Search

Voor de PBL- studie Opties herziening Gemeenschappelijk Landbouwbeleid zijn gegevens over de aanwezigheid van aantallen stalplaatsen, staltype en aanwezigheid van luchtwassers rond (ammoniakgevoelige ) Natura 2000-gebieden gegenereerd. Eerst zijn de ammoniakgevoelige Natura2000-gebieden in kaart gebracht. Dit betrof 125 gebieden (van de 162, dus meer dan 75%). In deze gebieden overschrijdt de gemiddelde depositie de kritische depositie waarde (kdw) (meetgegevens 2005). In sommige gebieden wordt de kdw meer dan zeven keer overschreden. In 16 gebieden wordt de kdw niet overschreden, dit zijn met name de grote zoete en zoute wateren. In een straal van 5 km rondom de Natura 2000-gebieden komen 14.709 bedrijven voor. Hiervan is 63% rundveehouderij, 28% varkenshouderij en 8% pluimveehouderij. De varkenshouderij heeft relatief de meeste emissiearme stallen, circa 26%. Bij de andere twee sectoren zijn verreweg de meeste stallen traditionele stallen.

Effecten van toeslagvarianten voor de Nederlandse landbouw.

Een belangrijk element in de voorstellen van de Europese Commissie voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) na 2013 is het vergroenen van de directe betalingen aan boeren via een verplicht aantal maatregelen. Het Nederlandse kabinet ziet vooral heil in de maatregel Ecological Focus Area (EFA), waarbij een boer 7% van zijn areaal moet inrichten ‘voor ecologische doeleinden’. Hoewel nog veel onduidelijk is over de invulling van de maatregel, lijkt het het meest zinvol om EFA’s in te zetten voor doelen waar ze een wezenlijke bijdrage aan kunnen leveren onder niet al te veel voorwaarden. Als meest veelbelovende vergroeningsmogelijkheden komen naar voren: het versterken van de agro-biodiversiteit en groen/blauwe dooradering van het landelijk gebied, het benutten voor natuurlijke plaagbestrijding en het versterken van de landschappelijke kwaliteit. Sleutelfactoren voor een succesvolle bijdrage van EFA’s zijn: - meerjarig cq. permanent uit productie, - doelgericht beheer, - regionale specificiteit, - ruimtelijke samenhang.

De directe en indirecte gevolgen van klimaatextremen voor de landbouw in de provincies Friesland, Groningen, Drenthe en Flevoland zijn verkend voor de scenario’s G+ en W+. Circa 13% van het areaal ondervindt nauwelijks nadelige gevolgen van klimaatverandering. Meer dan de helft van het areaal krijgt in toenemende mate te maken met verdroging, al of niet in combinatie met verzilting en vernatting terwijl circa 40% van het areaal te maken krijgt met vernatting. In die gebieden ontkomen de ondernemers niet aan maatregelen. Die kunnen op veld/gewas, bedrijf, regio of nationaal niveau opgepakt worden door ondernemers, waterschappen, overheden en bedrijfsleven. Afstemming van maatregelen tussen de verschillende niveaus is nodig voor een maximaal effect.

Onderhoud van grassportvelden en golfbanen zonder gewasbeschermingsmiddelen. Wat betekent het voor u? Nederland telt in totaal ruim 20.000 buitensportvelden en tientallen golfbanen. Het beheer van de buitensportvelden gebeurt voor het grootste deel door gemeenten. De regelgeving over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op sportvelden en golfbanen verandert op termijn door Europese regelgeving. De Branchevereniging Sport- en Cultuurtechniek (BSNC) heeft laten uitzoeken wat de gevolgen zijn als chemische gewasbeschermingsmiddelen niet meer zijn toegestaan bij het onderhoud

Ontwikkelingen in de land- en tuinbouw hebben gevolgen voor het Nederlandse landschap. Het Planbureau voor de Leefomgeving wil graag in beeld krijgen waar wat staat te gebeuren. Doel van dit onderzoek is om landsdekkend in kaart te brengen waar tot 2020 welke veranderingen in de landbouw zullen optreden en wat de effecten daarvan zijn op de kwaliteiten van het landschap. Voor het Nederlandse buitengebied is een onderscheid gemaakt naar in totaal 23 landschapstypen, agrarische cultuurlandschappen waarin stedelijke- en natuurgebieden buiten beschouwing zijn gelaten. De typering neemt de indeling naar fysisch geografische regio¿s als uitgangspunt. Verdere differentiatie heeft plaatsgevonden op basis van ontginningsgeschiedenis en schaalkenmerken van het landschap.

