Search

The European Habitats Directive requires a regular reporting of areal changes of the Habitat types defined under this Directive. To monitor changes in Habitat types in a dune and salt meadow area in the eastern part of the back-barrier island of Ameland (The Netherlands) a sampling scheme was designed suitable for both unbiased estimation of such changes and for mapping the Habitat types. As a space–time design a supplemented panel was chosen, with a proportion of permanent plots of 0.5. Sampling plots were selected by probability sampling, with sampling designs that spread the plots evenly over the study area. These design decisions are motivated in the paper. Eight vegetation types were distinguished, corresponding to six Habitat types. The areal extent of the ‘grey dunes’ type significantly decreased over the observation period, whereas the extents of two ‘salt meadow’ types significantly increased. This has to be considered as a loss of habitat quality. It is doubtful whether for the Natura 2000 area in its entirety, wherein we expect smaller rates of change compared to our study area, it will be possible to detect areal changes in Habitat types at acceptable costs and within the requested six-year periods. The supplemented panel design performed nearly equal to a pure panel design (all plots permanent) in terms of precision of estimated linear trends, but was by far superior to an independent synchronous design with all plots changing.

This paper describes three statistical sampling approaches for regional soil monitoring, a design-based, a model-based and a hybrid approach. In the model-based approach a space-time model is exploited to predict global statistical parameters of interest such as the space-time mean. In the hybrid approach this model is a time-series model of the spatial means. In the design-based approach no model is used: estimates are model-free. Full design-based inference requires that both sampling locations and times are selected by probability sampling, whereas the hybrid approach requires probability sampling of locations only. In a case study on soil eutrophication and acidification, a rotational panel design was implemented with probability sampling of locations and non-probability sampling of times. The hybrid and model-based predictions of the space-time means and trend of the mean for pH and ammonium at three depths in the soil profile were very similar. For pH the standard errors of the space-time means were about equal, but for ammonium the full model-based predictor was more precise than the hybrid predictor. For soil monitoring I advocate the selection of sampling locations by probability sampling so that the statistical inference approach is flexible. Selecting locations by a self-weighting probability sampling design ensures that the model-based predictor is not affected by selection bias.

International audience; Modelling soil erosion sensitivity at continental scale provides a way to compare different countries and to identify those areas that are most seriously threatened. In this research, the MESALES model was applied to 3 large areas in Europe and Morocco, using soil data from ESDB and DSMW as well as from the newly developed e-SOTER database. Land use data were derived from the Global Land Cover 2000 database, and slope angle from the HYDRO1K DEM. The aim was to evaluate whether the e-SOTER database resulted in better assessment of soil erosion sensitivity than existing data. To judge this, expert opinion was used. The comparison of results obtained with existing data and with e-SOTER data showed considerable differences. However, it proved impossible to say which results were better. The main reasons for that were that MESALES predicts soil erosion sensitivity, which cannot be measured in the field, and that expert judgement of model results proved inconclusive. Another reason can have been that the e-SOTER database is as yet incomplete. The fact that the application of different soil databases resulted in quite different results does, however, indicate the importance of using the best available data for evaluation of soil threats. However, a current lack of options to validate soil erosion sensitivity estimates was also identified.

In the last few centuries humans have modified rivers, and rivers have responded with noticeable changes in sedimentary dynamics. The objective of this study is to assess these responses of the sedimentary dynamics. Therefore, we calculated a sediment budget for eroded and deposited sediment volumes in a similar to 12-km long floodplain section of the largest semi-natural embanked but still dynamic lower Rhine distributary, for similar to 50-years time slices between AD 1631 and present. This is the period during which embanked floodplains were formed by downstream migration of meander bends between confining dykes. Our sediment budget involves a detailed reconstruction of vertical and lateral accretion rates and erosion rates of floodplain sediment. To do so, we developed a series of historical geomorphological maps, and lithogenetic cross-sections. Based on the maps and cross-sections, we divided the floodplain into building blocks representing channel bed and overbank sediment bodies. Chronostratigraphy within the blocks was estimated by interpretation of heavy metal profiles and from optically stimulated luminescence (OSL) dating results. Sediment budgets were hence calculated as a change of volume of each building block between time steps. The amount of lateral accretion initially increased, as a result of island and sand bar formation following embankment. From the eighteenth century onwards, there was a decrease of lateral processes in time, which is a result of straightening of the river by human activities, and a reduction of water and sediment supply due to the construction of a new upstream bifurcation. With straightening of the river, the floodplain area grew. Artificial fixation of the channel banks after AD 1872 prevented lateral activity. From then on, overbank deposition became the main process, leading to a continuous increase of floodplain elevation, and inherent decrease of flooding frequency and sediment accumulation rate.

Het areaal hardhoutooibos in Nederland is erg klein en bijna verwaarloosbaar ten opzichte van het veel algemenere zachthoutooibos. Zowel de oude, als hakhout beheerde iepen- en essenbsjes in de uiterwaarden van de IJssel herbergen belangrijke natuurwaarden. In het kader van OBN werd de mogelijkheid tot uitbreiding van het areaal onderzocht.

Kaarten kunnen informatie geven over grotere eenheden, bijvoorbeeld postcodegebieden, of nog kleinere, zoals percelen. Met een variant op een interpolatietechniek is het mogelijk informatie te verkrijgen over een kleiner gebied. We illustreren dit aan de hand van organische stofgehalten in de bodem. De methodiek is breed toepasbaar op allerlei vormen van ruimtelijke informatie en maakt een betere benutting van data mogelijk.

