Search

Döviz kurları ile enflasyon arasındaki ilişki, özellikle Türkiye gibi fiyat istikrarını hedefleyen gelişmekte olan ülke ekonomileri açısından son derece önemli bir faktördür. Söz konusu ilişkinin temelinde, döviz kuru değişikliklerinin dış ticarete konu olan malların ulusal para birimi cinsinden fiyatlarına yansıma derecesini ifade eden döviz kuru geçiş etkisi yatmaktadır. Bu noktadan hareketle, çalışmanın birinci bölümünde döviz piyasasına ilişkin temel kavramlara, döviz kuru sistemlerine ve döviz kurunun belirlenmesine ilişkin yaklaşımlara yer verilmekte; ikinci bölümde döviz kurunun enflasyon üzerine geçiş sürecinin teoride ve uygulamada işleyişi detaylıca ele alınmakta; ve ardından, üçüncü bölümde döviz kurunun ve enflasyon üzerine geçiş sürecinin para politikası üzerindeki etkileri incelenmektedir. Çalışmanın son bölümünde ise, Türkiye'de gözlenen döviz kuru geçiş etkisinin ekonometrik analizi yer almaktadır. The relationship between exchange rates and inflation have an utmost effect especially for developing countries targeting price stability as in the case of Turkey. Exchange rate pass-through refers to the degree to which exchange rate changes are reflected in the destination currency prices of traded goods underlies this relationship. With respect to these issues, the first chapter of the current study includes fundamental concepts related to the foreign exchange market, exchange rate regimes and approaches to the determination of exchange rates. The second chapter focuses upon the processes of exchange rate pass-through on inflation within theory and practice in detail. Followingly the third chapter examines the effects of exchange rate and its pass-through on monetary policy. To conclude, the last chapter comprises the econometric analysis of the exchange rate pass-through in Turkey. 222

Döviz kuru sistemi, bir ülkenin parasının gerçek değerinin belirlenmesinde önemli bir etken olmakla birlikte, ekonomiyi enflasyon, devalüasyon, faiz ve dış ticaret gibi birçok yönden etkilemektedir. Çalışmada, döviz kuru sistemlerinin dış ticaret üzerine etkileri araştırılmaktadır. Türkiye'de tarihsel süreç içerisinde, farklı döviz kuru sistemleri uygulanmakta, belirli dönemlerde, uygulanan döviz kuru sistemleri doğrultusunda, kur ayarlamaları yoluyla, dış ticaret dengesi sağlanmaya çalışılmaktadır. Dış ticaret dengesini sağlamaya yönelik gerçekleştirilen bir devalüasyon, ihracatta kısa dönemli artış yaratmakta, izleyen dönemde ithalattaki artışın devam etmesi sonucu, dış ticaret açıkları tekrar artış göstermektedir. Bu durum, döviz kuru politikalarının tek başına dış ticaret dengesini sağlamada yeterli olmadığını göstermektedir.Çalışmada, dış ticaret dengesinin sağlanmasında, kur politikasının, etkin bir politika aracı olarak kullanılıp, kullanılamayacağı konusunda net bir sonuca ulaşabilmek için, 1980: 01- 2009: 05 dönemine ait aylık veriler kullanılarak, reel efektif döviz kurunun, dış ticaretin bileşenlerinden ihracat ve ithalat ile olan ilişkisi, Engle Granger nedensellik testi ile analiz edilmektedir. Engle Granger nedensellik testi sonuçlarına göre; ihracat ve ithalatın, reel efektif döviz kuru üzerindeki etkisinin, reel efektif döviz kurunun ihracat ve ithalat üzerindeki etkisinden daha güçlü olduğu söylenebilmektedir. Ekonometrik analiz sonucunda ulaşılan sonuçlar da, döviz kuru politikalarının dış ticaret dengesini sağlamada etkin bir şekilde kullanılamayacağını destekler niteliktedir. Konuyla ilgili yerli ve yabancı, birçok çalışmada ulaşılan sonuçların, çalışmada ulaşılan sonuçlarla aynı yönde olduğu görülmektedir. The exchange rate system is an important indication showing the reel value of a country?s currency, moreover it affect the economy by means of inflation, devaluation, interest and foreign trade. In this working, the effects of the exchange rate systems to the foreign trade have been studied. During the historical development process in Turkey, different exchange rate systems have been performed, in some periods the exchange rate adjustments have been used for balancing the foreign trade in accordance with the adopted exchange rate systems. A devaluation made for the purpose of balancing the foreign trade, would cause to an increase in exports in short-term, however due to the increase in imports would continue, the foreign trade gap would increase again. This fact indicates that only exchange rate policies by oneself are not enough for balancing foreign trade.In this working, in order to find out clearly if the exchange rate policies could be used for balancing the foreign trade, or not; the correlation between reel effective exchange rate and the components of foreign trade, will be analyzed according the Causality Test of Engle Granger, basing on the monthly datas belonging to the terms 1980: 01 ? 2009: 05. According the results of the Causality Test of Engle Granger; it could be stated that the effect of export and import on the reel effective exchange rate, is more strong than the effect of the reel effective exchange rate on export and import. The results of Econometric analysis also prove the fact that the exchange rate policies could not be used effectively for balancing the foreign trade. It appear that several local and foreign studies? conclusions are in the same sense as conclusions of hereby study. 182

In a recent survey of European economic growth since 1950, Crafts and Toniolo (2008) conclude that incentive structures are a crucial explanator of comparative growth rates of the economies of east and west Europe. Pre-empting that, a 2006 report on trade performance and policies in Eastern Europe and Central Asia included as one of its key recommendations the need to reduce the mean and variance of the tariff equivalents of trade barriers, and in particular to reduce unilaterally the policy regimes' anti-export bias, especially in countries exporting primary products (Broadman 2006). To progress such reform in Europe's transition economies efficiently and effectively, and to see how recent policies line up with those of the European Union (EU), requires better information on the extent of reform during the past two decades and of current policy influences on incentives within and between sectors. Immediately prior to their transition to market economies, policies in the region greatly distorted producer and consumer incentives, especially for agricultural products. Those distortions have been reduced substantially in several countries, but large variations remain across the region and distortions appear to be growing again in some countries. Now is thus an opportune time to examine how policies affecting agriculture are evolving in this region, including as part of the adjustment to EU accession for ten of the transition economies in the region.

Türkiye'de İmalat Sanayi Sektörü, sanayinin ve ihracatın bel kemiği durumunda olan bir sektördür. İmalat Sanayii Sektörü ihracatında gerçekleşebilecek bir artış, dolaylı yollardan da olsa ülke ekonomisine ve sanayi sektörüne direkt olarak pozitif katkıda bulunacaktır.Bu çalışmada 2001 yılı Şubat ayından itibaren uygulanan Serbest Döviz Kuru Sistemi'nin imalat sanayii ihracatına etkileri VAR Yaklaşımı yoluyla araştırılmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde, döviz kuru, sistem ve politikalarının ihracat üzerine etkilerine değinilmiştir. İkinci bölümde Türkiye'de uygulanmış/uygulanan döviz kuru sistemleri ve imalat sanayii sektörü hakkında genel bilgilere yer verilmiştir. Üçüncü bölümde ampirik analiz kısmında kullanılan yöntemler incelenmiş, son bölümde konu hakkında daha önce yapılmış araştırmalara değinilmiş ve ampirik analiz yapılmıştır.Döviz kuru ihracat üzerinde etkilidir ama tek başına yeterli değildir. Önceki yıllardaki ihracat miktarları, girdi maliyetleri, dış ticarette bulunduğumuz ülkelerle aramızdaki ilişkiler, teknolojik yapımız gibi birçok etken ihracat miktarları üzerinde etkilidir.İmalat sanayii ihracatının artırılması için ihracat firmalarının girdi maliyetleri ve vergilerden kaynaklanan sıkıntılar gibi kimi sıkıntıları giderilmeli, üretimde dünya standartlarında teknoloji kullanılmalı, dünya ekonomisinde önemli yere sahip ürünlere ağırlık verilmeli ve dış ticarette bulunulan ülkelerle siyasi ilişkilerin geliştirilmesine çalışılmalıdır.Anahtar Sözcükler1. Döviz Kuru Sistemi2. Türkiye3. İmalat Sanayii4. İhracat5. VAR Yaklaşımı Manufacturing Industry is the backbone of Industry and Exportation sectors in Turkey. Similarly, an increase in the exportation of Manufacturing directly contributes to the Industry Sector and indirectly affects the national economy positively.This study analyzes the effects of Free Exchange Rate System that fulfilling in February 2001 to manufacturing industry exportion with VAR approach. In the first chapter of this study, the influence of foreign exchange rates and its policies upon exportation are referred. In the second chapter, the effects of foreign exchange systems once applicated or in practice on exportation in Turkey are discussed. In the third chapter, the methods used in the empirical analysis section of the study are examined. In the last chapter, previous studies on the same subject are reffered and empirical analysis of the study are made.Foreign exchange rates are effective on exportation but not enough by itself. A lot of factors like; the amount of exports in previous years, entry costs, the relationship with the countries we traded to and our technological structureare effective upon the amount of export.In order to increase Manufacturing Industry Exportation, the problems of the exportation companies based on entry costs and taxation should be eliminated, the technology applied in prduction should meet world standards, the major products in world economics shold be concentrated and finally, the political relationship with the countries we traded should be improved.Keywords1. Exchange Rate System2. Turkey3. Manufacturing Industry4. Exportation5. VAR Approach 161

Serbest dış ticaret politikalarının uygulandığı ülkelerde döviz kurları ülkelerin dış ticaret politikası araçları içinde önemli bir yere sahiptir. Son yıllarda sermaye ve fiyat hareketleri önem kazanmış ve bu durum ülkelerin dünyayı tek pazar olarak görmelerine sebep olmuştur. Türkiye'nin bu süreci iyi değerlendirmesi ise dış ticaret alanında rekabet gücünü ön plana çıkartan bir ekonomi politikası uygulamasına bağlıdır.Çalışma üç ana bölümden oluşmaktadır. Araştırmanın birinci bölümünde, çeşitli döviz kuru tanımları ve uygulamadaki döviz kuru sistemlerinin özellikleri ortaya konmuştur. Ayrıca, literatürdeki döviz kuru teorileri incelenmiştir. İkinci bölümde Türkiye'de döviz kuru politikalarının dış ticaret üzerine etkisi açıklanmıştır. Araştırmanın üçüncü ve son bölümü Türkiye ekonomisine yöneliktir.Döviz kuru sistem ve politikalarının dış ticaret üzerine etkisi, ülkenin içinde bulunduğu ekonomik şartlara, gelişen teknoloji sayesinde küresel düzeyde oluşan ekonomik ve politik anlamda uluslararası ilişkiler tarafından da belirlenmektedir.Bu konuda yapılan birçok çalışmada döviz kurlarının dış ticaret üzerindeki etkisinin belirsiz ve pek etkili olmadığı sonucuna ulaşmıştır. Döviz kuru politikası tek başına dış ticareti teşvik amacıyla kullanıldığında, uygulanan politika neticesinde beklenilen sonuç alınamaz. Bunun yanında diğer ihracatı teşvik politikaları etkin bir şekilde kullanılmalı ve makro ekonomik anlamda tüm piyasalarda istikrar olmalı, bu piyasaların fonksiyonel işlerliği sağlanmalıdır.Anahtar Kelimeler:1)Döviz Kuru3) Döviz Kuru Politikaları5) Dış Ticaret2)Döviz Kuru Sistemleri4)Marshal- Lerner Koşulu 6) Sınır Testi The exchange rates have an important role in the foreign trade policy tools in the countries where the liberal foreign trade policies have been applied. In the last few years, with the effect of globalism capital and price must on gained importance and this situation caused the countries to see the world on the only market. Turkey?s evaluating this process in a good sense to application of an economical politics that makes the power of competition come into fore in foreign trade of area.The study consist of three main sections. In the first section of the study, the features of exchange rate concept and applied exchange rate regimes are explanied. In addition the exchange rate theories in literature are explained.. In the second section , the relationship between the foreing trade and exchange rate policies is examined ın turkey. The third also the last section is due to the turkey economy.The impact of exchange rate systems and policies on foreign trade is determined by the overall state of the economy of the country, and the international relations in the sense that global economy is affected by advanced technology.Many studies on this particular subject have showed that the impact of exchange rates on foreign trade is either indefinite or ineffective. When only the exchange rate policy is used as a means for promoting the foreign trade the expected outcome cannot be obtained. In addition to such a policy, the other policies which encouraging foreing trade means should be used in concurrence Moreover, stability in macro economic terms has to be prevalent in the markets, and those markets have to be functionalized.Keywords:1)Exchange Rate3) Exchange Rate Policy5) Foreign Trade2)Exchange Rate Systems 4) Marshall- Lerner Condition 6) Bounds Test 190

