranderd en de oorspronkelijke soortenrijkdom krijg je waarschijnlijk ook niet meer terug

Het doel van het OBN-onderzoek naar de Zuid-Limburgse hellingbossen is het aangeven van concrete opties voor de beheerder waarmee de oorspronkelijke diversiteit aan planten- en diersoorten van deze bossen behouden dan wel hersteld kan worden. Uitgangspunt hierbij is dat er sprake moet zijn van een gedifferentieerd beheer, waarbij rekening wordt gehouden met de – grotendeels geologisch bepaalde – landschappelijke context, waarbij niet alleen verschillende regio’s (löss-, mergel en vuursteengebied) maar binnen elke regio ook verschillende hellingzones met hun specifieke waarden worden onderscheiden

De duinstreek omvat zowel de smalle strook 'jonge' kustduinen als het meer landinwaarts gelegen 'oude' duinlandschap van strandwallen en strandvlakten. In deze bijdrage het voorkomen in Nederland en Vlaanderen van bosgemeenschappen in duinen

De bossen van Nederland en Vlaanderen herbergen een grote diversiteit van bostypen. Tussen deze typen zijn grote verschillen in de voorgeschiedenis, hoofdboomsoort, plantensoort en diersoorten, ouderdom van de bomen en de bosgroeiplaats. Al deze aspecten zijn van belang voor het te voeren bosbeheer, dat vervolgens dan weer de structuur en soortensamenstelling van het bos beïnvloedt. Deze bijdrage geeft de bosgemeenschappen van Vlaanderen en Nederland weer.

Wie geluk heeft komt in Zuid Limburgse bossen nu een van de meest bijzondere orchideeën van Nederland tegen: de Purperorchis, alleen al door zijn formaat (tot 75 cm hoog!) een opvallende verschijning. Het is een van de bedreigde soorten die in de laatste decennia zo goed als verdwenen was uit Nederland. Dankzij succesrijk herstelbeheer is deze soort in sommige hellingbossen bij Oud-Valkenburg inmiddels niet zeldzaam meer.

Uitkomsten van ons onderzoek tonen aan dat behoud van 'paarse heide' op de relatief voedselrijke moderpodzolen (merendeel van de glaciale gronden van pleistoceen Nederland) alleen bij zeer intensief beheer mogelijk is. Plaggen van vergraste heiden blijkt hier maar korte tijd effect te hebben en kan op langere termijn bezien zelfs averechts uitwerken, doordat bij het plaggen steeds rijkere bodemlagen worden aangesneden. Dit onderzoek heeft dankbaar gebruik gemaakt van het dertig jaar lang in stand houden van de onderzoekslocaties

Het gaat goed met de konijnen in onze heide- en stuifzandgebieden; na de dramatische achteruitgang van enkele jaren geleden zijn de aantallen het afgelopen jaar weer duidelijk toegenomen. Dat is goed voor de natuur, maar het heeft ook consequenties voor het voorkomen van sommige plantensoorten. Door konijnenvraat krijgt bijvoorbeeld de jeneverbes amper de kans zich te verjongen, zo constateren onderzoekers van Alterra

Europese natuur in Nederland, Natura 2000-gebieden hanteert dezelfde driedeling als de klassieker Wilde planten : Hoog Nederland, Laag Nederland en Zee en kust . Voor alle Natura 2000-gebieden geeft het heldere beschrijvingen van landschap en natuurwaarden. Prachtige kleurenfoto's en aquarellen van Ed Hazebroek brengen de landschappen en de soorten in beeld. Het boek is voorzien van heldere kaartjes, een handig overzicht van habitattypen en -soorten en talloze literatuurverwijzingen.

Europese natuur in Nederland, Natura 2000-gebieden hanteert dezelfde driedeling als de klassieker Wilde planten : Hoog Nederland, Laag Nederland en Zee en kust . Voor alle Natura 2000-gebieden geeft het heldere beschrijvingen van landschap en natuurwaarden. Prachtige kleurenfoto's en aquarellen van Ed Hazebroek brengen de landschappen en de soorten in beeld. Het boek is voorzien van heldere kaartjes, een handig overzicht van habitattypen en -soorten en talloze literatuurverwijzingen.