The quality of ecotope maps of five districts of main water courses in the Netherlands was assessed on the basis of independent validation samples of field observations. The overall proportion of area correctly classified, and user's and producer's accuracy for each map unit were estimated. In four districts, the validation samples were selected purposively in the past. For the fifth district, a stratified two-stage probability sample was designed, such that the spatial pattern resembles that of the purposive samples. For the purposively sampled districts, measures of map quality were estimated following a model-based approach, using a model for the spatial variation of classification errors. For the randomly sampled district, measures of map quality were obtained following a design-based approach, using the inclusion probabilities of the sampling points. The overall proportions of area correctly classified vary from 61% to 76%. Both user's and producer's accuracies show large variation among the map units. Model-based predictions of producer's accuracies from two models differed strongly, indicating that with the model-based approach the validation results strongly depend on model assumptions. We demonstrate that stratified two-stage random sampling answers to the same practical and budgetary constraints as purposive sampling. Stratified two-stage sampling combined with a design-based estimation method results in model-free estimates of the overall proportion of area correctly classified, user's and producer's accuracies. This means that the inferential validity of the estimated overall proportion of area correctly classified and user's and producer's accuracies is rigorously established if a design-based approach is followed

Verschillende kaarten geven de diepte tot het freatische grondwater aan. Voorbeelden zijn de kaart van de grondwaterdynamiek, en kaarten die zijn gemaakt met modelinstrumentaria zoals het Nationaal Hydrologisch Instrumentarium en de hydrologische component van Stone. Om hun bruikbaarheid te kunnen beoordelen moeten we weten hoe nauwkeurig deze kaarten zijn. In dit artikel beschrijven we hoe we een beeld kregen van de nauwkeurigheid door de kaarten te vergelijken met informatie over de freatische grondwaterstand uit de Landelijke Steekproef Kaarteenheden. Deze steekproef werd destijds uitgevoerd op de bodemkaart van Nederland, schaal 1 : 50.000.

Op woensdag 20 juni 2012 belegde het Netwerk Land en Water een studiemiddag over het thema ‘Nieuwe wegen in de hydrologie’. Dit thema is ingegeven vanuit de verwachting dat door klimaatverandering extreme neerslaggebeurtenissen frequenter zullen optreden, wat kan leiden tot grote wateroverlast. Om voor deze gebeurtenissen adequate oplossingen te vinden zijn nieuwe wegen in de hydrologie noodzakelijk, zowel in de wetenschap als in de aan het beleid gekoppelde praktijk. Op deze middag werden in drie lezingen enkele wetenschappelijke ontwikkelingen in de hydrologie voor het voetlicht gebracht: - Stedelijke neerslagmetingen, door Marie-Claire ten Veldhuis (TuD); - Extreme neerslag en afvoerprocessen in het stroomgebied van de Hupselse Beek, door Claudia Brauer (WUR); - Operationele monitoring van hydrologische processen op verschillende schalen, door Henk Pelgrum van eLEAF

Grondwaterstanden en stijghoogten worden steeds vaker gemeten met druksensoren, met hoge frequenties zoals viermaal daags of ieder uur. Het is ondoenlijk al deze metingen visueel te controleren op fouten. Alterra, onderdeel van Wageningen UR, ontwikkelde in opdracht van Eijkelkamp Agrisearch Equipment een tool voor automatische controle van de metingen die worden verzameld in het Regionaal Grondwatermeetnet Vallei en Eem. De tool maakt het mogelijk grote hoeveelheden metingen efficiënt te controleren. De tool is gebaseerd op fuzzy-set-theorie waardoor informatie beter wordt benut. Door robuuste statistieken te gebruiken is de tool toepasbaar voor reeksen met uiteenlopende eigenschappen.

In het COLN-onderzoek in de jaren vijftig van de vorige eeuw werd voor het eerst informatie over de grondwaterstand op landelijke schaal ingewonnen, opgeslagen en verwerkt tot kaarten. Het verzamelen van grondwaterstanden gebeurt inmiddels steeds meer decentraal, maar grondwaterstanden worden wel centraal opgeslagen in DINO (http://www.dinoloket.nl/). Er zijn diverse methoden in gebruik waarmee uit deze gegevens kaarten van de grondwaterstandsdiepte kunnen worden gemaakt op verschillende schaalniveaus. In dit essay pleiten wij voor objectieve en onafhankelijke duiding van de kwaliteit van modelmatig gegenereerde grondwaterinformatie. Een landelijk gecoördineerd validatie monitoring-systeem is hiervoor naar onze mening onmisbaar.

