Search

Din, toplumun kültürünü şekillendiren önemli unsurlardan biridir. Yeryüzündeki birçok din, hâkim olduğu toplumun dilini ve edebiyatını etkilemiştir. İslam dini, Kur’an-ı Kerim ve Hz. Peygamber’in sünnetiyle insanlığa ışık olmuş; Müslüman milletler, kendi dilleriyle İslam’ın sanat hazinesini kaynaştırarak edebiyat geleneklerini şekillendirmişlerdir. Esasları, şartları ve ibadet biçimleri açık biçimde belli olan İslam’ın şartlarından biri de hac ibadetidir. Müslüman milletlerin edebî geleneklerinde hac konulu çeşitli eserler yazılmış ve bu eserlerde hac ibadeti çeşitli yönleriyle ele alınmıştır. İslami edebiyatta hac konulu eserler genel olarak iki başlık altında toplanmıştır. Bunlardan biri hac ibadetinin nasıl yapıldığını anlatan menâsik-i hac türüdür. Fıkhî bir terim olan menâsik-i hac bu alanda yazılan eserlerle birlikte edebî bir terim olarak da Türk edebiyatında yer almıştır. Diğer bir başlık ise hac güzergâhındaki menziller hakkında bilgi veren menâzil i hac türüdür. Menâzil-i haclar, hac güzergâhının yol haritasıdır. Söz konusu bu eserlerin önemli bir örneği 17. yüzyılda harekeli olarak yazılmış, 120 varaktan oluşan, yer yer Eski Anadolu Türkçesi özellikleri gösteren ve müellifi bilinmeyen “Delîlü’l-Huccâc ve’l Ümmiyyîn fî-Tahsîli Umûrı’d-dîn” adlı menâsik-i hac metnidir. “Delîlü’l-Huccâc ve’l-Ümmiyyîn fî Tahsîli Umûrı’d-dîn”de Müslümanlar için farz olan hac ibadetinin nasıl yapılacağına dair bilgilere ve ibadet esnasında uzak durulması gereken hususlara yer verilmiştir. Ayrıca eserin son bölümünde hac menzillerine yer verilmesi de eserin önemini artırmıştır., Religion is one of the important elements that forms the culture of the society. many religions on earth have affected the language and literature of the society which religion is dominant. The religion of Islam has shed light on humanity with the Qur'an and the sunnahs of the Holy Prophet, Muslim nations formed their literary traditions by fusing the art treasure of Islam with their own languages. One of the conditions of Islam, whose principles, conditions and forms of worship are clearly obvious, is pilgrimage. Various literary works have been written about pilgrimage in the literary traditions of Muslim nations and in these works, pilgrimage worship has been discussed in various aspects. In Islamic literature, literary works on pilgrimage are generally grouped under two headings. One of them is the "menâsik-i hac (forms of pilgrimage worship)" type, which describes how the pilgrimage is done. Menâsik-i hac (forms of pilgrimage worship), which is a fiqh term, has taken place in Turkish literature as a literary term together with the literary works written in this field. Another title is the "menâzil-i hac (pilgrimage destination)" type, which gives information about the destinations on the pilgrimage route. Menâzil-i hac (pilgrimage destination) are the road map of the pilgrimage route. An important example of these literary works is a Menâsik-i Hac (forms of pilgrimage worship) text called “Delîlü’l-Huccâc ve’l-Ümmiyyîn fî-Tahsîli Umûrı’d-dîn”, which was written in the 17th century and consists of 120 leaves, showing features of Old Anatolian Turkish in some parts and an unknown author. In “Delîlü’l-Huccâc ve’l-Ümmiyyîn fî-Tahsîli Umûrı’d-dîn”, informations on how to perform the pilgrimage worship, which is obligatory for Muslims, and the issues to be avoided during worship are given. In addition, the fact that the pilgrimage destinations are included in the last part has increased the importance of the work.

In the Ottoman Empire, the decisions taken in court and the copies taken from the center were recorded in sharia the registers. The registers are important sources of regional history studies in terms of the information they contain. In this study, Rodoscuk / Tekirdağ's 1540 numbered Sharia Registry which contain information about years of 1664-1666 was transcribed and the data were analyzed in the light of the documents obtained. It is seen that 80% of the recorded documents are official reports and also 20% are composed of copies. The vast majority of the offical reports consist of residential sales, vineyard and orchards sales, heritage divisions and terekes. It is obviously seen that the let out of slaves and the hüccet grants for the foundations are also not to be underestimated in the registry. In Rodoscuk where there are Dhimmis, there are no cases recorded between the Muslims and the non-Muslims. Despite the fact that the Dhimmis had their own neighborhoods, it was noted that during this period, the Dhimmis and the Muslims lived in the same neighborhoods and engaged in trade. The records in the book are classified separately according to the years. The documents arranged according to years are listed as official record (zabt) and copies (suret). In the year 1075, the holly Ramadan is the lowest operand month. In this holly month, the most remarkable official report (zabt) record is the hüccet of the slave of the Jewish woman. The case examples which are not found in the registry are presented to the reader by giving their dates and page numbers. The information of social, cultural and economic lives of the region can be obtained thanks to the introduction of Sharia Registry and because of this information, evaluations were made about the Rodoscuk district. It is inevitable that the evaluations will be made more valuable by future studies and further analysis will be possible.

Osmanlı yönetim mekanizmasının en üst organı olan Divan-ı hümayunda alınan kararların kaydedilmesi geleneği devletin büyümesi ve sınırların genişlemesi ile daha da önemli hale gelmiştir. Divan-ı hümayun kalemlerinin iş yükünün artması merkezi bürokratik yapıda bir uzmanlaşmaya neden olmuştur. Bu süreçte Divan-ı hümayun kalemi içinde gittikçe önem kazanan kalemlerden biri de Ruûs kalemidir. Bu kalemin tutmuş olduğu defterler merkez ve taşra görevlilerinin tayin ve tevcih işlemlerine ilişkin kayıtlar ihtiva etmektedir. Bu defterler içerdikleri zengin bilgiler ile Osmanlı Devleti'nin merkez ve taşrada yer alan kurumlarına yönelik personel politikasını anlamak bakımından oldukça önemlidir. Bu çalışmasının konusu Osmanlı Arşivi Kamil Kepeci Kataloğu Ruûs defterleri tasnifi'nde (KK.d) kaydedilmiş olan 271 Numaralı Defter'in transkripsiyon ve değerlendirmesine dayanmaktadır. İncelenen defter Sultan IV. Mehmed döneminde denk gelmekte ve Hicri 12 Şevvâl 1069-Evâil-i Safer 1071(3 Temmuz 1659-10 Ekim 1660) arasındaki çeşitli görevlere dair tevcihat kayıtlarını ihtiva etmektedir. Çalışma giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde ruûs defterlerini ortaya çıkaran bürokratik yapının izleri aranmıştır. Bu çerçevede Divan-ı hümayunun yapısı, bürokratik gelişimi, Divan kalemi ve bunun ilerleyen dönemlerde alt şubelere ayrılması süreci tahlil edilmiştir. İkinci bölümde defterin fiziki ve diplomatik özellikleri değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde ise 271 Numaralı Ruûs Defteri muhteva açısından tetkik edilmiştir. Öncelikle tayin ve tevcihlere konu olan görevler, tayin ve tevcih nedenleri ve bunların sonuçları üzerinde durulmuştur. Dördüncü bölüm olarak da 271 Numaralı Ruûs Defteri'nin transkripsiyonu verilmiştir. The tradition of recording the decisions taken in the Imperial Divan as the highest organ of the Ottoman central administration mechanism has become more important with the growth of the state and the expansion of the borders. The increase in the workload of the Office of the Imperial Divan caused a specialization in the central bureaucratic structure. In this process, one of the items that gain more and more importance within the Office of the Imperial Divan is the ruûs (appointment) section. The registers kept by this item contain records of the appointment and depositing of central and provincial officials. With the rich information which they contain, these registers are very important in terms of understanding of personnel policy of the Ottoman Empire in central and provincial institutions.The subject of this study is based on the transcription and evaluation of the book numbered 271 recorded in the Ottoman Archive Kamil Kepeci Catalog Ruûs Notebooks Classification (KK.d). The reviewed registers coincides with the time of Sultan Mehmed IV and contains the registration records for various duties between Hijri 12 Şevvâl 1069-Evâil Safer 1071 (3 July 1659 - 10 October 1660).The study consists of introduction and four chapters. In the first chapter, traces of the bureaucratic structure that reveals the ruûs registers were searched. In the second chapter, the physical and diplomatic features of the registers are evaluated. In the third chapter, the ruûs registers numbered 271 was examined in terms of its content. The tasks that are the subject of appointments and preferences, the reasons for their appointments and preferences, and their consequences are emphasized. As the fourth part, the transcription of ruûs registers numbered 271 is given. 402

Osmanlı tarihinin mühim kaynakları arasında olan şer'iyye sicilleri, mahkeye intikal eden dava kayıtlarının yanı sıra devlet merkezi ve eyaletlerden gönderilen belgelerin kadı tarafından kopya edilmesi ile teşekkül etmiş defter serileridir. Dolayısıyla hem şehir tarihi araştırmaları hem de genel tarih çalışmaları için önemlidir. Bu çalışmada, Gaziantep tarihine önemli katkılar sağlayacağı düşünülen H. 1098-1099/M. 1686-1687 tarihli 36 Numaralı Ayıntab Şer'iyye Sicilininin (1 ile 107 sayfaları arası) transkripisyon ve değerlendirmesi yapılmıştır. Sicilde, 1686-1687 yıllarında Ayıntab'ın siyasi, idari, askeri, iktisadi ve sosyal tarihine dair önemli kayıtlar yer almıştır. Anahtar kelimeler: Osmanlı Devleti, Ayıntab, Mahkeme, Şer'iyye Sicili. Sharia registers, important sources of Ottoman history, are the series of books formed by the copies of the documents issued by the kadi and the documents sent from the state center and the state. Therefore, they are important for both urban history studies and general history studies. In this study, H. 1098-1099 / M. Transcripts and evaluation of pages 1 to 107 of the Ayıntab Sharia Register dated 1686-1687 were made. The record contains important records of the political, administrative, military, economic and social history of Ayıntab in 1686-1687.Key words: Ottoman Empire, Ayıntab, Makheme, Şer'iyye Registry Page. 313

Şer'iyye sicilleri Osmanlı İmparatorluğu şehir tarihi araştırmaları için en önemli kaynaklardan biridir. Sicillerden hareketle Müslüman ve gayrimüslim cemaatler arasındaki ilişkiler, vergi talepleri, evlilik-boşanma, vasi ve nafaka tayini, narh kayıtları, asayiş ve askerî yükümlülükler gibi çeşitli meselelere dair fikir sahibi olunabilir. İmparatorluk dâhilindeki hemen her şehir ve büyük kasabalar için sicil tutulmuştur. Amasya özelinde 1624'ten 1866 yılına kadar toplam 95 sicil tespit edilmiştir. Bu çalışmada 1663-1665 yılları arasında tutulmuş olan 15 numaralı Amasya şer'iyye sicilinin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi yapılmıştır. The Sharia Court Records are one of the most important resources for researches of Ottoman Empire's city history. One can have an idea about relotionships between Müslim and non-Müslim congregations, tax claims, mariage and divorcement, appointment of guardian and climony, record officialy fixed pirices, public order and military obligations by looking at the Sharia Records. Records were kept for al most every city and town within the Empire. 95 Records were make firm spesific to Amasya between the years 1624-1876. In this study; Amasya Sharia Record no. 15's which was kept between the years 1663-1665, transcription and consideration is made.

Geniş bir coğrafî alana yayılmış olan Türk dili, tarihi süreç içerisinde farklı alfabe ve yazı sistemleri ile yazılagelmiştir. Bu alfabe ve yazı sistemleri arasında en uzun süre kullanılanı Uygur ve Arap alfabeleridir. Arap alfabesi, Türkler tarafından en fazla benimsenen alfabe olmuştur. Arap alfabesine dayalı yazı sistemiyle Türk dilinin çeşitli yazı dillerine ait çok sayıda el yazması ve nadir eser bulunmaktadır. Bunlar arasında Osmanlı Türkçesine ait Arap harfli el yazması metinler de sayılarının çokluğu ile ait oldukları dönemin dil ve edebiyatının incelenmesine geniş imkân sağlamaları bakımından oldukça önem taşımaktadır. Doktora tezi olarak hazırlamış olduğumuz bu çalışmada Ali bin 'Abdu'r-ra'ûf el-Habeşî veya Molla Ali olarak bilinen müellif tarafından 1612 yılında kaleme alınmış Râfi'u'l-Gubûş fî Fezâili'l-Hubûş adlı eser üzerinde dil merkezli bir inceleme yapılmıştır. 240 varaktan oluşan yazmanın her sayfasında 17 satır bulunmaktadır. Nesih hatla yazılmış olan yazmanın bazı varaklarında harekeler kullanılmıştır. İstanbul Fatih Süleymaniye Kütüphanesi 4360 numarada kayıtlı olan yazma eserin Millî Kütüphanede de 680 numarada kayıtlı bir mikrofilmi bulunmaktadır. Bu yazma müellif hattı olup bilinen başka bir nüshası yoktur. Dört bölüm (bap) ve bir mukaddimeden oluşan yazma eser, Habeşîler ve Habeş tarihini konu edinmektedir. Yazmanın sağlam bir metnini kurmak, dönemin dil özelliklerini tespit etmek ve Türkçenin söz varlığına katkı sağlamak amacıyla yapılan bu çalışma giriş, inceleme, metnin transkripsiyonu, gramatikal dizin ve sonuç bölümlerinden oluşmaktadır.Anahtar Kelimeler: Arap harfli metin, dil incelemesi, Habeşîler, Osmanlı Türkçesi, 17. yüzyıl The Turkish language, which has spread over a wide geographical area, has been written with different alphabets and writing systems in the historical process. Among these alphabets and writing systems, the longest used ones are Uighur and Arabian alphabets. Arabic alphabet has been the most adopted one by the Turks. There are many manuscripts and rare works belonging to various written languages of Turkish language with the Arabic alphabet based system. Among these, the manuscripts with Arabic letters of Ottoman Turkish are of great importance in terms of providing a wide opportunity for the study of the language and literature of the period they belong to with their abundance of numbers.In this study, which we have prepared as a doctoral dissertation, a language-based study was conducted on Râfi'u'l-Gubûş fî Fezâili'l-Hubûş, which was written in 1612 by the author known as Ali bin 'Abdu'r-ra'ûf el-Habeşî or Molla Ali. There are 17 lines on each page of the 240-leaf writing.Movements were used in some of the leaves of the manuscript written in Nesih calligraphy. The manuscript, which is registered in Istanbul Fatih Süleymaniye Library at number 4360, has a microfilm recorded at number 680 in the National Library. This is the author's line and there is no other known copy. The manuscript is composed of four chapters (bab) and a holy place. This study which was conducted to establish a sound text of the manuscript, to determine the language features of the period and to contribute to the vocabulary of Turkish, consists of introduction, examination, transcription of the text, grammatical index and conclusion.Keywords: Arabic text, Ethiopians, Ottoman Turkish, research of language, 17th century 886