Jeneverbesstruwelen komen in Europa voor op heel verschillende soorten bodem, variërend van zure, voedselarme zandgronden tot kalksteenrotsen met een leemdekje. Het gaat echter altijd om plekken waar in het verleden gedurende lange tijd, met wisselende intensiteit, begrazing heeft plaats gevonden. In Nederland zijn dat vooral de heide- en stuifzandgebieden op de pleistocene zandgronden. De jeneverbesstruwelen hebben daar een belangrijke landschappelijke en cultuurhistorische betekenis, maar ook de natuurwaarde is verrassend hoog. Het gaat echter al decennialang niet goed met de jeneverbesstruwelen in Nederland

Stinzenflora van het landgoed Neerijnen komt hier ter sprake, naar aanleiding van de plantenexcursie van vroege voorjaar 2002. Het artikel begint met een interessante historische beschrijving van het gebied, over een voorloper van de Linge, de opkomende betekenis van de Waal door de St. Elisabethsvloed en de vestiging van het kasteel

In het Lankheet gebied onderzoeken Alterra en KIWA al enkele jaren of bevloeiing kan helpen de kwaliteit van beekbegeleidende, natte bossen te verhogen. In de eerste jaren werd er bevloeid met basenrijk oppervlaktewater, maar in droge jaren was er hiervoor niet genoeg water beschikbaar. Sinds de aanleg van zuiveringsmoerassen kan water voortaan via stuwen gereguleerd naar de natte bossen geleid worden. Helaas zijn de bossen zelfs in de zomer te nat, door kwel van de rietvelden, dus er zullen nog wel aanpassingen in de lokale waterhuishouding nodig zijn. Toch zijn de eerste resultaten bemoedigend

De Zuid-Limburgse hellingbossen zijn van oudsher opvallend rijk aan bijzondere planten- en diersoorten en bij velen bekend om hun uitbundige voorjaarsflora. Naast kalkgraslanden behoren de kalkrijke hellingbossen tot de belangrijkste hotspots van biodiversiteit in het heuvellandschap. Het gaat hier zowel om bossoorten als om soorten van bosranden en kapvlakten. Het meest befaamd zijn de bossen op ondiepe kalkbodems, waarin ondermeer een aantal in ons land zeldzame orchideeënsoorten voorkomen. Ook in Europese context worden deze bossen als zeer waardevol beschouwd. De biodiversiteit van hellingbossen is de laatste 50-60 jaar sterk achteruitgegaan. Tal van oorzaken spelen hierbij een rol zoals het stoppen van het hakhoutbeheer en daarmee het doorschieten van het bos, strooiselaccumulatie, verhoogde isolatiegraad en veranderde landschappelijke setting (scherpe grenzen) en vermesting via atmosferische N depositie en toevoer van nutriënten uit bovengelegen akkers. Tot nu toe was binnen OBN geen aandacht besteed aan hellingbossen.

Hoofddoel van het pilotprogramma is waterbeheerders, terreinbeherende instanties en provincies te ondersteunen in hun activiteiten een koppeling tot stand te brengen tussen enerzijds waterberging en -buffering en anderzijds natuurbehoud en -ontwikkeling. Eén van de geselecteerde pilots ligt in het Harderbos (Provincie Flevoland). Het betreft een experimentele pilot in een jong kleibos. Dit houdt in dat er in het onderzoeksgebied een hoogwaterpiek (inundatie) gesimuleerd is. Daarbij is het gebied opgedeeld in verschillende compartimenten, die elk een verschillende behandeling hebben gekregen. Zo zijn onder semi-gecontroleerde omstandigheden de effecten van inundatietijdstip en -duur onderzocht op bodem, vegetatie en bodemfauna. Het onderzoek was erop gericht meer inzicht te bieden in de volgende vragen: - Wat zijn effecten van inundatie op natuur (jong kleibos), en in hoeverre spelen periode en duur een rol? - Kan dit type bossen worden ingezet voor de opvang (bergen of vasthouden) van water? En biedt dit ook kansen voor de natuur? - Wat zijn de mogelijkheden voor de ontwikkeling van nieuw bos in gebieden die worden gereserveerd voor waterberging of -vasthouden? - Wat zijn gevolgen van een waterberging-natuurgebied op de omgeving? Dit rapport beschrijft de resultaten van de gehele onderzoeksperiode: medio 2004 tot medio 2007

Van zuid naar noord zijn de afgelopen weken onze heidevelden in bloei gekomen. Het is een jaarlijks terugkerend gebeuren: er worden heidefeesten georganiseerd en heidekoninginnen verkozen. En hoe paarser de hei kleurt, des te mooier wij het vinden. Geen wonder dat menig natuurbeheerder een beetje smalend over VVV-heide begint te spreken.

