Search

امروزه یکی از مسائل مهم در پروژه­های مهار سیلاب کشور، اولویت­بندی حوزه­ها برای تخصیص بودجه و عملیات سازه­ای و غیرسازه­ای است. با توجه به فقدان ایستگاه­های هیدرومتری در بسیاری از زیرحوزه­ها، تعیین میزان مشارکت زیرحوزه­های مختلف یک حوزه آبخیز در ایجاد سیلاب را با مشکل مواجه می­کند. بررسی پارامترهای مؤثر در بروز سیل از طریق رویکردهای تصمیم­گیری چندمعیاره (MCDM) می­تواند در تعیین نقش هر یک از زیرحوزه­ها در بروز سیلاب راهگشا باشد. منطقه مورد مطالعه پژوهش حاضر (حوزه آبخیز دهبار در استان خراسان رضوی) به 10 زیرحوزه تقسیم شد. سپس 13 شاخص و معیار شامل مساحت، ضریب گراولیوس، تراکم زهکشی، ضریب گردی، ضریب فرم، شماره منحنی، نسبت انشعاب، طول آبراهه اصلی، شیب متوسط، ارتفاع متوسط، زمان تمرکز، بارندگی و ضریب رواناب انتخاب شدند و مقدار هرکدام برای هر زیرحوزه محاسبه گردید. وزن­دهی این پارامترها با تکنیک فرآیند تحلیل سلسله­مراتبی (AHP) انجام گردید. پس از وزن­دهی به معیارهای ارزیابی و تهیه ماتریس تصمیم­گیری، جهت اولویت­بندی از مدل­های VIKOR و Permutation استفاده گردید. بعد از اولویت­بندی، جهت ارزیابی و صحت­سنجی این مدل­ها از روش تجزیه‌وتحلیل منطقه­ای سیلاب (براساس ایستگاه­های موجود در حوزه) استفاده شد و دبی حداکثر سیلاب در دوره بازگشت­های مختلف محاسبه گردید. درنهایت برون‌داد این سه روش با استفاده از روش میانگین رتبه­ها ادغام گردید. نتایج نشان داد که زیرحوزه­های شماره 1، شماره 3 و شماره 2 در رتبه‌های نخست قرار دارند و درنتیجه ازلحاظ ضرورت انجام اقدامات مدیریتی در اولویت هستند.

توسعه تکنیک‌های برآورد فراوانی منطقه‌ای سیلاب در مناطق فاقد ایستگاه‌های اندازه‌گیری یکی از اولین اهداف اصلی در مسایل روز هیدرولوژی می باشد. در این تحقیق، تحلیل منطقه‌ای بین دبی سیلاب به عنوان عامل وابسته و ویژگی‌های فیزیکی به عنوان عامل مستقل با بکارگیری روش معکوس در حوضه‌های استان اردبیل انجام گرفت. برای حصول به مدل واحد، دوره بازگشت به عنوان عامل مستقل در مدل در نظر گرفته شد. منطقه مورد تحقیق متشکل از 9 ایستگاه هیدرومتری واقع در نواحی مرکزی می باشدکه 7 ایستگاه برای واسنجی (ایجاد مدل) و 2 ایستگاه برای صحت سنجی مدل‌های ایجاد شده، مورد استفاده قرار گرفتند. چهار نوع مدل شامل مدل‌های مساحت، مساحت-شیب، مساحت- شیب- طول آبراهه‌ها و مدل فولر مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد کمترین همبستگی بین پارامترها برآورد شده، مربوط به مدل مساحت می باشد. لذا پارامترهای برآورد شده این مدل یکتا بوده و نسبت به مدل‌های دیگر از اعتبار بالاتری برخوردار بود. از بین چهار مدل مورد مطالعه، مدل فولر عملکرد مناسبی برای تخمین سیلاب نشان نداد. مدل‌های مساحت، مساحت- شیب و مساحت- شیب- طول آبراه‌ها تا دوره بازگشت 50 سال دبی سیلاب را با دقت مناسبی برآورد کردند. با افزایش دوره بازگشت دقت مدل‌های ذکر شده کاهش یافت. مدل مساحت با RMSE 30/23 و 51/23 (مترمکعب بر ثانیه) کمترین دقت و مدل مساحت- شیب- طول آبراه‌ها با RMSE 51/9 و 32/6 (مترمکعب بر ثانیه) بیشترین دقت را در برآورد دبی سیلاب در ایستگاه‌های صحت سنجی داشتند.