Ruus defterleri içerisinde devlete hizmet eden büyük-küçük görevlilerin tayin kayıtları, tımar tevcih muameleleri ve Divan toplantılarında sözlü ya da yazılı arzlara verilen cevaplar, bir kısım ferman özetleri, birtakım izinler ve haberler hakkında önemli bilgiler bulunmaktadır. XVII. yüzyıldan sonra defterlerin tutulmasında yeni düzenlemeler yapılmıştır. Büyük-küçük görevlilerin tevcihatının yer aldığı klasik çift sütunlu ''Ruus Buyruldı'' defterlerinin yanı sıra görevlilerin derecelerine göre ayrılmış tek sütunlu Ruus defterleri tutulmaya başlanmıştır. Bu dönemden sonra büyük görevlilerin tevcihat kayıtlarında azalma görülürken daha alt düzeydeki görevlilerin tevcihat kayıtları artmıştır. XVIII. yüzyılda ise defterler daha sistemli hale getirilmiştir. Merkezi tevcihatın yer aldığı defterler düzenlenerek defterlerde isim, paye ve makama göre yeni bölümler oluşturulmuştur.Tez çalışmamızın konusu; 1509 Numaralı Ruus Defteri (1048-1049/1638-1639) Tahlil ve Metin'dir. Defter tek sütunlu olup içerisinde toplam 1245 hüküm kaydı bulunmaktadır. Defterde abkeş, bağban, cabi, çerakdar, danişmend, Elem-neşrah-han, ferraş, habbaz, hatm-han, hatip, huffaz ve İhlas-han gibi vazifeleri icra eden kişilerin görev yapmış oldukları müesseseler, atanma ve azillerine etki eden faktörler, aldıkları ücretler, ücretlerine yapılan zamlar, tayinlerinde kimin arzının etkili olduğu ve bulundukları sancak, kaza, nahiye, karye ve mahalleleri hakkında önemli bilgiler bulunmaktadır. Zengin içeriği ile bu çalışma Osmanlı Devleti'nin idari, iktisadi ve sosyo-kültürel tarihi alanlarında yapılacak çalışmalara katkı sağlayacak veriler ihtiva etmektedir. Çalışmada defterin fiziki durumu, dil ve diplomatik özellikleri, muhtevası detaylı bir şekilde incelenerek metin çevirisi yapılmıştır. Muhteva kısmından elde edilen veriler tablo haline getirilmiştir. Within the Ruus registers, there are important information about the appointment records of large and small officials serving the state, fief treaties and responses to oral or written submissions at the Court meetings, some edict summaries, some permissions and news. From the XVII. Century, new arrangements was made in keeping ruus registers. In addition to the classical double-column, '' Ruus Ordered '' registers containing the covenants of large and small officials, Ruus registers with one column separated according to the degrees of the officials started to be kept. After this period, while the appointment records of the big officers decreased, the appointment records of the lower officials increased. In the XVIIIth century, ruus registers were made more systematic. The registers containing the central appointment was arranged and chapters were created in the registers by name, denominator and authority.The subject of our thesis is Ruus Register Numbered 1509 (1048-1049/1638-1639) Analysis and the Text. The register has a single column and contains a total of 1245 provision records. In this register there are important information about the people who perform the duties such as abkeş, bagban, cabi, çerakdar, danişmend, Elem-neşrah-han, ferras, habbaz, hatm-han, hatip, huffaz and İhlas-khan, their institutions in which they appointed, the factors affecting their appointment and dismissal, wages, increases in their wages, who supply is effective in their appointments, and their sanjak, district, sub-district, village and neighborhoods. With its rich content, this study contains data that will contribute to the studies on the administrative, economic and socio-cultural history of the Ottoman State. In the study, the physical condition of the notebook, its language and diplomatic features, and its content were examined in detail and a text translation was made. The data obtained from the content section are tabulated. 382

Bu çalışma, XVII. yüzyıl Türk tasavvuf şiirinin beş önemli temsilcisinin divanlarında geçen tasavvufî kavramların incelenmesi üzerinedir. Çalışmada mutasavvıf şairlerin tasavvufî kavramlara yükledikleri anlamları ortaya çıkarmak için kavramlar, bağlamları ile birlikte ele alınarak incelenmiştir.Çalışma, giriş bölümü, 5 müstakil bölüm, sonuç ve kaynakçadan oluşmuştur. Çalışmanın ilk bölümünde çalışma dönemi olan 17. yüzyıl tasavvuf şiirini oluşturan sosyal çevreye odaklanılmıştır.Birinci bölümde Çalışmanın Kapsamı, Yöntemi ve Sınırlılıkları, Divanlarda Kullanılan Vezinler, Üzerinde Çalışılan Divanlarda Farklı Okunan Yerler, Tasavvuf Şiirinde Kavramlar gibi başlıklar altında çalışılan metinlerin inceleme yöntemi hakkında bilgi verilmiştir.Çalışmanın ikinci bölümünde şiirlerden çıkarılan 'edebî düşünceler' müstakil başlıklar altında gruplanmıştır. Kavramların içinde yer aldığı bağlamlarla değerlendirildiği bu bölüm, sözlük olarak hazırlanmıştır. Her maddede, maddenin sonunda sözlüğün oluşmasına zemin olan düşünceler sunulmuştur.Üçüncü bölüm, şiir birimlerinden çıkarılan düşüncelerin yer aldığı Düşünce Tabloları'ndan oluşmaktadır. Bu bölümde, tespit edilen düşüncelerin kullanılış sıklıkları tablolar halinde verilmiş, şairlerin kavramlara ilişkin özgün yaklaşımları tespit edilmeye gayret edilmiştir.Dördüncü bölüm ise Teşbih Tabloları başlığı ile kavramların benzetildiği unsurlara hasredilmiştir. Mutasavvıf şairlerin teşbih unsuru olarak kullandıkları kelimeler ve bunların kullanış sıklıkları tablo biçiminde bir arada sunulmuştur.Beşinci bölümde, tasavvuf terimleri/ıstılahları sözlüklerinden seçilen üç kavramın muhtevası bu çalışmadaki aynı başlıklardaki tespitlerle mukayese edilmiş, böylece bu araştırmanın tasavvuf sözlükleri ve tasavvuf şiirinin yorumlanmasına sağlayacağı katkı ortaya konulmaya çalışılmıştır.Sonuç kısmında ise kavramlar, düşünce, teşbih ve mukayese tablolarının genel bir değerlendirmesi yapılmış, elde edilen bulgular paylaşılmıştır. This course is about examining the concepts of Sufism in the divans of the five important representatives of Turkish Sufi poetry in the 17th century.In this study, concepts are examined together with their contexts in order to reveal the meanings attributed to sufi concepts by sufi poets.The study consists of an introduction section, 5 independent sections, conclusions and bibliography. The first part of the study focuses on the social environment that constitutes the 17th century Sufi poetry. In the first chapter, information are given about the study of the studied examined under the following headings: the scope, method and limitations of the study, the verses used in the Divan, the places read differently from their published versions of the Divan, the concepts of Sufi Poetry.In the second part of the study, 'literary thoughts' extracted from poems are grouped under separate titles. This section, where concepts are evaluated in contexts, is prepared as a glossary. In each article, the thoughts which are the basis for the formation of the dictionary at the end of the article are presented.The third section consists of the Tables of Thought, which contain thoughts extracted from the poetry units. In this section, the frequency of the use of the determined thoughts is given in tables and the original approaches of the poets to the concepts are tried to be determined.The fourth chapter is devoted to the elements that simulate the concepts with the title Teşbih (Simile) Tables. The words used by sufi poets as a component of the diagnosis and their frequency of use are presented together in tabular form.In the fifth chapter, the content of the three concepts chosen from the Sufi dictionaries / dictionaries dictionaries were compared with the findings of the same headings in this study, and thus the contribution of this study to the interpretation of Sufi dictionaries and Sufi poetry was tried to be put forward.In the conclusion part, a general evaluation of the concepts, thought, diagnosis and comparison tables was made and the findings were shared. 1761

17. yüzyıl Osmanlı Devleti'nde siyasi, sosyal ve ekonomik alandaki gelişmelere paralel olarak ilim, kültür ve edebiyatta da önemli gelişmeler meydana gelmiştir. Bu dönemde tercüme ya da telif-tercüme diyebileceğimiz birçok eser edebiyatımıza kazandırılmıştır. Bu dönemde Türk edebiyatına kazandırılan eserlerden biri de Hüseyin Efendi Bin Muhammed Mustafa'nın H.1108=M.1698 tarihinde Kazvînî'den tam tercüme olarak yaptığı Mir'ât-ı Acâibü'l- Mahlûkât ve Keşf-i Garâibü'l-Mevcûdât' adlı eseridir. Bu çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Acâibü'l-Mahlûkât türünün tarîhi gelişimi verilmiştir. İkinci bölümde Hüseyin Efendi bin Muhammed Mustafa'nın hayatı ve eserleri üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde eserin Almanya nüshası esas alınarak 400a-488a yapraklarının metni hazırlanmıştır.Anahtar kelimeler: Acâibü'l-Mahlûkât, Hüseyin Efendi bin Muhammed Mustafa, Mir'ât-i Acâibü'l–Mahlûkât ve Keşf-i Garâibü'l-Mevcûdât In the 17th century there were important developments in science, culture and literature in addition to political, social and economic improvements in the Ottoman empire. In this period, many works such as translations and copyriht traslations were contributed to our literature. In this period, one of those works in Turkish literature is Mir'at-ı Acaibü'l- Mahlukat ve Keşf-i Garaibü'l-Mevcudat which was translated from Kazvine in H.1108=M.1698.by Huseyin bin Muhammed Mustafa. This study consists of three chapters. In the first chapter, the historical development of the genre of Acaibü'l- Mahlukat is given and in the second part the life and works of Huseyin bin Muhammed Mustafa are emphasized. In the third chapter text of the leaves 440a-488a was prepared based on the German copy of the work.Key Words: Acâibü'l-Mahlûkât, Hüseyin bin Muhammed Mustafa, Mir'ât-i Acâibü'l–Mahlukât ve Keşf-i Garâibü'l-Mevcûdât 211

The Classical Turkish literature is vere rich in terms of the biographical sources. The life information about the thousands of poet is included in the sources. There are the posts who are not included in the biographical sources as they are far away to the center across The Wide Ottoman Cultural Area, they have not got the formal duty, they could not exceed to be regional. The poems of these artists are seen in the journals and the notebook of poetries. One of the poets that the sources don’t inform about their life is Hasreti from Antep in the journals. As it is understood from the poetries’ content, Hasreti was known with the names of Keremüddinzade and Antebi. He was born in the last quarter of 16. Century. He died in the middle of 17. Century. His birthday place is Antep. However, he lived in Damascus for the great part of his life. He has got 41 poems as one of them is ode, twenty one of them are gazelle, two of them are verse, eleven of them are history, five of them are burlesque of poem, one of them is first duality of poem. On his ode, he praises Mustafa Agha who was the governor of Damascus and from Mostar. He included the subjects of love’s pain, the beauty of darling, the longing to the sweet and the complaint of destiny. The years of death and assignment belonging to the statesmen, poets and Damascus’s gentry in the historical poems. He had a row with Sehri in Hezliyat. The religious and sufistic terms and concepts were not used. It showed that he dominated over the collected poems that he used the different poetry forms, he executed the different prosody patterns, he used the rhyme regularly. Hasreti’s poems which have not got the simple language and wording are made in terms of Turkish idiom, preverb and archaic words. In this article, the conclusion about Hasreti’s life will be made, his literal personality will be exhibited, the translated text of his current poetries will be shared with the scientific world from the point of Hasreti’s poetries.

Bu tez Osmanlı edebiyatındaki ilk günlük olarak kabul edilen ve Seyyid Hasan Nûrî Efendi (ö.1688) tarafından 1661-1665 yılları arasında kaleme alınmış olan, müellifin kendi tabiriyle sâlnâme, literatürde bilinegelen ismiyle Sohbetnâme adlı metin üzerine bir egzersizdir. Bir edebî tür olarak günlüğün tarihsel devamlılık arz ettiği kabulüne şüphe ile yaklaşan bu çalışma, aralarında Kaspar von Kreyerz ve Gabriele Jancke gibi araştırmacıların da bulunduğu bir grup Alman ve İsviçreli tarihçinin iddialarından etkilenerek modern-öncesi dönemlerde yazılmış 'günlüklüklerin' modern dönemdeki benzerlerinden farklı olarak yazarın iç dünyasından ya da bireyselliğinden çok ait olduğu sosyal zümreyi ve kültürel altyapısını açığa vuran metinler olduğunu ileri sürecek ve bu iddiayı sâlnâme(ler) özelinde inceleyecektir. Bu amaç doğrultusunda tezin birinci bölümünde öncelikle yazarın biyografisi incelenecek ve metnin teknik ve bağlamsal bir analizi yapılacaktır. Tezin ikinci bölümünde, erken modern günlüklerin prosopografik kaynaklar olduğu fikrine binaen, Seyyid Hasan Nûrî Efendi'nin günlüğünde yansıttığı sosyal çevresinin üç katmanlı bir analizine kalkışılacaktır. Birinci katman yazarın ailesini, ikinci katman gündelik hayatını şekillendiren tekke çevresini, dostlarını ve mahalle eşrafını, üçüncü katman ise sıradışı eksenleri ve yazarın üst-tabakadan tanıdıklarını ele alacaktır. Üçüncü ve son kısımda ise günlükte bu sosyal dünyanın güçlü bir parçası olarak karşımıza çıkan ölüm teması üzerine yoğunlaşılacaktır. Bu temayı sosyal, folklorik ve antropolojik bir olgu olarak irdeleyecek olan bu kısım, metnin verdiği bazı bilgiler ışığında, Osmanlıların ölüme ve ölülerine karşı tavırlarını, yine metnin kendi terminolojisi vasıtasıyla teessür, ayin ve rekabet kavramları üzerinden sorgulamaya çalışacaktır. This thesis is an exercise on Seyyid Hasan Nûrî Efendi's diary, the sâlnâmes kept between 1661-1665 and recognized as the Sohbetnâme in the secondary literature. Under the influence of recent German/Swiss scholarship on the study of self-narratives, especially the studies of such scholars as Kaspar von Greyerz and Gabriele Jancke, this thesis maintains that early modern diaries differ from the diaries written in the modern era in terms of their reflection on the individual characters of their authors, arguing that they are testimonies of culture and ethos of the social groups in which they were produced. Inserting this argument into an empirical study of Hasan Efendi's diary, the first chapter attempts to make a technical and contextual analysis of the document, following a biography of Hasan Efendi. Based on the idea that early modern diaries can provide insight into prosopographical studies, the second chapter investigates the social relationships of the author Hasan Efendi in three expanding realms: (1) His family, (2) his everyday encounters such as his companions and people from his lodge (3) his high-ranking acquaintances and people from rarely-encountered lines. Finally, the third chapter deals with the theme of death, which is frequently encountered in the diary as part of Hasan Efendi's social world. Investigating the theme from social, folkloric, and historical anthropological perspectives, this chapter seeks to understand the responses to death in the sâlnâmes around the concepts of bereavement, ritual, and rivalry. 122