Verslag van de veldwerkdag Droog zandlandschap in Doorwerth op 9 mei 2008. Tijdens deze veldwerkdag is in de bossen bij kasteel Doorwerth gekeken naar de 0strooisellaag van verschillende bostypen. Aanplant van lindes in een eikenbeukenbos op een relatief arme bodem geeft een zichtbare verbetering van de strooisellaag. De verzuring die in bossen plaatsvindt kan op deze manier plaatselijk worden bestreden. De aanplant van linde en andere boomsoorten met goed verterend strooisel kan dus een bijdrage leveren aan het oplossen van het verzuringsprobleem. Daarbij leidt de verbeterde strooiselkwaliteit tot een verhoging van biodiversiteit en bloemenpracht in het voorjaar.

Op het landgoed Het Lankheet, gelegen tussen Eibergen (Gld.) en Haaksbergen (Ov.) wordt sinds het voorjaar van 2006 een strook verdroogd, beekbegeleidend bos vernat met voorgezuiverd water. In deze proef worden onder meer de mogelijkheden voor herstel van Vogelkers-Essenbos onderzocht. Het onderzoek vindt plaats in het kader van Ontwikkeling + Beheer Natuurkwaliteit (OBN) en is gestart in de nazomer van 2005 en zal worden afgerond in 2009. Het onderzoek werd tot eind maart 2006 begeleid door het Deskundigenteam Natte Schraallanden en nadien door het Deskundigenteam Beekdallandschap

Hoofddoel van het pilotprogramma is waterbeheerders, terreinbeherende instanties en provincies te ondersteunen in hun activiteiten een koppeling tot stand te brengen tussen waterberging en - buffering en natuurbehoud en -ontwikkeling. Eén van de geselecteerde pilots uit het pilotprogramma ligt langs de Beerze. De Beerze is representatief voor de huidige situatie in veel Brabantse beekdalen: er is sprake van een waterkwantiteitsprobleem, en (tijdelijke) berging van het beekwater in natuurgebieden stuit op problemen, vooral vanwege de (eutrofe) waterkwaliteit. Tegelijkertijd speelt verdroging van natuurgebieden een rol. De pilot Beerze ligt in het traject Logtse Baan - Logtse Velden - Smalbroeken. De onderzoeksperiode van deze pilot besloeg 2004 tot medio 2007

Het boek 'Terug naar het lindewoud' laat zien hoe met weinig moeite de ondergroei van Nederlandse bossen verbeterd kan worden door het aanplanten van inheemse boomsoorten met een snel afbreekbare strooisellaag. Het boek 'De natuur als bongenoot - De wereld van Heimans en Thijsse in historisch perspectief' beschrijft de ontwikkeling van de natuurbescherming van 1845 tot 2005

Dit obn onderzoek richt zich op de omstandigheden waaronder Jeneverbes zich in het Nederlandse heide- en stuifzandlandschap kan verjongen. Jeneverbesstruwelen vormen een karakteristiek onderdeel van de heide- en stuifzandlandschappen van onze pleistocene zandgronden. Zij hebben een grote cultuurhistorische waarde en herbergen tevens een hoge diversiteit aan soorten, met name aan paddenstoelen en levermossen. De afgelopen zestig jaar zijn in Nederland vrijwel geen zaailingen van Jeneverbes meer aangetroffen. Dit betekent dat de bestaande struwelen verouderen en op termijn zullen verdwijnen. Daarmee is niet alleen de toekomst van de soort in ons land onzeker geworden, maar treedt ook een groot verlies aan biodiversiteit op.