Raising surface water levels in peat areas is a measure to reduce soil subsidence, to prevent decay of wooden foundations and to stimulate wet nature restoration and reduce greenhouse gas emissions. However, in these areas dairy farms are present and farming at wetter soils is difficult due to lower bearing capacity of the soil for cattle and machines. Water boards are responsible for the water management of peat areas and thus have to evaluate the effects of water management strategies for the different land use functions. Therefore the hydrological, agronomical and economic effects of different surface water levels are calculated for dairy farms. The ‘Waterpas’ model is used to simulate hydrological effects, dairy farm management and economic results for different meteorological years. The raised surface water level causes a decrease in gross grass yield and a reduction in grass quality. This leads to higher costs and less farmers’ income relative to a reference situation with a freeboard of 60 cm. Raising the surface water increases the average costs for farmers with €89 ha-1 year-1 for a freeboard of 50 cm, €170 ha-1 year-1 for a freeboard of 40 cm and €239 ha-1 year-1 for a freeboard of 30 cm. However, water boards are not only interested in the effects for individual farms, but also for an entire region. A new spatial method was developed for upscaling from farm to polder level. For grassland fields in a typical Dutch peat area classes can be distinguished using GIS data on soil type, soil surface elevation, surface water levels, locations of farms and farm characteristics. The classification is based on 4 classes of freeboards of the grassland fields and 7 typical distributions of grassland fields within a dairy farm. The farm economics were simulated for these typical classes. An increase in costs was simulated for the whole polder Zegveld (1400 ha grassland) of €119,000 year-1 at 10 cm surface water level rise; €133,000 year-1 at 20 cm surface water level rise and €185,000 year-1 at 30 cm surface water level rise. For an integral environmental evaluation of changing hydrological conditions it is advised to incorporate effects on nutrient emission to groundwater and surface water and emission of ammonia and greenhouse gases to the atmosphere.

Een mogelijke adaptatiestrategie om de gevolgen van klimaatverandering op natuur te beperken is het realiseren van groenblauwe mantels rondom de EHS. In dit rapport wordt voor de provincie Noord-Brabant nagegaan waar groenblauwe mantels wenselijk en mogelijk zijn. De wenselijkheid wordt bepaald door verwachte knelpunten in de EHS, de mogelijkheid door de potentie van een gebied voor multifunctioneel medegebruik. Multifunctioneel medegebruik is middels kaartbeelden uitgewerkt als potentie voor blauwe diensten, potentie voor verbrede landbouw, actueel recreatief gebruik en potentieel recreatief gebruik. Gebieden met de beste kansen voor het realiseren van groenblauwe mantels zijn de gebieden waar kwetsbaarheid van de EHS voor klimaatverandering en mogelijkheid voor multifunctioneel medegebruik samenvallen. In het rapport zijn tien gebieden in Noord-Brabant aangegeven waar dit voor geldt, het zijn kansrijke gebieden voor het realiseren van groenblauwe mantels.