In analytical and numerical models of river meandering, initiation of meandering typically occurs uniformly along the streamwise coordinate in the channel. Based on a historical analysis of the Nierskanaal, here we show how and under which circumstances meandering has initiated in isolated sections of a channel. The Nierskanaal was constructed by the end of the 18th century, as a straight channel between the river Niers and the river Meuse. The purpose of this measure was to reduce flood risk in the downstream reaches of the river Niers. The banks on the Dutch part of the channel were left unprotected and developed into a morphodynamically active channel, featuring a meandering planform and valley incision. The planform development and incision process is analysed using topographic maps and airborne LiDAR data. Meandering initiated in three sections of the channel, where the channel sinuosity developed asynchronously. Sedimentary successions in the study area show layers of iron oxide, indicating groundwater seepage from aeolian river dunes and river deposits located nearby. Only at the spots where meandering has initiated iron oxide is found close to the surface level. This provides a clue that seepage triggered bank erosion by increasing moisture content of the banks. The isolated meandering sections expanded in the longitudinal direction. Valley incision has developed in the first decades after the construction of the channel, and diminished after a gravel layer was reached. Gravel was deposited in the downstream half of the channel bed, acting as an armouring layer. The spatial variation in meandering behaviour, as observed in the Nierskanaal, justifies efforts to implement the influence of floodplain heterogeneity and the effect of seepage on bank erosion in meander models.

In large heterogeneous areas the relationship between soil organic carbon (SOC) and environmental covariates may vary throughout the area, bringing about difficulty for accurate modeling of the regional SOC variation. The benefit of local, geographically weighted regression (GWR) coefficients was tested in a case study on soil organic carbon mapping across a 50,810 km 2 area in northwestern China. This area is composed of an alpine ecosystem in the upper reaches and oases in the middle reaches. The benefit was quantified by comparing the quality of the maps obtained by GWR and geographically weighted ridge regression (GWRR) on the one side and multiple linear regression (MLR) on the other side. In these methods spatial dependence of model residuals is ignored. The root mean squared error (RMSE) of predictions of natural log-transformed SOC obtained with GWR was smaller than with MLR: 0.565 versus 0.618 g/kg. The use of a local ridge parameter in GWRR did not lead to an increase in accuracy. Besides we compared the quality of maps obtained by geographically weighted regression followed by simple kriging of model residuals (GWRSK) and kriging with an external drift (KED) with global regression coefficients. In these methods the spatial dependence of model residuals is incorporated in the model. The RMSE with KED was smaller than with GWRSK: 0.515 versus 0.546 g/kg. We conclude that fitting regression coefficients locally as in GWR only paid when no spatial random effect was included in the model. When a spatial random effect was included, the flexibility of local, geographically weighted regression coefficients was not needed and even undesirable as it led to less accurate predictions than KED with global regression coefficients. In comparing the accuracy of prediction methods by leave-one-out cross-validation (LOOCV) of a non-probability sample it is important to account for possible autocorrelation of pairwise differences in the prediction errors. The effective sample sizes were substantially smaller than the total number of sampling points, so that most pairwise differences in MSE were not significant at a significance level of 10% in a two-sided paired t -test.

The acquirement of ground control points (GCPs) is a basic and important step in the geometric correction of remotely sensed imagery. In particular, the spatial distribution of GCPs may affect the accuracy and quality of image correction. In this paper, both a simulation experiment and actual-image analyses are carried out to investigate the effect of the sampling design for selecting GCPs on the geometric correction of remotely sensed imagery. Sampling designs compared are simple random sampling, spatial coverage sampling, and universal kriging model-based sampling. The experiments indicate that the sampling design of GCPs strongly affects the accuracy of the geometric correction. The universal kriging model-based sampling design considers the spatial autocovariance of regression residuals and yields the most accurate correction. This method is highly recommended as a new GCPs sampling design method for geometric correction of remotely sensed imagery.

Essentially, all models are wrong, but some are useful’, is een gezegde van de statisticus George E.P. Box, die samen met Gwilym M. Jenkins het bekende boek ‘Time Series Analysis: Forecasting and Control’ schreef. In dit artikel wil ik ingaan op de pragmatische vraag of een tijdreeksmodel bruikbaar is voor een bepaald doel. Ik beperk me tot tijdreeksmodellen voor grondwaterstandsreeksen. Na een korte inleiding over tijdreeksmodellering van grondwaterstandsreeksen zal ik ingaan op de verschillende manieren waarop de kwaliteit van deze modellen wordt uitgedrukt, wat dit zegt over de bruikbaarheid van een model, wanneer je zou kunnen spreken van ‘validatie’ en hoe je met validatie een idee kunt krijgen van de bruikbaarheid van een tijdreeksmodel. Vervolgens zal ik ter illustratie validatieresultaten presenteren voor tijdreeksmodellen die zijn gekalibreerd op vijftien reeksen van grondwaterstanden, om af te sluiten met enkele concluderende opmerkingen.

This study compared the efficiency of geostatistical digital soil mapping (DSM) with conventional soil mapping (CSM) for updating soil class and property maps of a cultivated peatland in the Netherlands. For digital soil class mapping, the generalized linear geostatistical model was used. Digital mapping of the soil organic matter (SOM) content and peat thickness was done by universal kriging. The conventional soil class map was created by free survey, while the property maps were created with the representative profile description (RPD) and map unit means (MUM) methods. For each method, we computed the effort invested in the mapping in terms of the sampling and cost densities. The accuracies of the created soil maps were estimated from independent probability sample data. The results showed that for DSM, the cost density could be reduced by a factor of three compared with CSM without compromising accuracy. The map purity of both maps was around 55%. For conventional soil property mapping, the MUM maps were more accurate than the RPD maps. For SOM, CSM-MUM (RMSE 7.5%) performed better than DSM (RMSE 12.1%), although accuracy differences were not significant. For peat thickness, DSM (RMSE 23.3 cm) performed slightly better than CSM-MUM (RMSE 24.9 cm). Despite the differences in accuracy being small, the digital soil property maps were produced more efficiently. The cost density was a factor of 3.5 smaller. We conclude that for updating conventional soil maps in the Dutch peatlands, geostatistical DSM can be more efficient, although not necessarily more accurate, than CSM.