In de media komen niet zelden doemscenario's over de effecten van klimaatverandering naar buiten. Hoe waarschijnlijk is dit verdwijnen van boomsoorten uit het Nederlandse bos; en is grootschalige sterfte wel aan de orde. Dit artikel behandelt diverse boomsoorten (beuk, es, haagbeuk, winterlinde, esdoorn) in relatie tot de bodemsoort (zandgrond, leemgrond en kleigrond)

In een vorig nummer doen Willems en Van de Riet verslag van de klassieke groeiplaats van de Gele monnikskap (Aconitum vulparia) bij Epen. In deze bijdrage komt Alterra met aanvullende informatie over de groeiplaats van de soort, waarbij tevens de plantensociologische positie van de monnikskap ter sprake komt

Natte bossen zouden een mooie manier zijn om waterberging met natuurontwikkeling te combineren. Toch denken waterbeheerders niet meteen aan natte bossen als ze natuur willen ontwikkelen. Ze zijn huiverig omdat ze denken dat aanleg en beheer veel geld zullen kosten. Alterra deed een onderzoek, en concludeert dat er wel degelijk kansen zijn. Hoofdlijnen uit het rapport "Bos in water, water in bos"

Het jaar 2001 was het twaalfde jaar waarin de Platensoiologische Kring Nederland een aantal botanische excursies organiseerde naar natuurterreinen in Nederland en de ons omringende landen. In dit boekje wordt daar (nu) verslag van gedaan

Dit rapport doet verslag van een deelonderzoek uit de Evaluatie van effectgerichte maatregelen in multifunctionele bossen 2004-2005 en is gericht op de effecten van de maatregelen bemesting en bekalking in bossen als overbruggingsmaatregel in het ka-der van het Overlevingsplan Bos en Natuur (OBN). In dit rapport worden de effecten besproken van de uitgevoerde maatregelen bekalking en mineralengiften (`bemesting¿) op de vegetatie, het humusprofiel en de bodemfauna in een veldonderzoek. Bemesting en bekalking leiden beide tot een significante (sterke) toename van het aantal planten-soorten en tot hogere indicatiewaarden voor vocht, zuur en stikstof. Ook is een duide-lijk toename zichtbaar van de verjonging van struiken en ¿ alleen bij bemesting - ook van loofbomen. Bekalking en bemesting hebben beide effect op de dikte van de ver-schillende humuslagen. Beide maatregelen leiden dus tot een snellere omzetting van strooisel en tot accumulatie van humus bovenin de Hr-laag. De aard van de humusla-gen is niet veranderd. De maatregelen bemesting en bekalking verschillen sterk van elkaar in het effect dat ze hebben op de bodemfauna. Bemesting laat enkele jaren na uitvoering geen aantoonbare veranderingen zien ten opzichte van de onbemeste situa-tie. Bekalking heeft enkele jaren na uitvoering van de maatregel wèl geleid tot aan-toonbare veranderingen in de bodemfauna. Het is mogelijk dat de veranderingen in de bodemfauna die na bekalking zijn opgetreden slechts tijdelijk zijn.

Het belangrijkste doel van dit onderzoek was te achterhalen welke kenmerken van de bodem en het bodemvocht het meest ‘verklarend’ zijn voor de variatie in soortensamenstelling en vegetatietypen van een set van 92 referentiepunten, beschreven in diverse typen grondwaterafhankelijke, korte vegetaties in Nederland. In het algemeen komen vooral factoren die betrekking hebben op zoutgehalte, zuurgraad en trofiegraad als belangrijk naar voren. Binnen verschillende ecologisch samenhangende groepen vegetatietypen blijken echter steeds andere factoren belangrijk zijn. Een universele benadering voor de bepaling van abiotische randvoorwaarden voor alle vegetatie-eenheden is dus niet te geven. Voorts blijkt dat de meerwaarde van de chemisch analyses ten opzichte alleen de veldkenmerken groot is, de meerwaarde van aanvullende bodemvochtanalyses in het najaar is echter gering

Uit eerder onderzoek is gebleken dat de combinatie van water en bos gunstig kan zijn voor natuur, waterbeheer en recreatie. Dit vervolg onderzoek heeft tot doel in beeld te brengen wáár in Nederland de meest kansrijke plekken voor deze combinatie liggen. De volgende hoofdtypen 'nat bos' worden onderscheiden: zachthout-ooibos, hardhout-ooibos, elzenbroekbos en essen-elzenbos. De grootste kansen voor combinatie van functies werden gevonden in beekdalen en beekoverstromingsvlakten in pleistoceen Nederland, delen van de Friese en Groningse kleigebieden, voormalige strandvlakten langs de Hollandse kust en het rivierengebied van Midden-Nederland

