Лингвистиканың ең үлкен тармағының бірі – ономастика, біздің қарастырып отырған тақырыбымыз – соның ішіндегі антропонимдер. Антропонимдер – әр халықтың мәдениетімен, дүниетанымымен, жасаған ортасымен, наным-сенімімен қалыптасқан ұлттық этномәдени ерекшелігінің көрінісі. Антропонимдерді әр ұлттың тарихы мен мәдениеті, дүниетанымымен байланыстыра қарастыру олардың жасалу табиғатын ашуға мүмкіндік береді. Зерттеу жұмысының мақсаты этномәдени деректерге сүйене отырып, қытай және қазақ тілдеріндегі кісі есімдеріне лингвомәдени және лингвокогнитивтік талдау жасап, қытай және қазақ халықтарының есім беру дәстүрін, олардың дүниетанымымен, мәдениетімен, тарихымен байланысын анықтау болып табылады. Сонымен қатар, кісі есімдерінің гендерлік сипатын ашу арқылы екі халықтың ұлттық сана құрылымындағы ұқсастықтары мен айырмашылықтарын салғастыра зерттеу. Жалқы есімдеp – кез келген тілдің лексикасында өзіндік орны бар тілдік бірліктер. Олаpсыз адамдар бір-бірімен қаpым-қатынас жасай алмайды. Сондықтан да қытай және қазақ тілдеріндегі жалқы есімдерге қатысты деректерге шолу жасалып, зерттеу материалдарына салыстырмалы-салғастырмалы талдау жасалды. Антропонимдердің құрылымы мен құрамы, мағынасы, олардың айырмашылықтары мен қалыптасуы сол халықтың қоғамдық, танымдық ерекшеліктерін тануға жол ашатыны сөзсіз. Мақалада қытай және қазақ тілдеріндегі антропонимдердің ұлттық мәдени ерекшеліктерін салыстыра-салғастыра зерттеу әдісі арқылы ашуға талпыныс жасалды. Зерттеу нәтижесінде қытай есімдерін жазуда қолданылатын иероглифтердің құрылымы мен құрамы, мән-мағынасы қытай халқының дүниетанымы, салт-дәстүрі мен мәдениетінің бір көрінісі екендігі, қытай антропонимдерінің гендерлік сипаты есімдерді жазатын иероглифтер арқылы берілетіндігі де анықталды. Жұмыста қытай есімдерін жазуда қолданылатын кейбір иероглифтердің мән-мағынасы ашылып көрсетілді және оларға лингвомәдени талдау жасалды. Қазақ антропонимдерінің гендерлік сипаты, ұлттық лингвомәдени ерекшелігі мен дүниетанымы есімдерді құрайтын сөздер мен морфемалардың лексикалық мән-мағынасына байланысты айқындалатындығы ескеріліп, қазақ есімдеріне лексикалық, этнолингвистикалық талдау жасалды. Жұмыстың ғылыми маңыздылығы да осында. Зерттеу қорытындысы бойынша қытай тіліндегі ерлер мен әйелдер есімінің мән-мағынасы мен гендерлік ерекшеліктері оларды жазуда қолданылатын иероглифтер және олардың құрамымен (иероглифтердің құрамдас бөліктері) қатысты екендігі анықталды, ал қазақ есімдерін құрайтын сөздер мен морфемалардың лексикалық мән-мағынасының гендерлік сипаты айқындалды. Зерттеу нәтижелері қытай және қазақ тілдерін ономастикалық бағытта салғастыра зерттеп жүрген докторанттар мен магистранттарға бағыт-бағдар береді., Аннотация. Одна из самых крупных отраслей лингвистики – ономастика. Тема, которую мы рассматриваем, – это область антропонимов. Антропонимы – отражение национальной этнокультурной специфики, сформированной культурой, мировоззрением, окружающей средой, убеждениями каждого народа. Рассмотрение антропонимов в связи с историей и культурой, мировоззрением каждой нации позволяет раскрыть природу их создания. Целью исследования является проведение лингвокультурного и лингвокогнитивного анализа имен людей в китайском и казахском языках на основе этнокультурных данных, выявление традиций именования китайских и казахских народов, их связи с мировоззрением, культурой, историей. Кроме того, исследуются сходства и различия в структуре национального сознания двух народов путем раскрытия гендерного характера человеческих имен. Имена собственные – языковые единицы, имеющие свое место в лексике любого языка, без которых коммуникация не может осуществляться. В связи с этим был проведен обзор данных, касающихся имен собственных в китайском и казахском языках, проведен сравнительный анализ материалов исследования. Структура и состав антропонимов, значение, их различия и формирование, несомненно, проложат путь к признанию общественных, познавательных особенностей народа. В статье предпринята попытка раскрыть национально-культурные особенности антропонимов в китайском и казахском языках методом сопоставительного исследования. Исследование также показало, что структура и состав иероглифов, используемых при написании китайских имен, их значение являются одним из способов отражения мировоззрения, обычаев и культуры китайского народа, а гендерный характер китайских антропонимов передается иероглифами, называющими имена. В работе раскрыто значение некоторых иероглифов, используемых при написании китайских имен, и проведен их лингвокультурный анализ. Проведен лексический, этнолингвистический анализ казахских имен с учетом гендерного характера, национально-лингвокультурной специфики и мировоззрения казахских антропонимов в зависимости от лексического значения слов и морфем, составляющих имена. В этом заключается научная значимость работы. По итогам исследования установлено, что значение и гендерные особенности мужских и женских имен в китайском языке связаны с иероглифами, используемыми при их написании, и их составом (составными частями иероглифов), а гендерный характер лексических значений казахских имен – от слов и морфем, их составляющих. Результаты исследования дают направление докторантам и магистрантам, изучающим китайский и казахский языки в ономастическом направлении. Ключевые слова: китайский язык, казахский язык, антропоним, гендер, иероглиф, морфограмма, культура, лексика, лингвокультура ETHNOCULTURAL FOUNDATIONS AND GENDER CHARACTER OF CHINESE - KAZAKH ANTHROPONYMS *Dzheldybayeva R.B.¹, Tursynali J.