Çalışmamızda tasavvuf tarihine yön vermiş olan aşk kavramını XVII. yüzyıl'ın en önemli mutasavvıflarından olan Niyâzî-i Mısrî örneği üzerinden incelemeye çalıştık. Bu bağlamda Niyâzî-i Mısrî'nin aşk konusundaki fikirlerini tespit ederken Divân'ını çalışmamızın ana kaynağı olarak seçtik. Mısrî'ye göre aşk, yaradılışın temel unsurudur ve bu görüşünü Divân'ında daha çok vahdet-i vücutçu bir tavırla açıklamıştır. Ona göre aşk, tıpkı Allah gibi başlangıçsız ve sonsuzdur. Yaradılışın temeli de aşka dayanmaktadır. Ancak gerçek bir âşık olmak kolay değildir ve kişi bu yolculukta pek çok güçlükle de karşılaşacaktır. Bu güçlükler de Allah'ı çokça anmak, Hz. Muhammed'in izinden giderek O'nun buyruklarına uymak, mâsivâyı terk etmek, bir şeyhe intisap etmek, en önemlisi de vahdet-i vücut düşüncesini anlayıp kişinin Allah'ı kendisinden ayrı bir varlık olarak görmemesiyle aşılacaktır. Kısacası O'nun söylemiyle, derdin de dermanın da bir olduğun anlayan sâlik aradığını bulmuş demektir. Niyâzî-i Mısrî'de aşkın mahiyetini anlamak, aslında bir bakıma hem İbnü'l Arâbî'yi hem Mevlânâ Celâleddin Rûmî'yi hem de Yunus Emre'yi anlamak demektir. Mısrî'nin ilâhî aşk düşüncesi bu üç değerli mutasavvıfın görüşlerinin harmanlanmış halidir. In our study, we tried to analyse the concept of love, which shaped the history of sufism, through the case of Niyâzî-i Mısrî, who is one of the most important sufis of 18th century. In this context, we chose his Divân as our main source of our study while establishing ideas of Niyâzî-i Mısrî about love.According to Mısrî, love is the fundamental element of creation, and in his Divân, he explained his opinion mostly in a wahdat al-wujud manner. According to him love is sempiternal like God. Fundamental of creation also depends on the love. Nevertheless, it is not easy to become a real lover and one will also encounter many difficulties during this journey. These difficulties will be overcome by regularly remembrance of God, following the prophet Muhammad's way and obeying His commandments, leaving masiwa, becoming affiliated with a sheikh, and last but not least by understanding of wahdat al-wujud idea and by ignoring seeing oneself as a separate entity from God. Shortly, in line with His rhetoric, salik who understands that trouble and relief are the same is the one who found the thing that he or she is looking for. Understanding the nature of love in Niyâzî-i Mısrî, in fact, is a way to understand İbnü'l Arâbî, Mevlânâ Celâleddin Rûmî, and Yunus Emre. Mısrî's Divine Love idea is the blended form of these three precious sufis' ideas. 145

Kâtib elebi birçok alanda kaleme aldığı eserleriyle 17. yüzyılın en nemliilim adamlarından biridir. Eserleri hem yaşadığı d neme ışık tutmuş hem de ünümüzekadar yapılan birçok çalışmada kaynak olarak kullanılmıştır. Günümüzde ise Osmanlıtarihi ve Osmanlı biyo ra i eleneği hakkında çalışma yapanların başvurduğueserlerinden biri de Fezleke'dir.Bu çalışmada Osmanlı biyo ra i eleneğinin nemli bir rneği olan Fezleke elealınmıştır. Fezleke'deki şairlerin derli toplu bir şekilde edebiyat dünyasınakazandırılması amaçlanmıştır. Eser dikkatli bir şekilde incelenmiş ve 110 şair tespitedilmiştir. Tespit edilen şairler hakkındaki bil iler klasik kaynakların çoğuyla vemodern kaynakların bir kısmıyla karşılaştırılarak esere ori inallik kazandıran bil ilerüzerinde durulmuştur.Anahtar Kelimeler: 17. yüzyıl Kâtib elebi Fezleke, şair biyografi. Katib elebi is one o the most important scholars o the 17th century with hisworks wrote in many areas. His works have shed light on the period he lived in and hehas been used as a reference in many studies done up to the present day. Nowadays,one of the references also of those who study about Ottoman history and Ottomanbiography tradition is Fezleke.In this study, Fezleke, which is an important example of Ottoman biographytradition, is discussed. It is aimed to bring the poets in Fezleke into the world ofliterature neatly. The work was carefully studied and 110 poets detected. Theinformation about the poets detected was compared with most of the classical sourcesand with some of the modern sources and the information that gives originality to thework is emphasized.Keywords: 17th century, Katib elebi Fezleke, poet, biography. 151

Sanat kaygısından uzak, halkın anlayabileceği sade bir dille yazılan tabirnameler; dönemin dil özelliklerinin, sözcük hazinesinin ve sosyal hayatının araştırılmasında önemli bir yere sahiptirler. Bu yüksek lisans tezinde Muhammed bin Mustafa tarafından 17. yüzyılda istinsah edilen 219 varaklık tabirnamenin, 37b-82a arasındaki sayfaları üzerinde çalışılmıştır. Eser, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesinde Reisül-Küttab 450 numarada muhafaza edilmektedir. Klasik Osmanlı Türkçesi döneminde istinsah edilen eserde Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait dil özellikleri de bulunmaktadır. Tez çalışması `Giriş - İnceleme - Metin - Dizin - Tıpkıbasım` olmak üzere beş bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde rüya, tabirnameler, üzerinde çalışılan eserin dil özellikleri, içeriği, yazılış tarihi ve müstensihi hakkında bilgi verilmiştir. İnceleme bölümünde metnin yazım, ses ve şekil özellikleri üzerinde durulmuştur. Metin bölümünde Arap harfli yazmanın transkripsiyonu yapılmıştır. Bu bölümde Arapça olarak yazılmış olan ayet, hadis ve şiirler Arap harfli olarak gösterilmiş ve dipnotlarda ayetlerin günümüz Türkçesine tercümesi yapılmıştır. Dizin bölümünde metinde geçen tüm kelimeler alfabetik olarak sıralanıp metinde geçen anlamları ile verilmiştir. Dizin için Türksözdiz programı kullanılmıştır. Tıpkıbasım bölümünde eserin 37b-82a varaklarının tıpkıbasımına yer verilmiştir. Dream interpretation books (tabirname) which are written in plain language that can be understood by the public far away from the aesthetic concern have an important place in the study of language characteristics, vocabulary and social life of the period belongs to.In this disertation, pages between 37b-82a of Tabirname that is a 219-page book copied in 17th century by Muhammed bin Mustafa was studied. The book which has the characteristics of Old Anatolian Turkish is copied in the period of Classical Ottoman Turkish and Today, it is conserved in the number 450 of Süleymaniye Library.Our study consists of five chapters: Introduction, review, text, index and facsimile.In the introduction, the information about the vision and tabirname, language characteristics, content, date of writing and writer of the book was given.The review section focuses on the spelling, sound and shape features of the text.In the text part, the manuscript which is in Arabic was transcripted. Also, in this section, the verses, hadiths and poems written in Arabic were shown as Arabic letters and and verses were translated into modern Turkish in footnotes.In the index section, all the words in the text are listed in alphabetical order with their meaning. The Türksözdiz program was used for this work.In the facsimile section, facsimiles of the pages between 37b-82a of Tabirname book were included. 383

Bu çalışmada, 1856-1866 Numaralı Trabzon Şerʻiyye Sicillerinden faydalanılarak, 1688-1703 yıllarını kapsayan 16 yıllık bir süreç içerisinde Trabzon şehrinde boşanma bahsi değerlendirilmektedir. Bu çalışma dört ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde konu ile alâkalı ayrıntılı bir literatür çalışması yer almaktadır. İkinci bölümde öncelikle `İslâm ve Osmanlı Hukukunda Evlilik` bahsi kısaca ele alınmıştır. Daha sonra `İslâm ve Osmanlı Hukukunda Boşanma` hususu anlatılmıştır. Boşanma başlığı altında İslâm ve Osmanlı Hukuku'nda Boşanma İle İlgili Kaynaklar, Boşanma Usulleri, Boşanmaya Dair Diğer Usuller ve Boşanmanın Sonuçları yer almaktadır. Üçüncü bölümde XVII. yüzyılın son çeyreğinde Trabzon'da nikâh akitleri siciller üzerinden değerlendirilmiştir. Bölümün alt başlıklarında Nikâh Akitlerindeki Medenî Durumlarına Göre Trabzon Kadınları ve Evlilikte Kadının Güvencesi: Mehir adlı kısımlar yer almaktadır. Dördüncü ve son bölümde Trabzon'daki boşanma hadiseleri, türlerine göre tasnif edilip değerlendirilmiştir. Bu bölümde boşanma Talâk, Muhâlaʻa, Kazaî Boşanma veya Tefrik olarak alt başlıklara ayrılmıştır. Bölümün son kısmında eşleri tarafından terk edilen kadınların anlatıldığı, `Kocaları Tarafından Terk Edilen Kadınlar` adlı bir kısım da yer almaktadır.Anahtar Kelimeler: Boşanma, Osmanlı, Trabzon, 17. Yüzyıl. This thesis deals with subject of divorce according to the Trabzon Kadi Court Records numbered 1856 to 1866 between the years 1688-1703.This study consists of four chapters. The first chapter has a detailed literature about the subject. In the second chapter, first we examined the place of marriage in Islam and Ottoman Law and then the subject of divorce in Islam and Ottoman Law was also examined. Here the kinds of divorce were examined. Under the heading of `Divorce`, The Sources for Divorce in Islamic and Ottoman Law, Types of Divorce, Other Methods for Divorce and Its Results. The third chapter evaluates the marriage agreements in the last quarter of the 17th century in Trabzon in connection with Trabzon Kadi Court Records. Under the heading there are topics like Women in Trabzon During The Marriage Agreements, Dowry; The Insurance of Women in Marriage. The fourth and the last chapter investigate the kind of divorce cares in Trabzon in groups. In this chapter divorce were grouped under sub headings like, talak, muhalaa, kazai boşanma or tefrik. In the last part of the chapter there is a section called `The Lonely and Abandoned Women of The Ottomans`. Keywords: Divorce, Ottoman, Trabzon, 17th Century. 177

İnsan var olduğu sürece ihtiyaçları da buna paralel olarak hep var olmuş, bitmemiş ve giderekartmıştır. Bu ihtiyaçları karşılama hususunda insan kimi zaman kendi kendine yeter iken kimizaman ise bir başkasına ihtiyaç duymuştur. Bu doğrultuda vekâlet uygulaması hemen her toplumdakendine yer bulmuştur. Medeni bir tabiat üzerine yaratılmış olan insan kendini toplumdansoyutlayıp hayatını devam ettiremez. Mutlaka sosyal hayatın içinde yer almak zorundadır. Tezinana kaynağını oluşturan şer'iyye sicilleri insanların sosyal hayatı hususunda oldukça zengin bilgileriçermektedir. Vekâlet uygulamasından oldukça yaygın bir şekilde faydalanıldığı yine sicillerdekikayıtlardan anlaşılmaktadır. Bu tezde Trabzon Şer'iyye Sicillerinden faydalanılarak XVII. yüzyılınson çeyreğinde Trabzon'da vekâlet çalışılmıştır. Bu tez de 1850/1851 numaralı Trabzon Şer'iyyesicilleri ana kaynak olarak kullanılmıştır. Bu siciller Hicri 1088-1091 ve Miladi 1677-1681 yıllarıarasındaki kayıtları içermektedir. Tez üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde tarihi süreçtevekillik üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde 17. Yüzyılın son çeyreğinde Trabzon'da vekâletinnasıl olduğu üzerinde durulmuştur. Son bölümde ise vekâletle ilgili farklı başlıklar altında kayıtlartasnif edilerek belirtilen yıllar içinde vekillerin ve vekil tayin eden kişilerin sosyal hayattakikonumlarının ne olduğu konusuna açıklık getirilmeye çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Vekillik, Vekâlet, Trabzon, Şer'iyye Sicilleri. Human being is a social creature and needs an environment. The requirements for human being always existed. In order to meet the requirements human being sometimes needs other people. Human being cannot survive in the world without the support of other creatures mainly humanity. For that reason, human must take place in social life. The application of proxy in societies therefore always found a place.The main source of our thesis is Ottoman Kadi Court Records. Court Records consists of cases about almost every aspects of life which otherwise cannot be traced in other Ottoman archival documents. The records show that the power of attorney was frequently used by Ottoman citizens in the courts. In this thesis we searched the application of attorney in Trabzon for the last quarter of the 17th century. The thesis consists of three chapters The first chapter deals with the attorney in historical process. The second chapter investigates the power of attorney in Trabzon for the last quarter of the 17th century. The last chapter searches the representatives under different headings and attempts to determine the social status of them. Keywords: Proxy, Trabzon, Sharia registers. 104

Bu çalışmada Emir Çelebi'nin Enmūzecü't-Tıbb adlı eseri incelenmiştir. Eser 17. yüzyılda kaleme alınmış bir tıp kitabıdır ve eserin yazılış tarihi 1624'tür. Eser 379 varaktan oluşmaktadır. Bu çalışma ise eserin ilk 173 varağını kapsamaktadır. Çalışma üç ana bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında genel olarak tıp tarihinden bahsedilmiş, İslamiyet öncesi ve İslamî dönem Türk tıp tarihi ve 13. yüzyıldan başlanıp Enmūzecü't-Tıbb'a gelene kadar kaleme alınan başılıca tıp metinleri üzerinde yapılan çalışmalarla birlikte verilmeye çalışılmıştır. Yine bu kısımda Emir Çelebi ve üzerinde çalıştığımız eser konusunda bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde eserin ses ve şekil özellikleri incelenmiş, metinden örnekler verilmiştir. Ayrıca bu bölümde eserin söz varlığı ve sıkça kullanılan sözcükler kökenleri gösterilerek metinde geçtikleri anlamıyla verilmiş ve sözcüğün metin içerisinde geçtiği üç yer gösterilmiştir. İkinci bölümde ise eserde yer alan içindekiler kısmı ve metin verilmiştir. Bu tezin amacı 17.yüzyılda kaleme alınan tıp metnini, hastalık adlarını ve tedavisinde kullanılan bitki adlarını tespit etmektir. Aynı zamanda bu eser dönemin tıp anlayışına gerek ele aldığı konular gerek niteliği bakımından ışık tutmaktadır. This study examines thework entitled `Enmūzecü't-Tıbb` by Emir Çelebi. The work is a medical book penned in the 17th century and written in 1624. It consists of 379 pages. This study reviews the first 173 pages of the work. The study consists of three main sections. The introduction section mainly presents the history of medicine. In this section, the history of Turkish medicine in pre-islamic and Islamic period isdiscussed together with the studies on the medicine books from 13th century to the work `Enmūzecü't-Tıbb`. This section also gives information about Emir Çelebi and the given work. The sound and shape properties are examinedand examples are given from the text in the first section. In addition, the vocabulary and frequently used words of the work are given with their meaning in the text by showing their origins and three places, where these words are used, are shown. In the second section, the contents and text of the work are presented. The purpose of this thesis is to ascertain the 17th century medical text, medical words of the period, disease and plant names. In addition, this study sheds light on the medical understanding of the period through both the topics it deals with and its qualification. 371

Türk Din Mûsikîsi'nin en büyük güfte kaynağını Dîvan'lar oluşturmuştur. 17. yy. ın ikinci yarısı ve 18. yy. ın ilk çeyreğinde yaşamış olan İsmail Hakkı Bursevî'nin Dîvân'ındaki ve kaleme almış olduğu diğer eserlerindeki şiirler, bestekârlarımız için önemli birer kaynak olmuştur. Bu çalışmamızın amacı, İsmail Hakkı Bursevî ile ilgili yapılan çalışmalardan yararlanılarak hayatı ve eserleri hakkında bilgi vermek, kaynaklardan ulaşabildiğimiz şiirlerine yapılan besteleri bir araya getirip yeniden notaya alarak Türk mûsikîsinin hizmetine sunmaktır. The most important source of Turkish Religious Music is the Divan. 17th century. second half and 18th century. The poems of İsmail Hakkı Bursevî who lived in the first quarter and in the other works of his poetry were important sources for our composers. The aim of this study is to give information about İsmail Hakkı Bursevî's life and works by making use of the studies; to bring the compositions made to the poems we can reach from the sources and to present them to the service of Turkish music. 261