Avulsion, the natural relocation of a river, is a key process in the evolution of subaerial fans, river floodplains and deltas. The causes of avulsion are poorly understood, which is partly due to the scarcity of field studies of present avulsions. At present, two avulsions are occurring on the middle and lower Taquari megafan, Pantanal basin, south-western Brazil. Here we present an analysis of the causes of these avulsions based on field and remote sensing data and show that avulsions on megafans can be controlled by both upstream and downstream processes. The middle fan avulsion (started in 1997–1998) is a result of upstream control: overbank aggradation was caused by the (variable) input of sandy sediment into the system, which caused channel-belt superelevation and also created an easily erodible subsurface favouring bank retreat, crevassing, and scour of deep floodplain channels. The sandy subsurface in this area is inferred to have been a major factor in the causation of this avulsion under conditions of little gradient advantage. The lower fan avulsion (started c. 1990) results from interplay of upstream and downstream controls, the latter being related to the local base level (the Paraguay River floodplain) at the toe of the fan. Channel and overbank aggradation on the lower fan was influenced by fan sub-lobe progradation and channel backfilling. Fan sub-lobe progradation caused a significant gradient advantage of the avulsion channel over the parent channel. Avulsions are commonly supposed to be preferentially triggered by high-magnitude floods, when there is considerable channel-belt superelevation. However, both avulsions studied by us were triggered by small to average floods, with modest channel-belt superelevation. We conclude that flood magnitude and channel-belt superelevation have been overrated as causes of avulsion, and demonstrate additional causes that influence the growth of crevasses into avulsions.

Anastomosing rivers have multiple interconnected channels that enclose flood basins. Various theories potentially explain this pattern, including an increased discharge conveyance and sediment transport capacity of multiple channels, deltaic branching, avulsion forced by base-level rise, or a tendency to avulse due to upstream sediment overloading. The former two imply a stable anabranching channel pattern, whereas the latter two imply disequilibrium and evolution towards a single-channel pattern in the absence of avulsion. Our objective is to test these hypotheses on morphodynamic scenario modelling and data of a well-documented case study: the upper Columbia River. Proportions of channel and floodplain sediments along the river valley were derived from surface mapping. Initial and boundary conditions for the modelling were derived from field data. A 1D network model was built based on gradually varied flow equations, sediment transport prediction, mass conservation, transverse slope and spiral meander flow effects at the bifurcations. The number of channels and crevasse splays decreases in a downstream direction. Also, measured sediment transport is higher at the upstream boundary than downstream. These observations concur with bed sediment overloading from upstream, which can have caused channel aggradation above the surrounding floodplain and subsequent avulsion. The modelling also indicates that avulsion was likely caused by upstream overloading. In the model, multi-channel systems inevitably evolve towards single-channel systems within centuries. The reasons are that symmetric channel bifurcations are inherently unstable, while confluenced channels have relatively less friction than two parallel channels, so that more discharge is conveyed through the path with more confluences and less friction. Furthermore, the present longitudinal profile curvature of the valley could only be reproduced in the model by temporary overfeeding.

This paper launches a hybrid sampling approach, entailing a design-based approach in space followed by a model-based approach in time, for estimating temporal trends of spatial means or totals. The underlying space–time process that generated the soil data is only partly described, viz. by a linear mixed model for the temporal variation of the spatial means. The model contains error terms for model inadequacy (model or process error) and for the sampling error in the estimated spatial means. The linear trend is estimated by Generalized Least Squares. The covariance matrix is obtained by adding the matrix with design-based estimates of the sampling variances and covariances and the covariance matrix of the model errors. The model parameters needed for the latter matrix are estimated by REML. The error variance of the estimated regression coefficients can be decomposed into the model variance of the errorless regression coefficients and the model expectation of the conditional sampling variance. In a case study on forest soil eutrophication, inclusion of the model error led to a considerable increase of the error variance for most variables. In the topsoil the contribution of the process error to the standard error of the estimated trend was much larger than that of the sampling error. For pH there was no contribution of the model error. Important advantages of the presented approach over the fully model-based approach are its simplicity and robustness to model assumptions.

Eind 2010 hebben Alterra en HKVlijn in water in opdracht van Waterschap Zuiderzeeland een methode ontwikkeld om de berging in permanente kleischeuren te berekenen en ruimtelijk in kaart te brengen, om het vervolgens te implementeren in de SOBEK-modellen van het waterschap. In dit artikel zijn de belangrijkste resultaten van het bodemkundige deel van het onderzoek samengevat

Het doel van ons essay was om een discussie te starten en bij te dragen aan meningsvorming. De reactie van Frans laat zien dat we daarin zijn geslaagd. Moge er nog vele essays, reacties en discussies volgen. Toch willen we ook graag in dit weerwoord reageren op de inhoudelijke en praktische bezwaren die Frans ziet bij het monitoring-systeem voor validatie van informatie over de grondwaterstand dat wij voorstellen.