Döviz kuru politikaları döviz kurlarının belirlenme yöntemini ifade etmekte olup, izlenen kur politikaları çerçevesinde döviz kurunda meydana gelen değişimler yerli paranın değerine, cari işlemler dengesine ve ekonomik istikrara etki etmektedir. Bu çalışmada Şubat 2001'den günümüze uygulanan dalgalı döviz kuru politikasının yerli paraya gerçek değerini kazandırıp kazandıramadığı ve dış ticaret dengesinin yerli paranın değerinden nasıl etkilendiği sorularına cevap aranmıştır. Bu amaçla konuyla ilgili kaynaklar derlenmiş, yerli paranın değerinin tespiti için TCMB'nin 1995 bazlı reel efektif döviz kuru endeksi ÜFE ve TÜFE bazında incelenerek yorumlanmış ve endeks verileri dış ticaret dengesi verileriyle grafiksel olarak ilişkilendirilmiştir. Yapılan bu iktisadi analizle Türkiye'de dalgalı döviz kuru politikasının yerli paraya gerçek değerini kazandırmada başarılı olamadığı ve yerli paradaki değerlenmenin dış ticaret dengesini olumsuz yönde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Exchange rate policies formulate the method of determining exchange rates and the changes in exchange rate within the frame of rate policies influence local currency, current accounts balance and economic stabilization. In this study, the answers for the questions whether fluctuating exchange rate implemented from 2001 up to now has added value to the local currency and how balance of trade is influenced by the value of local currency have been sought. References have been complied for that purpose and real effective exchange rate of Central Bank of the republic of Turkey based on 1995 have been analyzed and commented based upon PPI and CPI so as to determine the value of local currency and index data have been identified with balance of trade data graphically. With this economic analysis, it has been made out that fluctuating exchange rate implemented in Turkey have not succeeded in terms of adding value to the local currency and valuation of local currency have influenced balance of trade in a negative way. 163

Bu çalışmada reel döviz kuruyla dış ticaret arasındaki ilişkiler 1992:1 ? 2009:1 dönemi ele alınarak aylık veriler kullanmak suretiyle VAR modeli , Sınır Testi ve ARDL modeli yardımıyla sınanmıştır. Bulgular; Granger Nedensellik, Etki Tepki, Varyans Ayrıştırma, Sınır Testi sonuçlarına göre yorumlanmıştır. Granger nedensellik testi kısa dönemde %1 ve % 5 önem seviyesinde söz konusu değişkenler arasında bir ilişkiden bahsetmenin mümkün olmadığı % 10 anlam düzeyinde ise değişkenler arasında bir ilişkinin olduğu raporlanmaktadır. Testte, reel döviz kurunda meydana gelen bir gelişmenin dış ticaret hacminde bir değişmeye yol açmadığı raporlanmaktadır. Araştırma bulguları reel döviz kurunun dış ticaret dengesini sağlama anlamında etkin bir fonksiyonunun olmadığına işaret etmektedir. Fakat uzun dönemde hem kointegrasyon analizinden hem de ARDL modelinden elde edilen bulgular değişkenler arasında uzun dönemli ilişkinin olduğu yönünde sinyaller vermektedir., In this study, the relationships among real Exchange rate and trade volume, on a monthly basis over the period 1992:1 to 2009:1 by using VAR modelling. The empirical findings attained from Granger Causality, Variance Decompozition, Impulse ? Response Analysis, Bounds Test and ARDL modelling can be summarized and interpretede as follows; Granger Causality Tests shows that there is no close connection about these variables ın terms of short run and also reported ın the study that; there is no causality from exchage rate changing to trade volume according to the 1% and 5 % importance levels, According to the empirical findings of the study; the real excahange rate has not significiant effect on trade balance. But on the contrary of this state, Cointegration Analysis and Bounds Test has given signs that ın the long run there is causality about these variables.

Bu çalışmamdaki amaç, döviz kuru teorileri, döviz kuru sistemleri ve döviz kuru politikalarının teorik olarak anlatılarak, 2002- 2008 dönemleri arasında uygulanan döviz kuru ve politikalarının İMKB- 100 Endeksine üzerinde etkisini incelemektir. Döviz kurlarında meydana gelen değişimler ve göstermiş olduğu etkiler, özellikle gelişmekte olan ülkelerin derinleşmemiş olan finansal piyasalara ve İMKB'ye etkileri de değişik seviyelerde gerçekleşmektedir. Türkiyede bu dönemde meydana gelen döviz kurundaki değişimlerin ekonomik etkilerinin analiz edildiği modelde basit doğrusal regresyon yöntemi kullanılarak döviz kuru ve politikalarının tek başına İMKB'ye etkisi analiz edilmiştir. Verilerin bu aralıkta seçilmesinin sebebi 1980'lerin başından 2002 yılına kadar geçen sürede kurların Merkez Bankası müdahalesi altında olması, siyasi belirsizlikler, ekonomik istikrarsızlıkların yaşanması, dünyada ve Türkiye'de yaşanılan ekonomik krizlerdir. Analizde tek değişken olarak döviz kuru alınmasının sebebi tek başına döviz kurunun İMKB'yi ne derecede etkileyebileceği ve bunun diğer makro ekonomik faktörler yokken İMKB'yi etkileme gücünü ortaya çıkarmaktır. Bununla birlikte Merkez bankasının uygulamış olduğu serbest kur politikası, döviz kuru fiyatının piyasada arz ve talebe göre oluşmasını sağlamıştır. Yapılan çalışmada, döviz kurlarında meydana gelen değişme ile İMKB arasında zıt yönde ilişki olduğunun ve döviz kurunun tek başına İMKB'ye etkisinin %40 oranında gerçekleştiği sonucu elde edilmiştir. Fakat diğer makro ekonomik değişkenler analizde yokken bu sonuca varılmış olup, diğer makro ekonomik faktörlerle (altın fiyatları, Euro fiyatı, faiz Oranları vb.) birlikte analiz edildiğinde ise döviz kurunun etkisinin daha düşük gerçekleşeceği sonucuna varılmıştır.Anahtar Kelimeler: Döviz, döviz kur ve politikaları, İMKB 100 endeksi üzerine etkisi The purpose in my research is to explain the theories and systems of foreing exchange rate, to tell the policies of them theoretically and by doing this, to analyze the effects of the exchange rate and policies on the Istanbul Stock Exchange-100 (İMKB) index, applied between 2002-2008. The changes in foreign exchange rates and the effetcs, especially financial markets of the developing countries and their effects on shallow Istanbul Stock Exchange are in different levels. The sole effect of exchange rates and their policies on Istanbul Stock Exchange has been analyzed by simple linear regression method in the model where the economical effects of the changes in foreign exchange rates occured in this period in Turkey was analyzed. The reason why the datas have been chosen from this period is that the exchange rates were under Central Bank intervention from the beginnings of 1980s till 2002, the existence of political ambiguities and economic instabilities and the economic crisis in Turkey and in the world. The reason why exchange rate has been taken as the only variable in the analysis is that how exchange rate can affect Istanbul Stock Exchange and what will be its power to affect Istanbul Stock Exchange without other macro economic factors. Besides this, the free rate policy of Central Bank made the price of foreign exchange rates shape according to the supply and demand of the market. It is concluded that there is an inverse correlation between the changes in exchange rates and Istanbul Stock Exchange, the exchange rate?s effect on Istanbul Stock Exchange can be 40% and when it is analyzed by other macro economic factors (gold prices, EUR prices, interes rates etc.), the effect of exchange rate can be lower. 120

The conduct of policy under floating exchange rates is becoming an increasingly important concern for developing countries. The challenge facing the central banks is to contain the volatility of the exchange rate while achieving lowinflation and stimulating output growth. As a complement, the governments must implement sound policies to bring the fiscal and legal environments close to those of the advanced economies so as to enhance long-term economic growth. One recent example of an emerging economy that confronts this challenge is Turkey with a history of high inflation and a collapse of a fixed exchange rate based stabilization program that resulted in a marketforced devaluation. After a review of the literature, this chapter analyzes the developments in the foreign exchange market in Turkey in light of the Central Bank's policies during the floating exchange rate system between February 2001 and November 2003. The results indicate that the Central Bank had been successful in containing volatility and reducing the average inflation rate. However, the accumulated risks in the economy, such as the extreme appreciation of the currency and high real interest rates make the system vulnerable to adverse shocks. © 2009 by Nova Science Publishers, Inc. All rights reserved.

This paper studies the Balassa-Samuelson hypothesis in two areas with strong differences in economic development, sixteen OECD countries and sixteen Latin American economies. Applying panel cointegration and bootstrapping techniques that solve for cross-sectional dependence problems in the data, we find that the second stage of the hypothesis, which relates relative sector prices with the real exchange rate, only holds in the Latin American area. The failure of the latter in the OECD countries as a whole is reflected in departures from PPP in the tradable sectors, and is probably due to segmentation between national tradable markets.

