Search

Highlights: - Pollution accumulation rates on asphalt surfaces found to be higher in summer than in autumn. - Pollution accumulation rates on concrete surface vary by pollutant and season.

Various polluting compounds accumulate on rural surfaces. These compounds get washed off the surface during rainy periods and carried by the surface runoff. Concentrations of quality parameters are constantly changing, which is why the assessment of the value of load coefficient represents a significant challenge. This paper presents the detennination of the pollution load coefficient of surface runoff in an experimental rural watershed in southern Serbia. The obtained results and suggestions for improving future research have also been covered.

U radu je dat osvrt na aktuelne probleme urbanog odovodjavanja sa aspekta pogoršanja hidrološkog režima usled urbanizacije. Istaknuta je potreba za smanjenjem negativnih uticaja urbanizacije na količine i kvalitet urbanog oticaja. Prikazane su inovativne metode urbanog odvodnjavanja i opšte preporuke za njihovu primenu, kao i zahtevi iz predloga nove direktive EU o gradskim otpadnim vodama koje se odnose na integrisano upravljanje otpadnim i kišnim vodama u gradovima.

Direktiva o tretmanu gradskih otpadnih voda EU usvojena je 1991. godine i njenom primenom u protekle tri decenije došlo je do značajnog smanjenja ispuštanja zagađenja u EU a pozitivni efekti na kvalitet jezera, reka i mora u EU su jasno vidljivi i merljivi. Nakon višegodišnjeg procesa evaluacije i konsultacija, Evropska komisija je oktobra 2022. godine usvojila predlog nove Direktive o gradskim otpadnim vodama koja uvodi značajne novine u ovoj oblasti. U radu su detljno prikazani zahtevi nove Direktive i izmene u odnosu na postojeću Direktivu. Prikazano je postojeće stanje u oblasti gradskih otpadnih voda u Srbiji, planska rešenja koja su urađena na osnovu postojeće Direktive i data je preliminarna procena uticaja zahteva iz predloga nove Direktive na budući razvoj ovog sektora u Srbiji.

U ovom radu je shematski i fragmentarno prikazan niz najvažnijih analiza i faza kod projektovanja sistema za kanalisanje kišnih voda u gradskim uslovima, na osnovu više od 40 godina iskustva članova Instituta za hidrotehniku i vodno ekološko inženjerstvo Građevinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu: istraživačkog – laboratorijskog, terenskog i studijskog, te niza projekata i izvođačkog iskustva, što je započelo projektom za Zrenjanin 1979-80. godine. Početni korak je analiza jakih kiša različitih trajanja, kao osnovnim podlogama iako se podaci o merodavnim kišama najčešće „prenose“ sa bliskih lokacija, daje se pregled potrebnih podloga za analizu i modeliranje oticaja kišnih voda, potom prikazuju vrste merenja u kanalizacionim sistemima, diskutuju i drugi aspekti u skladu sa konceptom i zadatim stepenom zaštite od kišnih voda – prihvatljivim rizikom od poplava – na bazi projektnog zadatka za formiranje tehničkog rešenja. Bitno je da projektom treba osigurati i bezbedno odvijanje pešačkog i motornog saobraćaja na ulicama, na prelazima i kolovozima, kao i zaštitu okoline od zagađenja kišnim oticajem koji, šta više, može da se koristi. Opisani su aspekti i efekti kanalisanja i ispuštanja kišnih voda, koje su do 70-ih godina smatrane „čistim“, na životnu sredinu, prvenstveno na recipijente - vodotoke, dok se poslednjih 20-ak godina koriste kao izvori voda za razne namene., The paper presents schematic and fragmentary approach to rain water in urban conditions, according to the basic stages od design project procedure that is based on more than 40 years of experience of members of the Institute of Hydraulic and Water Ecological Engineering at the Faculty of Engineering, University of Belgrade, including research, laboratory and field works, preliminary and main designs and execution works experience. As first and important step is analysis of short duration high intensity rainfall usually based on near by gauge data through required analysis of background information for modelling of rainfall runoff, together with measurements in drainage systems, based on Terms of references, that includes concept and protection level from rain water – acceptable risk of flood, and finaly development of technical solution. The solution also needs to ensure safe pedestrian and motor traffic on streets, at crossings and on pavements. Before the 70-ies the effects of collecting and discharge of rainfall runoff was considered not poluted on the environment, primarily on the recipients – watercourses, what was found being wrong. Yet, during last two decades after treatment rainfall runoff being used as water sources.

