Search

Teknolojik gelişmenin hızı, dijitalleşme ve bunların toplumsal dönüşüme etkisi yeni bir norm ve davranış biçimini, dahası fiziki olmayan bir dünyaya dair normların ve norma uygun bir davranış biçi- minin oluşturulması ihtiyacını beraberinde getirmektedir. Bu durum hem teorik hem de uygulama bo- yutuyla ahlak felsefesinin bir konusudur. İyiyi, güzeli ve doğruyu arama noktasında felsefî birikimden yararlanmanın ve yeni koşulları imkân ve de sorun boyutuyla felsefenin konusu kılarak yeni düşünsel arayışlar içinde olmanın bir ihtiyacın ötesinde bir zorunluluk haline geldiği söylenebilir. Teknolojik geli- şime bağlı olarak gündeme gelen dijitalleşmenin temelini oluşturan ve işleyişini mümkün kılan ana un- surlardan birisi de veridir. Özellikle verinin işlenmesi ve buna ek olarak fiziksel dünyanın verileştirilmesi önem arz etmektedir. Dijitalleşme olarak ifade edilen bu durumun etik kodlarının belirlenmesi, bireysel düzeyde gerçekleştirilebilecek düşünsel uğraşın ötesinde akademide kurumsal oluşumların ve çabaların ortaya çıkmasına yol açmıştır.1 Hayatın çoklu boyutlarını kapsayan bir süreç olarak dijitalleşmenin temelde üç ana alanda daha etkin olduğunu söylemek mümkündür. Dijital iletişim, siber uzay ve yapay zeka-akıllı sistemler. Bu üç alanın öne çıkmasında veri, davranış ve teknolojinin birlikteliği etkilidir. Dijital iletişim, kendi içinde sos- yal medya, internet haberciliği, dijital servisler olmak üzere insanların etkileşimini sağlayan genel plat- formlardan oluşmaktadır. Siber uzay ise internet teknolojileri sayesinde verinin işlenerek, dijital ticaret, alışveriş, finansal işlemler, veri/para transferleri vb. işlemlerin yapılmasına olanak sağlamaktadır. Yapay zekâ-akıllı sistemler ise dijitalleşmenin son halini temsil etmekte ve otomasyon sistemlerine ve işlemlerine olanak sağlayan insan gibi düşünüp karar verebilen sistemlerin bütününden oluşmaktadır. Dijital hayatının merkezini oluşturan bu teknolojik yapıların oluşturduğu yeni insan ilişkileri ve dijital topluluklar, karşı karşıya olunan yeni durumlar, imkân ve meydan okumalar karşısında ahlâkî norm arayışları ve yeni çözüm önerileri, genel bir mesele olarak akademik ve entelektüel dünyanın gün- demlerinden birisini oluşturmaktadır. Dijital iletişim ile artan dezenformasyon durumunun, 2017 yılın- dan bu yana \"Enformasyon Düzensizliği (Information Disorder)\" kavramı etrafında tartışılması (Wardle ve Derakhshan, 2017) özellikle de kovid salgını (pandemi) başlangıcında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yaşanan durumun infodemi olarak nitelendirilmesi ve buna ilişkin çözüm önerilerinin başlatılması (Erdo- ğan, Semerci, Kafalı ve Çaytaş, 2022) ile diğer boyutlarıyla (siber korsanlık, iletişim süreçleri, insan ilişki- lerinin dijital ortamdaki yeni davranış kodları, siyasal alana müdahale, verilerin işlenmesi ve korunması, yapay zeka vb.) dijital alanın hak ve sorumluluk dengesiyle düzenlenmesi tartışmaları ve çalışmaları de- vam etmektedir. Dijital dünyaya ilişkin düzen arayışlarının norm oluşturma boyutlarından birisi hukuki alan (yasal düzenlemeler- regülasyonlar) ise diğeri de etik alandır.Bu kapsamda Türkiye’deki akademik çabalardan birisi olarak Marmara Üniversitesi Sosyal Bi- limler Enstitüsü Bilişim Anabilim Dalı’nda hazırlanan doktora tezi (Aslan, 2022) bu alandaki ahlâkî norm tartışmalarına, sorun tespitine ve mevcut sorunların çözümüne ilişkin bir öneri sunmaktadır. Medya Okuryazarlığı Araştırmaları Dergisi’nin akademik çalışmaların sonuçlarından yararlanarak eği- tim materyali hazırlama ve vaka analizlerini de (örnek olay incelemeleri) içeren bir yayıncılık faaliyeti kapsamında bu metin hazırlanmıştır. Dijital etik kavramının anlam çerçevesine ve bu yöndeki norm arayışlarına değindikten sonra doktora tezinde geliştirdiğim değer temelli dijital etik modeli ve örnek olay incelemesi olarak \"Facebook-Cambridge Analytica Veri Skandalı\"nın analizine yer verilmiştir.