Döviz kuru rejim tercihi uluslararası ekonominin devam eden tartışma konusudur. Sürdürülemez döviz kuru rejimlerinin 1990'lı yıllardaki ekonomik kriz serisinin (Meksika, Güney Doğu Asya, Rusya, Brezilya, Türkiye ve Arjantin) en büyük sebeplerinden biri olarak kabul edilmesi, bu tartışmanın tekrar başlamasına ve güncelliğini korumasına neden olmuştur. Sonuç olarak; farklı döviz kuru rejimlerinin karşılaştırmalı avantajları ve dezavantajları, politika uygulayıcılar ve akademisyenler tarafından tartışılan temel öncelikli sorunlardan biri haline gelmiştir.Bu tartışmadaki önemli bir konu ise döviz kuru rejim niteliğinin ekonomik büyümeyi etkileyip etkilemediğidir. Teorik literatür, kur rejimi tercihinin farklı makro ekonomik finansal değişkenler üzerindeki etkisini inceleyerek bir ekonomi için uygun döviz kuru rejimini saptama girişiminde bulunmuş olmasına rağmen, belirgin bir sonuç ortaya koyamamıştır. Ekonomi teorisinin, hangi döviz kuru rejim modelinin ekonomik büyümeyi teşvik etmek adına daha uygun olduğunu açık bir şekilde belirleyememesinden dolayı bir ülkenin döviz kuru rejimi ve ekonomik büyümesi arasında ampirik bir ilişkinin varlığına dikkate değer bir önem gösterilmiştir.Bu çalışmada ?hangi kur rejiminin daha yüksek reel gelir artış oranı ile ilişkili olduğu konusu?, 1988 sonrası için Türkiye'de benimsenen döviz kuru rejimlerinin fiili olarak sınıflandırılmasına bağlı kalınarak araştırılmıştır. Türkiye'de 1988?2007 periyodu için döviz kuru rejim tercihinin büyüme süreci ve performansı üzerinde gerçekleşen etkisinin En Küçük Kareler Yöntemi (OLS) çerçevesinde Çoklu Regresyon Modeli ve makro verilerin kullanılarak incelendiği bu çalışmada, 2001 sonrası için uygulanan serbest dalgalı kur rejimi ile ekonomik büyüme performansı arasında doğrudan bir ilişkinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Regresyondan sağlanan bulgular, serbest dalgalı kur rejiminin ekonomik büyümeye olumlu açıdan ve doğrudan bir etkide bulunduğunu, fakat bu etkinin çok büyük bir öneme sahip olmadığını sergilemektedir. Analiz, özellikle; Türkiye'de ekonomik büyüme açısından, yönetimli dalgalı ve sürüne parite düzenlemelerine göre serbest dalgalı kur rejimi altında daha iyi performans sağlandığını göstermektedir. The choice of exchange rate regime has been a subject of ongoing debate in international economics. The relative advantages and disadvantages of different exchange rate regimes ise one of the basic priority issues being discussed by policy-makers and academics.An İmportant question in this debate is whether the nature of exchange rate regime influences economic growth. Even though the theoretical literature has attempted to identify the most appropriate exchange rate regime for an economy by examining the effect of regimes choice on various macroeconomic and financial variables, it has not been be able to provide an unambigious conclusion. Because of the economic theory does not clearly identify which kind of exchange rate regime would be more likely to foster economic growth, considerable attention is devoted to the question whether there is an empirical relationship between a country?s exchange rate regime and economic growth.In this study, the question of ?which exchange rate regime is correlated with higher growht rates of real income? is investigated by depending on a de facto classification of exchage rate regimes adopted in Turkey since 1987. In this study which was investigated the ex post impact of exchange rate regimes choices on the growth process and performance for the 1988-2007 period in Turkey by employing Multiple Regression Model within the framework of Least Squares (OLS) Method and macro-data, reached the conclusion that a significant association between freely floating exchange rate regime which put into practice post 2001 and economic growth performance. The evidences which obtained from the regression exhibit that free floating exchange rate regime have an influence positively and directly upon economic growth, but this effect isn?t critically important. In particular, the analysis reveals that Turkey has performed better, in terms of growth rate, under flexible regime according to managed float and crawling pegs arrangements. 192

ÖZETUygulanan kur rejiminin bankacılık sektörü istikrarı üzerine etkisini anlamaya yönelik çalışmalar ise, özellikle gelişmekte olan ülkelerde son dönemlerde yaşanan bankacılık ve para krizlerinin ardından önem kazanmıştır. Ancak son dönemde yapılan çalışmalarda kur rejiminin bankacılık sektörünün istikrarı üzerine etkisi konusunda da belli bir görüş birliğine varılabildiğini söyleyebilmek güçtür. Bu çalışmada uygulanan kur politikalarının bankacılığın gelişimine etkileri hem seçilmiş ülke deneyimleri ışığında hem de Türk bankacılık sektörünün 1996:06-2006:12 dönemine ait aylık serileri kullanılarak ampirik olarak sınanmıştır. Çalışma, uygulanan kur politikalarının bankacılık sektörü üzerine etkisini, banka bilançosunun en önemli iki kalemi olan mevduat (pasif) ve krediler (aktif) arasındaki kur uyumunu ne yönde etkilediği bağlamında incelemiştir. Çalışmadan ulaşılan sonuca gore, Türkiye’de 2001 yılında dalgalı kur rejimine geçilmesinden sonraki süreçte bankacılık sektörü yabancı kredilerin oranındaki düşüş yabancı para mevduattaki düşüşe göre daha keskin olmuş; bu ise bilançonun en önemli iki kalemi olan kredi ve mevduat kur uyumunu olumsuz yönde etkilemiş ve bilanço içi açık pozisyonu artırıcı yönde etki etmiştir. Bu gelişme dalgalı kurun hane halkı ve şirketlerin risk algılamalarını yükselttiği ve bunun sonucunda bu kesimlerin yabancı para cinsi varlık ve yükümlülüklerini yönetmekte görece daha ihtiyatlı davrandıklarını bunun yansıması olarak da bankaların yabancı para kredi mevduat uyumunun olumsuz etkilendiği savını desteklemektedir. Bu çalışmada ulaşılan sonuçlar her ne kadar bankaların toplam aktifleri ve pasifleri arasındaki kur uyumu hakkında yapılmamış ve bu konuda bir iddiada bulunmamışsa da, banka bilançosunun en önemli iki kalemi olan mevduat (pasif) ve krediler (aktif) arasındaki uyumun dalgalı kur rejimi uygulanması nedeniyle bozulabileceği yönünde çıkarımda bulunmaktadır. Anahtar Kelimeler: Türkiye, Türkiye’de Kur Politikası, Türk Bankacılık Sektörü, Dalgalı Kur, Dolarizasyon, Uluslararası Para Sistemleri, Kur Rejimleri, Kur Hareketleri TeorisiABSTRACTA vast literature has developed in recent years attempting to understand the impact of exchange rate regimes on the stability of banking sector, particularly following the banking and financial crises in the developing countries. However, it appears that these studies fail to reach a consensus on the impact of the exchange rate regime on the stability of the banking sector.This thesis aims to gauge the impact of exchange rate regime on the development of banking sector, in view of the selected country experiences and by empirically investigating the Turkish banking sector’s monthly data over a certain period (1996:06-2006:12). This study has investigated the exchange rate regime’s impact on banking sector, only in the context of the currency mismatches between deposits (liability) and credits (assets) of the banking sector, which are the two major items of the banking sector’s balance sheet. Since Turkey’s implementation of floating exchange rate regime in 2001, the share of fx denominated loans and fx denominated deposits in total loans and deposits have declined in the Turkish banking sector. However, the decline in the share of fx denominated loans have been sharper than the decline in share of fx denominated deposits, thereby increasing the currency mismatches in the context of loans and credits of the banking industry. This development appears to be due to households and firms’ increased risk awareness under the floating exchange rate regime and their more cautious approach in managing their assets and liabilities. Accordingly, the banking sector’s currency mismatches between loans and deposits could be worsened under the floating exchange rate regime, as households and firms become more aware of the risks under the floating regimes. Key words: Turkey, Exchange Rate Regime in Turkey, Turkish Banking, Floating Exchange Rate Regime, Dollarization, International Monetary System, Exchange Rate Regimes, Exchange Rate Theories

Macroeconomic "fundamentals" are a most relevant variable for economic development. However, there is wide misunderstanding about which are the "sound macroeconomic fundamentals," contributing to sustained economic growth. The approach in fashion in the mainstream world and international finance institutions (IFIs) emphasizes macroeconomic balances of two pillars: low inflation and fiscal balances. The author calls it financieristic macroeconomic balances. Additionally, a frequent assertion in the conventional literature is that an open capital account contributes to impose macroeconomic discipline in emerging economies (EEs). There is strong evidence that financieristic balances have not provided a macroeconomic environment contributing to sustained growth. A third pillar must be added, linked to the productive side of the economy. The behavior of aggregate demand, at levels consistent with potential gross domestic product (GDP), is a crucial part of a third pillar for real macroeconomic balances, which has frequently failed in neoliberal experiences. Similarly crucial parts are well-aligned macro-prices, like interest and exchange rates. Frequently, these prices and aggregate demand have behaved as outliers, as reflected in economies working either well below potential GDP (the most frequent result), or overheated, with a booming aggregate demand and a large external deficit. This paper analyses alternative macroeconomic environments faced by firms and workers in the productive side of the economy (the producers of GDP), and the interrelationship between financial and real variables. The author analyzes alternative structural countercyclical fiscal policies, intermediate exchange rate policies, and capital account approaches.

This research analyzes the Brazilian exchange rate system and the exchange rate interventions after flexible exchange rate system implementation in 1999, and have like base the "fear of floating" approach, the exchange rate interventions theory and of the fact exchange rate classification. The evidences found for Brazil suggest that the exchange rate interventions illustrate objectives of the exchange rate debt reduction and do not follow the "fear of floating objectives". In the others empirical tests find a weak short run relation between exchange rate and domestic interest rate, exchange rate backups, domestic inflation and public debt in proportion to the GDP, and a strong short run relation between exchange rate and country risk, indicating that the movements of the exchange rate do not affect heavy the variables of the "fear of floating" and that do not believe that the country suffer from that problem. Confirming that idea, finds that of the fact exchange rate system is compatible with the jure exchange rate system, despite it find low exchange rate flexibility. Esta pesquisa analisa o sistema cambial brasileiro e as intervenções cambiais após a implementação do sistema cambial flexível em 1999 e tem como base a abordagem do medo de flutuar , a teoria de intervenções cambiais e a classificação de sistemas cambiais de facto. As evidências encontradas para o Brasil sugerem que as intervenções cambiais ilustram objetivos de redução da dívida cambial e não seguem os objetivos da abordagem do medo de flutuar . Em outros testes empíricos encontra-se uma fraca relação de curto prazo entre taxa de câmbio e taxa de juros domésticos, reservas cambiais, inflação doméstica e dívida pública em proporção ao PIB, e uma forte relação de curto prazo entre taxa de câmbio e risco país, indicando que os movimentos da taxa de câmbio não afetam pesadamente as variáveis da abordagem do medo de flutuar e que, portanto, não há razões para crer que o país sofra desse problema. Confirmando essa idéia, encontra-se que o sistema cambial de facto é compatível com o sistema cambial de jure, apesar de encontrar-se uma baixa flexibilidade cambial. Mestre em Economia

Using daily data for a select set of four Asian exchange rates, namely the Hong Kong dollar, the Singapore dollar, the Taiwan dollar and the Thailand baht, from October 1985 to October 2002, we apply principal components analysis and the O-GARCH model to describe the evolution and persistence in the correlations over time. We also estimate 2-, 3- and 4-variable multivariate GARCH models, without imposing the assumption of constant correlations, to investigate volatility interaction amongst the currencies. To allow for fat tails in the distributions of exchange rate changes, we use the multivariate student-t distribution in maximising our log-likelihood functions. Our results indicate the possibility of designing an Asian exchange rate system involving a number of the region’s currencies.

This paper analyzes institutional arrangements for exchange rate systems and reviews what we know. It looks at the foreign exchange market, different balance of payment situations in which countries find themselves and the necessary exchange rate adjustments. It studies the options that are available to countries in choosing their exchange rate system (type of nominal anchor, nominal anchor versus real target and the degree of sovereignty to be given up) and reviews the historical experience for multilateral options. The actual system is a fragile low-inflation central bank dominated arrangement. Options for the future rest on quite a few idealistic ideas. In addition to choosing the exchange rate system, adopting the right exchange rate is also addressed.