U domaćoj literaturi i praksi planiranja, projektovanja ieksploatacije vodovodnih sistema postoje različititermini i metodologije za obračun i prikazivanjekomponenti potrošnje vode za piće i drugih komponentivodnog bilansa u vodovodima. Za potrebevodoprivrednih analiza i planiranja, u praksi i legislativiRepbublike Srbije nije unificirana metodologija iterminologija određivanja potreba za vodom zavodosnabdevanje. U radu je dat predlog terminologije imetodologije koja na jasan i nedvosmislen načindefiniše pojedine komponente potrošnje i potreba zavodom. Analizirana je kompatibilnost predloženemetodologije sa podacima sa kojima obično raspolažuvodovodska preduzeća, kao i sa IWA metodologijombilansa u vodovodima.

Na urbanim površinama dolazi do akumuliranja različitih zagađujućih materija, koje setokom kišnih perioda spiraju sa površine i nosi ih površinski oticaj. Koncentracije parametarakvaliteta oticaja stalno variraju zbog čega procena koficijenta opterećenja predstavljaizazov u stručnom i naučnom pogledu. U radu je opisan postupak određivanja koeficijentaopterećenja zagađenjem površinskog oticaja na jednom eksperimentalnom slivu u Beogradu,kao i kritički osvrt na zakonsku regulativu u ovoj oblasti. Prikazani su rezultati i dati predloziza poboljšanje budućih istraživanja

Prečišćavanje sirove vode do nivoa neophodnog da bi se ona koristila za vodosnabdevanje naselja predstavlja veliki izazov, naročito imajući u vidu da sirova voda nikada nije opterećena samo jednim parametrom zagađenja. Napretkom tehnologija za prečišćavanje vode, posebno membranskih tehnologija, efikasnost tretmana postala je daleko veća. Postavlja se pitanje koja tehnologija je optimalna, u pogledu odstranjivanja štetnih materija, ekonomskih, ekoloških dobiti, itd. U izboru optimalne tehnologije tretmana vode značajnu pomoć mogu da pruže metode višekriterijmske optimizacije. U slučaju koji je razmatran u okviru ovog rada primenjene su metode VIKOR i AHP na izbor optimalne konfiguracije postrojenja za omekšavanje vode bazirane na nanofiltraciji. Metoda VIKOR pokazala je bolji uvid u u fizičke karakteristike parametara i značajniju objektivnost donosioca odluke u odnosu na metodu AHP., Treatment of raw water in order to achieve quality requred for drinking water can be a major challenge, especially considering that raw water usually contains more than one pollutiant. With the advancement of water treatment technologies, especially membrane technologies, the efficiency of water purification has been increasing. The question is which technology is optimal, in terms of removal of pollutants, economic, environmental benefits and other criteria. Methods of multi-criteria optimization can provide significant assistence in choosing the optimal water treatment technology. In this paper, the VIKOR and AHP methods were applied for selection of optimal drinking water treatment scheme of water softening plant based on nanofiltration. The VIKOR method showed a better insight into the physical characteristics of the water quality parameters and a more significant objectivity of the decision maker in relation to the AHP method.

Water temperature is often monitored at water sources and treatment works; however, there is limited monitoring of the water temperature in the drinking water distribution system (DWDS), despite a known impact on physical, chemical and microbial reactions which impact water quality. A key parameter influencing drinking water temperature is soil temperature, which is influenced by the urban heat island e ects. This paper provides critique and comprehensive summary of the current knowledge, policies and challenges regarding drinking water temperature research and presents the findings from a survey of international stakeholders. Knowledge gaps as well as challenges and opportunities for monitoring and research are identified. The conclusion of the study is that temperature in the DWDS is an emerging concern in various countries regardless of the water source and treatment, climate conditions, or network characteristics such as topology, pipe material or diameter. More research is needed, especially to determine (i) the e ect of higher temperatures, (ii) a legislative limit on temperature and (iii) measures to comply with this limit.

Tehničko rešenje ispunjava uslove za dodelu kategorije M82 - novo tehničko rešenje (metoda) primenjena na nacionalnom nivou

