Search

مقدمه: جنس ازملک ).Smilax L( گیاهانی بالارونده هستند که دو گونهی این جنس در ایران با نامهای Smilax excelsaو .Smilax aspera L میرویند. مواد و روشها: در پژوهش حاضر، ویژگیهای ریخت شناسی اندامهای رویشی و زایشی 17 جمعیت از گونهی Smilax excelsa در استان مازندران با هدف شناسایی صفتهای مفید برای جدایی و تشخیص جمعیتها بررسی و مطالعه شد. اطلاعات حاصل از صفتهای ریخت شناسی با استفاده از نرمافزار )16 .SPSS (Ver مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. دندروگرام با استفاده از تجزیهی خوشهای )Cluster analyzing( به روش within group ترسیم گردید. نتایج وبحث: نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد صفتهایی مثل قطر ساقه، بیشترین طول و عرض گوشوارک، نسبت بیشترین طول به بیشترین عرض گوشوارک، ضخامت دم برگ، شکل برگ، بیشترین طول و عرض برگ، نسبت بیشترین طول به بیشترین عرض برگ، بیشترین طول گلآذین، طول دم گلآذین، تعداد گل در گلآذین، طول دمگل، بیشترین طول و عرض سته، در تفکیک و جدایی جمعیتها بیشترین نقش و تاثیر را داشتند. نتیجهگیری: نتایج حاضر نشان میدهد که در بین جمعیتهای مورد بررسی تنوع برگ وجود دارد و صفتهایی مانند شکل برگ، بیشترین طول و عرض برگ و نسبت بیشترین طول به بیشترین عرض برگ در جدایی جمعیتها از هم مؤثرتشخیص داده شد

Plantago major و Plantago lanceolata از گونه‌های فراوان جنس بارهنگ در شمال ایران بوده که به‌عنوان گونه‌های دارویی با ارزش دارای اثرات ضد باکتریایی، ضد التهابی و آنتی اکسیدانی شناخته شده‌اند. از اینرو، در این پژوهش، هشت جمعیت‌ از این دو گونه از مناطق مختلف شمال کشور جمع آوری و از لحاظ فیتوشیمیایی شامل میزان فنول، فلاونوئید، آنتوسیانین، ساپونین، کلروفیل a و b، کاروتنوئید، قندهای محلول، پروتئین کل بررسی شدند. نتایج نشان داد که به طور میانگین میزان همه متابولیت‌های سنجش شده در گونه P. lanceolata بیشتر از گونه P. major بود. تفاوت میانگین‌ها برای فنول، آنتوسیانین، ساپونین، کاروتنوئید و قندهای محلول از لحاظ آماری در سطح 05/0 معنی‌دار بود؛ بطوریکه بیشترین تفاوت میانگین برای قندهای محلول، ساپونین و فنول بترتیب با مقدار 60/7±84/78، 68/0±83/3 و 85/0±55/3 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک بود. به علاوه، نتایج نشان داد که هر دو گونه منطقه لفور در مقایسه با سایر جمعیت‌های خود، فنول، ساپونین و قندهای محلول بیشتری داشتند. آنالیز اسانس جمعیت‌های ماسوله نشان داد که متابولیت‌های موجود در اسانس این دو گونه نیز متفاوت بودند؛ بطوریکه ترکیبات شاخص گونه P. major شامل پولگون و پالمیتیک اسید و ترکیبات شاخص گونه P. lanceolata شامل دی-کارون و آدیپیک اسید دی‌اُکتیل‌استر بودند. به‌نظر می‌رسد مطالعات فیتوشیمیایی احتمالا می‌تواند در تاکسونومی این دو گونه و سایر گونه‌های جنس بارهنگ مورد استفاده قرار گیرد. این نتایج به انتخاب گونه‌ها و جمعیت‌های دارای محتوای متابولیتی بیشتر و به دنبال آن استفاده بهینه در صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی کمک شایانی خواهد نمود.