We present a revised relative mean sea-level (MSL) curve for the Rhine-Meuse delta, western Netherlands, for the period 7900-5300 cal yr BP. The revision is based on a series of new and previously unpublished local groundwater-level index data from buried Late Glacial aeolian dunes in the lower Rhine-Meuse delta, and reinterpretation of existing data. The new index data consist of (AMS and conventional) radiocarbon dates of samples, collected from the base of peat formed on dune slopes, near Vlaardingen (21 index points), Hillegersberg (one index point), and Hardinxveld-Giessendam (10 index points). The Vlaardingen data represent the coast-nearest Rhine-Meuse delta local water-level record, which therefore is highly indicative for sea-level change. Pollen and macrofossil analysis, and dating of paired samples was carried out to assess the reliability of the groundwater-level index data. The revision of the MSL curve involves: (1) a significant (0 to >1 m) upward adjustment for the period 7900-7300 cal yr BP; (2) a downward adjustment of =0.25 m for the period 6650-5300 cal yr BP. The new data indirectly support the reliability of the part of the curve for the period 7300-6650 cal yr BP. A longitudinally fairly uniform river gradient of 2.5-3.0 cm/km in the lower Rhine-Meuse delta during the period 6650-5600 cal yr BP can be inferred from the data sets. A significant river gradient extended further towards the coastline than previously thought and it may be that also the revised MSL curve reflects river-gradient effects. An increased floodbasin effect (stronger intra-coastal tidal damping) seems to have developed in the lower Rhine-Meuse delta in de period 7500-6600 cal yr BP, and was probably a complex response to a major avulsion of the Rhine.

Een groot deel van onze beken heeft op dit moment een verre van natuurlijk verloop. Om wateroverlast tegen te gaan zijn in de vorige eeuw veel van oudsher kronkelige beken rechtgetrokken. Rechte beken voeren het water sneller af. Maar tegenwoordig is dat niet meer gewenst. Die snelle afvoer leidt tot verdroging en rechtgetrokken beken bieden weinig kansen voor een diversiteit in flora en fauna. Met beekherstel probeert men dat tij te keren. Bart Makaske en Gilbert Maas van Alterra schreven een boek over hoe je beken het beste laat kronkelen.

Dit rapport brengt met een modelstudie de duurzaamheid van houtoogstscenario’s in beeld ten aanzien van nutriëntenbalansen op verschillende Nederlandse bosgroeiplaatsen. Tegelijkertijd geeft de studie aan waar (nog aanzienlijke) onzekerheden liggen bij de vertaling naar een adviessysteem voor houtoogst. De voor houtoogst relevante groeiplaatsen zijn gekarakteriseerd met 11 typen. Voor elk van deze groeiplaatstypen is met een model nagegaan in welke mate combinaties van boomsoort, groeiklasse (groeiverwachting) en oogstscenario leiden tot een negatieve nutriëntenbalans voor calcium (Ca), magnesium (Mg), kalium (K) en fosfor (P). Ook is nagegaan hoe snel de bosbodem wordt uitgeput.

In het terrein is een gedetailleerd veldbodemkundig onderzoek verricht. Er zijn bodemmonsters gestoken en geanalyseerd. Uit het gedetailleerde bodemecologisch onderzoek blijkt dat de huidige stabiele staat van het grasland vooral samenhangt met de eigenschappen van de humus-houdende, biotisch actieve bovengrond. Op grond van gedetailleerd veldonderzoek zijn een bodem- en fysiotopen kaart vervaardigd die een goed overzicht geven van de ecopedologische geschiktheid van het gebied voor instandhouding en ontwikkeling van heischraal grasland. Door uitgebreide analyse van bodemmonsters is inzicht verkregen in de zuur-, basen- en nutriëntenhuishouding van de verschillende standplaatsen en daarmee hun geschiktheid voor behoud en uitbreiding van het heischrale grasland.

In het terrein is een gedetailleerd veldbodemkundig onderzoek verricht. Er zijn bodemmonsters gestoken en geanalyseerd. Uit het gedetailleerde bodemecologisch onderzoek blijkt dat de huidige stabiele staat van het grasland vooral samenhangt met de eigenschappen van de humus-houdende, biotisch actieve bovengrond. Op grond van gedetailleerd veldonderzoek zijn een bodem- en fysiotopen kaart vervaardigd die een goed overzicht geven van de ecopedologische geschiktheid van het gebied voor instandhouding en ontwikkeling van heischraal grasland. Door uitgebreide analyse van bodemmonsters is inzicht verkregen in de zuur-, basen- en nutriëntenhuishouding van de verschillende standplaatsen en daarmee hun geschiktheid voor behoud en uitbreiding van het heischrale grasland.

De bodem van een bos is bepalend voor het functioneren van het bos als productie- en ecosysteem. Het is het substraat waar organismen in leven en waar planten in wortelen. De bodem houdt vocht en nutriënten vast en levert deze aan planten en het bodemleven, terwijl planten organische stof aan de bodem leveren. De wijze waarop dit allemaal gebeurt, bepaalt in grote mate welke organismen er in en op voor kunnen komen en hoe die functioneren. De bodemorganismen en voedingstoestand van de bodem worden beïnvloed door beheer en externe factoren, zoals depositie. Kennis van de onderlinge relaties tussen de factoren die de bodemvruchtbaarheid bepalen of door de bodemvruchtbaarheid bepaald worden, is daarom van groot belang voor een duurzaam bosbeheer. Dit rapport bevat een verkenning van de kennis die er aanwezig is op dat gebied.