Om beter zicht te krijgen op wat de mogelijkheden zijn om waterberging en natuur te combineren, is in 2002 het Pilotprogramma Waterberging en Natuur van start gegaan. Hoofddoel van het pilotprogramma is waterbeheerders, terreinbeherende instanties en provincies te ondersteunen in hun activiteiten een koppeling tot stand te brengen tussen waterberging en –buffering en natuurbehoud, -herstel en –ontwikkeling. Daartoe is het pilotprogramma primair gericht op het opdoen en verspreiden van ervaringskennis. Het brengt op basis van praktijksituaties (pilots) ervaringen en effecten van de combinatie natuur met waterberging (eventueel in samenhang met waterbuffering) in beeld. Er zal meer inzicht beschikbaar komen over de mogelijkheden en onmogelijkheden voor de functiecombinatie waterberging en natuur. Eén van de geselecteerde pilots ligt in het Harderbos (provincie Flevoland)

Dit rapport beschrijft aan de hand van een bureauevaluatie de effecten van 24 beheers¬experimenten gericht op de ontwikkeling van jonge verlandingsstadia. De geëvalueerde beheers¬ingrepen zijn onder te brengen in de 4 categorieën: waterdiepte, waterpeilfluctuatie, waterkwaliteit en vegetatiebeheer. De geselecteerde projecten zijn afkomstig uit de Database Moerasvogelprojecten, die benaderbaar is via de website www.moerasvogels.nl. Uit de evaluatie blijkt het grote belang van waterkwaliteit en waterpeilfluctatie voor het opgang brengen van een nieuwe verlandingscyclus. Wanneer in een later ontwikkelingsstadium getracht wordt een stagnerende verlanding weer te op gang te brengen zal veelal teruggegrepen moeten worden op drastische ingrepen, waaronder het drooglegging, vergroten van waterdiepte (o.a. door afgraven) en het uitvoeren van vegetatiebeheer (kappen van bos, maaien van riet)

Dit rapport presenteert de resultaten van een micromorfologisch onderzoek van slijpplaten gemaakt in humusprofielen onder verschillende loofboomsoorten op een zwak lemige stuwwalbodem bij Doorwerth (Gelderland). Er werden opstanden vergeleken van linde, esdoorn, haagbeuk, eik en beuk. Het onderzoek was het vervolg van eerder gepubliceerd onderzoek naar de relatie tussen loofboomsoort, humus en ondergroei op dezelfde locaties (Alterra-rapport 920). Hieruit bleek dat onder invloed van het `rijke¿, goed verterende bladstrooisel van linde, esdoorn en haagbeuk een ontwikkeling in de richting van een `rijker¿ bostype op gang te zijn gekomen. Alleen onder linde was echter binnen 40 jaar een goed ontwikkelde, soortenrijke Carpinion-vegetatie met meerdere oud-bossoorten ontstaan. Het micro¬morfologisch onderzoek ondersteunt deze resultaten, geeft inzicht in de onderliggende processen en laat zien welke groepen bodemorganismen bij de vorming van de verschillende humusvormen betrokken zijn. Ook wordt duidelijk dat bodemverdichting ten gevolge van berijding de ontwikkeling naar een `rijker¿ bostype kan vertragen.