Bolest malih krvnih sudova mozga podrazumeva nekoliko kliničkih sindroma koji proističu iz oštećenja zida ili začepljenja malih krvnih sudova unutar moždanog tkiva. Udružena je sa faktorima rizika kao što su hipertenzija, dislipidemija, dijabetes, gojaznost, ishemijska bolest srca, pušenje i zloupotreba alkohola. Jedan od potencijalnih faktora rizika za nastanak bolesti malih krvnih sudova mozga je metabolički sindrom. Bolest se klinički manifestuje neuroškim simptomima, kognitivnim disfunkcijama i depresijom. Istraživanje je sprovedeno kod pacijenata koji su hospitalizovani na Klinici za neurologiju KC Kragujevcu u periodu od 01.02.2017. do 31.12.2017. godine, kod kojih je neuroradiološki potvrđena bolest malih krvnih sudova (magnetnom rezonancom endokranijuma). Bilo je uključeno 49 odraslih bolesnika sa bolešću malih krvnih sudova mozga (24 sa lakunarnim infarktima i 25 sa ishemijskim, hiperintenzivnim lezijama bele mase). Kontrolnu grupu činilo je 25 neuroloških pacijenata sa urednim nalazom na magnetnoj rezonanci endokranijuma, sličnog pola i starosti. Sa pacijentima je postupano prema lokalnim smernicama i kliničkim putevima koji nisu povezani sa ovom studijom, već predstavljaju deo rutinske nege neuroloških bolesnika u Kliničkom centru Kragujevac. Rezultati prikazani u ovom radu ukazuju da je bolest malih krvnih sudova mozga praćena slabljenjem kognitivne sposobnosti i depresivnim simptomima, pri čemu pacijenti sa lakunarnim infarktima imaju slabiju kogniciju i izraženije depresivne simptome od pacijenata sa hiperintenzivnim lezijama bele moždane mase. Takođe, pacijenti sa bolešću malih krvnih sudova mozga koji imaju i metabolički sindrom su više depresivni i manje kognitivno sposobni od pacijenata sa bolešću malih krvnih sudova mozga, ali bez metaboličkog sindroma., Disease of the small blood vessels of the brain involves several clinical syndromes arising from damage to the wall or obstruction of the small blood vessels inside the brain tissue. It is associated with risk factors such as hypertension, dyslipidemia, diabetes, obesity, ischemic heart disease, smoking and alcohol abuse .One of the potential risk factors for developing cerebral small vessels disease is the metabolic syndrome. The disease is clinically manifested by neurological symptoms, cognitive dysfunctions and depression. The study was conducted in patients hospitalized at the Kragujevac Clinic for Neurology in the period from 01.02.2017. to 31.12.2017, in which neuroradiologically confirmed disease of the small blood vessels (magnetic resonance imaging of the endocranium). There were 49 adult patients with small cerebral blood vessels disease (24 with lacunar infarctions and 25 with ischemic, hyper intense white mass lesions). The control group consisted of 25 neurological patients with neat endocranial magnetic resonance imaging, of similar sex and age. Patients were treated according to local guidelines and clinical pathways not associated with this study, but are part of the routine care of neurological patients at the Clinical Center Kragujevac. The results presented in this paper indicate that cerebral small vessels disease is accompanied by impaired cognitive ability and depressive symptoms, whereby patients with lacunar infarctions have poorer cognition and more severe depressive symptoms than patients with hyper intensive white brain lesions. Also, patients with cerebral small vessels disease who also have metabolic syndrome are more depressed and less cognitively able than patients with cerebrovascular disease but no metabolic syndrome.

Osnovni cilj istraživanja je razvoj metodologije za okvirno vrednovanje uticaja režima padavina na retencioni kapacitet sliva i upravljanje vodama. Formulisana je originalna jednačine za indikator retencionog kapaciteta neizučenog sliva, u funkciji kratkotrajnih jakih kiša i prirodnih karakteristika čiji je uticaj na brzinu i količinu oticaja sa sliva moguće nedvosmisleno kvantifikovati.Ovo je omogućilo vrednovanje indikatora retencionog kapaciteta sliva, lociranje i procena uticaja različitih mera na vrednost indikatora, kao i procenu uticaja predloženih mera na sintetičke jedinične hidrograme. Praktičnost metodologije se ogleda u efikasnosti sagledavanja uticaja predloženih mera, donošenju odluka o njihovoj lokaciji na slivu i primeni. Na ovaj način, dobijen je koristan alat za dobijanje informacija od značaja za donošenje odluka u sektoru voda i ostalim sektorima., The main goal of this research is methodology development for assessment of the rainfall impact on river basin retention capacity and water management. The original equation is developed for the ungauged river basin retention capacity indicator in terms of short-term heavy rainfall and natural features whose influence on the speed and the amount of surface runoff from the basin can be clearly quantified. This enabled the evaluation of the retention capacity indicator, location and evaluation of the effect of different NWRM scenarios, as well as the assessment of the impact of the proposed NWRM to synthetic unit hydrograph. Methodology convenience is reflected in the efficiency of identifying the impact of the proposed measures, decisions on their location in the basin and implementation. In this way, there has been a useful tool obtained for providing the information relevant to decision-making in the water sector and other sectors.