De klimaatgevoeligheid van 15 gewassen en 2 veehouderijsystemen zijn in beeld gebracht. Deze gevoeligheid is vastgesteld via een combinatie van literatuurstudie en interviews met experts uit onderzoek en praktijk. De klimaatgevoelige periodes van gewassen en systemen zijn op basis van honderd jaar meteo-gegevens in kaart gebracht. Om toekomstige veranderingen in het voorkomen van weersextremen te bepalen is gebruik gemaakt van klimaatscenario's waarbij gekeken is naar tijdvensters 2040 en 2100. De agroklimaatkalenders zijn opgesteld voor: gras, pootaardappel, consumptieaardappel, wintertarwe, suikerbiet, lelie, winterpeen, zaaiui, koolzaad, artisjok, druif, kers, riet, zonnebloem en tomaat

In deze studie is de ammoniak- en stikstofdepositie op de Natura 2000-gebieden in de provincie Drenthe verkend en zijn de effecten van maatregelen in de landbouw op de depositie van stikstof weergegeven. Dit inzicht vormt een belangrijke bijdrage aan het proces voor het opstellen van de beheerplannen voor de Natura 2000-gebieden.

Deze studie richt zich op opgaande landschapselementen, ofwel landschapselementen met een opgaande, houtige, begroeiing. Hierbij moet gedacht worden aan onder andere houtwallen, singels, bomen, kleine bosjes en heide (

In de provincie Limburg is er steeds meer discussie tussen overheden, de landbouwsector en maatschappelijke organisaties over de inrichting van het landelijk gebied in relatie tot de landbouwproductieruimte en andere maatschappelijke gewenste opgaven (groene, blauwe, maar ook rode opgaven). De provincie Limburg wilde graag door uitvoering van een strategisch onderzoek inzicht en ondersteuning in de vraag welke maatregelen en instrumenten ontbreken c.q. tekortkomen in het provinciale beleid om de landbouwsector in Limburg taken voor de (mede)realisatie van landschap, natuur, milieu en wateropgaven met verve op te laten pakken. In dit rapport wordt verslag gedaan van dat onderzoek. There has been increasing discussion between government authorities, the agricultural sector and social organisations in the province of Limburg about rural management with respect to the area required for agricultural production and other socially desirable objectives (green, blue as well as red issues). Using strategic research, the province of Limburg wanted to gain insight and support regarding the measures and instruments that were lacking or not sufficiently available in provincial policy to enable the agricultural sector in Limburg to dynamically take on tasks to achieve landscape, nature, environment and water objectives. This report discusses that research.

Voor de Gelderse beheerplannen Natura 2000 is wat betreft het agrarische gebruik met name het onderdeel ammoniak- en stikstofdepositie een punt van aandacht. Een te hoge stikstofdepositie op de natuurlijke ecosystemen kan leiden tot een verstoring en verslechtering van de biodiversiteit van deze ecosystemen. In veel Natura 2000-gebieden is de stikstofdepositie zo hoog dat daarmee niet wordt voldaan aan de instandhoudingsdoelstellingen voor deze gebieden. Extra beschermde maatregelen zijn noodzakelijk. Om inzicht te krijgen in deze problematiek geeft dit rapport per gebied de totale, actuele stikstofdepositie, uitgesplitst naar verschillende bronnen (landbouw, overige bronnen en buitenland), de actuele gebiedseigen depositie (binnen 10 km zone) als gevolg van de landbouw. Deze is uitgesplitst naar depositie a.g.v. stal- en mestopslagemissies, en depositie a.g.v. mestaanwending- en beweidingemissies in zones van 0-3, 3-5 km en 5-10 km per Natura 2000-gebied.

In deze studie is de ammoniak en stikstofdepositie op de Natura 2000-gebieden in Overijssel verkend en zijn de mogelijke effecten van maatregelen in de landbouw op de gebiedseigen depositie van stikstof uit de landbouw (

Het doel van dit onderzoek is voor het Planbureau voor de Leefomgeving het actualiseren van een landelijke grondprijskaart 2001 en een landelijke eigendomskaart 2004. Om te komen tot een landelijke eigendomskaart hebben we diverse bronbestanden verzameld en bewerkt. De gegevens van het Kadaster zijn het meest voor de hand liggende bronbestand, maar deze kwamen door de hoge verstrekkingskosten niet in beeld voor dit project. Daarom zijn de volgende bronbestanden gebruikt: • Vastgoed Rijksoverheid – domeinen, defensie, Rijkswaterstaat, LNV, Prorail; • Overige overheden – provincies, gemeenten, waterschappen, etc. • Natuurbeherende organisaties: Staatsbosbeheer, Provinciale Landschappen, Natuurmonumenten; • Natuur overig: waterwingebieden, recreatieschappen, nationaal park Hoge Veluwe, Landgoed Twickel; • Basisregistratie Percelen van het ministerie van LNV.