Bu yazıda ahlâkilik, \"varoluşsal hâl\" üzerinden temellendirilebilir mi sorusuna cevap aranmaya çalışılmıştır. Ahlâkın \"akıl\" veya \"duygu\" yerine varoluşsal hâl üzerinden çerçevelendirilmesinin gerekçeleri ve imkânları tartışılmıştır. Bu arayışta karşıtlıklar üzerinden yürütülen tekçi veya ikili düşünce yaklaşımları yerine \"farkı var’layan birlik\" düşüncesi benimsenmiştir. Yine ahlâki düşünsellikleri \"akılsallık\" veya \"akılsallaştırma\"lar ile gerçekleştirmenin beraberinde getirdiği durumlar ve sonuçlar değerlendirilmiştir. Ötekine açık akılsallıkların ahlâkilikler ve ahlâki pratikler üretirken; ötekine kapalı akılsallaştırmaların daha çok ahlâkçılık ve kategorik \"iyi\" ve \"kötü\"ler üzerinden giden ahlâkçı pratiklerle sonuçlanması üzerine düşünülmüştür. Bu düşünüm iki örnek üzerinden açılmıştır: Pandemi sürecindeki \"aşı karşıtlığı/ kararsızlığı\" ve İstanbul Sözleşmesi etrafında yürütülen kadın ve aileye yönelik tartışmalar. Hem genel hem de İstanbul Sözleşmesi tartışmaları üzerinden \"kendilik ve şahsiyet olarak kadın\" bağlamında ahlâkilik ele alınmıştır. Akılsallıklar çerçevesinde oluşturulacak ahlâk sistemlerinin, teorilerinin ve toplumsal/kültürel ahlâki pratiklerin ana hatları ile çerçevesi çizilmeye çalışılmıştır. Bu çerçevelemenin merkezi kavramları şunlardır: \"arada’lık\", \"ahlâki mesafe\", \"yönelimsellik\", \"fark\", \"kendilik\" ve \"şahsiyet\". Bu kavramlar üzerinden \"hâlsel/düşünümsel etik\", kendilik etiği, şahsiyet etiği ve meydanda etik/meydan etiği ele alınmıştır.In this article, it has been tried to find an answer to the question of whether morality can be based on the \"existential state\". The rationale and possibilities of framing morality through the existential state instead of reason or emotion have been discussed. In this quest, the idea of unity with valued diversity has been adopted instead of monist or dualistic thinking approaches carried out through oppositions. Also, the situations and results brought about by realizing moral reflections with rationality and rationalization have been evaluated. The fact that rationalities open to the \"other\" produce moralities and moral practices, while rationalizations closed to the \"other\" result in moralistic practices that go through moralism and categorical \"good\" and \"evil\" have been thought over. This reflection has been expanded through two examples: \"vaccine opposition/ indecision\" during the pandemic process and the discussions about women and families carried on over the Istanbul Convention. Morality has been tackled in the context of \"woman as self and personality\", both in general and through various discussions over the Istanbul Convention. The moral systems, theories and social/ cultural moral practices that are to be formed within the framework of open rationalities have been tried to be outlined. The central concepts of this framing are: \"inbetweenness\", \"moral distance, \"intentionality\", \"diversity/ distinctness\", \"self\" and \"personality\". Through these concepts, \"existentially stative/ reflective ethics\", selfhood and ethics, personalistic ethics and ethics in agora have been discussed. : In this article, it has been tried to find an answer to the question of whether morality can be based on the “existential state”. The rationale and possibilities of framing morality through the existential state instead of reason or emotion have been discussed. In this quest, the idea of unity with valued diversity has been adopted instead of monist or dualistic thinking approaches carried out through oppositions. Also, the situations and results brought about by realizing moral reflections with rationality and rationalization have been evaluated. The fact that rationalities open to the “other” produce moralities and moral practices, while rationalizations closed to the “other” result in moralistic practices that go through moralism and categorical "good" and "evil" have been thought over. This reflection has been expanded through two examples: “vaccine opposition/ indecision” during the pandemic process and the discussions about women and families carried on over the Istanbul Convention. Morality has been tackled in the context of "woman as self and personality", both in general and through various discussions over the Istanbul Convention. The moral systems, theories and social/ cultural moral practices that are to be formed within the framework of open rationalities have been tried to be outlined. The central concepts of this framing are: “inbetweenness”, “moral distance, “intentionality”, “diversity/ distinctness”, “self” and "personality". Through these concepts, “existentially stative/ reflective ethics”, selfhood and ethics, personalistic ethics and ethics in agora have been discussed.