Onderzoek is uitgevoerd naar vijf varianten van waterpeilbeheer voor het gebied in eigendom en beheer van Natuurmonumenten. Hoogheemraadschap Delfland moet voor een periode van tien jaar een nieuw peilbesluit voor de boezem vaststellen. Er worden daarvoor vijf peilvarianten aan het bestuur voorgelegd. In dit rapport zijn op basis van aanwezige gegevens, literatuur en deskundigenoordelen de effecten nagegaan van deze varianten op de natuurwaarden van het natuurgebied de Vlaardingse Vlietlanden en andere boezemlandjes. De peilvarianten, waarbij sprake is van peilverlaging en een onnatuurlijk omgekeerd peil worden als ongunstig beoordeeld voor handhaving van de kwaliteit van de Dotterbloemhooilanden en het leefgebied van de Noordse woelmuis. Bij invoering van deze varianten wordt een verzoek voor ontheffing van de FFwet voor de aanwezige beschermde soorten, waaronder Dotterbloem, Brede orchis en Noordse woelmuis noodzakelijk geacht. Er worden daarvoor een aantal begeleidende/compenserende maatregelen besproken, zoals verdiepen en uitbreiden van sloten en greppels, bekalking en bemesting, plaggen, en afdamming van percelen en/of het gehele centrale deel en oppompen van boezemwater. Daarnaast worden mogelijkheden besproken voor vorming van een aparte boezem rond de Vlietlanden en ontwikkeling van nieuwe moerasgebieden grenzend aan dit natuurgebied

Dit rapport gaat in op de relatie tussen loofboomsoort, humus en ondergroei op een zwak lemige stuwwalbodem bij Doorwerth (Gelderland). Er werden opstanden vergeleken van linde, esdoorn, haagbeuk, eik en beuk. Onder invloed van het `rijke¿, goed verterende bladstrooisel van linde, esdoorn en haagbeuk bleek een ontwikkeling in de richting van een `rijker¿ bostype op gang te zijn gekomen. Alleen onder linde was echter binnen 40 jaar een goed ontwikkelde, soortenrijke Carpinion-vegetatie met meerdere oud-bossoorten ontstaan. De vegetatieontwikkeling onder linde lijkt wel sterk afhankelijk te zijn van de hoeveelheid licht die tot de bosbodem weet door te dringen.

Dit artikel gaat in op de verscheidenheid aan bostypen in Nederland en hun botanische waarde. Wat is bijzonder voor ons, wat is triviaal? Speciale aandacht wordt besteed aan de voortslepende discussie over het al dan niet in Nederland voorkomen van het Fagion sylvaticae, dat samen met de aangrenzende delen van België en Duitsland een grote verbreiding kent

Van vier typen nat bos (Zachthoutooibos, Hardhoutooibos, Elzenbroekbos en Essen-Elzenbos) is via een post-enquête onderzocht in hoeverre de Nederlandse bevolking ze aantrekkelijk vindt om te zien en om in te wandelen. Het Hardhoutooibos wordt het aantrekkelijkst gevonden. Dit geldt voor de hele onderzoekspopulatie. Voor een elzenbroekbos, een zachthoutooibos en een essen-elzenbos geldt dat hoe ouder de respondent is, hoe lager de waardering voor dit type bos is. Het Elzenbroekbos is het minst aantrekkelijk. Echter wel voor een groep jonge, hoogopgeleide mannen met een wildernis-natuurbeeld, zoekend naar `uitdaging` als recreatieve belevingssfeer. Het elzenbroekbos spreekt mensen die `er tussen uit` willen als recreatieve belevingssfeer niet aan om te wandelen. De groep met deze belevingssfeer is in dit onderzoek het grootst.

Stroomdalgrasland (Medicagini-Avenetum) komt in het Nederlands rivierengebied voor op zandige, kalkrijke, schrale gronden die weinig overstromen. Thans zijn deze locaties zeldzaam geworden en bestaande stroomdalgraslanden lijken te degraderen. In dezestudie is geprobeerd meer inzicht te krijgen in de interacties tussen rivierkundige processen en de ontwikkeling van stroomdalgraslanden. In drie uiterwaarden (Rijswaard, Cortenoever en Vreugderijkerwaard) langs de Waal en de IJssel zijn gegevens verzameld over de samenstelling van stroomdalgraslanden, bodemtextuur, organischestofgehalte, fosfaatgehalte en pH, en over de afzetting van zand, silt en klei. Daarnaast zijn voor deze locaties overstromingsdiepte en -frequentie berekend. Analyse van de gegevens heeft geleid tot een conceptueel model dat de interacties tussen rivierkundige processen en de ontwikkeling van stroomdalgraslanden in de uiterwaarden van de Rijntakken beschrijft. Uit dit model blijkt dat natuurlijke riviermorfologische processen nieuwe fysiotopen voor stroomdalgraslanden kunnen creëren. Gerichte riverkundige beheersmaatregelen kunnen deze processen ondersteunen.