Dünya tarihindeki en önemli seyahat yazarlarından biri olan Evliyâ Çelebi, neredeyse ömrü boyunca gerçekleştirmiş olduğu seyahatler sonucunda elde ettiği bilgileri `Seyahatnâme` adlı eserinde toplamıştır. Gözlemlerinin yanında, yazılı ve sözlü kaynaklardan aldığı bilgilere, yorum ve değerlendirmelere de yer vermiş olan Evliyâ Çelebi; kullanmış olduğu sade dil, mizah ve güçlü tasvirleriyle gezmiş olduğu şehirleri en ince ayrıntısına kadar anlatmaya çalışmıştır.Bu çalışmada, Evliyâ Çelebi'nin bir Balkan şehri olan Edirne ile ilgili vermiş olduğu bilgiler ortaya koyulup, onun gözünden bu şehrin nasıl göründüğü belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca çalışmamızda, Evliyâ Çelebi'nin jeopolitik konumu sebebiyle `Kızılelma Kapısı`na benzettiği şehirdeki bazı yapıları kaybolmadan önce tespit edip, incelemek; tarihimizi ve kültürümüzü yaşatmak hedeflenmiştir. Evliyâ Celebi, One of the most important travel writers of the World in history, collected his writings in his masterpiece `Seyahatnâme` which he acquired by his travels nearly throughout his life time. Besides his observation, he mentioned data which he elicited from both verbal and written sources with his own interpretation and evaluation, Evliyâ Celebi sought to write about smallest details of the cities he saw in addition to his sense of humor and his powerful depiction with a plain language.In this study, Evliyâ Celebi's understanding of Edirne, which is a Balkan city, is presented and his point of view about this city is aimed to specify. Furthermore it is purposed to sustain our culture and history along with aiming to ascertain and analyse some of the structures before they vanish in this city which he likened to `Kızılelma Kapısı` because of its geopolitical position. 484

Cambridge Sosyoloji Sözlüğü'ne göre 17. yüzyılda İngilizcedeki günlük yaşam kavramı; günlük işlerin rutinleri, bireylerin davranışları gibi yaşam biçimlerini ve gündelik yaşamın giyim ve dekorasyon gibi kültürel unsurlarla bağlantısını ifade eder. Aynı şekilde bu kavram; toplumsal sınıflarına göre insanların kutsal günlerindeki gelenek görenekleri, yas günlerinde, sevinçlerinde ve bayramlarında tezahür eden adetlerini de ele alır.Günlük hayat kavramının tarihi, bilim adamları tarafından, önemi artan konular arasında farz edilmektedir. Nitekim bu kavram İslam toplumundaki bir dizi siyasi, içtimai, iktisadi ve kültürel olguları açığa çıkarmada katkıda bulunmakta, özellikle de doğuya yeni bir tarih getiren hatta genel anlamda Ortadoğu'ya yeni bir tarih getiren Fatımilerin hilafet başkenti olan Kahire'den bahsediyorsak, günlük yaşam tarihi bahsedilen bu olguları gün yüzüne çıkarmada katkı sağlamaktadır. Fatımi Devleti Tunus'un el-Mehdiyye kentini kendine başkent olarak benimsedikten sonra, devletin batı İslam coğrafyasında kurulmasını müteakiben yaklaşık yarım asır sonra devletin ilgisi çeşitli nedenlerle Mısır'a yönelmiştir. Fatımi Devleti'nin yaşamındaki bu tarihi dönüşüm ve Yakındoğu ve Arap yarımadasındaki politik yaşam, şüphesiz Mısır toplumu üzerinde büyük bir etkisi olan bir dizi sonuç doğurmuştur. Mısır'da özellikle de başkent Kahire'de bu duruma ilişkin olarak belirgin göstergeler var olmuştur The concept of daily life in English in the seventeenth century, according to The Cambridge Institute of Sociology, refers to life styles such as daily routines and the behavior of individuals, as well as the connection of everyday life to cultural elements such as clothing and decoration. The concept of daily life also usually addresses people in the holy days, days of mourning, joy and feasts, according to their social strata.The history of everyday life is one of the topics of increasing interest by scholars. It contributes to the discovery of a wide range of political, social, economic and cultural phenomena in the Islamic society, especially if this is the city of Cairo, the capital of the Fatimid Caliphate. New to the East in particular and to the Mediterranean world in general. After the Fatimid state was taken from the city of Mahdia in Tunisia as its capital, it shifted its attention to a number of reasons to Egypt about half a century after the establishment of their state in the Islamic Maghreb. This historic transformation in the life of the Fatimid state, the political life in the Near East and the Arabian Peninsula, has produced a series of results that undoubtedly had a great impact on Egyptian society, which had clear indications of the lives of people in Egypt, especially in the capital Cairo. 181

Melâmî movement is one of the most problematic issues of Ottoman mystical history. Bayramî-Melâmî order was established by Hacı Bayram-ı Velî at the second half of 15th century. Dede Ömer, successor of him developed Malâmatiyya perception with the sense of wahdat al-wujûd meaning “unity of being” under the effect of Hurûfîsm and brought the movement into an active position against Ottoman state and social order. One of its doctrines, kutb-Mehdî concept leaded Melâmîs not to recognize any authority including Ottoman government beyond itself. Therefore the relations between Bayramî- Melâmîs and Ottoman administration entered into a new turning point. Especially from 16th century Bayramî-Melâmîs were regarded as a potential danger against existing order and followed by political authority. Execution of pioneering sheiks of it as İsmal-i Ma’şûkî, Hamza Bâlî and Beşir Ağa caused the movement to go underground and move to the Balkans. In this study, several problems of Bayramî-Melâmîs particularly in the Balkans originating from their relations with political authority beginning from 16th until the end of 17th century will be handled within the historical perspective. Türk Tarih Kurumu İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY.........................................................................................................i YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI……………...…......ii ETİK BEYAN…………………………………………………………………...……..iii TEŞEKKÜR…………………………………………………………………………....iv ÖZET……………………………………………………………………………....……v ABSTRACT…………………………………………………………………………....vi İÇİNDEKİLER…………………………………………………………………….….vii KISALTMALAR DİZİNİ………………………………………………………...…....x GİRİŞ…………………………………………………………………………….……...1 BÖLÜM I: BALKANLAR’DA MELÂMÎ HAREKETİ……………………...……14 1.1. Hareketin Balkanlar'a Kayması ve Sebepleri…………………………..14 1.2. Bosna’da Melâmî Hareketi ve Şeyh Hamza Bâlî…………………...…..21 1.3. Hareketin Dinî, İdeolojik ve Toplumsal Zemini………………………..27 1.3.1. İslâm Öncesi Dinî Zemin………………………………………...27 1.3.2. Hurûfîlik………………………………………………………….32 1.3.3. Vahdet-i Vücûd Anlayışı………………………….……………...36 1.3.4. Kutb-Mehdî İnancı……………………………………………….41 BÖLÜM II: BALKAN MELÂMÎLERİ’NİN OSMANLI İKTİDARINA BAKIŞI: YORUM VE PROBLEMLER…………..………………………………………...…48 2.1. Melâmîler’in Nazarında Osmanlı İktidarının Hukukî Meşrûiyeti……48 2.2. Bir Rekabet Unsuru Olarak Politik Mesiyanizm……………………….56 2.3. Hareketin Devamlılığı Yönünde Alınan Bazı Önlemler……………….65 2.3.1. Gizlenme ve Takiyye…………………………………………….65 2.3.2. Silsile ve Miras…………………………………………………..71 BÖLÜM III: OSMANLI İKTİDARININ BALKAN MELÂMÎLERİ’NE BAKIŞI: YORUM VE PROBLEMLER……………..…………………………………………76 3.1. Osmanlı Resmî İdeolojisi ve Bayramî Melâmîleri……………………...76 3.1.1. Merkeziyetçi Devlet Anlayışı ve Nizâm-ı Âlem Prensibi…….….76 3.1.2. Şiî-Safevî Propagandasına Karşı Sünnîleştirme Politikası………80 3.1.3. Osmanlı Sûfîliği ve Tarihî Altyapısı……………………………..85 3.2. Osmanlı İktidarı Nazarında Potansiyel Bir Tehlike Olarak Melâmîler……………………………………………………………………....90 3.3. Ulema ve Sûfî Çevrelerde Melâmîler’e Karşı Oluşan Tepkisellik ve Bunun Siyasal Alandaki Rolü…….…………………………………………..95 SONUÇ (DEĞERLENDİRME VE TAHLİL)………………………………..……104 KAYNAKÇA…………………………………………………………………………107 EKLER…………………………………………………………………………….....127 EK 1: Melâmî Şeyhi Oğlan Şeyh İsmail-i Ma’şukî’nin Sicil Kaydı………………128 EK 2: Melâmî Takibatına Dair 19 Zilhicce 980/22 Nisan 1573 Tarihli Mühimme Kaydı…………….........................................................................................................129 EK 3: Melâmî Takibatına Dair 26 Rebiülahir 981/25 Ağustos 1573 Tarihli Mühimme Kaydı……………………………………………………………………...130 EK 4: Melâmî Takibatına Dair 1 Cemâziyelâhir 990/23 Haziran 1582 Tarihli Mühimme Kaydı……………………………………………………………………...131 EK 5: Melâmî Takibatına Dair 8 Cemâziyelâhir 990/30 Haziran 1582 Tarihli Mühimme Kaydı……………………………………………………………………...132 EK 6: Melâmî Takibatına Dair 24 Ramazan 990/22 Ekim 1582 Tarihli Mühimme Kaydı………………………………………………………………………………….133 EK 7: Melâmî Takibatına Dair 6 Şevval 990/3 Kasım 1582 Tarihli Mühimme Kaydı………………………………………………………………………………….134 EK 8: Melâmî Takibatına Dair Şaban 990/Ağustos-Eylül 1582 Tarihli Baş Mukataa Kalemi Kaydı………...……………………………………………………………….135 EK 9: Melâmî Şeyhi Ahmed Sârbân’ın Hüsamedîn-i Ankaravî’ye Gönderdiği Mektup………………………………………………………………………………..137 EK 10: Melâmî Şeyhi Sütçü Beşir Ağa’nın Bir Mürîdine Gönderdiği Mektup…139 EK 11: Melâmî Şeyhi İsmail-i Ma’şukî’nin Meşhed Makamı………...………….140 EK 12: Melâmî Şeyhi Ahmed Sârbân’ın Türbesi………………………………….141 EK 13: Melâmî Şeyhi Pîr Ahmed Edirnevî’nin Türbesi…………………………..142 EK 14: Melâmî Şeyhi Hamza Bâlî’nin Deveoğlu Yokuşu’nda Bulunan Makam Taşı……………………………………………………………………………………143 EK 15: Melâmî Şeyhi Hamza Bâlî’nin Mezarı…………………………………….144 EK 16: Melâmî Şeyhi İdris-i Muhtefî’nin Mezarı…...…………………………….145 EK 17: Melâmî Şeyhi Hüseyin Lâmekânî’nin Mezarı………...…………………..146 EK 18: Melâmî Şeyhi Abdullah Bosnevî’nin Mezarı………...……………………147 EK 19: Bayramî-Melâmî Silsilesi………...…………………………………………148 EK 20: Harita 1 - XVI. Yüzyılda Doğu Avrupa……………………………………150 EK 21: Harita 2 – Balkanlar…………...……………………………………………151 EK 22: Orijinallik Raporu…………………………………………………………..152 EK 23: Etik Kurul İzin Muafiyeti Formu………………………………………….153 Melâmî hareketi, Osmanlı tasavvuf tarihinin en problemli konularından birini teşkil etmektedir. Bayramî-Melâmîliği, Osmanlı Devleti’nde XV. yüzyılın ikinci yarısında Hacı Bayram-ı Velî tarafından tesis edilmiştir. Ondan sonra gelen ve Melâmet anlayışını daha da canlandırıp coşkun bir ilâhî cezbe ve Hurûfîliğin de etkisiyle ileri bir vahdet-i vücûd anlayışıyla geliştiren Dede Ömer, tarikatı Osmanlı devlet ve toplum düzeni karşısında eleştirici ve aktif bir konuma getirmiştir. Doktrinlerinde bulunan kutb-Mehdî inancı ise Melâmîler’i, Osmanlı yönetimi de dâhil olmak üzere kendilerinden başka bir otorite tanımamaya yöneltmiştir. Böylece, Bayramî-Melâmîleri ile Osmanlı merkezî yönetiminin ilişkileri yeni bir dönüm noktasına gelmiştir. Özellikle XVI. yüzyıldan itibaren Bayramî-Melâmîleri, merkezî yönetim nazarında kuşku ve endişe ile takip edilen, genel düzeni her an sarsabilecek bir çevre olarak görülmeye başlamıştır. İsmail-i Ma’şukî, Hamza Bâlî ve Beşir Ağa gibi önde gelen şeyhlerinin idamı ise hareketin yeraltına çekilmesine ve Balkan sahasına kaymasına sebep olmuştur. İşte bu araştırmada, XVI. yüzyıldan XVII. yüzyıla uzanan iki yüz yıllık bir dönem içinde, özellikle Balkan topraklarındaki Bayramî-Melâmîleri’nin, merkezî iktidarla ilişkilerinden doğan bazı problemler, tarihî bir perspektifle ele alınmaya çalışılacaktır.