S obzirom na visoku prevalencu metaboličkog sindroma (10-40% u svetskoj populaciji) i na činjenicu da prisustvo metaboličkog sindroma duplira rizik od nastanka aterosklerotske bolesti kardiovaskularnog sistema jasna je potreba za identifikacijom indivudualnih parametara koji doprinose njenom razvoju. Metabolički sindrom je klaster faktora rizika metaboličkog porekla koji je udružen sa povećanim rizikom za nastanak aterosklerotske bolesti kardiovaskularnog sistema i dijabetes melitusa tipa 2. Insulinska rezistencija, abdominalna gojaznost, aterogena dislipidemija, hipertenzija, proinflamatorno i protrombotično stanje su faktori koji su u osnovi metaboličkog sindroma a često su i praćeni nagomilavanjem masti u jetri. Cilj rada je bio da se utvrdi odnos između markera disfunkcije hepatocita (AST, ALT, GGT), serumskog nivoa inflamatornih biomarkera (broj leukocita, elektroforeza serumskih proteina, CRP, fibrinogen, TNF-α), biomarkera endotelne disfunkcije (ADMA i homocistein), kao i nivoa serumskih adipokina (leptin i adiponektin) i debljine intima-medija kompleksa (IMT) karotidne arterije kao pokazatelja prisustva aterosklerotskog procesa. Ispitivanje je dizajnirano kao studija preseka. U ispitivanje je uključeno 58 ispitanika oba pola sa karakteristikama metaboličkom sindroma (NCEP:ATP III kriterijumi). Odabir ispitanika je vršen u Odeljenju za pravilnu ishranu i zdravstvenu bezbednost hrane, Instituta za javno zdravlje Vojvodine. Kontrolnu grupu su sačinjavale 30 klinički i biohemijski zdravih ispitanika nepušača koji su prema polnoj i dobnoj strukturi odgovarali ispitivanim grupama bolesnika. Iz ispitivanja su isključene osobe koje konzumiraju više od 20g/dan alkohola, pušači, koji imaju dijagnostikovan virusni hepatitis B ili C ili pozitivan Hbs antigen, anti-Hbs antitela i anti-HCV antitela, osobe koje imaju verifikovana oboljenja kardiovaskularnog sistema, bubrega, CNS-a, infektivna, maligna i autoimuna oboljenja kao i druga oboljenja jetre i žučnih puteva, osobe, Given the high prevalence of metabolic syndrome (10-40% in the world population) and the fact that the presence of metabolic syndrome doubles the risk of atherosclerotic disease of the cardiovascular system, there is a clear need to identify individual parameters that contribute to its development. Metabolic syndrome is a cluster of the risk factors of metabolic origin that is associated with an increased risk for the onset of atherosclerotic disease of the cardiovascular system and type 2 diabetes mellitus. Insulin resistance, abdominal obesity, atherogenic dyslipidemia, hypertension, proinflammatory and prothrombotic conditions are the factors at the base of the metabolic syndrome and are often accompanied by fat accumulation in the liver. The aim of this work was to determine the relation between markers of hepatic dysfunction (AST, ALT and GGT), serum levels of inflammatory biomarkers (white blood cell count, electrophoresis of serum proteins, CRP, fibrinogen, TNF-α), biomarkers of endothelial dysfunction (ADMA and homocysteine) as well as levels of serum adipokines (leptin and adiponectin) and intima-media thickness of carotid artery as indicators of atherosclerotic process in the patients with metabolic syndrome. Study was cross-sectional. It included 58 participants with metabolic syndrome (NCEP:ATP III criteria) as well as 30 clinically and biochemically healthy nonsmokers, age and gender matched controls. Participants were selected in the Department for Nutrition and Food Safety, Center of Hygiene and Human Ecology Institute of Public Health of Vojvodina. Patients that consumed alcohol more than 20g/day were excluded. Participants with positive HBsAg, anti-HBs-antibodies or anti- HCV antibodies were excluded also. Smokers were also excluded. Patients with cardiovascular diseases, renal diseases, infective, hepatic, malignant and autoimmune diseases were excluded from this study. Subjects which used drugs that could affect biomarker levels of endothelial dys

Akutna hiperglikemija se može javiti kod osoba sa ranije dijagnostikovanom šećernom bolesti ili poremećenim metabolizmom glukoze..., Acute hyperglycemia has also been documented to occur in people with previously diagnosed diabetes or impaired glucose metabolism...