ÖZET2000 SONRASI TAKİP EDİLEN DÖVİZ KURU POLİTİKALARININ DIŞ TİCARET ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİN İNCELENMESİ Dünyanın ekonomik anlamda küreselleşmesi, uluslararası ticaret sisteminin önemini günden güne artırmaktadır. Bazı ülkeler bu durumdan yararlanarak zenginleştirirken, bazı ülkeler dış ticaret açıkları vermek suretiyle krizlere girmektedir. Bu nedenle dış ticaretin en önemli parametrelerinden olan döviz kuru sisteminin seçimi, ülkeler açısından büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı, 2000 yılı sonrası IMF’nin desteklediği istikrar programlarında uygulanan döviz kuru sistemlerinin, Türk dış ticaretine ve ödemeler dengesine etkilerini incelemektir. Bu süreçte uygulanan “Kontrollü Sabit Kur Sistemi” ve “Dalgalı Kur Sistemi” anketli saha çalışmasıyla değerlendirilmiştir. Firmaların geneli “Kontrollü Sabit Kur Sistemini” uluslararası ticarette döviz fiyatında belirsizliği kaldırdığından, rekabet edebilir fiyatlandırmayı daha rahat yapabildiklerini ifade etmişlerdir. Ancak, 2001 krizi ile sonuçlanan döviz kuru politikasına güvensizliklerini ortaya koymuşlardır. Türk ekonomisinde halen uygulanmakta olan “Dalgalı Kur Sistemi” içinse, sürecin henüz krizle sonuçlanmaması nedeniyle memnuniyetlerini belirtmelerine karşın, Mayıs 2006’daki dövizdeki ani çıkış ve inişin kendilerini endişelendirdiğine dair cevaplar vermişlerdir. Diğer yandan ihracatçının aleyhine, ithalatçının lehine olan uzun dönemli döviz fiyatlarının cari açığı tarihi seviyelere çıkarması, firmaların zihinlerinde bir soru işareti olarak durmaktadır. Yapılan çalışma neticesinde döviz kuru sisteminin seçimiyle, dış ticaret hacmindeki değişim ve gelişimler arasında doğrudan ilişkinin olduğu sonucuna varılmıştır. ABSTRACTSTUDY OF CURRENCY POLICIES ON FOREIGN TRADE AFTER 2000 IN TURKEYEconomic golabalization of the world increases the importance ofinternational trade system day by day. While some countries benefit fromthis situation, many of them come accross with crisis by giving tradedeficits. Therefore, selection of currency system, one of the mainparameters of foreign trade, has great importance for countries. The mainobjective of this study is to investigate effects of currency systemsapplied in Turkey sincer 2000 in austerity programmes supported by IMF onTurkish foreign trade and balance of payments. This study has been evaluatedby the area surveys by taking into consideration ‘Controlled Fixed CurrencyRate System’ and ‘Floated Currency Rate System’ which are applied in Turkeyduring that term. Most of the companies expressed that they offer challenging and effectivepricing as the ‘Controlled Fixed Currency Rate System’ removed incertaintyon currency rates in international trade. But, they also expressed that theycould not trust on currency policy that resulted with economic crisis in2001. As regards on currently applied ‘Floated Currency Rate System’, theyexpressed their approval because of non-existence of an economic crisisuntil now. But they also stressed their worries after fluctuations inmarkets in May 2006. On the other hand, long-term currency rates which arein favor of importers and contrary of exporters triggered current deficitand raised questions in the eyes of companies. In this study, it isconcluded that there is a direct relation between currency rate system andforeign trade volume.

Using weekly observations on 9 Asian currencies from November 1976 to December 2003, we re-examine the evidence of an emerging yen block in North and Southeast Asia. In contrast to previous research that assumes instantaneous adjustment of exchange rates by the region’s Central Banks to variations in the world’s main global currencies, we use a dynamic general-to-specific Newey-West estimation strategy that allows gradual adjustment and calculation of both short and long run equilibrium responses. We find that there is no de facto yen block, but although the US dollar remains dominant throughout the region, the yen’s influence is rising amongst a subset of the currencies since the early 1990s. Irish Research Council for the Humanities and Social Sciences; Anglo Irish Bank

Although most CIS and East Asian countries are de jure classified as free floaters, they de facto pursue (tight) dollar pegs. This paper emphasizes dollar denomination of short-term and long-term payment flows as reasons for exchange rate stabilization. Based on the analysis of "competitive depreciations" and "competitive appreciations" among the CIS and East Asian currencies it is argued that the adherence to a common external anchor currency enhances macroeconomic stability. Finally, the potential of euro and ruble (CIS) as well as yen and yuan (East Asia) to challenge the dollar as anchor currencies in the respective regions is explored.

We examine the evidence of an emerging yen block in North and Southeast Asia using up to 27 years of weekly data on 9 bilateral yen exchange rates. The exchange rate returns are modelled in response to variations in their US dollar, German mark, and UK pound effective counterparts using a general-to-specific dynamic estimation strategy. We also investigate the pattern of regional trade integration over time. The results suggest increasing intra-regional trade integration, particularly regarding Japanese trade integration with the region. They also indicate the decreasing influence of the US dollar in terms of magnitude, the German mark in terms of scope and the UK pound in terms of both magnitude and scope with respect to exchange rate determination in the region. These findings are consistent with an emerging yen influence although not a defacto yen block.

This paper examines political, institutional and economic determinants of exchange rate performance in less developed countries in the 1990s. It models exchange rate depreciations as two separate processes, firstly a process determining whether a currency is devalued and secondly a process determining the size of devaluation. The paper utilizes the most recent political and institutional data as well as a new index of central bank governor turnover in the 1990s to examine the relative importance of political and economic factors. While institutional and political factors dominate the probability of devaluation, the size of devaluations is mainly governed by economic factors.

Bu çalışmanın amacı, Türkiye'nin 2000 yılındaki istikrar arayışını ve sonrasında yaşanan krizleri, daha önceden benzer krizler yaşamış ülke örneklerinden elde edilen bulgular ışığında ve istikrar programlarının kuramsal çerçevesi içerisinde özelikle döviz kuru sistemleri açısından değerlendirmek ve ampirik olarak incelemektir. Yaşanan krizlerle sürünen parite sistemini arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla probit model kullanılmıştır. Bu amaçla oluşturulan regresyonda, sabit kur gölge değişkenin de içerisinde yer aldığı toplam 12 makro ekonomik ve finansal değişkene yer verilmiştir. Yapılan ekonometrik testler sonucunda cari açık/GSYİH, ithalat/döviz rezervi, kısa vadeli dış borç/döviz rezervi, M2/döviz rezervi, bankacılık kesimi dış yükümlülükleri büyüme oram, portföy yatırımları/GSYÎH ve diğer yatırımlar/GSYİH oranıyla kriz arasında bir ilişkinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, sabit kur kukla değişkeni de anlamlı ve kriz ile pozitif yönde ilişkili çıkmıştır. Diğer bir ifadeyle, 2000 yılında döviz kurunun sabitlenmesi, söz konusu dönemde kriz olasılığım artıran önemli bir unsur olduğu sonucuna varılmıştır. This paper aims to empirically examine and evaluate Turkey's search for stability in year 2000 and consequent crises especially in terms of exchange rate systems within the theoretical framework of stabilization programs and evidence gathered from other countries that have experienced similar crises. In order to identify the relation between the crises in question and the crawling peg system, a probit model is estimated. The regression model prepared for this purpose includes a total of 12 macroeconomic and financial variables, one of which is a dummy variable representing the pegged exchange rate system. The conducted tests have shown that current account deficit/GDP, import/foreign exchange reserves, short term foreign debt/foreign exchange reserves, M2/foreign exchange reserve, growth rate of foreign liabilities of banking sector, portfolio investment/GDP and other investment/GDP ratios and occurred crises are related. The crawling peg system dummy variable is found to be positively related to occurrence of crises. In other words, pegging of the exchange rate in 2000 is an important factor that increases the possibility of crisis in the same time period. 166

97

ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZİ TÜRKİYE'DE UYGULANAN DOVIZ KURU SİSTEMLERİNİN MAKROEKONOMİK ETKİLERİ Mehtap KARAYAZI KSÜ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANABİLİM DALI DANIŞMAN: Yrd. Doç. Dr. Sami TABAN Yıl: 2004, Sayfa: 98 Jüri: Yrd.Doç. Dr. Sami TABAN Yrd.Doç. Dr. Muhsin KAR Yrd. Doç. Dr. İsmail BAKAN Döviz kuru sistemleri, gelişmekte olan ülkelerin çoğunda görülen kur krizlerini takiben literatürde sık olarak tartışılan konularından birisini oluşturmuştur. 1990'lı yıllarda Meksika'da, Güney Asya'da, Rusya'da, Arjantin'de, Brezilya'da ve Türkiye'de uygulanan kur rejimleri, bu ülkelerin yaşadıkları ekonomik krizlerde önemli bir rol oynamıştır. Bu konu ile ilgili literatüre bakıldığında bütün ülkeler için uygun olan tek bir döviz kuru rejiminin olmadığı anlaşılmıştır. Bir ülkede uygulanan döviz kuru rejiminin, ülkenin ekonomik ve siyasal yapısı ile uluslararası ticaretteki gelişmelere göre değişiklik göstereceği görülmüştür. 1970'li yıllarda uluslararası parasal sistemde meydana gelen değişikliklerden sonra bir çok ülke sabit kur rejiminden daha esnek bir rejime kaymışlar ve bu anlamda Türkiye'de bir istisna oluşturmamıştır. Türkiye'de 24 Ocak 1980'de uygulamaya konulan istikrar programı döviz kurunun nasıl olması gerektiği konusunda önemli değişiklikler getirmiş ve sabit bir kur uygulaması yerine daha esnek bir kur benimsenmiştir. O günden beri, uygulanan döviz kuru kontrollü kur yönetiminden esnek kur sistemine doğru kaymış ve son olarak Şubat 2001 krizinden sonra resmen esnek kur sistemi uygulanmaya başlanmıştır. Literatürde uygulanan, kur sisteminin makroekonomik yapı ve büyüme üzerinde etkilerinin olduğu tartışılmaktadır. Bu tezin amacı, döviz kuru rejimlerini teorik olarak ve Türkiye'deki uygulamasını tanıtmak ve makroekonomik değişkenler üzerindeki etkilerini incelemektir. Anahtar Kelimeler: Döviz Kuru Sistemleri, Sabit Kur, Esnek Kur, Dış Ticaret, Enflasyon, Büyüme, Ekonomik İstikrar, Türkiye. ABSTRACT MA Thesis THE MACROECONOMIC EFFECTS OF THE EXCHANGE RATE SYSTEMS IN TURKEY Mehtap KARAYAZI DEPARTMENT OF ECONOMICS INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCE UNIVERSITY OF KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM SUPERVISOR: Assist. Prof. Dr. Sami TABAN Year: 2004, Pages: 98 July: Assist. Prof. Dr. Sami TABAN Assist. Prof. Dr. Muhsin KAR Assist. Prof. Dr. Ismail BAKAN The exchange rate systems, following the several currency crisis seen in the most of the developing economies, have been one of the hotly debated subject in the literature. The regime of exchange rate implemented in Mexico, East Asia, Russia, Argentina, Brazil and Turkey had played an important role in the crisis which all of these economies witnessed in the second half of 1990s. As far as literature is concerned, there is not any single exchange rate regime which is appropriate for all countries. It has been seen that the system of exchange rate in a country may change according to the developments in the international trade and economic and political structure. After the developments seen in the international monetary system in the 1970s, many countries had shifted from the fixed exchange rate system to a more flexible one and Turkey was not an exception in this term. In Turkey, the stabilization program, started to be implemented in 24 January 1980, brought in a major change in the regime of exchange rate and, instead of a fixed exchange rate, a more flexible system had been adopted in paralel to the developments in the world. Since then the regime of exchange rate had shifted from the managed exchange rate to flexible rate and finally a flexible rate have been officially put in force after the financial crisis in February 2001. It is argued in the literature that the regime of exchange rate especially in the developing countries have some impacts on the macroeconomic stability and economic growth. The aim of this thesis is to introduce the exchange rate systems developed in the theory and implemented in Turkey, and to assess the impacts of exchange rate on the macroeconomic variables. Keywords: Exchnage Rate Systems, Fixed Exchange Rate, Flexible Exchnage Rate, Foreign Trade, Inflation, Economic Growth, Economic Stability, Turkey. II 108