Bu araştırmanın amacı, Fen ve Teknoloji dersinin Bilim Tarihi ve Felsefesi metodu ile desteklenmiş öğretiminin, geleneksel öğretime göre öğrencilerin Fen ve Teknoloji dersine yönelik motivasyonlarına ve bilimsel tutumlarına olan etkilerini ortaya koymaktır. Araştırma, deneysel bir çalışma olup, ön-test son-test kontrol gruplu model kullanılmıştır. Araştırmaya 2012-2013 Eğitim- Öğretim Tokat ili, Pazar ilçesi Osman Gazi Ortaokulu ve Şehit Hüseyin Kocabaş Ortaokulu’nda öğrenim gören 27’si deney ve 20’si kontrol grubu olmak üzere toplam 47 öğrenci katılmıştır. Araştırmanın uygulaması 8. sınıf Fen ve Teknoloji dersi “Hücre Bölünmesi ve Kalıtım” ünitesi ile ‘Kuvvet ve Hareket’ ünitesi üzerinde gerçekleştirilmiştir. Çalışmada deney grubundaki öğrencilere Bilim Tarihi ve Felsefesi metodu ile desteklenmiş öğretim yapılırken, kontrol grubundaki öğrencilere geleneksel öğretim yöntemleri kullanılarak öğretim yapılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak, uygulama öncesi ve sonrasında, 40 maddeden oluşan Moore ve Foy (1997) tarafından geliştirilen Demirbaş ve Yağbasan (2006) tarafından Türkçe‘ye uyarlanan ‘Bilimsel Tutum Ölçeği’ ve 33 maddeden oluşan Tuan, Chin & Shieh tarafından 2005 yılında geliştirilen Yılmaz ve Huyugüzel-Çavaş (2007) tarafından Türkçe ’ye uyarlanan ‘Fen ve Teknoloji Dersine Yönelik Motivasyon Ölçeği’ ile uygulanmıştır. Araştırma öncesinde, deney ve kontrol gruplarındaki öğrencilerin Fen öğrenmeye yönelik motivasyonlarında ve bilimsel tutumlarında, anlamlı farklılık bulunmamıştır. Toplanan nicel veriler, SPSS15 istatistik paket programında bağımlı ve bağımsız gruplar için t-testi analizi ile değerlendirilmiştir. Deney grubu öğrencilerinin, ön-test ile son-test puanlarındaki değişim Microsoft Excel 2010 programı yardımıyla grafiklerle görselleştirilmiştir. Yapılan analizler neticesinde elde edilen bulgulara göre; Fen ve Teknoloji dersinin, bu çalışmayla sınırlı ünitelerinin öğretiminde, Bilim Tarihi ve Felsefesi Metodunu kullanmanın öğrencilerin fen öğrenimine yönelik motivasyonlarında ve bilimsel tutumlarında anlamlı bir fark yarattığı gözlenmiştir. The purpose of this study is to reveal the effects of science history and philosophy supported teaching method on the students` motivation towards the Science and Technology course, and their scientific attitude. This research is an experimental work and conducted by using pre/post-test control group research model. The research was conducted on the students attended to the education institutions of Osman Gazi Ortaokulu and Şehit Hüseyin Kocabaş Ortaokulu in Pazar province in Tokat on 2012-2013 semesters. Totally 47 students, 27 in experimental group, 20 in control group participated to the research. This research was implemented on the chapters of “Cell Division and Heritage” and “Force and Act” in the 8th grade Science and Technology class. The student in experimental group was taught using the method supported with Science History and Philosophy, but the conventional teaching method was used for the control group. In the research, data were collected before and after the experiments using the “Scientific Attitude Measure” that is composed of 40 elements, developed by Moore & Foy (1997) and translated to Turkish by Demirbaş & Yağbasan (2006) and “Motivation Measure for Science and Technology Class” composed of 33 elements, developed by Tuan, Chin & Shieh (2005) and translated to Turkish by Yılmaz & Huyugüzel-Çavaş (2007). Before the experiment, there was no crucial difference between the students` motivation towards Science and Technology course and scientific attitude in experimental and control group. The collected quantitative data was analyzed with t-test using SPSS15 statistical packet program for dependent and independent groups. The difference between pre-test and post-test scores of experimental group students was visualized by the graphics using Microsoft Excel 2010 program. At the end of the all analysis, it is observed that the use of Science History and Philosophy provides a crucial development on the students` motivation towards Science and Technology course and scientific attitude for the studied chapters.