Om de verschillende aspecten van beekherstel te belichten staat in dit deel de geologische en morfologische processen van beken centraal. Aanleiding voor dit boek is dat in veel beekherstelprojecten de beekbedding een nieuwe vorm krijgt. In de praktijk bestaan er veel vragen over het ontwerp en de vormgeving van deze nieuwe beddingen. Het gaat hierbij om de vraag wat het ‘juiste’ ontwerp is en wat de te verwachten afvoerdynamiek is van de herstelde beek. In dit handboek worden theorie en praktijk gecombineerd. U vindt een praktisch stappenplan voor het ontwerpproces, maar ook een theoretisch kader. Ook worden enkele praktijkvoorbeelden gegeven.

Dit rapport brengt met een modelstudie de duurzaamheid van houtoogstscenario’s in beeld ten aanzien van nutriëntenbalansen op verschillende Nederlandse bosgroeiplaatsen. Tegelijkertijd geeft de studie aan waar (nog aanzienlijke) onzekerheden liggen bij de vertaling naar een adviessysteem voor houtoogst. De voor houtoogst relevante groeiplaatsen zijn gekarakteriseerd met 11 typen. Voor elk van deze groeiplaatstypen is met een model nagegaan in welke mate combinaties van boomsoort, groeiklasse (groeiverwachting) en oogstscenario leiden tot een negatieve nutriëntenbalans voor calcium (Ca), magnesium (Mg), kalium (K) en fosfor (P). Ook is nagegaan hoe snel de bosbodem wordt uitgeput.

Bodemfysische gegevens, zoals de waterretentiekarakteristiek en doorlatendheidskarakteristiek, organisch stofgehalte, textuurgegevens, profielbeschrijving en andere metagegevens zijn belangrijke basisgegevens bij het modelleren van transport van water en opgeloste stoffen in de onverzadigde zone, maar vinden ook tal van andere toepassingen. Omdat er grote behoefte is aan actuele bodemfysische gegevens van hoge kwaliteit en omdat de huidige databases onvoldoende opschalingsmogelijkheden bieden, zijn in dit project 100 nieuwe bodemfysische gegevens van goede kwaliteit gegenereerd. De bodemfysische gegevens en de bijbehorende beschrijvende gegevens zijn ondergebracht in het BIS (Bodem Informatie Systeem). Aanvullend is van 91 bestaande bodemfysische gegevens van hoge kwaliteit in Priapus een koppeling gelegd met beschrijvende gegevens in BIS en de literatuur, zodat er in totaal 191 bodemfysische monsters beschikbaar zijn.

Voor het bepalen van de effecten van de ingrepen in de waterhuishouding op landbouwopbrengsten zijn in Nederland al geruime tijd drie methodes in gebruik: de HELPtabellen, de TCGB-tabellen en AGRICOM. In bijna elke berekening wordt gebruik gemaakt van een van deze methodes. Landbouw, waterbeheerders en waterleidingbedrijven dringen al langere tijd aan op een herziening van deze methodes, onder meer omdat ze gebaseerd zijn op verouderde meteorologische gegevens en ze niet klimaatrobuust zijn.

De bodem van een bos is bepalend voor het functioneren van het bos als productie- en ecosysteem. Het is het substraat waar organismen in leven en waar planten in wortelen. De bodem houdt vocht en nutriënten vast en levert deze aan planten en het bodemleven, terwijl planten organische stof aan de bodem leveren. De wijze waarop dit allemaal gebeurt, bepaalt in grote mate welke organismen er in en op voor kunnen komen en hoe die functioneren. De bodemorganismen en voedingstoestand van de bodem worden beïnvloed door beheer en externe factoren, zoals depositie. Kennis van de onderlinge relaties tussen de factoren die de bodemvruchtbaarheid bepalen of door de bodemvruchtbaarheid bepaald worden, is daarom van groot belang voor een duurzaam bosbeheer. Dit rapport bevat een verkenning van de kennis die er aanwezig is op dat gebied.

Voor het bepalen van de effecten van de ingrepen in de waterhuishouding op landbouwopbrengsten zijn in Nederland al geruime tijd drie methodes in gebruik: de HELPtabellen, de TCGB-tabellen en AGRICOM. In bijna elke berekening wordt gebruik gemaakt van een van deze methodes. Landbouw, waterbeheerders en waterleidingbedrijven dringen al langere tijd aan op een herziening van deze methodes, onder meer omdat ze gebaseerd zijn op verouderde meteorologische gegevens en ze niet klimaatrobuust zijn.

Om de verschillende aspecten van beekherstel te belichten staat in dit deel de geologische en morfologische processen van beken centraal. Aanleiding voor dit boek is dat in veel beekherstelprojecten de beekbedding een nieuwe vorm krijgt. In de praktijk bestaan er veel vragen over het ontwerp en de vormgeving van deze nieuwe beddingen. Het gaat hierbij om de vraag wat het ‘juiste’ ontwerp is en wat de te verwachten afvoerdynamiek is van de herstelde beek. In dit handboek worden theorie en praktijk gecombineerd. U vindt een praktisch stappenplan voor het ontwerpproces, maar ook een theoretisch kader. Ook worden enkele praktijkvoorbeelden gegeven.