oz YUMUŞAK GEÇİŞLİ OTOREGRESSİF MODELLER: TÜRKİYE ENFLASYONU VE DÖVİZ KURU ÜZERİNE BİR UYGULAMA YILDIRIM, Dilem Yüksek Lisans Tezi, İktisat Anabilim Dalı Tez Yöneticisi: Doç. Dr. Nadir ÖCAL Aralık 2004, 85 sayfa Son yıllarda gelişmekte olan ampirik yazm, makroekonomik değişkenlerin dinamiğini oluşturan mekanizmanın asimetrik olabileceğini göstermektedir. Bu ampirik bulgulardan esinlenerek, bu tez yumuşak geçişli otoregresif modelleri kullanarak Türkiye'nin enflasyon ve nominal döviz kurları verilerindeki olası asimetrik dinamiği araştırmaktadır. Tahmin sonuçları, analiz edilen değişkenlerin güçlü doğrusal olmayan yapılar içerdiğim ve bu yapıların yumuşak geçişli otoregresif (STAR) modellerle modellenebileceğini göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Yumuşak geçişli otoregresif (STAR) modeller, Enflasyon, Nominal döviz kuru, Asimetri, Doğrusalsızlık. ABSTRACT STAR MODELS: AN APPLICATION TO TURKISH INFLATION AND EXCHANGE RATES YILDIRIM, Düem M.S. in Economics Supervisor: Associate Prof. Dr. Nadir ÖCAL December 2004, 85 pages The recent empirical literature has shown that the dynamic generating mechanism of macroeconomic variables can be asymmetric. Inspiring from these empirical results, this thesis uses a class of nonlinear models called smooth transition autoregressive models to investigate possible asymmetric dynamics in inflation and nominal exchange rate series of Turkey. Estimation results imply that variables under consideration contain strong nonlinearities and these can be modeled by STAR models. Key Words: Smooth transition autoregressive (STAR) model, Inflation, Nominal exchange rate, Asymmetry, Nonlinearity. IV 96

öz Döviz krizleri geçmiş dönemlerden günümüze kadar sürekli gündemde kalan bir konu olmuştur. Altın standartının geçerli olduğu 1800'lü yılların son dönemlerinden günümüze kadar pek çok ülkede döviz krizi yaşanmıştır. Yaşanan bu döviz krizlerinin tümü aynı nedenden kaynaklanmamıştır. Bu yüzden döviz krizleri birinci, ikinci ve üçüncü nesil modeller şeklinde bir sınıflandırmaya tabi tutulmuştur.Bu modellerin her biri döviz krizinin çıkış nedenlerini farklı faktörlerle açıklamaktadır.llk olarak geliştirilen birinci nesil modeller 1992 ERM krizini açıklayamadığı için ikinci nesil modellere ihtiyaç doğurmuştur.1997 Doğu Asya krizini açıklayamayan birinci ve ikinci nesil modeller de üçüncü nesil modellerin ortaya atılmasına neden olmuştur. Bu üç model birbirini reddetmemektedir.Sadece çıkış nedenleri farklı olan döviz krizlerini açıklamakta yetersiz oldukları için ikinci ve daha sonrada üçüncü nesil modellere gereksinim duyulmuştur. Çalışmamızın amacı Türkiye'de yaşanan 1994 ve 2001 krizlerinin birinci, ikinci ve üçüncü nesil modeller çerçevesinde değerlendirilmesidir.Böylece 1994 ve 2001 krizlerinin nedenleri araştınlırak bu krizlerin döviz krizi modellerinden hangisiyle açıklanacağını tespit edilmiştir.Ekonometrik çalışmada logit modeli kullanılarak krizde ön plana çıkan faktörlerin etkileri araştınlmıştır.Sonuç olarak 1994 krizi döviz krizi modelleriyle açıklanmazken, 2001 krizi ikinci ve üçüncü nesil modellerle açıklanabilmektedir. ABSTRACT Exchange rate crisis has been a hot topic in the economic agenda. Exchange rate crisis are experienced by many countries since late 1800, when the gold standard is widely accepted, until today. There has not been the same source for all of these crisis. Therefore, exchange rate crisis are categorized as first, second and third generation models. Each of these models explains the cause of the crisis by different factors. Since the first generation models failed in explaining 1992 ERM crisis, the demand for second generation models arised. The first and second generation models, which could not provide explanation for 1997 East Asian crisis led to third generation model. Although these three models are not denying each other, second and third generation models are needed to explain crisis with different triggering factors. The purpose of our study is to evaluate 1994 and 2001 crisis experienced in Turkey within the framework of the first, second and third generation models. Thus the reasons of 1994 and 2001 crisis are investigated and the models which provide insight to the crisis are determined. Logit model is used in the econometric study to identify the major factor in the crisis. As a result, while the analyzed 1994 crisis can be explained by the exchange rate crisis models, 2001 crisis can be explained by second and third generation models. öz Döviz krizleri geçmiş dönemlerden günümüze kadar sürekli gündemde kalan bir konu olmuştur. Altın standartının geçerli olduğu 1800'lü yılların son dönemlerinden günümüze kadar pek çok ülkede döviz krizi yaşanmıştır. Yaşanan bu döviz krizlerinin tümü aynı nedenden kaynaklanmamıştır. Bu yüzden döviz krizleri birinci, ikinci ve üçüncü nesil modeller şeklinde bir sınıflandırmaya tabi tutulmuştur.Bu modellerin her biri döviz krizinin çıkış nedenlerini farklı faktörlerle açıklamaktadır.llk olarak geliştirilen birinci nesil modeller 1992 ERM krizini açıklayamadığı için ikinci nesil modellere ihtiyaç doğurmuştur.1997 Doğu Asya krizini açıklayamayan birinci ve ikinci nesil modeller de üçüncü nesil modellerin ortaya atılmasına neden olmuştur. Bu üç model birbirini reddetmemektedir.Sadece çıkış nedenleri farklı olan döviz krizlerini açıklamakta yetersiz oldukları için ikinci ve daha sonrada üçüncü nesil modellere gereksinim duyulmuştur. Çalışmamızın amacı Türkiye'de yaşanan 1994 ve 2001 krizlerinin birinci, ikinci ve üçüncü nesil modeller çerçevesinde değerlendirilmesidir.Böylece 1994 ve 2001 krizlerinin nedenleri araştınlırak bu krizlerin döviz krizi modellerinden hangisiyle açıklanacağını tespit edilmiştir.Ekonometrik çalışmada logit modeli kullanılarak krizde ön plana çıkan faktörlerin etkileri araştınlmıştır.Sonuç olarak 1994 krizi döviz krizi modelleriyle açıklanmazken, 2001 krizi ikinci ve üçüncü nesil modellerle açıklanabilmektedir. ABSTRACT Exchange rate crisis has been a hot topic in the economic agenda. Exchange rate crisis are experienced by many countries since late 1800, when the gold standard is widely accepted, until today. There has not been the same source for all of these crisis. Therefore, exchange rate crisis are categorized as first, second and third generation models. Each of these models explains the cause of the crisis by different factors. Since the first generation models failed in explaining 1992 ERM crisis, the demand for second generation models arised. The first and second generation models, which could not provide explanation for 1997 East Asian crisis led to third generation model. Although these three models are not denying each other, second and third generation models are needed to explain crisis with different triggering factors. The purpose of our study is to evaluate 1994 and 2001 crisis experienced in Turkey within the framework of the first, second and third generation models. Thus the reasons of 1994 and 2001 crisis are investigated and the models which provide insight to the crisis are determined. Logit model is used in the econometric study to identify the major factor in the crisis. As a result, while the analyzed 1994 crisis can be explained by the exchange rate crisis models, 2001 crisis can be explained by second and third generation models. 232

ÖZET Bu tezin amacı istikrar politikaları ile döviz kuru sistemleri arasındaki bağın araştırılmasıdır. İlk olarak konu ile ilgili temel kavramlara değinilmiştir. Daha sonra esnek ve sabit kurların istikrara etkileri ele alınmıştır. Teorik inceleme bölümünde para politikası, maliye politikası ve temel ekonomik göstergelerin ekonomiye etkileri sırasıyla işlenmiştir. En son bölümde ise ülke örnekleri vardır. Arjantin ve Bulgaristan'da para kurulu, Meksika ve İsrail'de enflasyon hedeflemesi ve Türkiye'de son beş yıldaki gelişmeler istikrar politikaları bağlamında ele alınmıştır. Günümüzde kur bandı uygulamalarının önemi azalmakta olduğu için bu konu ile ilgili teorik konulara girilmemiştir. Fakat ülke örnekleri içinde, kısa da olsa kur bantlarının etkileri görülebilir. Döviz kurlarında temel olarak ikili bir ayrım vardır. Bunlardan biri sabit kurlar diğeri esnek kurlardır. Çalışmada sabit kurlarda para kurulu ve esnek kurlarda enflasyon hedeflemesi uygulamalarına öncelik verilmiştir. Gelişmekte olan ve gelişmiş ülkelerde para kurulu tipi uygulamaların modası geçmiştir. Kurala bağlı kur sistemleri çoğunlukla küçük ve dış ticaretinin büyük kısmını tek ticaret ortağı ile yapan ülkelerde uygulanmaktadır. Büyük ekonomilerde ise enflasyon hedeflemesi tipi uygulamalar tercih edilmektedir. Gelişmiş ülkelerin çoğunda enflasyon problemi çözülmüştür. Fakat yeni problemler yaklaşmaktadır. Bunlardan en önemlilerinin işsizlik ve gelir dağılımı olduğu kanaatine ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Döviz kuru, istikrar politikası, enflasyon hedeflemesi, para kurulu, optimum para sahaları. ıx ABSTRACT This paper takes a brief look at the relationship between stabilization policies and the exchange rate systems. First of all basic concepts about the subject was mentioned. Then effects of fixed and flexible exchange rates were taken into account. In the theoretical research phase monetary policy, fiscal policy and main economic indicators were studied respectively. At the last part of the paper, country experiences were investigated. Currency boards of Argentina and Bulgaria, inflation targets of Mexico and Israel and Turkey's performance in the last five years were examined. Because of decreasing importance of the exchange rate bands, this kind of regimes were not searched theoretically. But some examples of the exchange rate bands can be seen in country experiences briefly. There is a dual seperation in the area of exchange rate regimes. One of them is the fixed rates and the other is flexible. In this study currency boards on the fixed side and the inflation targeting on the flexible side were preceded. In developed and developing countries, currency board type monetary policies are out of fashion. Rule-based exchange rate systems are mostly applied in the small open economies who trades with one dominant trade partner. Big economies are prefering inflation targets. In most of the developed countries inflation problem was solved. But new problems are about to come. This paper draws a conclusion that main problems will be unemployment and income distribution in the near future. Keywords: Exchange rate, stabilizaiton policy, inflation targeting, currency board, optimum currency areas 129