جنس Plagiomnium از تیره Mniaceae شامل حدود 34 گونه در جهان است که هفت گونه آن عمدتا در نواحی جنگلی شمال ایران پراکنش دارند. هدف از انجام این تحقیق، مطالعه بیوسیستماتیک با روش‌‌های تاکسونومی عددی و گرده‌شناسی جنس Plagiomnium در رویشگاه‌های منطقه هیرکانی در محدوده سه استان شمالی گیلان، مازندران و گلستان است. پس از جمع‌آوری، نمونه‌ها از رویشگاه‌های طبیعی به آزمایشگاه منتقل شده و مورد بررسی قرار گرفتند. در این پژوهش، 38 صفت کمّی و کیفی ریخت‌شناسی مربوط به سه گونه‌ خزه مورد مطالعه برای بررسی‌های تاکسونومی عددی در نظر گرفته شد که پس از اندازه‌گیری و کددهی صفات، مورد آنالیز قرار گرفتند. همچنین، با بررسی هاگ‌های گونه‌های این جنس، با استفاده از میکروسکوپ الکترونی نگاره، مشخص گردید که هاگ‌ها کروی، دارای گرانول در سطح اگزین و تزیینات سطح اگزین از نوع جوانه‌ای بود. با استفاده از آنالیزهای آماری تجزیه خوشه‌ای و تجزیه به مولفه‌های اصلی، روابط بین گونه‌های جنس Plagiomnium مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که نتایج حاصل از مطالعات تاکسونومی عددی و گرده‌شناسی می‌تواند گونه‌های جنس Plagiomnium را به خوبی از هم تفکیک نماید.

بارهنگ کبیر (Plantago major) و بارهنگ سرنیزه‌ای (P. lanceolata) گونه‌های فراوان جنس بارهنگ در شمال ایران بوده که به‌ عنوان گونه‌های دارویی با ارزش شناخته می‌شوند. در این پژوهش، جمعیت‌های این دو گونه از مناطق شمالی کشور شامل ساری، زیارت، ماسوله و شوراب جمع‌آوری و تعدادی از صفات کمّی و کیفی دانه‌های گرده آن‌ها با استفاده از تصاویر تهیه شده از میکروسکوپ الکترونی نگاره بررسی و مقایسه شدند. ریخت‌شناسی دانه گرده نشان داد که اگرچه هر دو گونه دارای دانه‌های گرده منفرد با اندازه کوچک و اغلب کروی کشیده، منافذ پراکنده در سطح دانه گرده و تزیینات سطحی برآمده و دانه‌دانه‌دار بودند؛ اما ساختار منفذ آن‌ها متفاوت بوده به طوری که P. lanceolata دارای دانه‌های گرده بزرگ‌تر و منافذ بیش‌تری بود. منافذ دانه‌های گرده P. lanceolata کوچک‌تر و دارای حلقه و درپوش کامل بودند، در حالی که منافذ دانه‌های گرده P. major بزرگ‌تر و فاقد حلقه بوده و درپوش کامل در همه موارد وجود نداشت. به ‌نظر می‌رسد که ساختار منفذ می‌تواند صفتی کلیدی در مطالعات گرده‌شناسی این گونه‌ها و جنس بارهنگ باشد. نتایج تحقیق حاضر پیشنهاد می‌کند که داده‌های گرده‌شناسی می‌تواند به شناسایی این گونه‌ها و به رده‌بندی و تاکسونومی جنس بارهنگ کمک نماید.

تنوع قابل ملاحظه در صفات ریختی متعددی در جنس شیرین‌بیان (باقلاییان) مشاهده گردید. جهت بررسی چگونگی این تغییرات، دو آرایه مربوط به منطقه هیرکانی شامل: G. echinataوGlycyrrhiza glabra var. glabra از مجموع سه آرایه شناخته شده از این جنس در ایران (گونه سوم G. aspera در غرب و مرکز کشور، در منطقه رویشی ایرانو-تورانی پراکنش دارد)، در هر سه استان گلستان، مازندران و گیلان مورد مطالعه ریخت‌شناسی به روش تاکسونومی عددی قرار گرفتند. در مجموع، 15 جمعیت از لحاظ 60 صفت کمی و کیفی مربوط به اندام‌های رویشی و زایشی مورد مطالعه دقیق قرار گرفته و داده‌های به دست ‌آمده، پس از کدبندی با استفاده از آنالیزهای آماری توسط نرم‌افزار SPSS ارزیابی شدند. براساس آنالیز PCA، تعداد 11 مؤلفه حدود 98 درصد تنوع را ایجاد کردند که نشان‌دهنده قدرت تفکیکی صفات نسبتا متعددی برای این آرایه‌هاست. از میان این صفات، بهترین صفت طول دمگل بوده است. براساس نتایج، وضعیت رده‌بندی دو آرایه مطالعه شده در فلورا ایرانیکا تایید شد. در آنالیز خوشه‌بندی به روش WARD، جمعیت‌های هر آرایه در خوشه جداگانه قرار گرفته و جایگاه آن‌ها در هر خوشه نیز به طور معنی‌داری در راستای طول جغرافیایی مرتب شده است و این می‌تواند مربوط به تاثیر قابل توجه شرایط اقلیمی از جمله میزان رطوبت نسبی از غرب تا شرق روی تنوع ویژگی‌های ریختی در این آرایه‌ها باشد. براساس نتایج مطالعات متعدد، تفاوت‌های ریختی در این آرایه‌ها به طور معنی‌داری با تفاوت در مواد مؤثره گیاهی همراه است و از این نظر مطالعات تنوع ریختی در بررسی‌های آنالیز مواد مؤثره دارویی جایگاه ویژه می‌یابد.