The spatial fragmentation of different biomass sources in one or more regions makes design and assessment of sustainable biomass delivery chains rather complicated. This paper presents a GIS tool that supports the design and facilitates a sustainability assessment of biomass delivery chains at a regional level, in terms of the regional availability of resources, costs, logistics and spatial and environmental implications. Green House Gas (GHG) efficiency targets are part of it.

In deze studie is de ammoniak en stikstofdepositie op de Natura2000-gebieden in Overijssel verkend en zijn de mogelijke effecten van maatregelen in de landbouw op de emissie en depositie van stikstof uit de landbouw (vermestende depositie) weergegeven. Tevens is de ontwikkelingruimte voor de veehouderij in beeld gebracht. Daarmee wordt inzicht gegeven in welke vorm en mate de beschikbare middelen het best ingezet kunnen worden. Daarnaast vormt het inzicht in deze onderwerpen ook een belangrijke bijdrage aan het proces voor het opstellen van de beheerplannen voor de Natura2000-gebieden, waarin flankerend beleid kan worden opgenomen en de haalbaarheid en betaalbaarheid van de natuurdoelen zal worden bepaald. Dit alles tegen de achtergrond van de ILG afspraak met het rijk om de milieukwaliteit van natuurgebieden te verbeteren

Er is een opschalingsmethode ontwikkeld waarmee de financiële gevolgen van peilverandering voor melkveebedrijven, berekend op bedrijfsschaal met de Waterpas-methodiek, opgeschaald kunnen worden naar een groter gebied. Met behulp van GIS-bestanden worden percelen en bedrijven hydrologisch gekarakteriseerd. Met de nieuw ontwikkelde `Verdiepte HELP-tabel¿ wordt een toename van de bedrijfkosten voor de polder Zegveld (1438 ha grasland) berekend van 119.000, 133.000, 185.000 ¿/jaar bij een zomerpeilverhoging van respectievelijk 10, 20 en 30 cm ten opzichte van het huidige zomerpeil. Deze resultaten illustreren de functionaliteit van de schadeberekeningen, waarbij verdere onzekerheidanalyse wenselijk is. Een nationale Waterpas-methodiek wordt aanbevolen, inclusief een integrale milieuanalyse voor bodem, water en lucht.

Door chemische onkruidbestrijding kunnen bestrijdingsmiddelen in het oppervlaktewater belanden. Voor de provincie Noord-Holland zijn de door gemeenten gebruikte hoeveelheden bestrijdingsmiddelen op verhardingen, in openbaar groen, op begraafplaatsen en sportvelden geïnventariseerd. Voorts is in beeld gebracht de aanwezigheid van door de gemeenten gebruikte bestrijdingsmiddelen en hun afbraakproducten (metabolieten) in het oppervlaktewater en in- en effluent van AWZI’s.. De gegevens van het gebruik en de aanwezigheid in het oppervlaktewater zijn in kaartvorm met elkaar vergeleken