11 DÖVİZ KURU SİSTEMLERİ VE İSTİKRAR POLİTİKALARI ÇERÇEVESİNDE 1980 SONRASI TÜRKİYE'DE UYGULANAN DÖVİZ KURU POLİTİKALARI ÖZET Döviz kuru bir birim yabancı paranın ulusal para cinsinden fiyatı olarak tanımlanır. Döviz kuru bir ülkenin fiyat-maliyet yapısını diğer ülkelerin fiyat-maliyet yapılan ile ilişkilendiren bir ölçüdür. Bunun yanında, döviz kuru ülke içinde de çeşitli piyasalar arasında etkileşimi sağlayan bir araçtır. Döviz kuru politikası tercihi, çoğu kez ülkelerin bireysel kararlan yarımda uluslararası para sistemlerinin yönlendirmesine göre de oluşmaktadır. IMF ve Dünya Bankası gibi uluslararası ekonomik kuruluşlar, özellikle gelişmekte olan ülkeler için, istikrar programlan çerçevesinde farklı zamanlarda farklı döviz kuru politikaları önermektedirler. Türkiye Ekonomisinde 24 OCAK 1980 bir dönüm noktasıdır. Bu tarihten itibaren, bazı dönemler dışında, esnek döviz kuru temel kur politikası tercihi olmuştur. Bununla birlikte, zaman içersinde bir çok istikrar politikaları hazırlanmış ve uygulanmıştır. Özellikle, döviz çapasının temel politika araçlarından biri olarak ön plana çıktığı programlar zaman içerisinde yaygın olarak uygulanmıştırlar. Türkiye'de 1999 yılında hazırlanan istikrar programında da para politikası hedef değişkeni olarak olarak döviz kuru seçilmiştir. Ancak bu istikrar programı istenilen sonuca ulaşamamışta. Bunun üzerine 2001 yılında Güçlü Ekonomiye Geçiş programı hazırlanarak döviz kuru politikası değiştirilmiştir. Bu yeni istikrar programının kur politikası tercihi ise esnek döviz kuru olmuştur. Anahtar Kelimeler 1. Döviz Kuru 4. istikrar Politikaları 2. Döviz Kuru Sistemleri 5. Serbest Döviz Kuru Sistemi 3. Döviz Kuru Politikaları 6. Sabit Döviz Kum Sistemi Ill EXCHANGE RATE SYSTEMS AND EXCHANGE RATE POLICIES APPLIED TO THE RANGE OF STABILITY POLICIES AFTER 1980'S IN TURKEY SUMMARY Exchange rate is defined as the price of a unit of foreign currency in terms of domestic currency. Exchange rate is a means of linking the price-cost structure of an economy to that of its trade partners. Furthermore, it is a tool of establishing the connection between different markets in a country. The choice of exchange rate policy depends not only on the policy preferences a country have in accordance with its policy targets but also on the prevailing international monetary system. International economic organizations such as the IMF and the World Bank offer different exchange rate policies at different times to the developing countries as the essential parts of their stabilization programs. January 24, 1980 was a turning point for the Turkish Economy. Since that date, except for some sub-periods, flexible exchange rate has been the preferred exchange rate policy. However, in time, many stabilization programs have been implemented. Specifically, the programs in which the exchange rate was used as an anchor have widely been implemented. In Turkey, in the stabilization program prepared in 1999, the target variable for the monetary policy was also exchange rate. However, that stabilization program was not successful in reaching its goals. Therefore, in 2001 a new stabilization program was prepared and put into implementation. The exchange rate policy preferred in this recent stabilization program, on the other hand, is flexible exchange rates. Keywords 1. Exchange rate 4. Stability Programs 2. Exchange rate systems 5.Freely Fluctuating Exchange Rate System 3. Exchange rate policies 6. Fixed Exchange Rate System 98

öz Bu çalışmada, merkez bankalarının nihai hedefi olan fiyat istikrarının sağlanması için uygulanan politikalar incelenmektedir. Gerek ulusal gerekse uluslararası piyasalarda yaşamları, son dönemlerdeki ekonomik krizlere, enflasyonu tetiklemesi nedeniyle, döviz kurlannm sebep olduğu fikri yaygm bulunmaktadır. Buradan hareketle incelemeler, öncelikle döviz kuru rejimleri ve uygulamaları, döviz kurları reel değerinin önemi ve hesaplanması, enflasyonun tanımı ve enflasyonu önleyici politikaların sıralanmasıyla yapılmaktadır. Bu çalışma ile varılmak istenen sonuç; döviz kuru rejimlerini ve enflasyonu kontrol altında tutabilmek için uygulanan politikaları bilmek ve bunlara ait uygulamaların sentezi ile hem Türkiye' de hem de gelişmekte olan ülkelerde uygulanması doğru olacak politikaları görebilmektir. Anahtar Kelimeler: Sabit ve Dalgalı Kurlar, Para Kurulu, Yabancı Parasallaşma (Dolarizasyon), Crawling Peg, Nominal Çapa, Reel Döviz Kuru, Enflasyon, Enflasyonun Dolaylı ve Doğrudan Hedeflenmesi. ABSTRACT Throughout this thesis, the policy applications and arrangements in order to achieving the final objective, which is namely the price stability, of the central banks are studied. As it is mostly argued that the major fact of the recent crises is the exchange rates by affecting the inflation rates, the exchange rate regimes, the importance and the assesment of real exchange rates, the definition of inflation and the policies for controlling the inflation rates are discussed in order. It is aimed at by this thesis that to well know the said subjects and the policies for which can be applied in Turkey and the undevoleped countries with a fine synthesis of the experiences. Key Words: Fixed & Floating Exchange Rates, Currency Boards, Dollarization, Crawling Peg, Nominal Anchor, Real Exchange Rates, Inflation, Targeting the Inflation Directly and Indirectly. m öz Bu çalışmada, merkez bankalarının nihai hedefi olan fiyat istikrarının sağlanması için uygulanan politikalar incelenmektedir. Gerek ulusal gerekse uluslararası piyasalarda yaşamları, son dönemlerdeki ekonomik krizlere, enflasyonu tetiklemesi nedeniyle, döviz kurlannm sebep olduğu fikri yaygm bulunmaktadır. Buradan hareketle incelemeler, öncelikle döviz kuru rejimleri ve uygulamaları, döviz kurları reel değerinin önemi ve hesaplanması, enflasyonun tanımı ve enflasyonu önleyici politikaların sıralanmasıyla yapılmaktadır. Bu çalışma ile varılmak istenen sonuç; döviz kuru rejimlerini ve enflasyonu kontrol altında tutabilmek için uygulanan politikaları bilmek ve bunlara ait uygulamaların sentezi ile hem Türkiye' de hem de gelişmekte olan ülkelerde uygulanması doğru olacak politikaları görebilmektir. Anahtar Kelimeler: Sabit ve Dalgalı Kurlar, Para Kurulu, Yabancı Parasallaşma (Dolarizasyon), Crawling Peg, Nominal Çapa, Reel Döviz Kuru, Enflasyon, Enflasyonun Dolaylı ve Doğrudan Hedeflenmesi. ABSTRACT Throughout this thesis, the policy applications and arrangements in order to achieving the final objective, which is namely the price stability, of the central banks are studied. As it is mostly argued that the major fact of the recent crises is the exchange rates by affecting the inflation rates, the exchange rate regimes, the importance and the assesment of real exchange rates, the definition of inflation and the policies for controlling the inflation rates are discussed in order. It is aimed at by this thesis that to well know the said subjects and the policies for which can be applied in Turkey and the undevoleped countries with a fine synthesis of the experiences. Key Words: Fixed & Floating Exchange Rates, Currency Boards, Dollarization, Crawling Peg, Nominal Anchor, Real Exchange Rates, Inflation, Targeting the Inflation Directly and Indirectly. m 168

Bu tezde satın alma gücü parkesi (SGP) on altı gelişmekte olan ülke için test edilmiştir. 1957:0 1-1999: 12 periyodu incelenmiş ve sabit ve değişken döviz kuru rejim uygulamaları dönemleri ayrı ayrı kontrol edilmiştir. Bu çalışmanın şimdiye kadar yapılanlarla farkı ilk kez gelişmekte olan ülkeler için SGP'nın farklı döviz kuru rejimlerinin altında kontrol edilmesidir. Tüketici fiyat endeksi ve bu on altı ülkenin Amerikan Dolarına karşı değerini gösteren bilateral döviz kurları SGP yi test ederken kullanılmıştır. Üç ayrı teknik uygulanmıştır. Bunlar birim kök testleri (Dickey ve Fuller (1979), DF; Augmented Dickey Fuller (1981), ADF; Phillips ve Perron (1988), PP), Engle-Granger (1987) ve Johansen (1988) koentegrasyon teknikleridir. Bu testlerin sonuçlan bize sabit veya değişken kur uygulamalarının SGP' nin geçerliği üzerinde etkisi olmadığım göstermiştir. Anathar Sözcükler: Satın alma Gücü Paritesi (SGP), gelişmekte olan ülkeler, sabit ve değişken döviz kuru rejimleri, birim kök testleri, koentegrasyon teknikleri. The aim of this thesis is to investigate the purchasing power parity (PPP) hypothesis for sixteen developing countries during their fixed and flexible exchange rate experiences over the period 1957:01-1999:12. The main contribution of this thesis to the empirical literature on PPP is that our study is the first one considering PPP hypothesis on alternative exchange rate regimes for LDCs from all over the world. The bilateral exchange rates of 16 less developed countries (LDC) and the US, and their respective price levels are considered. Consumer Price Index (CPI) is used as to represent the price level. Three different methodologies have been employed to test PPP hypothesis. These are unit root tests (Dickey and Fuller (1979), DF; Augmented Dickey FuUer (1981), ADF; Phillips and Perron (1988), PP), Engle-Granger (1987) cointegration technique and Johansen multivariate VAR methodology (1988). As a consequently, we can not conclude from our study that PPP hypothesis work well under fixed or flexible regime periods, because we could find just a little and nearly equal number of evidences under these alternative regimes. Key Words: Purchasing Power Parity, Less developed countries, fixed and flexible exchange rate regimes, unit root and cointegration techniques. 86

ÖZET Döviz piyasaları dünyanın en geniş hacimli piyasalarıdır. Döviz piyasalarında spekülasyon ile risk alarak getiri sağlamak, riski yok etmek amacıyla arbitraj yapmak ve riskten korunmak için gereken enstrümanları sağlamak mümkündür. Döviz kurları ve kurtarın belirlenmesi ülke ekonomilerinin: iç ve dış dengeleri açısından çok önemlidir. Teorik modeller ile yapılan çalışmalarda yetmişli yılların sonlarına kadar modellerin geçerliliği doğrultusunda sonuçlar alınmış olsa da, bu tarihlerden sonra yapılan araştırmalar bunun aksini göstermiştir. Zaman serileri analizi döviz kurunun modellenmesinde kullanılan bir başka yöntemdir. Araştırmalar basit rassal adım modelinin bile döviz kuru serileri üzerinde teorik modellerden daha iyi sonuçlar verdiğini kanıtlamıştır. Bu çalışmada yapılan uygulama ile zaman serisi modelleri tanıtılmış ve ARCH süreçlerinin Türk Lirası-Amerikan doları döviz kurunun modellenmesinde kullanılabilirliği araştırılmıştır. Ulaşılan sonuçlara göre ARCH süreçleri ilgili döviz kurunun modellenmesinde başarılı olmuştur. SUMMARY It is possible to gain profit by taking risk with speculation, to avoid risk with hedging instruments and to obtain riskless deals with arbitrage in foreign exchange markets. Exchange rates are particulary important for internal and external economic balances of countries. The early researches about theoretical exchange rate models had resulted in favor of the models while after late seventies, the results has changed significantly. Time series analysis is another method for modeling exchange rates. It is shown that even very simple random walk model gives much better results than any theoretical model in modelling exchange rates. In this work, a brief review of time series analysis and an application of ARCH processes to Turkish Lira-American Dollar exchange rate is given. As the result, ARCH processes has been found succesfull to model the mentioned exchange rate series. 92