Bodemfysische gegevens, zoals de waterretentiekarakteristiek en doorlatendheidskarakteristiek, organisch stofgehalte, textuurgegevens, profielbeschrijving en andere metagegevens zijn belangrijke basisgegevens bij het modelleren van transport van water en opgeloste stoffen in de onverzadigde zone, maar vinden ook tal van andere toepassingen. Omdat er grote behoefte is aan actuele bodemfysische gegevens van hoge kwaliteit en omdat de huidige databases onvoldoende opschalingsmogelijkheden bieden, zijn in dit project 100 nieuwe bodemfysische gegevens van goede kwaliteit gegenereerd. De bodemfysische gegevens en de bijbehorende beschrijvende gegevens zijn ondergebracht in het BIS (Bodem Informatie Systeem). Aanvullend is van 91 bestaande bodemfysische gegevens van hoge kwaliteit in Priapus een koppeling gelegd met beschrijvende gegevens in BIS en de literatuur, zodat er in totaal 191 bodemfysische monsters beschikbaar zijn.

In het noordwestelijk deel van het Noorderpark is onderzoek gedaan naar de abiotische geschiktheid voor soortenrijke graslanden. Hierbij is de nutriëntentoestand en de zuurbuffer beoordeeld. Met profielbeschrijvingen is de veraardingsgraad van veenlagen vastgesteld. Er zijn 100 boringen gedaan waarbij twee lagen bemonsterd zijn. Van twintig boringen is een derde laag bemonsterd. De bodemmonsters zijn voor analyse samengevoegd tot 76 mengmonsters waaraan de analyses zijn uitgevoerd. Voor het plannen van de bemonstering en het samenstellen van de mengmonsters is een stratificatie uitgevoerd op basis van de Landschapsleutel. De nutriëntentoestand is beoordeeld op basis van de fosfaattoestand en de kans op het vrijkomen van nutriënten door mineralisatie en interne eutrofiëring. Bij de beoordeling van de fosfaattoestand is ook beoordeeld in hoeverre deze verbeterd kan worden door een verschralingsbeheer of door afgraven van een deel van de bovengrond. Afhankelijk van de realisatiekans voor natuurdoelen bij verschillende maatregelen is per deelperceel een inrichtingsadvies opgesteld

In 2012 is een waterbergingsgebied binnen de herinrichting Peize- en Roderwoldermaden in gebruik genomen. De effecten hiervan op de conservering van veenterpen zijn gemeten. Tussen 2009 en 2014 zijn daartoe 15 veenterpen gemonitord op o.a. grondwaterstand en redoxpotentiaal, bodemvocht, bodemtemperatuur op verschillende diepten en zijn vegetatie-opnamen gedaan. Vermoedelijk door hogere grondwaterstanden, geringere -fluctuatie en ander landgebruik zijn de redoxpotentialen gedaald, wat duidt op betere conservering van archeologica in de veenterpen. De veenterpen zijn qua vegetatie wel sterk verruigd, met grotere en diepwortelende soorten. Een vorm van actief graslandbeheer wordt sterk aanbevolen. Verder is aangegeven dat voor een beter inzicht in de veranderde conservering en het effect van de vegetatie-ontwikkeling op de veenterpen het nodig is om in afgeslankte vorm nog enkele jaren door te meten en de vegetatie-ontwikkeling te blijven volgen.

Binnen Natura 2000-gebied de Oostelijke Vechtplassen is in het kader van LIFE project ‘New Life for Dutch Fens’ bodemonderzoek uitgevoerd naar geschikte locaties om met plaggen Blauwgrasland te ontwikkelen. Binnen een zoekgebied van 34,5 ha is eerst een selectie gemaakt van te onderzoeken percelen. Hiervoor zijn bodemtype, drooglegging en kwelverwachting vergeleken met de abiotische randvoorwaarden voor Blauwgrasland. Daarna is gedetailleerd veldonderzoek uitgevoerd in Hollands Ankeveen (0,51 ha) en Weersloot Oost (18,76 ha). Daarnaast is 1,65 ha in Het Hol onderzocht. Hierbij is een gedetailleerde bodem- en grondwatertrappenkaart gemaakt, zijn waterkwaliteitsmetingen gedaan en is het bodem- en pH-profiel beschreven op 22 locaties. Op deze locaties zijn bodemmonsters genomen van twee dieptes waaraan de fosfaattoestand is gemeten en beoordeeld. Door combinatie van deze gegevens en vergelijking met de abiotische randvoorwaarden is een knelpuntenanalyse uitgevoerd en een inrichtingsadvies opgesteld. Met name de fosfaattoestand is in de huidige situatie vaak ongeschikt, maar ook de vochttoestand is vaak aan de droge kant. Door afgraven van de bovengrond tot 20 à 30 cm kan ca. 13 ha beter geschikt gemaakt worden voor Blauwgrasland. Het valt te overwegen ook enkele percelen die al geschikt lijken toch ondiep af te plaggen om de vochttoestand verder te verbeteren

De informatie over de diepte tot het freatische grondwater in het holocene deel van Nederland is verouderd, en daardoor niet goed bruikbaar bij milieu- en natuurbeleid, water- en bodembeheer en de inrichting van de leefomgeving. Dit rapport beschrijft de resultaten van het veldonderzoek waarin actuele informatie is verzameld over de seizoensfluctuatie van de grondwaterstand in het holocene klei- en veengebied.