Bir vakıf medeniyeti olan Osmanlı'da, devletin sosyal ve ekonomik isyanlarla uğraştığı her bakımdan sıkıntılı bir dönemde sadrazamlık yapan Kemankeş Kara Mustafa Paşa, başarılı sayılabilecek siyasî yönünün yanı sıra, hayırsever yönüyle de dikkat çekmiştir. İstanbul'da kiliseden çevrilme bir camisi, mescidi, medresesi, hanı, ihtisab çardağı, çok sayıda dükkânı, yahudihaneleri, çeşmeleri ve evli odalarından oluşan bir mahallesi bulunan Mustafa Paşa, aynı zamanda Fatih'teki İskender Paşa Camii'nin ve Edirne'deki Mihal Bey Köprüsünün de ihyâ-kerdesidir. İstanbul'daki hayratının yanı sıra Eğriboz, Sivas ve Çanakkale'de mukataaları olan Mustafa Paşa, tüccar menzili olan Sivas-Yenihan'da bir menzil külliyesi inşa ettirerek burayı iskân etmiştir.Kemankeş Kara Mustafa Paşa vakıflarının konu edildiği bu çalışmada, vakfiye ve diğer arşiv kayıtlarından istifade edilerek vakıfların kuruluşu, hukukî statüsü, vakıflara ait hayır eserlerinin neler olduğu, nerelerde bulunduğu ve yüzyıllar içerisindeki akıbeti ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bunlarla beraber, Mustafa Paşa'nın vakfiyedeki şartları, vakıfların bu şartlar doğrultusunda idare edilip edilmediği, gelir kaynaklarının neler olduğu, nerelerde bulunduğu ve gelirlerinin giderlerini ne oranda karşıladığı da üzerinde durulan konular arasındadır.1644'te idam edilen Kemankeş Kara Mustafa Paşa'nın vakıfları, zaman içerisinde Osmanlı'nın Balkanlardaki hâkimiyetinin sona ermesiyle Rumeli'de bulunan gelir kaynaklarını kaybetmiş olsa da, Osmanlı'nın son dönemlerine kadar ayakta kalmayı başarmıştır. Yaklaşık 300 yıl boyunca faaliyet gösteren Kemankeş Kara Mustafa Paşa Vakıfları, Cumhuriyet Dönemi'nde İstanbul'da yapılan plânsız ve etütsüz imâr faaliyetleri nedeniyle hayrat ve akaratının büyük bölümünü kaybetmiştir. Vakıflardan, günümüze sadece Galata'da ve Sivas-Yıldızeli'nde bulunan camiler ile Mustafa Paşa tarafından ihyâ edilen İskender Paşa Cami ve Mihal Bey Köprüsü sağlam olarak ulaşabilmiştir.Anahtar Kelimeler: Kemankeş Kara Mustafa Paşa, Osmanlı, Vakıf, Vakfiye Kemankeş Kara Mustafa Pasha, who served as a grand vizier in every aspect of the Ottoman Empire, a waqf civilization in which the state was engaged in social and economic revolts, attracted attention with its philanthropic side as well as its successful political side. Mustafa Pasha, which has a mosque, masjid, madrasah, khan, customs building, a large number of shops, jewish houses, fountains and married rooms in Istanbul. It is also known that he rebuilt the Iskender Pasha Mosque in Fatih and the Mihal Bey Bridge in Edirne. Apart from the waqfs in Istanbul, Mustafa Pasha, who has mukataas in Egriboz, Sivas and Canakkale, built a range of merchandise in Sivas-Yenihan and settled it by placing some people there.In this study, which is the subject of Kemankeş Kara Mustafa Pasha Waqfs, it was tried to find out the waqfiyye and other archive records, legal status of the waqfs, what are the charities works of the waqfs, where they are located and their fate within the centuries. In addition, the stipulation of Mustafa Pasha in the waqfiyye, whether the waqfs is managed in accordance with these stipulation, what are the sources of income of the waqfs, where it is located and the extent of the income to cover the expenses are among the issues under consideration.The Waqfs of Kemankeş Kara Mustafa Pasha, who was executed in 1644, lost their income sources in Rumelia with the end of the Ottoman rule in the Balkans, they managed to survive until the last period of the Ottoman Empire. Kemankeş Kara Mustafa Pasha Waqfs, which have been active for nearly 300 years, lost a great deal of foundations due to unplanned and unmethodical zoning activities in Istanbul during the Republican Period. Only the mosques in Galata and in Sivas-Yıldızeli and the İskender Paşa Mosque and Mihal Bey Bridge, which were revived by Mustafa Paşa, have survived from the waqfs.Keywords: Kemankeş Kara Mustafa Pasha, Ottoman, Waqf, Waqfiyye 157

Osmanlı Devleti üzerine yapılan tarih araştırmalarında tarihsel olayların gün yüzüne çıkarılmasında Mühimme Defterleri önemli bir vazife görmektedir. Mühimme defterleri, Divan-ı Hümayun'da görüşülen toplumsal, siyasal, askerî ve idarî sorunlar ile ilgili alınan kararların padişah onayından geçmesinden sonra hükümler şeklinde kaydedilmesiyle meydana gelmiştir. Günümüz tarih araştırma sahasına kaynaklık eden bu defterler, Osmanlı Devleti'nde görülen toplumsal olayların ve bu olaylara üretilen çözümlerin gün yüzüne çıkmasında büyük pay sahibidir.Mühimme Defterleri içerisinde yer alan yerel yöneticilerin merkez yönetimdeki idari boşluktan yararlanarak halk üzerinde baskıcı bir otorite kurmak için uyguladığı usulsüz vergi alımları, devlete karşı gelerek oluşturulan eşkıyalık örgütlenmeleri, timar, zeamet ve has topraklarda meydana gelen sorunlar, devletin savaş ilan ettiği dönemlerde devlet ordusuna asker gönderimi, kişisel anlaşmazlıklar ile diğer sosyal konular hakkında birçok hüküm bulmak mümkündür. On the research of Ottoman State, Mühimme Notebooks make an important point of revealinghistorical events. Mühimme Notebooks were formed by writing down as verdicts after The Sultan approved the social, political, military, govermental judgements about problems that taken by members of Divan-ı Hümayun. Mühimme Notebooks, the source of today's history research field have a great role on the emergence of social events and the solutions produced fort hem in the Ottoman State. In these notebooks, it is possible to findim proper tax in take of local authorities to establish an oppressive authority on the population by taking advantage of the government all ophole in the central government, banditry organizations against the state, problems in timar, has and zeamet territories, dispatching troops to the state army during a war, personal disputes and a lot ofverdicts on other social issues. 203

Osmanlı şehirlerinde kadılar tarafından tutulan ve mahkeme kayıtlarını ihtiva eden defterlere Kadı Sicilleri denir. Bu siciller, Osmanlı toplumunun ekonomik, askeri ve kültürel yapısının araştırılmasında birinci dereceden öneme sahip belgelerdir. Sahip oldukları zengin muhteva dolayısıyla şehir tarihi hakkında yapılan birçok çalışmanın ana kaynağını oluşturmaktadırlar.Kadı Sicilleri'nin ana kaynak olarak kullanıldığı bu çalışmada 1600-1620 yılları arasında Trabzon'da yaşanan asayiş olayları değerlendirilmiştir. Gerek toplum içerisinde münferit olarak gerekse de grup halinde yaşanan olaylar değerlendirilmek suretiyle, bir Osmanlı şehri olan Trabzon örneği üzerinden Osmanlı toplumunun içerisinde bulunduğu durum gösterilmeye çalışılmıştır. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde İslam ceza hukuku incelenmiştir. Bu bölümde İslam hukukunda suç ve cezanın mahiyeti hakkında bilgi verilerek had, kısas ve tazir cezası gerektiren suçlar incelenmiştir. İkinci bölümde Osmanlı hukukunun şer'i ve örfi yönü, Şer'iyye mahkemeleri ve bu mahkemelerde davaların nasıl görüldüğüne dair bilgiler verilmiştir. Üçüncü ve son bölümde ise kuruluşundan 17. yüzyılın ilk yarısına kadar Trabzon'un siyasi tarihi hakkında bilgi verildikten sonra, toplum içerisinde gerek münferit gerekse de grup halinde görünen ve şehirdeki asayiş ve güvenliği etkileyen olaylar incelenmiştir In Ottoman cities the notebooks which were written by kadis and which have contents of the court records are called as Kadi Registers. These registers are best records in the research for economic and military and cultural structure of Ottoman society. They form the main sources of many studies about the city history due to their rich contents.This study in which the Kadi Registers are used as the main source, examined the public order events in Trabzon between the years 1600-1620. It is tried to be revealed the difficult situation of the Ottoman society through Trabzon as a sample city of Ottoman by evaluating events that appeared both invidually and as group within the society. The study consists of three chapter. In the first chapter İslamic Criminal Law was analyzed. In this part, it was given information about the quality of crime and punishment and crimes that reguires had and kısas and tazir were examined. In the second chapter, it was given information about the şer'i and orfi chracter of Ottoman Law, Şer'iyye Courts and in these courts how cases were decided. In the third and last chapter, after giving information about the political history of Trabzon from its foundation until the first half of 17th century, the events that appear both invidually and as a group within the society and which affected city's safety and security were examined. 126

Çalışmamıza konu olan Gencîne-i Esrâr adlı eser XVII. yüzyıl Osmanlı mesnevi edebiyâtının karakteristik özelliklerini taşıyan manzum bir nasihatnâmedir. İslamî ahlâk anlayışının ekseninde okuyucusuna kulluk, ibâdet ve hayat hakkında öğütler veren eser dinî-ahlâkî muhtevâsı ile dikkat çeker.Tâibî'nin Gencîne-i Esrâr adlı mesnevisinin yegâne nüshası Türk Dil Kurumu Kütüphânesi Yazma ve Nadir Eserler Bölümünde yer almaktadır. Bu nüshadan hareketle hazırlanan tezin giriş bölümünde Türk İslâm edebiyâtında nasihatnâmelerin yeri hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde şâirin hayatı ve eserleri ele alınmış ve eserin tetkiki yapılarak genel özellikleri, yazılış sebebi, muhtevâsı, bölümleri, şâirin etkilendiği eserler ve nüsha tavsifi ortaya konmuştur. İkinci bölümde metin yazımında takip edilen usûl izah edilmiş ve transkripsiyonlu metin sunulmuştur.Anahtar kelimeler: Tâ'ibî, Gencîne-i Esrâr, nasihatnâme, öğüt, dinî-ahlakî mesnevi. The subject of our study called Gencine-i Esrar is a verse nasihatname which has characteristic of Ottoman mathnawi in XVII. century. In axis of Islamic ethics, it gives advices to reader about worship, ethic, life, and stands out by its religious-ethical content.The only copy of Taibi's Gencine-i Esrar is in the Turkish Language Association Library Manuscripts and Rare Books Section. In the introduction part of the thesis based on this copy, information was given about the place of the preaching in Turkish Islamic literature. In the first chapter, the life and works of the poet were examined and general characteristics of work, reasoning, content, chapters, other works inspired to poet were analyzed by surveying the text. In the second chapter, the method followed in writing the text was explained and transcribed text was presented.Key words: Taibi, Gencine-i Esrar, nasihatname, religious mathnawi, preaching. 225

Evliya Çelebi Seyahatnâme'sine göre Mekke başlıklı Yüksek Lisans Tez çalışması giriş ve sonuç hariç üç bölüm olarak ele alınmıştır. Birinci bölümde Evliya Çelebi'nin hayatından bahsedilecek, ikinci bölümde ise Evliya Çelebi'nin seyahatleri ve Seyahatnâmesi hakkında bilgi verilecektir. Üçüncü ve son bölümde, bu çalışmanın ana konusu olan Evliya Çelebi Seyahatnâmesi'ne göre Mekke seyahati ve buna bağlı olarak Hac ziyareti hakkında değerlendirmesi yapılacaktır. Hac Seyahatnâmeleri ile ilgili eser veren diğer yazarlar ile Evliya Çelebi arasındaki üslup farklılığı bu çalışmanın diğer bir konusudur. Bu bağlamda İbn Cübeyr ve İbn Battuta'nın eserleri ve üslupları Evliya Çelebi Seyahatnâmesiyle karşılaştırılacaktır. Ayrıca Ludovico de Varthema, Joseph Pitts, Ali Bey el-Abbasî, Johann Ludwing Burckhardt ve Richard Burton gibi yabancı seyyahların Mekke ve özellikle Hac ibadeti ile ilgili gözlem ve düşüncelerine de yer verilmiştir. Böylelikle Mekke ve Hac konusunun, başta Evliya Çelebi Seyahatnâmesi olmak üzere diğer kaynaklarda nasıl ele alındığının karşılaştırılması plânlanmaktadır. Sonuç kısmında, Seyahatnâme'nin Hac bölümünde de Evliya Çelebi'nin abartılarına ve tarihi olarak sabit bazı gerçeklere farklı tanım ve anlamlar yüklemesinden bahsederek, bunların nedenlerini vermeye çalıştık. Ayrıca eserinin Hac kısmında geçen menkıbeler, efsanelere yer vermesi şaşırtıcı olup; bu verilerden hareketle, o zamanki halkın bilgi seviyesini öğrenmiş olmaktayız. Yine Evliya Çelebi'nin eserinin en heyecanlı ve dikkat çekici bölümlerinin yer aldığı IX. cildi aynı zamanda bakıldığında ayrı bir `Hac Seyahatnâmesi` olarak da kabul edilebilmektedir. Hac yolculuğu sırasında Evliya Çelebi'nin ortaya koyduğu gözlemleri, Hac Seyahatnâmesi'nde orjinalliğiyle birlikte pek çok ayrıntıya da yer vermiştir. Anahtar Kelimeler: Evliya Çelebi, Seyahatnâme, Mekke, Hac, XVII. yüzyıl. `MECCA` ACCORDING TO THE BOOK OF TRAVELS OF EVLIYA CELEBITuğba BOSTANCIMaster thesis titled `Mecca According to The Book of Travels of Evliya Çelebi` is considered as three parts except introduction and conclusion parts. In the first part, Evliya Çelebi's life will be mentioned, and in the second part will include information about his travels and his `Book of Travels`. In the third and final section, the journey to Mecca and the Pilgrimage according to the `Book of Travels of Evliya Çelebi` will be evaluated.The difference of literary style between Evliya Çelebi and other travelbook writers who works on Pilgrimage, is another subject of this study. In this context, the works and literary styles of Ibn Jubayr and Ibn Battuta will be compared with the Book of Travels of Evliya Çelebi. In addition to these subjects, the observations and opinions of foreign travelers, such as Ludovico De Varthema, Joseph Pitts, Ali Bey Al-Abbasi, Johann Ludwing Burkhardt and Richard Burton, regarding Mecca and Pilgrimage were included. In this way, it is planned to compare how Mecca and Pilgrimage are handled in other sources, especially the Book of Travels of Evliya Çelebi.In the conclusion part, Evliya Çelebi's exaggerations about the Pilgrimage, and his different interpretations to some historical facts are witnessed. After that, we tried to give some reasons of this attempt of Evliya Çelebi. In addition, it is surprising that the artifacts, superstitions and fabricated narratives in the Pilgrimage part of his work have a large amount. But also, in this way, from this data, we can learn the knowledge level of the people of that time. The 9th volume of the Book of Travels of Evliya Çelebi, which is the most colourful and attractive paintings, is also considered as a separate Travelbook of Pilgrimage by itself. The Travelbook of Pilgrimage, written by Evliya Çelebi, is not only original, but also includes many details.Key Words: Evliya Çelebi, Travelbook, Mecca, Pilgrimage, Hajj, 17th Century. 170

Ebû Sâlim el-Ayyâşî (1037/1090) 17. Yüzyıl Mağrib tarihinin siyasi, sosyal ve dini hayatını şekillendiren mutasavvıf, fakih, seyyah kimliklerini kendinde toplamış entelektüel bir şahsiyet olarak karşımıza çıkar. Babasının kurduğu zaviyeye gösterdiği ihtimam ile Fas ve civarında şöhreti artan Ayyâşî'nin yaşamının ilk dönemini Mağrib'te yetişme süreci, ikinci merhalesini de Hicaz Bölgesi'ne üç defa gerçekleştirdiği ve ilmî kimliğini geliştirdiği, manevi olgunlaşma sürecini tamamladığı rıhleleri olarak değerlendirebiliriz. Bu bağlamda; ülkemizde henüz tarihi bir vesika olarak üzerinde durulmamış olan bu seyahatnamenin, edebiyat alanı dışındaki bir araştırmanın parçası olması amacı ile Ebû Sâlim el-Ayyâşî'nin hac seyahatnamesinde Haremeyn bölgesini konu edindik. Daha önce kapsamlı bir araştırmaya konu olmadığı için Ayyâşî'nin biyografisini ve eğitim hayatının ve zaviyesinin kimliğini inşa etmesindeki önemini, tespit ettik. 17. Yüzyıl Fas tarihinde ilmî ortamın ve zaviyelerin etkisinin Ayyâşî Zaviyesi özelinde anlaşılmasını sağlamaya çalıştık. Ardından er-Rihletü'l-Ayyâşiyye adlı seyahatnamesi ile birlikte hac yolculuğunu ele aldık. Böylece Haremeyn bölgesine Osmanlı Devleti sınırları dışından gelen mutasavvıf bir sûfînin hac yolculuğundaki menzillerini, Mısır'ın sosyal durumunu, Haremeyn bölgesinde Osmanlı'nın faaliyetlerini, bölgedeki ziyaretgâhları, özellikle Ayyâşî'nin Mekke ve Medine'ye bakışını ve burada edindiği tecrübeleri işleme yöntemlerini tespit etme imkânı bulduk. Abu Salim al-Ayyashi was an intellectual figure known as a sufi, scribe, and traveller who shaped the political, social and religious life of the 17th century Moorish history. Ayyaşi showed great importance to the small monastery that his father founded and that made him very popular in Morrocco and its neighbourhood. The first period of his life can be identified as growing up in Maghreb and the second part is his three travels to the Hijaz area in which he developed his scholar identity and completed his spiritual maturation. In this context, we aimed to study Haramayn in Abu Salim Al-Ayyashi's pilgrimage travel book to study travel books within a non-literature study although they are still not accepted as historical records in our country. Since he has not been involved in a detailed study before, we also examined Al-Ayyashi's biography, educational background and the importance of the monastery in building his identity. We tried to show the efficiency of scholarly environments and monasteries in 17th century Moroccon history on the example of al-Ayyashi. Then we examined his pilgrimage with his travel book called Rihla al-Ayyâshi. We had the opportunity to determine where a sufi from outside the borders of the Ottoman arriving on the Haramayn region stopped during his pilgrimage travel, the social status of Egypt, the activities of the Ottoman Empire in Haramayn region, visiting places in the region and especially how al-Ayyashi saw Mecca and Medina and made use of his experiences there. 150