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Kayıt no: 133353, Dışa açılmanın doğal sonucu olarak, dünya ekonomisi ile bütünleşme bir amaç olarak saptanmıştır. Bu çerçevede dış ticaret önemli bir etkendir. Buna göre, dışa açık ve dünya ekonomisi ile bütünleşmeyi amaçlayan bir programın başarısında, dolayısıyla ihracatın artmasında döviz kuru önemli bir değişkendir. Bu bağlamda, Türkiye özellikle 1980 sonrasında ekonomisinin dışa açılmasını ve dünya ekonomisi ile entegrasyonunu sağlamak amacıyla, dışa açık ve liberal bir ekonomik model uygulamıştır. Bu dönemde ithalat serbestleştirilirken, ihracat teşvik edilmiştir. Dış ticaret açığı Türkiye ekonomisinin günümüzde de önde gelen sorunlarından biridir. 1998'e gelindiğinde ihracatta plan hedeflerinin gerisinde kalındığı ve dış ticaret açığının büyüdüğü görülmektedir. Türkiye'de bu sorunun yoğunluk kazanmasıyla yaşanan döviz darboğazı dönemlerinde görülen uygulama devalüasyon olmuştur. Bu çalışmada, dış ticaret açığını giderici bir önlem olarak devalüasyonların, dış ticareti hangi koşullar altında ve ne yönde etkilediği araştırılmıştır. Bu amaçla, Türkiye'deki uygulamalar incelenmiş, bunu destekleyici bir unsur olarak istatistiki bir çalışma yapılmış ve izlenen politikaların başarısının alınan kararların teorik içeriğiyle yakından ilgili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

ÖZET Parasal gelişmelerle dış denge ve döviz kurları arasında sıkı bir etkileşim bulunmaktadır. Libarelleşme ve dışa açılma yönünde eğilimlerin ağırlık kazandığı 198Q sonrası dönemde Türkiye' de para, dış denge ve döviz kurları arasındaki ilişkiler, iç ve dış denge için izlenecek politikalar açısından büyük önem kazanmıştır. Tezin amacı, bu konunun teorik bir çerçevede ele alındıktan sonra, 1980 sonrası dönem için Türkiye' de uygulanan politikaların değerlendirilmesidir. Dış dengenin sağlanmasında önemli bir rol oynayan döviz kuru sistemlerinde, gerek sabit kur, gerek esnek kur, gerekse karma kur sistemi olsun temel amaç, ödemeler bilançosunu belli bir süre dengede tutan döviz kurlarını belirlemektir. Türkiye' de 1980 öncesi döviz kurlarının resmi otoritece belirlendiği sabit kur sisteminin uygulanmıştır. 1980 sonrasında kurlar giderek esnekleştirilmiştir. Döviz kurlarının piyasa koşullarında belirlenmesi için Ağustos 1988 tarihinde MB bünyesinde döviz ve efektif piyasaları kurulmuştur. Merkez Bankası'nın aracılık görevi üstlendiği bu sisteme geçilmesinden sonra 1990 yılında TL konverttoil para olarak tanımlanmıştır. 1990-1994 döneminde ortaya çıkan döviz kurlarındaki aşırı dalgalanmalar, yüksek enflasyon oranları, dış ticaret ve cari işlem bilançolarında artan dengesizlikler ve düşük oranlı ekonomik büyüme gibi faktörlerden kaynaklan ekonomi sıkıntılar ve sonucunda 1994 yılı başlarında döviz ve sermeye piyasalarında yaşanan ciddi döviz krizi bazı gerçekleri ve ihtiyaçları ortaya çıkarmıştır. Kamu açıkları ve kısa vadeli sermaye girişi ile desteklenen tüketime dayalı büyüme sürdürülebilir bir büyüme değildir. Ekonomik dengelerin sağlanmasında para ve maliye politikaları uyum içinde uygulanmalıdır. Kambiyo rejiminin serbestleştirildiği, ekonomik birimlerin enflasyondan korunmak amacıyla tasarruflarını dövize yöneltmekte oldukları bir ortamda, yurtiçinde uygulanan makro politikaların uluslararası konjonktürdeki gelişmelerle tutarlılığı ve alınan kararların zamanlaması daha da önem kazanmaktadır. ENGLISH ABSTRACT There is a close relationship between external balance, foreign exchange rates and monetary developments. The most important target of any rate system is to ensure the equlibrium of balance of payments at least in the long run. Monetary and exchange rate policies had a great importance for internal and external balance in the period after 1980 when the tendency of liberization increased. The aim of this study is to examine the monetary and exchange rate policies followed since 1980. The Turkish economy has witnessed, especially since 1990 such problems as the excessive floatings of exchange rates, very high inflation rates, the increasing imbalance or disequilibrium of balance of payments, relativly lower rates of economic growth and the serious exchange crisis. These problems have increased the importance of policy coordination for internal and external balance. Monetary, fiscal and exchange rate policies should be followed harmoniously in order to get economic balance. The consistency of the macroeconomic policies followed in the Turkish economy has gradually been more important together with the integression to the international markets, the liberization of foreign exchange rates and the desire of residents to hold their savings as foreign exchange. 96

156

ÖZET Bu tezin amacı, döviz kuru değişmelerinin Türkiye'ye olan turizm talebi üzerindeki etkisini araştırmaktır. Döviz kurlarındaki değişmeler, diğer faktörler sabitken, seyahat maliyetini azaltan ya da artıran bir etkendir. Seyahat maliyeti ise turizm talebinde önemli bir rol oynar. Bu bakımdan, döviz kurlarının dış turizm talebini etkileyen bir faktör olarak analiz edilmesi gerekir. Tez üç bölümden oluşmaktadır. Tezin birinci bölümünde, önce döviz kuru değişmeleri ile ilgili açıklamalar yapılmış, sonra da döviz kuru değişmeleri ile dış turizm talebi ilişkisi incelenmiştir. Tezin ikinci bölümünde ise plânlı dönemlerde Türkiye'deki döviz kuru değişmeleri ile dış turizm talebindeki gelişmeler üzerinde durulmuştur. Burada, Türkiye'de planlı dönemlerde izlenen kur politikalarının turistik tüketicinin satın alma gücünde yarattığı etkiler analiz edilmiştir. Son bölümde ise planlı dönemlerde döviz kuru değişmelerinin Türkiye'nin dış turizm talebi üzerindeki etkisi konusunda deneysel bir araştırma yapılmıştır. Araştırma, 1967-1992 döneminde Türkiye'ye turist gönderen onaltı ülkeden gelen turist sayısı üzerinde yapılmıştır. Araştırma çoklu regresyon tekniği kullanılarak yürütülmüştür. II ABSTRACT The purpose of this thesis is to investigate the effectiveness of the exchange rate changes on the tourism demand to Turkey. As the other factors are constant, the exchange rate changes is a factor that increasing or decreasing the travel cost. Also, the travel cost has an important role on the tourism demand. Therefore, exchange rates must be analyzed as a factor that effect the tourism demand. There are three parts in the thesis. In the first part of the thesis, at first had been explained the subjects which is related to the exchange rate changes, and than has been analyzed the relationship between the exchange rate changes and the foreign tourism demand. In the second part of the thesis; the developments in the exchange rate changes and the foreign tourism demand in Turkey for the planned periods is discussed. Here, analysed that, the effects of the practized exchange rate policies on the purchasing power of the touristic consumers in the planned periods in Turkey. In the last part of the thesis, an experimental research has been made on the effects of exchange rate changes on foreign tourism demand in the planned periods in Turkey. Research has been made on the tourist number that came to Turkey from the sixteen sender countries, between the period, 1967-1992. Multiple regression analysis has been used in the research. Ill 244

ÖZET Bu tezin amacı, döviz kuru sistem ve politikalarının dış ticaret üzerindeki etkinliğini ortaya koymaktır. Çalışmamızda esnek, sabit ve karma döviz kuru sistemleri, dış ticaret açısından incelenmiştir. Konumuz, dış ticaret olduğundan tüm döviz kuru sistemlerinde uygulanabilecek aşın değerlenmiş, eksik değerlenmiş ve gerçekçi kur politikalarının ithalatçı ve ihracatçının davranışlarını ne şekilde etkilediği ortaya konulmuştur. Ekonomik bloklaşmaların yoğunlaştığı günümüzde serbest dış ticaret akımlarının doğması ile döviz kuru politikaları, ülkelerin dış ticaret politikası araçları içinde giderek artan bir konum kazanmıştır. Gerek gelişmiş gerekse gelişmekte olan ülkeler için önemli bir değişken olan döviz kuru politikalarının dış ticaret açısından analizi, 1980 sonrası dönemde Türkiye örneği ile ortaya konulmaya çalışılmıştır. Türkiye'de uygulanan döviz kuru politikalarının ithalat ve ihracat üzerindeki etkileri, esneklik yaklaşımına dayanılarak analiz edilmiştir. Hesaplamalarımız sonucunda, ithal ve ihraç mallarını talep esnekliklerinin 1980 sonrası dönemde giderek düştüğü belirlenmiştir. Bu sonuç, yapılan kur ayarlamalarının, dış ticaret bilançosu üzerindeki etkisinin yıllar itibariyle azaldığını gösterir niteliktedir. Türkiye'nin ithalatının büyük bölümü ara ve yatırım mallarından oluşmaktadır. İthalatın yapısı nedeniyle kur ayarlamaları ile ithalatın azaltılması pek mümkün olmamaktadır. Diğer taraftan, kur ayarlamalarıyla ihracat miktar olarak artmakla birlikte, ihracat gelirleri yapılan fiyat indirimi oranında artırılamamaktadır. Bu nedenle, ticaret açıklarının önüne geçilebilmesi için, kur ayarlamaları yoluyla döviz türünden fiyat indirimi yerine, ülke içi fiyat artışları kontrol altına alınmalıdır. Böylece, ihracatçının dış piyasalardaki rekabet gücü artacaktır. Ayrıca, ithalatın yapısının değiştirilmesi yönünde politikalar üretilmelidir. Türkiye, kendi teknolojisini üretir duruma geldiğinde ve girdiler açısından dışa bağımlılığını azaltması konusunda başarıya ulaştığında, ihracatı arttırmak ve ithalatı kısmak yönünde herhangi bir müdahaleye gerek duymayacaktır. ENGLISH ABSTRACT The aim of this study is to examine the impacts of the foreign exchange systems and policies on foreign trade with special reference to Turkey. In this context the effects of flexible, fixed and mixed foreign exchange systems on foreign trade have been given special emphasis in a comparative setting. As the economic integration's increase together with free foreign trade, foreign exchange policies have gradually been one of the most important device to affect foreign trade. In the study also the effects of foreign exchange policies on Turkey's foreign trade is examined for the period policies the issues of over valuation, under valuation and real exchange rate have also been analysed in connection with export and import using the elasticity approach. Calculations indicate that price elasticity of demand of exported and imported goods have fallen down gradually for the period of 1980 and afterwards. The major part of Turkey's import consists of investment goods and raw materials. Due to this composition, foreign exchange adjustments cannot cause a significant fall in imports. On the other hand, foreign exchange adjustments increase the quantity of exports but the export revenues don't increase in proportion to the price falls. In order to prevent trade deficits, the high inflation prevailing in Turkey must be taken under control. Thus, competitive power of exporters will increase. Moreover, new policies must be put into practice to change the composition of imports. When Turkey starts producing her own technology, there may not be any need to take extra measures to increase exports and decrease imports. 140