To date, use of the full potential of geo-information is not often applied in the daily practice of policy makers. The main questions explored by this research are: Why is geo-information not widely used in policy and how can this be improved? A conceptual framework was developed to evaluate the use of geo-information. For five cases, the use of geo-information was evaluated by means of this framework. The results of the evaluation, as well as the usefulness of the framework, are discussed. Recommendations on spatial thinking and practice, availability and quality of a spatial data infrastructure and implementation of new geo-applications in policy-making are also made.

Hardhoutooibos is een verzamelnaam voor alle niet door wilgen of zwarte populier gedomineerde bostypen van het buitendijkse, periodiek door het rivierwater overstroomde deel van het rivierengebied. Het huidige areaal hardhoutooibos in Nederland is erg klein en bijna verwaarloosbaar ten opzichte van het veel algemenere zachthoutooibos. Doel van het onderzoek is een abiotisch en ecologisch onderbouwd overzicht van groeiplaatsen en gebieden met optimale kansen voor de ontwikkeling van droge en natte hardhoutooibossen met een hoge natuurkwaliteit.

Het areaal hardhoutooibos in Nederland is erg klein en bijna verwaarloosbaar ten opzichte van het veel algemenere zachthoutooibos. Zowel de oude, als hakhout beheerde iepen- en essenbsjes in de uiterwaarden van de IJssel herbergen belangrijke natuurwaarden. In het kader van OBN werd de mogelijkheid tot uitbreiding van het areaal onderzocht.

In 2012 is een waterbergingsgebied binnen de herinrichting Peize- en Roderwoldermaden in gebruik genomen. De effecten hiervan op de conservering van veenterpen zijn gemeten. Tussen 2009 en 2014 zijn daartoe 15 veenterpen gemonitord op o.a. grondwaterstand en redoxpotentiaal, bodemvocht, bodemtemperatuur op verschillende diepten en zijn vegetatie-opnamen gedaan. Vermoedelijk door hogere grondwaterstanden, geringere -fluctuatie en ander landgebruik zijn de redoxpotentialen gedaald, wat duidt op betere conservering van archeologica in de veenterpen. De veenterpen zijn qua vegetatie wel sterk verruigd, met grotere en diepwortelende soorten. Een vorm van actief graslandbeheer wordt sterk aanbevolen. Verder is aangegeven dat voor een beter inzicht in de veranderde conservering en het effect van de vegetatie-ontwikkeling op de veenterpen het nodig is om in afgeslankte vorm nog enkele jaren door te meten en de vegetatie-ontwikkeling te blijven volgen.

In het noordwestelijk deel van het Noorderpark is onderzoek gedaan naar de abiotische geschiktheid voor soortenrijke graslanden. Hierbij is de nutriëntentoestand en de zuurbuffer beoordeeld. Met profielbeschrijvingen is de veraardingsgraad van veenlagen vastgesteld. Er zijn 100 boringen gedaan waarbij twee lagen bemonsterd zijn. Van twintig boringen is een derde laag bemonsterd. De bodemmonsters zijn voor analyse samengevoegd tot 76 mengmonsters waaraan de analyses zijn uitgevoerd. Voor het plannen van de bemonstering en het samenstellen van de mengmonsters is een stratificatie uitgevoerd op basis van de Landschapsleutel. De nutriëntentoestand is beoordeeld op basis van de fosfaattoestand en de kans op het vrijkomen van nutriënten door mineralisatie en interne eutrofiëring. Bij de beoordeling van de fosfaattoestand is ook beoordeeld in hoeverre deze verbeterd kan worden door een verschralingsbeheer of door afgraven van een deel van de bovengrond. Afhankelijk van de realisatiekans voor natuurdoelen bij verschillende maatregelen is per deelperceel een inrichtingsadvies opgesteld

De Duits-Nederlandse rivier de Vecht wordt over de volle lengte weer zoveel mogelijk teruggebracht in een natuurlijke staat. In de studie naar de Vecht tussen Emlichheim en Hardenberg is onderzocht wat de effecten zijn van de verschillende bouwstenen op de rivier, en ook welke gevolgen de maatregelen hebben voor de randvoorwaarden die gesteld zijn. Om de Vecht om te vormen tot een half-natuurlijke rivier is een integrale aanpak nodig. Herstel van de Vecht vraagt om ingrijpende maatregelen.

Voor het gebied Geelbroek is door DLG regio noord een inrichtingsplan gemaakt. Hierin wordt het brongebied van de Drentse Aa grotendeels ingericht als natuurgebied. Daarbij wordt de huidige waterhuishoudkundige situatie van het gebied aangepast. Plannen bestaan voor het dempen en laten dichtgroeien van sloten waardoor waterafvoer wordt vertraagd. Een gebiedsdekkende bodemkartering en hydrologische kartering is daartoe uitgevoerd.

Het behoud en herstel van de grote hoogveenrestanten in Nederland lijkt langzaam de goede kant op te gaan. De habitattypen Herstellend hoogveen (H7120) en Actief hoogveen (H7110_A) worden in het kader van Natura 2000 beschermd en herstelmaatregelen worden geformuleerd. Een kennisvraag die reeds sinds het begin van het OBN-hoogveenonderzoek in 1997 is gesteld, maar nog niet beantwoord is, is de vraag naar mogelijke aantastingen van ‘de veenbasis’. Dit rapport geeft geen antwoord op de vraag, maar biedt een literatuurstudie en kennisoverzicht van de processen die een rol kunnen spelen in de veenbasis en formuleert de onderzoeksvragen die naar het antwoord op deze vraag moeten leiden.