Bu çalışma 17 ve 18. yüzyıl dönemlerinde Fransa'da uygulanmış ve günümüzden farklılık gösteren müziksel pratikleri Robert de Visée'nin gitar için bestelemiş olduğu birinci re minör süit örnekleminde açıklanması ve modern klasik gitar ile uygulanması esasına dayanmaktadır. `Giriş` kısmında performansın tarihsel öneminden bahsedilmiş, ilgili dönem içerisinde Fransa'ya ilişkin sosyal ve siyasal durum verilmiş, bu sosyal ve siyasi durumun müziğe olan etkisinden bahsedilmiş ve alan gitar müziği çerçevesine daraltılmıştır. Dönemin önemli gitar besteci ve icracılarından olan Robert de Visée'ye ilişkin bilgi ve belgeler incelenmiştir. Problem durumuna değinilmiştir. `Yöntem` kısmında veri analizi ve ve araştırma modeline ilişkin bilgilere yer verilmiştir. `Bulgular ve Yorum` bölümünde araştırmanın örneklemini oluşturan süit örnekleminde dönem uygulamaları açıklanmış, modern klasik gitar ile uygulanması mümkün olanlar belirlenmiş ve eserin transkripsiyonu yapılmıştır. Elde edilen bulgulara dayanılarak sonuç ve öneriler sunulmuştur. This basis of this study is the different musical practices of 17th and 18th centuries in France and applicability of them on the modern classical guitar in the sample of the first guitar suite in d minor, Robert de Visée. In the `Introduction`, the historical significance of the performance was mentioned. In the related period, the social and political situation related to France was given. The effect of this social and political situation on the music was mentioned and the field was narrowed to the frame of guitar music. Information and documents related to Robert de Visée, one of the important guitar composers and performers of the period, were examined. The problem situation is addressed. In the `Method` section, data analysis and research model are given. `Findings and Interpretation` section of the research, which includes the sample of the research, the applications of the era explained, the ones that can be applied with the modern classical guitar identified, and the work has been transcribed. Results and recommendations were presented based on the findings. 135

Bu tez, 1675 yılında Edirne'de (Adrianople), Sultan IV. Mehmed'in (r. 1648-1687) döneminde düzenlenen imparatorluk festivalinin bağlamsal incelemesini sunmaktadır. Amacı, Özdemir Nutku'nun 1972'de ki çalışmasından sonra söz konusu festival üzerinde bütüncül olarak düşünebilmektir. Bu çalışma farklı olarak, geç dönem on yedinci yüzyıla ait bu devasa ölçekli festivalin temellerini, festivalin devletle ilişkisini göz önünde bulundurarak, birçok görülmemiş katmanını ortaya çıkarmaktadır. Ayrıca bu tez aracılığıyla, festivalin havai fişek harcamalarının tutulduğu defter tanıtılmakta ve fişek gösterilerinin daha önce bahsedilmemiş aşamalarını ayrıntılı olarak ortaya koymaktadır. Bu çalışmada, içindeki her bir bölüm için, festival kitapları, görgü tanıklarının günlükleri ve devlet kronikleri de dahil olmak üzere bilindik ve bilinmedik birçok birincil kaynak, yazarların bağlamı göz önünde bulundurularak, metinsel anlatımları çapraz olarak sorgulanmaktadır. Ayrıca bu tezde, festivalde zaman ve mekânın inşası gibi daha önce göz ardı edilmiş boyutları da incelenmektedir. Dolayısıyla söz konusu tezin sunduğu çalışmayla, bu gösterişli festivalin geleneksel anlatımı uzun bir zaman sonra yenilenmektedir. This thesis offers a contextual examination of the 1675 imperial festival which took place in Edirne (Adrianople) during the reign of Mehmed IV (r. 1648-1687). It intends to present a holistic approach to the festival, after the study of Özdemir Nutku in 1972. Distinctively, this study manifests the grounds of the Ottoman court's affairs for a festival gargantuan in scale at the late seventeenth century, as well as show many unseen layers of the festival. For the first time in the field, it introduces the firework expenses of a state-sponsored festival, revealing previously unexamined phases of such pyrotechnics broadly.Each section of this work crosschecks textual narratives of the primary sources, including the most known as well as unfamiliar festival books, eyewitness diaries, and state annals, taking into consideration the context of the authors. In addition, this study investigates ignored dimensions of this event, such as the construction of time and space in the festival. Hence this thesis presents a renewal of the conventional narration regarding this princely festival. 247

Bu çalışmada, insanlar arasında ortaya çıkan anlaşmazlıkları sona erdiren sulhun Trabzon şehrindeki toplum ilişkileri ile hukuk sistemine yansıyan uygulanış biçimi ele alınmaktadır. Konu ile ilgili olarak 1857, 1858, 1859, 1860, 1861, 1862 numaralı Trabzon şer'iyye sicillerinden faydalanılmıştır. Çalışma alanı XVII. Yüzyılın son çeyreğini kapsamaktadır. On yıllık süreci kapsayan bu dönem Hicri 1101-1108 miladi 1689-1698 yılları arasındaki kayıtları ihtiva etmektedir. Bu çalışma üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde sulh akdinin İslam ve Osmanlı hukuk sistematiği içerisindeki yeri üzerinde durulmuştur. Bu kısımda ilk olarak sulhun kaynaklardaki önemi ayetler, hadisler, fetvalar ve kanunnâmeler doğrultusunda açıklanmaya çalışılmıştır. Ayrıca bu bölümde sulh akdi kendisine has özellikleri bakımından ele alınmıştır. İkinci bölümde Trabzon örneği üzerinden sulhle alakalı kayıtlar çeşitli hukuk başlıklar altında incelenmiştir. Çeşitli konularda tasnif edilen sulh akidleri gerektiğinde grafik ve tablolarla desteklenerek kapsamlı bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Üçüncü bölümde ise XVII. Yüzyılın son çeyreğinde Trabzon mahkeme kayıtlarında sulh akidlerinin genel bir analizi yapılmıştır. Bu bölümde muslihûn (arabuluculuk) müessesesi, bedel-i sulhun çeşitleri, niteliği açısından sulh akidleri incelenmiştir. Yine bu kısımda Trabzon'da sulh akidlerinin yaşandığı kaza, nahiye, mahalle ve köyler tasnif edilmiştir. Ayrıca sulh akdinin dini gruplar üzerindeki etkisi ile tarafların unvanları, cinsiyetleri ve akrabalık bağları ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Sulh, Muslihûn, Bedel-i Sulh, XVII. Yüzyıl, Trabzon, Şer'iyye Sicilleri This thesis deals with the disputes which ended with reconciliation cases in the city of Trabzon between the years H. 1101-1108 AD 1689-1698. Our main source for the study is the Trabzon Kadi Court Records numbered 1857, 1858, 1859, 1860, 1861 and 1862. The thesis consists of three chapters. The first deals with the place of peace agreements (Sulh) in Islam and Ottoman Law. Here, first we gave important Quranic verses, Prophets words, fatwas and kanunnames and examined the importance of them in the mentioned sources. In addition to that peace agreements are studied with their peculiarities. In the second chapter, entries about peace agreements were investigated under different headings. These entries, when it is necessary, are supported with tables and graphics. In the third chapter, we have analyzed the peace agreements happened in Trabzon Kadi Court in the last quarter of the 17th century. In this section the office of reconsiliation, the kinds of peace agreement payments and the kinds of peace agreements were mentioned. In addition, the peace agreements which happened in districts, villages, quarters, of Trabzon were mentioned. In this section we also evaluated the effects of peace agreements on different religious groups and the social status of people who were the subjects of peace agreements.Keywords: Peace, Reconciliation, Sulh Payment, XVII. th Century, Trabzon, Court Records 200

17. yüzyıla damgasını vurmuş olan Köprülü ailesinin birinci kuşağının annesi olan Köprülü Ayşe Hanım'ın hayatı, vakfiyesi ve aile içerisindeki etkinliğinin incelendiği bu tezde bir sadrazam eşinin ve validesinin portresini ortaya çıkmaktadır. Köprü kasabasının ileri gelenlerinden birinin kızıyken Köprülü Mehmed Paşa ile evlenmesi sonrasında önce sadrazam eşi olması daha sonra ise oğlunun sadrazam olmasıyla mali ve siyasi konularda sözünün dinleniyor olması açısından kendisi hâne içerisinde önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmada Köprülü Ayşe Hanım'ın, bir valide sultan kadar olmasa dahi elde olan kaynaklar ve vakfiyesi vasıtasıyla hayatı anlatılmış ve biyografik bir hale getirilmiştir. Bugüne kadar erkeklerinin merkezde olduğu biçimde okuduğumuz Köprülü hânesine bu sefer Ayşe Hanım'ın merkezinde olduğu anlatım ile inceleyeceğiz. This thesis examines the life of Köprülü Ayşe Hanım who is wife of Köprülü Mehmed Pasha and mother of Fazıl Ahmed Pasha and Fazıl Mustafa Pasha. Köprülü family is the most powerful family in the 17th century Ottoman history and this thesis is focused on the life of Ayşe Hanım and her impact on Köprülü family based on primary sources and on her waqf foundation in Köprü. While she was a family member of a leading family in Köprü, she married to Mehmed Pasha and her career line continued firstly as the wife of the grand vizier and later as the mother of grand vizier. Being the mother of grand vizier put her in a significant position within the family and as we know she has crucial impact on decisions of financial and political issues. Until now, Köprülü family has been studied within the perspective of their men and through their successes and failures. This thesis will focus on this family by putting Ayşe Hanım in the center. 132

Çalışma, 16. ve 17. yüzyıl İspanya'sında yaşayan Moriskolara (zorla vaftiz edilen Müslümanların) İspanyol engizisyon mahkemeleri (ve kilise) ile kraliyet tarafından uygulanan asimilasyon politikaları çerçevesinde kullanılan kitle iletişim araçları/propaganda unsurlarını incelemeyi amaçlamıştır. Bir kitle iletişim aracı olan kitap aracılığı ile uygulanan asimilasyon/propaganda, çeşitli yazarların yayınları incelenerek analiz edilmiş, Moriskoların kendilerine uygulanan asimilasyon/propaganda kampanyasına karşı kullandıkları iletişim araçları/anti-propaganda yöntemleri irdelenmiştir. Moriskoların asimilasyonunda kullanılan: kraliyet fermanları/mektupları, engizisyon yetkilileri/asilzadelerin yazışmaları, Holland arşivinde yer alan engizisyon mektupları, asimilasyonu savunan, toplu sürgünü destekleyen ve ikna yolu ile Hristiyanlaştırma için yazılan ilmihal/doktrin kitapları ve halk arasında yaygınlaştırılan hikâyelerin Morisko karşıtı anti-propaganda iletişim araçları olarak kullanıldığı; Moriskoların 1492'den sonra iktidara bir tehdit olarak görülmeleri nedeniyle, asimile olmayan, dinsiz, inatçı, hırsız, açgözlü, güvenilmez, ordu/din hizmetine girmeyen, parayı elinde tutan barbar, kaba, cahil, 'Hz. Muhammed'in mezhebini' takip eden/tedavi edilmesi gereken hastalıklı kişiler olarak etiketlenip ötekileştirildikleri ve her ne kadar toplu sürgün kararının nedeni ekonomik nedenlere dayanmasına rağmen, iktidar tarafından uygulanan asimilasyon/propaganda kampanyası çerçevesinde, Moriskoların özgürlüğünü kısıtlayan kararların dini, ekonomik ve siyasi nedenlere dayandığı tespit edilmiştir. Eklerde Morisko kökenli olduklarını iddia eden İspanya'da yaşayan Juan Valero ile Fas'ta yaşayan M. Necib Lubaris ile derinlemesine mülakatlar bulunmaktadır. The study aims to analyze the mass communication tools and the propaganda elements used by the Spanish inquisition (church) and monarchy for the assimilation of the Moriscos during the 16th and 17th century Spain. Assimilation/propaganda techniques employed through books have been analyzed by utilizing publications of various authors. On the other hand, the communication and anti-propaganda methods used by the Moriscos to combat the campaign have been inspected as well. In the context of the assimilation methods applied, the kingdom's decrees/letters, representatives of the inquisition and landowners' written correspondence, the inquisition letters in the Holland archive, books advocated assimilation, works supported the mass expulsion, doctrine books written for catechism/evangelization by persuasion, anti-Morisco stories utilized among the general public were all employed as anti-propaganda communication tools. After 1492, since the Moriscos were regarded as a threat for the rulership, they were labeled/othered by some terms and descriptions such as inassimilable, infidel, stubborn, thief, greedy, barbarian, ignorant people who held the wealth, did not take service in the army or religion and followed the 'Sect of Muhammad', as well as sick people needed to be cured. Even though the reason to expel was mainly economic, within the assimilation/propaganda campaign enforced by the rulership, the decisions that limited the freedom of the Moriscos were based on religious/economic/political reasons. In the addendum, in-depth interviews with Juan Valero (Spain) and M. Necib Lubaris (Morocco), who claim to be Morisco descendants, are included. 381

Bu çalışma, Muhammed b. Mustafa tarafından istinsah edilen 219 varaklık tabirnamenin muhteviyat kısmı ile birlikte toplam kırk altı varağını içermekte ve beş ana bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında rüya, tabirname, tabirname üzerine yapılan çalışmalar ve üzerinde çalıştığımız metnin müstensihi, tavsifi, içeriği, kelime hazinesi, sahası ve dili, üzerinde yapılan çalışmalardan bahsedildi. İnceleme kısmında metnin imla, ses ve şekil bilgisi özellikleri üzerinde durulup yeri geldiğinde önceki dönemlerle mukayese edildi. Metin kısmında tabirnamenin Ia-VIIIb ve 1b-37a varaklarının transkripsiyonu yapıldı. Ayet, hadis ve beyitler Arap harfli olarak yazılıp ayetlerin çevirileri dipnotta gösterildi. Dizinde, metinde geçen tüm kelimeler alfabetik olarak sıralanıp kelimelerin metindeki anlamları, hangi dilden alındığı, metinde kaç kere geçtiği yazıldı. Kaynakçanın ardından son kısımda metnin Ia-VIIIb ve 1b-37a varaklarının tıpkıbasımı sunuldu. This study contains five main chapters and 46 sheets together with the contents part of Tabirname which is a 219 sheet book copied by Muhammet B. Mustafa. In the introduction section, firstly it was mentioned from what a dream is, dream interpretation books and studies on these books. Then, information was given about the copyist, description, content, vocabulary, field and language of the text subject to this study. In the analysis section, orthography, phonetical and morphological features of the text were studied and they were compared to the language characteristics of the previous periods. In the text section, the transcription of the sheets Ia-VIIIb and 1b-37a was made. The verses of Quran, hadiths and couplets were written in Arabic letters in the text and translations of them were given in the footnotes. In the index section, all the words in the text were sorted alphabetically and information was given about the meanings of this words, which language they were taken and how many times they were written in the text. After bibliography, in the last chapter, the facsimile of the sheets Ia-VIIIb and 1b-37a were presented. 394

