Search

W roku 1185 papież Lucjusz III w skierowanym do biskupa Padwy dekretale Intelleximus (X 5.32.1) wskazał adresatowi sposób postępowania w sprawie dotyczącej nowej kaplicy budowanej na szkodę pobliskiego kościoła. Dokument papieski został wydany w celu uzupełnienia luki prawnej, bowiem prawo kanoniczne nie dysponowało wówczas normą odpowiednią do rozwiązania takiej sprawy. Biskup Rzymu nakazał skorzystać z prawa rzymskiego w celu wydania rozstrzygnięcia, formułując przy tym ogólną zasadę, według której tak jak ustawy świeckie nie wzbraniały się podążać za wzorem kanonów, tak i kanony były wspierane postanowieniami ustaw świeckich. W tym przypadku uzupełnienie luki mogło dokonać się przez zastosowanie rzymskiej novi operis nuntiatio. Wyrażona przez papieża w dekretale Intelleximus otwartość prawa kanonicznego na prawo rzymskie otworzyła pole dla szerokiej recepcji prawa świeckiego w Kościele. Celem niniejszego opracowania było zbadanie faktycznego znaczenia tego dekretału dla recepcji prawa rzymskiego w prawie kanonicznym na podstawie analizy i interpretacji XIII-wiecznych glos i komentarzy do tego listu papieskiego. W ten sposób został wykazany zakres wpływu kanonu Intelleximus na recepcję prawa rzymskiego w Kościele oraz scharakteryzowany stosunek XIII-wiecznych kanonistów do relacji między obojgiem praw. Pope Lucius III in his decretal Intelleximus (X 5.32.1) to the bishop of Padua gave the addressee guidelines how to solve the dispute concerned with the construction of a new chapel with the damage to the nearby church. An important factor of the case solution was the lack of applicable rules in canon law of that time, that is the lacuna. Therefore, the pope ordered the bishop to make use of Roman law because as the human laws do not refrain from imitating the sacred canons, the sacred statutes are assisted by the rulers’ constitutions. The help provided by the old law was in that case the Roman operis novi nuntiatio. The attitude to Roman law offered in c. Intelleximus had a potential of leaving canon law wide open to Roman law penetration. The actual significance of that proposal was examined in the 13th century glosses and commentaries on that canon. It was shown what influence c. Intelleximus had on the reception of Roman law to canon law and how canonists of that time referred to the pope’s view on both laws.

Gratian’s Decretum was one of the most significant legal collections in the history of canon law and was the foundation of canon law science. It was compiled in about 1140 as the consequence of many important factors. Firstly, the creation of Gratian’s Decretum was the result of various trends appearing in the history of canon law. Secondly, Decretum was an answer to the changes taking place in the Catholic Church in the 11th and 12th centuries. Finally, the formation of Gratian’s collection was related to the revival of Roman law: the teaching of Irnerius’s work recovered Roman law and the relations between canon and Roman law. Decretum became a sign of the vitality of Roman law and the beginning of canon law. The importance of Gratian’s work consisted in the method of proceeding with legal sources. The new method resulted from both scholars’ achievements and those of medieval Roman jurists.

Artykuł jest próbą analizy możliwości wykorzystania osiągnięć psychologii ewolucyjnej do argumentacji na rzecz rozwiązań stosowanych na gruncie prawa kanonicznego. Psychologia ewolucyjna jest stosunkowo młodą nauką, która zajmuje się badaniem natury człowieka i wyjaśnianiem jego zachowań, przyjmując jako założenie podstawowe hipotezę ewolucji. Współcześnie jest ona coraz częściej wykorzystywana do analizowania instytucji prawa świeckiego oraz do formułowania szczegółowych postulatów dotyczących rozstrzygnięć prawnych. Prawo kanoniczne jest zaś prawem Kościoła Rzymskokatolickiego, które przynależy do jego istoty i służy kształtowaniu relacji pomiędzy jego członkami. Wychodząc od przedstawienia źródeł prawa kanonicznego, artykuł wskazuje niezbędne warunki, jakie musiałaby spełnić psychologia ewolucyjna, aby jej osiągnięcia mogły znaleźć zastosowanie w argumentacji kanonistycznej w ograniczonym zakresie dotyczącym prawa natury. The article is an attempt to analyze the possibility of adapting the achievements of evolutionary psychology in argumentation for the canon law regulations. Evolutionary psychology is a later science which studies human nature and explains human behaviors on the grounds of evolution hypothesis. Nowadays, it is even more frequently used in appraising secular law institutions and in formulating detailed postulates of legal decisions. Canon law is the law of the Roman Catholic Church, an immanent part of its structure, and it regulates the relationships among its members. Having presented the sources of canon law, the article briefly shows the necessary conditions for applying the achievements of evolutionary psychology to canon law, however, useful only in a narrow range of the laws of nature.