هدف تحقیق، بررسی آناتومی دو گونه از جنس پتریس و ارزیابی میزان شباهتها و تفاوتهای بین آنها در جنگل های شمال ایران بوده است. اهمیت مطالعه ی این جنس از آن رو است که یافته های حاصل از آن می تواند در تهیه و نگارش فلور ایران و کلید شناسایی در خصوص این دو گونه یاریگر باشد. به همین منظور جمعیت های این دو گونه از جنس پتریس یعنی Pteris cretica و Pteris dentata از جنگل های مازندران، گیلان و گلستان جمع آوری گردید. نتایج حاصل از یافته ها نشان می دهد این دو گونه سرخس، از نظر آناتومی بر اساس مولفه اصلی اول، دوم و چهارم باهم متفاوت، ولی از نظر مولفه های اصلی دیگر باهم تفاوت معنی داری ندارند. ضمنا در میان جمعیت های گونه دنتاتا بر اساس مولفه های اصلی به جز مولفه ششم، تفاوت معنی داری مشاهده شد که می تواند نشان دهنده وجود بیش از یک زیر گونه از دنتاتا درشمال ایران باشد.نتایج حاصل از یافته ها نشان می دهد این دو گونه سرخس، از نظر آناتومی بر اساس مولفه اصلی اول، دوم و چهارم باهم متفاوت، ولی از نظر مولفه های اصلی دیگر باهم تفاوت معنی داری ندارند. ضمنا در میان جمعیت های گونه دنتاتا بر اساس مولفه های اصلی به جز مولفه ششم، تفاوت معنی داری مشاهده شد که می تواند نشان دهنده وجود بیش از یک زیر گونه از دنتاتا درشمال ایران باشد.

اهمیت اکولوژیکی، اکوتوریستی و حفاظت از طبیعت جنگل‌های هیرکانی شمال ایران، از جمله انگیزه‌های مهم مطالعه گونه‌های درختی این مناطق است. هدف این تحقیق، ارزیابی تنوع ژنتیکی لور یا Mill.Carpinusorientalis در جنگل‌های هیرکانی شمال ایران، با استفاده از مطالعات ریخت‌شناسی و الگوی پروتئینی بذرها در روش سدیم دو دسیل سولفات- پلی آکریلامید ژل الکتروفورز (SDS-PAGE) است. برای این منظور نمونه های گیاهی از جمعیت‌های جنگلی استان های خراسان شمالی؛ گلستان؛ مازندران و گیلان تهیه گردید. مطالعات ریخت‌شناسی با بررسی 28 صفت کمی و کیفی انجام شد. استخراج پروتئین‌های بذر با بافر تریس-گلایسن انجام شد و پس از تعیین غلظت به روش برادفورد الگوی باندی الکتروفورزی مورد بررسی گرفت. آنالیز داده‌های ریخت شناسی و الگوی باندهای الکتروفورزی، با استفاده از نرم‌افزار PAST انجام شد. نتایج نشان داد الگوی پروتئین‌های ذخیره‌ای بذر جمعیت‌ها در ژل SDS-PAGE دارای پلی مورفیسم 10 باندی بود. بیشترین تعداد باندها مربوط به جمعیت‌های چالوس و کیاسر در مازندران و کمترین تعداد آنها مربوط به جمعیت‌های چی چال در گیلان بود. دندروگرام‌های حاصل از مطالعات ریخت‌شناسی و پروتئین‌های ذخیره‌ای بذر تفاوت هایی با یکدیگر داشتند. که نشان می‌دهد در این گونه، تغییرات ریخت‌شناسی و ژنتیکی با سرعت یکسانی پیش نمی‌روند.