Bu çalışma kapsamında, Sürmeliçavuş-zâde Cehdî'ye ait olan dîvân incelenmiştir. Dîvânın bilinen tek nüshası Avusturya Millî Kütüphânesi, Yazmalar ve Nadir Eserler Koleksiyonu'nda Cod. A. F. 147 numarada, `Pend-nâme` adıyla kayıtlıdır. İlk olarak dîvândan hareketle şâirin hayatı, edebî kişiliği ve üslûbu tanıtılmıştır. Metin, çeviriyazı alfabesine ve günümüz Türkçesine aktarılmış ardından şekil ve muhtevâ bakımından değerlendirilmiştir. Çalışma ayrıca tahlil bölümü de içermektedir. Böylelikle 17. yüzyılda yaşamış olan şair ve dîvânı ortaya çıkarılarak Eski Türk Edebiyatı çalışmalarına katkı sağlaması umulmaktadır. In this thesis, dîvân of Sürmeliçavuş-zâde Cehdî is examined. The unique known copy of dîvân is situated at number Cod. A. F. 147 in Austrian National Library, Department of Manuscripts and Rare Books. The manuscripts is recorded as `Pend-nâme-i Gehdî`. First of all, Cehdî's life and his literary personality is introduced with reference to his dîvân. The text is transliterated, translate and then analyzed in terms of form and content. This study also includes chapter of Analysis. In this way, Cehdî -who lived in the 17th century- and his dîvân are uncovered. Hopefully, this study is to be a beneficial for the Ottoman Literature studies. 421

`daha sBu çalışmada, 1601-1606 yılları arasında Rodosçuk'ta aile, sosyal yapı ve ekonomik durumu ele alınmıştır. Çalışma içeriği oluşturulurken genel olarak şer'iyye sicilleri ve yazılı eserler ön planda tutulup çalışma oluşturulmuştur.Çalışma bir giriş iki bölümden meydana gelmektedir. Giriş kısmında Rodosçuk'un tarihçesi, adı ve coğrafyası üzerinde durulmuştur. Türk hâkimiyeti öncesi ve sonrası Osmanlı Devleti tarafından fethine değinilmiştir. Ana kaynaklar ve yazılı eserlerden bahsedilerek çalışmanın önemi vurgulanmıştır. Birinci bölümde, Rodosçuk halkının aile yapısı, evlenme, boşanma, nafaka ve mehir gibi birçok konuya yer verilmiş sosyal yapı ve sosyal hayatı etkileyen olumsuz olaylar adam yaralama, hırsızlık ve eşkıyalık gibi olaylar incelenmiştir. İkinci bölümde Rodosçuk'un ekonomik yapısı ön plana çıkarılmış tarım, hayvancılık, ticaret, vergi ücretlendirmeleri yer almış bunların yanı sıra mülk satışları, meslekler, servet dağılımı ve para vakıfları ele alınarak değerlendirme yapılmıştır. Son olarak da Rodosçuk'ta meydana gelen doğal afetler, imar faaliyetlerine değinilmeye çalışılmıştır. In this study, family, social structure and economic situation in Rhodes Rhodes between 1601-1606 were discussed. When the content of the study was created, the general records of the sharia and written works were prioritized.The study consists of two parts of an introduction, the history, name and geography of Rhodes is emphasized. The conquest by the Ottoman Empire was mentioned before and after the Turkish domination. The main sources and written works are mentioned and the importance of the study is emphasized. In the first part, the family structure of Rhodesian people, marriage, divorce, alimony and mehir are given a lot of topics such as social structure and negative events affecting social life, such as man wounding, theft and banditry. In the second part, the economic structure of Rhodes was highlighted and agriculture, animal husbandry, trade, tax charges were included, as well as property sales, occupations, wealth distribution and money foundations were evaluated. Finally, natural disasters and zoning activities in Rhodes were tried to be mentioned. 163

Şer'iyye sicilleri, Osmanlı Devleti'nin sosyal ve ekonomik yönünü aydınlatması bakımından önemli bir kaynaktır. Bu kaynak vasıtasıyla Osmanlı halkının günlük yaşamını, uğraşına ve sorunlarına vakıf olabiliriz. Şer'iyye sicilleri tutulduğu dönem ve tutulduğu bölgenin insanlarının hikayesini bize sunmaktadır. Bir köylünün ekip biçtiği ürünü, bir tüccarın satmış olduğu malları veya bir kölenin başına gelen birbirinden farklı durumları muhtevasında barındırmaktadır.Osmanlı Devleti'ne tabi olan Kırım Hanlığı'nda da şer'iyye sicilleri tutulmaktadır. Kırım Hanlığı'nın sosyal, iktisadi, idari, dini, hukuki, etnik ve mimari birçok bilgilerini bu siciller sayesinde ulaşmak mümkündür. Biz de bu bilgiler ışığında 17. numaralı Kırım şer'iyye sicili (H. 1084-1085/M. 1673-1674) transkripsiyonunu ve değerlendirmesini ele aldık.Çalışmamızda sicilin transkripsiyonu tamamlandıktan sonra tasnif işlemi yapılmıştır. Daha sonra hanlığın coğrafyası ve tarihi ele alınmıştır. Sicillerden elde edilen bilgiler sonucunda konusuna göre kayıtlar kullanılmıştır. Elde edilen kayıtlar değerlendirilerek ilk bölümde Kırım Hanlığı'nın idari vaziyeti ele alınmıştır. Hanlığın kazaları, kasabaları, köyleri, mahalleleri ve coğrafi yerleri tespit edilmiştir. İkinci bölümde ise sosyal hayat ele alınmıştır. Hanlık içerisindeki etnik ve dini farklılıklar, aile, suç ve suçlular, toplumda yer alan köleler, unvan ve lakaplar vb. konulara yer verilmiştir. Değerlendirmenin üçüncü bölümünde ise hanlığın ekonomik kısmı 17 numaralı sicil defterine göre sorgulanmıştır. Hanlık içerisinde para birimleri, ölçü ve tartı birimleri, meslek grupları, alım-satım, borç verme-alma ve tereke kayıtlarından elde edilen eşyalar çalışmanın üzerinde durduğu önemli konulardır.Çalışmamız Kırım Hanlığı'nın 1673-1674 yılını kapsayan bir yıllık dönemi içermektedir. Hanlığın sosyal, kültürel ve ekonomik birçok yönünü ortaya çıkarma amacıyla çalışılmıştır. Sharia registers are an important source in terms of illuminating the social and economic aspects of the Ottoman Empire. Through this resource, we can become familiar with the daily life, occupation and problems of the Ottoman people. Sharia records provide us with the story of the period and the people of the region. It contains the product of a peasant, the merchandise sold by a merchant or the different situations that happen to a slave.In the Crimean Khanate, which is subject to the Ottoman Empire, the registers of the Sharia are also recorded. It is possible to reach many social, economic, administrative, religious, legal, ethnic and architectural information of Crimean Khanate through these registers. In the light of this information, we dealt with the transcription and evaluation of the Crimean Sharia registry number 17 (H. 1084-1085/ C.E. 1673-1674).In the study, after the transcription of the registry was completed, grading was performed. Then, the geography and history of the khanate were discussed. As a result of the information obtained from the registers, records were used according to the subject. In the first section, the administrative situation of the Crimean Khanate was discussed. Accidents, towns, villages, neighborhoods and geographical locations of the khanate were determined. In the second part, social life is discussed. Ethnic and religious differences in khanate, family, crime and criminals, slaves in society, titles and nicknames, etc. were also included. In the third part of the evaluation, the economic part of the khanate was questioned according to the registry book number 17. In the Khanate, the items that are obtained from currencies, measurement and weighing units, occupational groups, purchase-sale, lending-borrowing and land registration are the important subjects of the study.The study includes a period of 1673-1674 years of the Crimean Khanate. The social, cultural and economic aspects of the Khanate were studied. 366

Osmanlı Tarihi araştırmalarında kullanılan en önemli ana kaynaklardan biri-si şüphesiz şerʻiye sicilleridir. Toplumun sosyal, iktisadi, idari ve hukuki yönlerine ışık tutan şerʻiye sicilleri siyasi ve askeri kaynaklarda olmayan pek çok ayrıntıya sahiptir. Yapılan çalışmalar şerʻiye sicillerinin önemini ve orijinal bir kaynak teşkil ettiğini ortaya koymaktadır. Galataʹnın 17. yüzyıldaki sınırları günümüzdekinin aksine çok geniştir. Ga-lata kadısının hükmü altında bulunan bu geniş alan hakkında mahkeme defterleri pek çok tarihi bilgi içermektedir. Yeteri kadar çalışılmamış bu mahkeme defterle-rinde Galataʹnın siyasi, sosyal, ekonomik, etnik ve kültürel yapısına ait son derece değerli bilgiler mevcuttur. Müslüman, Rum, Ermeni, Yahudi ve Cenevizli insanla-rın bir arada yaşadığı kozmopolit bir şehir olan Galata aynı zamanda ticȃri hayatın-da canlı olduğu bir yerdir. Bu açıdan mahkeme kayıtlarında diğer semtlere göre içtimȃî ve ticȃri konular ile ilgili bilgiler daha fazladır. Bu nedenlerle birlikte tez konusu olarak Galataʹya ait bir şerʻiye sicili seçmemizin sebebi buranın üç kıtaya yayılan bir İmparatorluğa başkentlik yapan İstanbulʼun önemli yerleşim yerlerinden birisi olmasıdır.Çalışma Galataʹya ait Hicri 1074–1075 (M.1663–1664) tarihli 94 numaralı mahkeme defterinin değerlendirilmesini içermektedir. Defterin yaklaşık bir yıllık süreyi ihtiva etmesi Galataʹdaki gündelik hayat hakkında genel ve kesin yargılara varmayı mümkün kılmamaktadır. Ancak barındırdığı bilgiler sayesinde genelde Osmanlı toplumu, özelde İstanbul'un sosyal tarihi ile ilgili çalışmalara önemli katkı sağlayacağını düşünüyoruz.Anahtar Sözcükler: Osmanlı, Şerʻiye Sicilleri, Galata, Sosyal Yapı, Ekonomik Yapı. One of the most important main sources used in the Ottoman History research is sharia records undoubtedly. Sharia records, which shed light on the social, economic, administrative and legal aspects of society, have many details that are not in political and military sources.The studies reveal the importance of sharia records and constitute an original source. Galata's 17th century borders are very wide, unlike today. The court notebooks on this large area under the rule of Galata Muslim judge contain many historical information. The court notebooks of Galata, which have not been studied sufficiently, have very valuable information about the political, social, economic, ethnic and cultural structure of Galata. A cosmopolitan city where Muslim, Greek, Armenian, Jewish and Genovese people live together, Galata is also a place where it lives in its commercial life. In this respect, the court records have more information on a social contexts and commercial matters compared to other districts. For these reasons, the reason why we chose a sharia record belonging to Galata as a thesis is that it is one of the important settlements of Istanbul, which is the capital of an Empire spanning three continents.The study included the evaluation of the court notebook of Hijri 1074 -1075(M.1663–1664) dated 94 numbered Galata. The fact that the notebook contains approximately one year period does not make it possible to make general and definitive judgements about daily life in Galata. However, thanks to the information it contains, we think that it will make a significant contribution to the studies on the social history of the Ottoman society and Istanbul in particular.Key Words: Ottoman, Sharia Records, Galata, Social Structure, Economic Structure. 454

Nakşî Ali Akkirmânî XVII. Yüzyılda yaşamış bir sufî- şairdir. Halvetiye tarikatinin Ramazaniye koluna mensup bir şeyhtir. Aslen Sivaslı olmasına rağmen Akkirman′ da vefat ettiği için Akkirmanî diye tanınmıştır. Esrâr-nâme tasavvufį mensur bir eserdir. Sırlar kitabı anlamında isimlendirilen eser tasavvufa dair bilgilere yer vermiştir. İnsanın kāmil olma yolculuğunu ele alarak yolculuğu on iki fasıla ayırmıştır. Her fasıl bir aşamadır ve kâmiliyyet yolcusuna benim ruhum, azizim, canım, şeklinde naif bir üslupla hitap ederek ayeti kerimelerden, hadisi şeriflerden, peygamber kıssalarından tasavvuf büyüklerinin sözlerinden örneklerle nasihatler vererek, fâni dünya nimetlerine aldanmadan olgun insan olmanın sırlarını dile getirmiştir. Şeriat ile tarikat dengesini iyi kuran müellifimiz, şeriatsız tarikat olmayacağını söyleyerek, şeriatı hakikate ulaşmanın ilk adımı olarak benimsemiştir.Çalışmamızın birinci bölümünde Nakşî Ali Akkirmânî′ nin hayatı, edebi kişiliği, eserleri ve Esrâr-nâme′de kullandığı özellikleri üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde ise Atatürk Kitaplığındaki nüshayı esas alarak Esrâr-nâme′nin Berlin nüshası ile karşılaştırarak incelemeye çalıştık. Anahtar Kelimeler: Esrâr-nâme, Nakşî Ali Akkirmânî, Tasavvuf, XVII. yüzyıl Nakshi Ali Akkirmani is a sufistic poet who lived in the 17th century. He is a sheikh of the Ramazaniye branch of the Halvetiye sect. He is originally from Sivas but is known as Akkirmani because he passed away in Akkirman. Esrâr-nâme is a sufistic prose. The book named `secrets book` contains information about mysticism. Taking the journey of man to become perfect, it divided the journey into twelve chapters. Each chapter is a stage and he adresses perfection traveller in a naive way like my soul, my saint, my dear. He gives advices with the examples from the verses of Quran, hadiths, stories of prophet and the words of great sufists. He has expressed the secrets of being a mature person without being deceived by the transitory world's blessings. The author, who established the balance between the sharia and sect, says that there wouldn't be a sect without sharia and he adopted the sharia as the first step towards achieving the truth.In the first part of the study, it is emphasized that the life of Nakshi Ali Akkirmani, his literary personality, his works and the content of Esrâr-nâme and its linguistic features. In the second part, we tried to examine two copies of Esrâr-nâme based on the copy of Ataturk Library. Key Words: Esrâr-nâme, Nakshi Ali Akkirmani, Sufism, Seventeenth century. 115