Dit plan van aanpak en monitoring van maatregelen tegen fosfaatbelasting van het oppervlaktewater in het landelijk gebied zal worden gebruikt voor het proefproject Fosfaatpilot Noord- en Midden- Limburg, dat de Dienst Landelijk Gebied uitvoert in het kader van de Reconstructie van de Zandgebieden. Een gebiedsdiagnose is ontwikkeld en uitgevoerd om de landbouwpercelen met de grootste risico¿s te identificeren, en om voor deze percelen de meest geschikte maatregelen te vinden: uitmijnen, samengestelde diepe drainage met niveauregeling of maatregelen tegen oppervlakkige afspoeling. Daarnaast zijn een drietal andere maatregelen beschouwd: een groot en een klein vloeiveld voor het zuiveren van oppervlaktewater uit landbouwgebied, de wasmachine voor het bewust uitspoelen van fosfaat uit voormalige landbouwgrond ter voorbereiding op natuurontwikkeling, en het omleiden van landbouwwater voor de verbetering van de waterkwaliteit van een herstelde beek. De gebiedsdiagnose was gericht op het perceelsniveau en bestond uit een hydrologische analyse van emissieroutes op basis van karteerbare kenmerken en een analyse van de verspreiding van fosfaatbronnen in het studiegebied door middel van een enquête en aanvullend grondonderzoek. Op de percelen die zijn aangewezen voor de maatregelen zullen metingen (P, N) aan bodem en water met en zonder maatregel worden uitgevoerd om uitspraken te kunnen doen over de effectiviteit van de maatregelen. Het monitoringplan is gericht op opschaling van de resultaten van de maatregelen naar grotere delen van Limburg

In this research the effect of moisture conditions of hard surfaces on emission of herbicides from hard surfaces was quantified. In addition the dissipation of glyphosate applied on brick-pavement is determined in time. The outdoor experiment was carried out on 3 and 17 June 2003. In previous research (part 1) the effect of a buffer zone around drains of sewage systems on glyphosate runoff was tested experimentally (Luijendijk et al., 2003)

Dit onderzoek spitst zich toe op aard, omvang en tempo van woningbouw in het landelijk gebied, zowel qua nieuwbouw als hergebruik. Dit op verzoek van VROM, ten behoeve van het monitoring- en evaluatiebeleid van de Nota Ruimte. De resultaten worden per provincie weergegeven; de uitspraken ziojn gebaseerd op de gegevens over bebouwing en wegverharding uit de database TOP10vector

In opdracht van Waterschap Hunze en Aa zijn de monitoringsresultaten over de periode 1998 t/m 2003 geinterpreteerd in het kader van de evaluatie van het Lozingenbesluit Open Teelt en Veehouderij (LOTV). De resultaten zijn vergeleken met modelberekeningen voor de jaren 2000 en 2002. Gebruikmakend van omzetcijfers uit 2000 en 2002 zijn een tweetal emissiescenario¿s doorgerekend, die kortweg zijn genoemd: 0% LOTV en 90% LOTV. Voor beide jaren zijn alleen de twee belangrijkste emissieroutes gekwantificeerd: drift en laterale uitspoeling. Het rapport beschrijft de synthese van de meetuitkomsten in het licht van de modelberekeningen voor de belangrijkste werkzame stoffen.

In opdracht van Waterschap Noorderzijlvest zijn de monitoringsresultaten over de periode 1998 t/m 2003 geïnterpreteerd in het kader van de evaluatie van het Lozingenbesluit Open Teelt en Veehouderij (LOTV). De resultaten zijn vergeleken met modelberekeningen voor de jaren 2000 en 2002. Gebruikmakend van omzetcijfers uit 2000 en 2002 zijn een tweetal emissiescenario¿s doorgerekend, die kortweg zijn genoemd: 0% LOTV en 90% LOTV. De maatregelen onder deze scenario¿s zijn als volgt: 2000, 0% LOTV: geen teeltvrije zone / 100% standaard doppen, spuitboomhoogte (75cm boven gewas) 2002, 90% LOTV: 90% teeltvrije zone conform LOTV, 90% driftarme doppen + kantdoppen spuitboomhoogte (max. 50 cm boven gewas) Voor beide jaren zijn alleen de twee belangrijkste emissieroutes gekwantificeerd: drift en laterale uitspoeling. Het rapport beschrijft de synthese van de meetuitkomsten in het licht van de modelberekeningen voor de belangrijkste werkzame stoffen.