², Dosymbekova R.O.3 *1c.ph.sc. Associate Professor, KazUIRand WL named after Ablay Khan, Almaty city, Kazakhstan, e-mail: nawrao@mail.ru, 2c.ph.sc. Associate Professor, KazUIRand WL named after Ablay Khan, Almaty city, Kazakhstan, e-mail: jazen_25@hotmail.com, 3 PhD, Associate Professor Al-Farabi Kazakh National University, Almaty, Kazakhstan, Almaty city, Kazakhstan, e-mail: rauan-d@mail.ru Abstract. One of the largest branches of linguistics is onomastics, the topic we are considering is the field of anthroponyms. Anthroponyms are a reflection of the national ethno-cultural specifics formed by the culture, worldview, environment, beliefs of each people. Consideration of anthroponyms in connection with the history and culture, the worldview of each nation allows us to reveal the nature of their creation. The purpose of the study is to conduct a linguocultural and linguocognitive analysis of the names of people in Chinese and Kazakh languages based on ethnocultural data, to identify the naming traditions of Chinese and Kazakh peoples, their connection with the worldview, culture, history. In addition, the study of similarities and differences in the structure of the national consciousness of the two peoples by revealing the gender nature of human names. Proper names are linguistic units that have their place in the vocabulary of any language without which communication cannot be carried out, and in this connection, a review of data concerning proper names in Chinese and Kazakh languages was conducted, a comparative analysis of research materials was carried out. The structure and composition of anthroponyms, their meaning, differences and formation will undoubtedly pave the way for the recognition of the social, cognitive characteristics of this people. The article attempts to reveal the national and cultural features of anthroponyms in the Chinese and Kazakh languages by the method of comparative research. The study also showed that the structure and composition of hieroglyphs used in writing Chinese names, meaning and significance are one of the reflections of the worldview, customs and culture of the Chinese people, and the gender character of Chinese anthroponyms is transmitted by hieroglyphs writing names. The paper reveals the meaning of some hieroglyphs used in writing Chinese names, and a linguistic and cultural analysis of them is carried out. The lexical, ethnolinguistic analysis of Kazakh names is carried out taking into account the gender character, national-linguistic-cultural specifics and worldview of Kazakh anthroponyms depending on the lexical meaning of the words and morphemes that make up the names. According to the results of the study, it was found that the meaning and gender characteristics of male and female names in the Chinese language are related to the hieroglyphs used in their writing and their composition (components of hieroglyphs), and the gender character of the lexical meanings of words and morphemes that make up Kazakh names. The results of the study give direction to doctoral students and undergraduates studying Chinese and Kazakh languages in the onomastic direction., One of the largest branches of linguistics is onomastics, the topic we are considering is the field of anthroponyms. Anthroponyms are a reflection of the national ethno-cultural specifics formed by the culture, worldview, environment, beliefs of each people. Consideration of anthroponyms in connection with the history and culture, the worldview of each nation allows us to reveal the nature of their creation. The purpose of the study is to conduct a linguocultural and linguocognitive analysis of the names of people in Chinese and Kazakh languages based on ethnocultural data, to identify the naming traditions of Chinese and Kazakh peoples, their connection with the worldview, culture, history. In addition, the study of similarities and differences in the structure of the national consciousness of the two peoples by revealing the gender nature of human names. Proper names are linguistic units that have their place in the vocabulary of any language without which communication cannot be carried out, and in this connection, a review of data concerning proper names in Chinese and Kazakh languages was conducted, a comparative analysis of research materials was carried out. The structure and composition of anthroponyms, their meaning, differences and formation will undoubtedly pave the way for the recognition of the social, cognitive characteristics of this people. The article attempts to reveal the national and cultural features of anthroponyms in the Chinese and Kazakh languages by the method of comparative research. The study also showed that the structure and composition of hieroglyphs used in writing Chinese names, meaning and significance are one of the reflections of the worldview, customs and culture of the Chinese people, and the gender character of Chinese anthroponyms is transmitted by hieroglyphs writing names. The paper reveals the meaning of some hieroglyphs used in writing Chinese names, and a linguistic and cultural analysis of them is carried out. The lexical, ethnolinguistic analysis of Kazakh names is carried out taking into account the gender character, national-linguistic-cultural specifics and worldview of Kazakh anthroponyms depending on the lexical meaning of the words and morphemes that make up the names. According to the results of the study, it was found that the meaning and gender characteristics of male and female names in the Chinese language are related to the hieroglyphs used in their writing and their composition (components of hieroglyphs), and the gender character of the lexical meanings of words and morphemes that make up Kazakh names. The results of the study give direction to doctoral students and undergraduates studying Chinese and Kazakh languages in the onomastic direction., Филологические науки, Выпуск 2 (69) 2023