Nâbî, yaşarken ünü tüm Osmanlı coğrafyasına yayılmış, yaşadığı dönemde şiiri diğer şairler tarafından beğenilmiştir. Devlet ricali tarafından da sevilip takdir gören Nâbi pek çok şairi, eseriyle etkilemiş önemli bir divan şairidir. Osmanlı Devletinin XVII. yüzyılda her alanında yaşadığı çözülmeye sessiz kalmamış, eserinde insanlara hikemi bir tarzda öğütler vermiştir. Her şeyi şiirle söyleyebilmesindeki başarı ile edebiyatın her alanında on adet eser kaleme almıştır. Nâbî Divan'ındaki kimi bölümler ve Hayriyye ile dönemine ayna tutmuştur. Nâbî, Türk edebiyatında en güzel tarih söyleyen usta şairlerden biridir. Divan'ında bulunan yüz elli beş adet tarih manzumesiyle dönemindeki pek çok olaya tarih düşürmüştür ve dönemine tanıklık etmiştir. Tarih düşürme ilk defa İran edebiyatında ortaya çıkmış, kuralları bu edebiyat içinde belirlenmiştir. Tarih düşürme İran edebiyatından Türk edebiyatına geçmiş, Arap edebiyatı şairleri de tarih düşürmeyi Türklerden öğrenmiştir. Türkçe düşürülen tarihlerin sayısı Arap ve Fars diliyle yazılan tarihlere göre oldukça fazladır. Tarih düşürme edebiyatımızda XIII. yüzyıldan itibaren görülmeye başlamıştır. Bu yüzyılda önceleri lafzen tarih düşürülmüş, nazımla tarih düşürme XV. yüzyılla beraber yaygınlaşmıştır. XVII. yüzyılda tarih düşürme gelişerek yükselmiş, XVIII. yüzyılda ise altın dönemini yaşamıştır. XVII. yüzyıl tarih düşürme için bir hazırlık aşamasıdır. Bu dönemin şairi olan Nâbî, şiirdeki kabiliyetini tarih düşürmede de göstermiş ve birbirinden güzel tarih manzumeleri yazmıştır. Tarih manzumelerinin başka bir özelliği ise edebiyatla sosyal hayat arasındaki ilişkiyi açık bir şekilde ortaya koymasıdır. Nabi, while living in the fame of the entire Ottoman geography, the poem was liked by other poets during his lifetime. Nabi, who was liked and appreciated by the state régime, and is an important divan poet, influenced many poets with his works. He did not remain silent about the dissolution of the Ottoman Empire in every field in the XVIIth century and he gave advice to the people in a way that did not remain silent. He has written ten works in every field of literature with his success in telling everything with poetry. He mirrored kept his period with some parts of the Nabi Divan and Hayriyye. Nabi is one of the master poets who tell the most beautiful history in Turkish literature. He downgraded many events in his time with his hundred and fifty-five pieces of his divan found in his Divan and witnessed the period. The first time in history has been revealed in Iranian literature, its rules were determined in this literature. Date determination had been passed from Persian literature to Turkish iterature. Arabic literature poets also learned from the Turks to date determination. The number of Turkish thinking dates is much higher than the dates written in Arabic and Persian languages. Date deterination began to be seen in our literature from XIII. Century. Date determination was made in this century with the word. The date determination by the poem has been extended together with the XV. century and lived its golden period in the XVIII. century XVII. century is the stage of preparation for date determination. Nabi, the poet of this period, had shown his ability in poetry in determining the date wrote beautiful historical poems from each other. Another feature of historical poems is that it clearly demonstrates the relationship between literature and social life. 166

Bu çalışmada Bozcaada'nın 16.-18. yüzyıllar arasında sosyal ve ekonomik gelişmeleri ile kent tarihinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bozcaada 15. Yüzyılda Osmanlı hakimiyetine girmiştir. Venedik-Osmanlı mücadeleleri sonucunda, adada Osmanlı idaresiyle sulh ve sükûn ortamı sağlanmıştır. Bozcaada'da ilk iskan 16. yüzyılda yapılmıştır ve 17. yüzyılda adada nüfus yavaş yavaş artış göstermiştir. Adada özellikle 18. yüzyılda normalin çok üstünde nüfus artışı yaşanmıştır. 17. yüzyıllın ikinci yarısına kadar adada, Türk iskânının ve idarî yapılanmanın ancak toparlanabildiği; 18. yüzyılda ise sistemin tam işlerlik kazanmış olduğu sonucunu kaynaklar da desteklemektedir. İktisadî ve sosyal gelişmelerdeki görünen olumlu ortam, nüfus artışını sağlayan diğer mühim kazanımlardan biridir. Adada 17. yüzyılın ikinci yarısından itibaren üretim ve ticarî faaliyetlerde artışlar olmuş, devletin vergi gelirleri de iktisadi gelişmeye paralel olarak artmıştır. Bozcada, bilhassa Çanakkale Boğazı'na en yakın Ada olması sebebiyle zaman zaman Venedik tarafından ablukaya maruz kalmıştır. Bir yıl Venedik istilasına uğrayan Bozcaada'yı, Sadrazam Köprülü Mehmed Paşa 1657'de geri almış, 1658 yılında kendi adına vakıf kurmuş, adada yeni bir bakım, onarım ve bayındırlık hizmetlerini başlatmıştır. Köprülü Mehmed Paşa sayesinde, Bozcaada'da pek çok değişim ve yenilikler yaşanmıştır. Adada 16.-18. yüzyıllar arasında bağcılık ve balıkçılık en önemli gelir kaynaklarından biridir. Ada gelirleri padişah haslarına dâhil olduğu için, bu gelirler üç asır mukataa gelirlerinden sayılmış ve iltizam sistemi dâhilinde işletilmiştir. Osmanlı idaresinde Bozcaada üç asırda sosyal ve ekonomik yönden refah bir dönem yaşamıştır. Bu refahın sağlanmasında Ada ekonomisinin temel taşı olan balıkçılık ve bağcılığın sağlandığı ticarî imkân yanında siyasî istikrarda önemli rol oynamıştır. Çalışma da günümüze kadar gelemeyen mimarî eserler, müslim-gayrümislim ayırımı gözetmeksizin Adalıların sosyal ve ekonomik yaşantısı ile Ada'ya hizmette bulunan tüm görevliler birlikte incelenmiştir. The aim of this study is to present the city of Tenedos' (Bozcaada) history as well as its social and economic development between 16th - 18th centuries. Tenedos under the dominition of Ottomans in the 15th century. As a result of Venice – Ottoman war, Ottomans ruled the island and provided a peaceful environment. The first settlement in Tenedos was made in the 16th century and in the 17th century, the population in Bozcaada gradually increased. Especially in 18th century there was an excessive population increase on the island. The fact that Turkish settlement and administrative could merely gather strength by the beginning of 17th century, and the system could gain total interoperability in 18th century is supported in resources. The positive environment that had seen in social and economic developments was one of the other important earnings. There were increases in production and commercial activities on the island by mid-17th century, the tax income of the government was also increased as parallel to the economic development. Tenedos island (Bozcaada) was subjected to investments from Venice because it is in particular the closest island to the Dardanelles (Çanakkale) Hellespont. After one year of Venice investment, Grand Vizier Köprülü Mehmed Paşa took Tenedos (Bozcaada) back in 1657, he established a foundation for his name, started maintenance, repair, and public services on the island. Thanks to him in Tenedos (Bozcaada) there had been many changes and reforms. According to island's financial nature and viticulture and fishing were amongst the most important income sources between 16th – 18th centuries. Since island incomes were counted as Sultan's private, the notebooks that kept the record of landlords had been counted as the direct income of exchequer and operated as farming taxes or other state revenues for three centuries. 246

İç Anadolu coğrafyasında yer alan Ankara, ilk çağlardan beri bulunduğu alan itibariyle önemli bir yerleşim bölgesi olmuştur. Bu olguya paralel olarak şehir kendi içerisinde sosyal, siyasi ve fiziksel olarak değişiklikler geçirmiştir. Bu değişiklikler içinde XVII. yüzyıl'da Osmanlı dönemi Ankara şehrinde bulunan Hacı Doğan Mahallesi'nin konumu ve tarihsel gelişimi çalışmamızın ana konusu oluşturmaktadır. Bu çalışma bir bakıma Osmanlı dönemi Ankara şehri içerisinde meydana gelen sosyal ve fiziksel değişimlerin, şehrin en küçük parçası olan bir mahalle üzerindeki yansımalarının değerlendirilmesidir.Tez çalışmamızın konusuna ışık tutan en önemli kaynak Osmanlı arşiv vesikalarından birisi olan Şer'iyye Sicilleri 'dir. Kaynakların ve mevcut imkânların elverdiği ölçüde Hacı Doğan Mahallesi'nin sosyal, ekonomik ve fiziksel durumunu bir bütün halinde ortaya koymayı amaçlayan bu çalışma beş bölümden meydana gelmektedir. Birinci bölüm `Tarihte Ankara` başlığı altında sunulmuş olup, Ankara'nın en eski dönemlerinden günümüze kadar geçirmiş olduğu evreler incelenmiştir. İkinci bölümde ise, bir mekân olarak ele alınan şehir ve mahalle hakkında bilgi verilmeye çalışılmış, bunun yanında Hacı Doğan Mahallesi'nde bulunan ev ve ev eşyaları hakkında bilgi verilmiştir. Amacımızın Hacı Doğan Mahallesi'nin sınırlarının ve genişlediği alanın belirlenmesi olması, çalışma esnasında dini ve sivil mimari yapıların incelenmesini de beraberinde getirmiştir. Bu nedenledir ki çalışmamızın bu bölümünde mahallede bulunan yapılar analiz edilmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölüm `Sosyal Hayat` başlığı altında incelenmiş olup, Osmanlı dönemi Ankara Hacı Doğan Mahallesi'nde meydana gelen nişan, nikâh, evlenme, boşanma ve çocukları da içinde alan ailenin oluşma ve dağılma süreci açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışmamızın dördüncü bölümü `Toplum Düzenini Bozan Olaylar` başlığıyla, mahalle içerisinde meydana gelen hırsızlık, gasp, yaralama, iftira, adam öldürme, tecavüz gibi konular üzerinde durulmuştur.Çalışmamızın son bölümünde ise, `Ekonomik Hayat` üzerinde mahallenin gayrimenkul fiyatları, mahalle halkı arasında meydana gelen borç-alacak ilişkileri, kişiler arasında olan hizmet davaları vs. açıklanmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Ankara, XVII. Yüzyıl, Mahalle, Hacı Doğan Mahallesi. Ankara, which is located in Central Anatolia, has been an important settlement area since the early ages. Parallel to this phenomenon, the city has undergone social, political, and physical changes. The main subject of our study is the position and historical development of the Hacı Doğan Neighborhood in Ankara in XVII. Century Ottoman period, as one of these changes. In one respect, this study evaluates the reflections of social and physical changes occurred in Ottoman city Ankara on a neighborhood, which is the smallest part of the city.One of the most important sources that shed light on the subject of our thesis is Şer'iyye Records, which is one of the Ottoman archives. This study consists of five parts which aim to reveal the social, economic, and physical condition of Hacı Doğan Neighborhood as a whole as resources and available facilities permit. The first chapter is presented under the title of `Ankara in History` and examines phases Ankara passed through from its earliest periods to the present. The second part gives information about the city and the neighborhood which was considered as a place, and information about the houses and household items in Hacı Doğan neighborhood. The fact that our aim is to determine the boundaries and expanding area of Hacı Doğan Neighborhood brings about the examination of religious and civil architectural structures within the scope of the study. For this reason, this part of the study analyzes the structures in the neighborhood.The third chapter is titled as `Social Life` and explains the formation and dissolution of family including engagement, marriage, wedding, divorcement, and children, which took place in Hacı Doğan Neighborhood in Ottoman period Ankara. Fourth chapter of our study, titled as `Events Disturbed the Social Order`, discusses subjects such as theft, extortion, bodily injury, slander, murder, and rape that occurred in the neighborhood. The last part of our study, `Economic Life`, explains the real estate prices of the neighborhood, debt-credit relationships between the people of the neighborhood, and service cases among people real estate prices of the neighborhood on `Economic Life`, debt-receivable relations between the people of the neighborhood, service suits among people.Key Words: Ankara, XVII. Century, Neighborhood, Hacı Doğan Neighborhood. 160

Yüksek Lisans Tezi, "Rodos Fethi Paşa Vakfı Hafız Ahmed Ağa Kütüphanesi'ndeki XVII. ve XVIII. Yüzyıl Ciltleri" adlı bu çalışmada Hafız Ahmed Ağa Kütüphanesi'nde bulunan 2187 el yazması eser içerisinden seçilen 38 adet deri cilt tanıtılmış ve tarihlendirilmiştir. Çalışma esas olarak altı bölüme ayrılmıştır. Birinci Bölümde; Konunun tanımı önemi ve amacı, çalışmanın yöntemi ve sınırlandırılması yapılmış, konu ile ilgili kaynaklara yer verilmiştir. İkinci Bölümde; Rodos tarihi ve kültürel ortamından ve Rodos Fethi Paşa Vakfı Hafız Ahmed Ağa Kütüphanesinin kuruluşu ve yazma eserler bölümünde bulunan kitaplardan bahsedilmiştir. Üçüncü Bölümde; Türk Cilt sanatı üzerinde durulmuş, cildin bölümleri ve cilt yapımında kullanılan malzemeler ve aletler, cilt çeşitlerine yer verilmiştir. Dördüncü Bölümde; Rodos Fethi Paşa Vakfı Hafız Ahmed Ağa Kütüphanesi'nde bulunan ciltlerden oluşturulan katalog bölümüdür. 17. ve 18. yüzyıllara ait toplam 38 cilt bu bölümde ele alınmıştır. Kapakların; envanter numaraları, istinsah tarihleri, ölçü ve kullanılan malzeme ile ayrıntılı tanımlarına yer verilmiştir. Bezeme ve kapak düzenleri açısından tarihlendirilmeleri de yine bu bölümde yapılmıştır. Beşinci Bölümde; Kataloğa dâhil edilen örnekler bu bölümde değerlendirilmiştir. 17. yüzyıla ait 16 örnek ve 18. yüzyıla ait 22 örneğin değerlendirilmesi bu bölümde ele alınmıştır. Ciltler; malzeme, teknik, şemse, salbekler, köşebentler, cetvel ve zencirekler, sertab, miklep, bezeme ve üslup açısından değerlendirilmiştir. Altıncı Bölümde; Çalışmada elde edilen bulgular kısaca verilerek çalışma sonlandırılmıştır. Tezin en sonunda bu çalışma için hazırlanan çizim ve fotoğraflara yer verilmiştir., Throughout the study named 'Rhodes Fethi Pasha Foundation Hafiz Ahmed Aga Library in XVII. and XVIII. Century Binding', 38 units of leather bindings to have been selected from among 797 manuscripts have been both introduced and dated. The study is originally divided into five chapters. In the first part; The definition and importance of the subject, the method and the limitation of the study are made and the resources related to the subject are included. In the second part; The historical and cultural environment of Rhodes and the establishment of the Hafiz Ahmed Agha Library of the Rhodes Fethi Pasha Foundation. In the third part; Turkish skin art is emphasized, the parts of the skin and the materials and tools used in making the skin, skin types are included. In the fourth chapter; The Rhodes Fethi Pasha Foundation Hafiz Ahmed Aga Library is the catalog section created from the skin. A total of 38 volumes from the 17th and 18th centuries are covered in this chapter. The cover; detailed descriptions with inventory numbers, dates, dates and materials. The decorations and cover layouts are also dated in this section. In the five part; Samples included in the catalog are evaluated in this section. 16 samples from the 17th century and 22 samples from the 18th century are discussed in this chapter. Skin; materials, technical, sunbursts, slabs, angles, rulers and zencirekler, sertab, miklep, decoration and style were evaluated. In the sixth part; The findings of the study were given shortly and the study was terminated. At the end of this thesis, drawings and photographs were prepared for this study.