Search

Turgut Cansever, İslam düşüncesini mekânın üretiminde temsil etmek üzere inançsal ilkelerle yapılı çevre arasında şu bağıntıyı kurmuştur: Yeryüzü, tevhit inancı etrafında biçimlenen ilahi bir yansımaysa dahi yeni öznellikler üretecek özerk varlıkların insan eliyle organize edilmekte olduğu bütünsel bir uzamdır. Bu düşünce, tasarım kuramı olduğu kadar toplumsal karşılıklara da sahiptir. Ayrıca, Cansever, önerileriyle tutarlı yapılar tasarlayıp inşai faaliyetlerde bulunmuştur. Bu çabalarında, geleneksel yapı inşa etme bilgisinin muhafaza edilmesi hâlinde mimaride, şehircilikte ve toplumsal alanda yaratıcılığın nasıl mümkün olabileceğini göstermek istemiştir. Bu yazı, ilkin söz konusu önerileri Saussure’ün Dil ve söz ikiliğine yaslanarak kavramaya çalışmış; ardından dilbilimde öne çıkan metafor ve metonimi kavramlarıyla değerlendirmeyi vadetmiştir. Çalışmada öncelikle Saussureyen yapısalcı geleneğe ait bu kavramların kültürel çalışmalarda analizlere altlık olduğuna işaret edilmiştir. Bununla, metaforun ideal bir anlama ayrıcalık tanımak için elle tutulur bir imgeyi öne sürmeye yaradığına, böylece iktidarı dokunulmazlık zırhına büründüren bir temsil tarzı olduğuna kanaat getirilmiştir. Aksine metonimik bağlantılarınsa otoriter anlam yüklerini boşaltıp toplumsal sıradüzenin altını kazımaya davet ettiği savlanır. Bu argümanları takip ederek, neticede, nesne ya da olguları bağlamlarına gönderimde bulunmaya sevk ettiğinden Cansever’in tercihini bu ikinci temsil tarzından yana kullandığı sonucuna varılmıştır. Dolayısıyla çalışma, semiyotikten Dil ve sözle metafor ve metonimi kavramlarını ödünç alıp onun satır aralarındaki fikirlerini anlayabilmekle ilgilenmiştir., Turgut Cansever has established the following relation between the religious principles and the structured environment in order to represent the Islamic thought in the production of space: Even if the earth is a divine reflection shaped around the belief of “tawhid”, it is a holistic space in which autonomous beings producing new subjectivities are organized by human hands. This article first tried to grasp these mentioned proposals on the basis of Saussure's duality of langue and parole; it, then tried to evaluate them with the concepts of metaphor and metonymy that are significant in linguistics. First of all, it has been witnessed that these concepts belonging to the structuralist tradition of Saussurean are base for analysis in cultural studies. At this point, it has been concluded that metaphor serves to put forward a tangible image in order to privilege an ideal meaning, thus it becomes a mode of representation that makes power inviolable. On the contrary, it has been said that metonymic connections invite to undermine the social hierarchy by emptying authoritarian meaning. Thus, borrowing the concepts of metaphor, metonym, langue and parole from semiotic this article interest in understanding his ideas between the lines.

Yaşam pratikleri ve sosyalilişkilerle üretilen, toplumsal deneyimlerin somut ürünleri olan tarihîyapılar, kültürler ve nesiller arası diyaloğun temel bileşenlerindendir.Geçmişten geleceğe uzanan bütüncül bir zaman algısıyla kentlere bakabilmemizisağlayan tarihi yapılar, zaman içinde çeşitli fiziksel, mekânsal ve anlamsaldönüşümlere sahne olurlar. Geçmişe yönelik izleri geleceğe aktarmayı amaçlayan korumadisiplini, bu değişimleri yönetmeye yönelik bir pratiktir. Koruma disiplinininbelki de en az üstünde durduğu değişimlerden birisi de, tarihi yapılarınkültürel ve doğal süreçler sonucu edindiği özgün adların çeşitli sebeplernedeniyle uğradığı değişikliklerdir. Adlandırma eylemi, tarih boyunca yapılı vedoğal çevreye bir anlam ve kimlik kazandırmak amacıyla kültürel değerler veyaideolojiler izleğinde gerçekleşmiştir. Yapıları, diğer yapılardan ayırtedebilmek için kullanılan birer sembol olan bu adlar, gündelik hayatta tekraredilerek yaşamın bir parçası haline gelir ve kolektif bellekte yer edinir. Tarihîyapıların sosyal birikimini taşıyan adları, genellikle işlevsel bir dönüşümledeğişir. Dolayısıyla tarihi yapıların fiziksel nitelikleri korunurken, özgünadlarının sürdürülmesi çoğunlukla mümkün olmaz. Yapı zihinlere, hatıralara yeniadıyla yerleşmeye başlar ve yeni adı kolektif belleğe eklemlenir. Kent belleği çalışmalarındakikanonik düşünce, kentsel mekânların imajlarının, kentteki bina ve sokakların fizikselolarak değişmediği sürece kolektif bellek sürekliliğinin söz konusu olduğuyönündedir. Bu çalışma, hatırlamaögelerinden biri olan mekân adlarının değişmesi durumunda -yapının fizikselnitelikleri korunsa da -kentsel bellekteki sürekliliğin zarar görebileceği iddiasıüzerine kuruludur. Bu iddia, Ankara tarihi kent merkezinde, söz konusu değişimiyaşayan farklı dönemlere ait anıtsal kültür varlıkları üzerinden tartışılacaktır.Tarihi kent merkezinde, korunarak günümüze kadar ulaşmayı başaran tarihiyapıların büyük kısmı zaman içinde farklı işlevlerle kullanılmış, onlarıbilinir kılan adları da değişim geçirmiştir. Bu değişimlerle yapılar kentlininzihninde yeni anlamlara işaret etmeye başlamıştır. Bu bağlamda çalışma iki anabölümden oluşmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde, kültürel mirasın korunmasısürecinde, yapı adlarının değişimi konusu, kolektif belleğin sürekliliğibağlamında irdelenecektir. İkinci bölümde ise, Ankara’nın tarihi çekirdeğindekianıtsal kültür varlıklarının kent belleğindeki çok katmanlı yapısı irdelenerek,yapı adlarının zaman içinde uğradığı değişimler ortaya konacaktır. Sonuçolarak, geçmiş ile gelecek arasındaki diyalog bağlamında, yapı adları ve buadlarının sürekliliğinin önemi tartışılacaktır.