In het kader van het project Monitoring kwaliteit groene ruimte (MKGR) is een methode ontwikkeld om de integrale milieukwaliteit in beeld te brengen door middel van één indicator. Voor de ontwikkeling van de milieu-indicator is uitgegaan van de milieuthema's verzuring, vermesting en verspreiding van bestrijdingsmiddelen. Deze variabelen zijn gerelateerd aan kwantificeerbare beleidsdoelen en/of referentiesituaties. De milieu-indicator was tot nu toe alleen uitgewerkt voor de variabelen verzuring, vermesting, en verspreiding van bestrijdingsmiddelen voor de provincie Noord-Brabant. In 2002 zijn deze variabelen landsdekkend uitgewerkt. Dit is gedaan voor de kwaliteit per milieuthema, maar ook voor de indicator voor de (integrale) milieutoestand van de groene ruimte binnen elke gemeente in Nederland. Tevens zijn de belangrijkste tussenresultaten op het niveau van gridcellen weergegeven. De (tussen)resultaten kunnen worden opgeschaald naar regio, provincie en heel Nederland.

Effects of chronic application of a mixture of the insecticides chlorpyrifos and lindane were studied in indoor freshwater microcosms. The exposure concentrations (based on 0, 0.005, 0.01, 0.05, 0.1 and 0.5 times the LC50 of the most sensitive standard test organism for each compound) were kept at a constant level for four weeks. The calculated mean concentrations for chlorpyrifos were found to be almost at their corresponding nominal level during the treatment period. The mean calculated lindane concentrations, however, were found to be 15-40% higher than intended. In the post treatment period both insecticides dissipated fast (t 1/2: chlorpyrifos 9 days, lindane 22 days) from the water phase. The concentrations of the mixture at the highest treatment level corresponded to 0.53 toxic units (TU) for Daphnia magna and 0.61 TU for the most sensitive fish. The decomposition of Populus leaves in litter bags was significantly lower at the three highest insecticide concentrations. The macroinvertebrate community was seriously affected at the three highest treatment levels, with Crustacea and the Chironomidae Corynoneura proving to be the most sensitive groups. Gastropoda and Oligochaeta were relatively insensitive and some taxa (e.g. Valvata piscinalis, juvenile Physa fontinalis, Nemertea and Stylaria lacustris) increased in numbers. The observed effects could be explained from the individual toxicity of the insecticides to the invertebrates, and did not indicate synergistic effects. A second paper (Van den Brink et al., 2002) addresses the effects on other endpoints, as well as the overall risk assessment of the insecticide mixture.

Op basis van modelberekeningen is voor het stroomgebied van de Drentsche Aa nagegaan in hoeverre de invoering van emissiereducerende maatregelen leidt tot vermindering van de driftbelasting van oppervlaktewater met gewasbeschermingsmiddelen. Hierbij zijn de effecten van maatregelen in het kader van het (bodem)beschermingsbeleid alsook van maatregelen in het kader van het Lozingenbesluit Open Teelten en Veehouderij berekend. De (bodem)beschermingsmaatregelen leiden tot een vermindering van de driftbelasting van schouwsloten en hoofdwaterlopen met gemiddeld 46%. Naleving van het Lozingenbesluit leidt tot een reductie van de driftbelasting van kavelsloten met 54%. Voor het stroomgebied van de Drentsche Aa als geheel vermindert de driftbelasting van oppervlaktewater met gewasbeschermingsmiddelen als gevolg van genoemde emissiereducerende maatregelen met 52%

Er is een methode ontwikkeld waarmee oppervlaktewaterkwaliteitsbeheerders de monitoring van bestrijdingsmiddelen in oppervlaktewater kunnen optimaliseren. Binnen een spreadsheetprogramma ALCHEMA zijn gegevens gecombineerd over gewasarealen, type en omvang van gewasbescherming en stofeigenschappen. ALCHEMA is vervolgens gebruikt om voor de vijf waterbeheersgebieden in Noord-Brabant basiskengetallen te genereren die gebruikt kunnen worden voor het optimaliseren van de monitoring in de desbetreffende gebieden.