V 11 ÖZET Bir ülkedeki ekonomik istikrar, ancak eşanlı iç ve dış denge sağlandığı takdirde mümkün olabilecektir. Bu çalışmada dış denge kavramı üzerinde durulmuştur. Ulusal paranın dış değerini ifade eden döviz kurları, dış dengenin sağlanması açısından da kritik bir fiyat olarak karşımızaçıkmaktadır.Buaçıdan,ülkelerin uygulayacakları döviz kuru sistemi oldukça önemli olacaktır. Döviz kuru sistemlerini, döviz kurlarının nasıl ve hangi güçler tarafından belirlendiği, kurlarda serbestçe ya da resmi kararlarla değişme olup olmayacağı veya hangi ölçülerde olabileceği gibi konularla ilgili kurallar bütünü olarak tanımlamak mümkündür. Döviz kuru sistemlerini sabit ve esnek döviz kuru sistemleri olarak iki ana gruba ayırabiliriz. Bu iki sistem uç sistemler olup, ülkeler tarafından, teoride anlaşıldığı şekliyle uygulanmaları oldukça güçtür. Bu nedenle karma sistemler diyebileceğimiz ve iki uç sistemin de özelliklerini taşıyan uygulamalar ortaya çıkmıştır. Sabit döviz kuru sistemi, belirli bir zaman aralığında, döviz arz ve talebinde değişmeler olsa bile döviz kurunun değişmeden kaldığı uygulamalar bütünüdür. Bu amaçla ulusal para, başka bir paraya veya para sepetine ya da altına bağlanabilmektedir. Sabit döviz kuru sisteminin en iyi uygulaması altın para standardı ile hayat bulmuştur. Bu sistemde ulusal para bir parite üzerinden altına bağlanmaktadır. Altın para sisteminin en önemli sonucu, dış ticarete herhangi bir sınırlama getirilmemesi durumunda ülkenin ödemeler dengesinin kendiliğinden, herhangi bir müdahale olmaksızın sağlanmasıdır.Ayarlanabilir sabit kur modeline dayanan Bretton Woods sistemi bütün IMF üyesi ülkelerin paralarını ABD Dolarına bağlamaları ile oluşan bir uygulamadır. Bu sistemde ABD Doları ise altına bağlanmıştır. Döviz kurları tesbit edilen bir alî ve üst sınır içerisinde piyasa koşullarına göre dalgalanabilirken, bu sınırlar aşıldığı zaman pi}'asaya müdahale edilmektedir. Breîton Woods sistemi 1944-1973 döneminde yürürlükte kalmıştır. Esnek Döviz kuru sisteminde ise döviz kurları her hangi bir müdahale olmaksızın, döviz piyasasında döviz arzı ve talebine bağlı olarak belirlenmektedir. Tartışılmakla birlikte, uygulamada, esnek kur sisteminde yapılacak müdahalelerin, döviz kurlarının, temel değişkenlerce belirlenen uzun dönemli trendini engelleyici nitelikte olmaması koşuluyla benimsenebiîeceği düşünülmektedir. Esnek döviz kuru sistemleri, bu müdahalelerin niteliği ve yoğunluğuna göre çok farklı şekillerde sınıflandırılmıştır. Esnek döviz kuru sistemini savunanlar, bu rejimin bir çok avantajı beraberinde getireceğini iddia etmektedirler. Bunlara göre, esnek döviz kuru sistemi, piyasa ekonomisinin özelliklerini yansıtmakta, iç ekonomik politikaların uygulanmasında ülkelere bağımsızlık sağlamakta, ekonomiyi dış şoklardan korumakta, ülkenin dış rezerv ihtiyacını azaltmakta ve karşılaştırmalı üstünlüklere uygun ticari yapının oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Bu sistem ayrıca, dış dengenin döviz kuru mekanizması ile kendiliğinden oluşmasını sağlamakta ve piyasa koşullarına göre sık sık değiştiği için de daha istikrarlı olduğu söylenmekte /re uygulamasının da kolay olması bir avantaj olarak görülmektedir. Esnek döviz kuru sisteminin karşısında olanlar bu sistemi eleştirmişlerdir. Bunlara göre de, esnek döviz kurları, istikrar bozucu spekülasyona yol açmakta.V 11 ÖZET Bir ülkedeki ekonomik istikrar, ancak eşanlı iç ve dış denge sağlandığı takdirde mümkün olabilecektir. Bu çalışmada dış denge kavramı üzerinde durulmuştur. Ulusal paranın dış değerini ifade eden döviz kurları, dış dengenin sağlanması açısından da kritik bir fiyat olarak karşımızaçıkmaktadır.Buaçıdan,ülkelerin uygulayacakları döviz kuru sistemi oldukça önemli olacaktır. Döviz kuru sistemlerini, döviz kurlarının nasıl ve hangi güçler tarafından belirlendiği, kurlarda serbestçe ya da resmi kararlarla değişme olup olmayacağı veya hangi ölçülerde olabileceği gibi konularla ilgili kurallar bütünü olarak tanımlamak mümkündür. Döviz kuru sistemlerini sabit ve esnek döviz kuru sistemleri olarak iki ana gruba ayırabiliriz. Bu iki sistem uç sistemler olup, ülkeler tarafından, teoride anlaşıldığı şekliyle uygulanmaları oldukça güçtür. Bu nedenle karma sistemler diyebileceğimiz ve iki uç sistemin de özelliklerini taşıyan uygulamalar ortaya çıkmıştır. Sabit döviz kuru sistemi, belirli bir zaman aralığında, döviz arz ve talebinde değişmeler olsa bile döviz kurunun değişmeden kaldığı uygulamalar bütünüdür. Bu amaçla ulusal para, başka bir paraya veya para sepetine ya da altına bağlanabilmektedir. Sabit döviz kuru sisteminin en iyi uygulaması altın para standardı ile hayat bulmuştur. Bu sistemde ulusal para bir parite üzerinden altına bağlanmaktadır. Altın para sisteminin en önemli sonucu, dış ticarete herhangi bir sınırlama getirilmemesi durumunda ülkenin ödemeler dengesinin kendiliğinden, herhangi bir müdahale olmaksızın sağlanmasıdır.Ayarlanabilir sabit kur modeline dayanan Bretton Woods sistemi bütün IMF üyesi ülkelerin paralarını ABD Dolarına bağlamaları ile oluşan bir uygulamadır. Bu sistemde ABD Doları ise altına bağlanmıştır. Döviz kurları tesbit edilen bir alî ve üst sınır içerisinde piyasa koşullarına göre dalgalanabilirken, bu sınırlar aşıldığı zaman pi}'asaya müdahale edilmektedir. Breîton Woods sistemi 1944-1973 döneminde yürürlükte kalmıştır. Esnek Döviz kuru sisteminde ise döviz kurları her hangi bir müdahale olmaksızın, döviz piyasasında döviz arzı ve talebine bağlı olarak belirlenmektedir. Tartışılmakla birlikte, uygulamada, esnek kur sisteminde yapılacak müdahalelerin, döviz kurlarının, temel değişkenlerce belirlenen uzun dönemli trendini engelleyici nitelikte olmaması koşuluyla benimsenebiîeceği düşünülmektedir. Esnek döviz kuru sistemleri, bu müdahalelerin niteliği ve yoğunluğuna göre çok farklı şekillerde sınıflandırılmıştır. Esnek döviz kuru sistemini savunanlar, bu rejimin bir çok avantajı beraberinde getireceğini iddia etmektedirler. Bunlara göre, esnek döviz kuru sistemi, piyasa ekonomisinin özelliklerini yansıtmakta, iç ekonomik politikaların uygulanmasında ülkelere bağımsızlık sağlamakta, ekonomiyi dış şoklardan korumakta, ülkenin dış rezerv ihtiyacını azaltmakta ve karşılaştırmalı üstünlüklere uygun ticari yapının oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Bu sistem ayrıca, dış dengenin döviz kuru mekanizması ile kendiliğinden oluşmasını sağlamakta ve piyasa koşullarına göre sık sık değiştiği için de daha istikrarlı olduğu söylenmekte /re uygulamasının da kolay olması bir avantaj olarak görülmektedir. Esnek döviz kuru sisteminin karşısında olanlar bu sistemi eleştirmişlerdir. Bunlara göre de, esnek döviz kurları, istikrar bozucu spekülasyona yol açmakta.olgusu ile tanışan ekonomimiz. 1989 yılında 32 sayılı kararın alınması ile uluslararası kısa vadeli sermaye hareketlerinin ya da diğer adıyla sıcak paranın cazibesine kapılmıştır. Bu iki olgu, uzun vadeli dış borç stoğunun ve reel ekonomideki dengesizliklerin giderek hızlandığı 1994 yılında Türk ekonomisinde önemli dalgalanmalara neden olmuştur. V 122

139

ÖZET 1980 sonrası Türkiye'de uygulanan döviz kuru politikalarının esaslarını değerlendirmek ve satmalına gücü paritesi teorisinin geçerliliği konusunda bir analiz yapma amacını taşıyan bu çalışmada kur politikaları, 1994 yılı sonuna kadar yıllar itibariyle açıklanmıştır. 1980-1994 yılları arasını kapsayan dönemde satınalma gücü paritesinin bir çeşidi olan nisbi yorumu ülkemiz için teste tabi tutul muştur. Klasik Doğrusal Regresyon Analizi'nin uygulandığı testte sözkonusu dönemde satınalma gücü paritesinin geçerli olduğu bulun muştur. Belirtilen dönem itibariyle fiyat artışları ve döviz kurları değiş meleri de incelenerek Türk Lirası'nın aşırı ve düşük değerlenmesi açıklanmıştır. 78 ABSTRACT In this study, it isaimed to analyse the velidity of purchasing power parity theory and evaluate the principles of exchange rates policies that are practicised in Turkey after 1980. And the exchange rates policies are explaned until the and of 1994 in terms of the years one by one. Between 1980-1994 a proportional interpretation of purchas ing power parity had been tested in Turkey. In this test, Classical Lineal Regression Analyses is used and it is concluded that purchas ing power parity is valid. After the mentioned period, cost increasings and the changes on exchange rates are also examined and the excessive-low valuation on Turkish Lira are at the same time explaned. 79

125

125

129

160

174

Read before the Society, 24 June 1884, Financial questions are happily as a rule examined without reference to party feelings: it is not thought requisite to be Conservative or Liberal in such matters. The only recognised distinction is that between the expedient and the inexpedient. This comparative immunity from party prejudices is, however, in one respect disadvantageous, as it hinders financial questions from being subjected to vigorous, even if one-sided criticism, and any measures proposed by the government of the day are, unless very much opposed to popular sentiment, almost sure to be passed after a perfunctory discussion. It is consequently most desirable that all such proposals should be closely examined; and I therefore wish to call the attention of this Society to the economic points involved in the proposed currency changes, and to consider them from a strictly scientific standpoint.