Search

Overzicht van de actuele verspreiding van de das Meles meles in Vlaanderen en de verwachtingen daarrond in relatie tot hedendaagse trends in de populatie-ecologie van roofdieren.

Van alle invasieve vogelsoorten scoort de Canadese gans (CG) het hoogste qua ecologische en socio-economische impact. Tot de ecologische effecten behoren begrazing en vertrappeling van riet- en hooilanden, eutrofiëring van vennen en het hypothekeren van natuurherstel. Invasieve ganzen veroorzaken ook landbouwschade en vervuiling van zwemwateren en recreatiedomeinen. De populatie wordt in Vlaanderen reeds langer beheerd door het prikken van eieren en via de jacht. Onder impuls van twee Interreg projecten werd de coördinatie van deze inspanningen opgedreven en werden op grotere schaal ruivangsten uitgevoerd, voornamelijk in de westelijke provincies. Deze vangsten waren succesvol voor CG, met meer dan 10.500 gevangen vogels (2010-2014). Het gerapporteerde afschot steeg in dezelfde periode met meer dan 7000 vogels per seizoen. Het gecombineerde effect van deze beheerinspanningen werd opgevolgd via een jaarlijkse telling van de populatie in een steekproef van gebieden. Hiervoor werden vrijwilligers van de Natuurpunt vogelwerkgroepen ingezet. Een analyse van deze telgegevens toonde een significante afname van het aantal CG (en boerenganzen) sinds 2010, een trend die in lijn was met de absolute aantallen CG, die een afname van 40% laten zien. De voorbije jaren kenden deze acties uitbreiding naar andere provincies, en werden ook ruivangsten uitgevoerd in de provincie Antwerpen, onder coördinatie van het Team Natuur & Landschap van de provincie en het Agentschap voor Natuur en Bos. Anticiperend op deze uitbreiding wordt de ganzentelling ook al twee jaar uitgevoerd in heel Vlaanderen. Nu de projectfinanciering van deze acties wegvalt, is nood aan een gedragen en professioneel omkaderd beheerplan voor de verschillende ganzensoorten. Dit proces dient wetenschappelijk onderbouwd met populatiemodellen en monitoring. Het uitvoeren van het beheer vereist ook een blijvende investeringen in preventie, bewustmaking en draagvlak.

In het overgrote deel van Frankrijk zorgt de Aziatische hoornaar (Vespa velutina nigrithorax) al meerdere jaren voor overlast. Door nestvorming in menselijke constructies en de predatie op allerlei insecten, waaronder honingbijen, is deze invasieve hoornaarsoort geen graag geziene gast. Bovendien rukt de soort noordwaarts op, waardoor binnenkort ook Vlaanderen aan de beurt is.

This report wants to provide a basis for a code of good practice for Reeves’ muntjac in Flanders. We thereby followed the general guidelines for the preparation of a code of good practice as they were published by INBO in 2015. First, we provide species-specific information (identification, invasion history, distribution, ecology and impacts), relevant legislation and policy as well as the management objectives. For Reeves’ muntjac the main objective is to avoid establishment of the species in Flanders. This main objective is translated in two mean objectives being the rapid removal of any free roaming muntjacs currently present and the prevention of any further introductions of muntjacs. Subsequently, we thoroughly describe the potential management methods with their advantages and disadvantages (effectiveness, cost, social support, non-target effects). Potential methods to remove muntjacs include various forms of culling through shooting and capturing by netting or the use of cages. Furthermore, we provide information on preventive actions to avoid muntjac damages and for awareness raising.

Wereldwijd vormen biologische invasies een bedreiging voor lokale natuurwaarden, de economie en de volksgezondheid. De problematiek staat dan ook hoog op de beleidsagenda. Sinds 1 januari 2015 is de Europese verordening rond preventie en beheer van invasieve soorten van kracht. Hierdoor krijgen de lidstaten een aantal bijkomende verantwoordelijkheden. Bij nieuwe introducties ligt de nadruk op surveillance en snelle respons.

eDNA staat voor environmental DNA, oftewel DNA dat niet meer gebonden is aan cellen van organismen. Via het DNA van een organisme kan je in principe nagaan tot welke soort het individu behoort. Het bekomen van een “genetische vingerafdruk” om de soort te identificeren aan de hand van een kort stukje DNA noemt men ook wel DNA barcoding. Als een organisme sterft of gewoonweg cellen verliest (dode huid, excretie, …) komt ook het DNA in de omgeving terecht. Als je dat eDNA kan isoleren en onderwerpen aan een barcoding procedure kan je in principe nagaan welke soorten er in die omgeving voorkomen. Dit principe opent ongelooflijke deuren voor biodiversiteitsonderzoek. Men kan nu nagaan aan de hand van eDNA uit waterstalen welke vissen, amfibieën en andere waterbeestjes er in het water hebben gezwommen. Zonder nood aan feitelijke waarnemingen kan je in principe honderden waterlichamen screenen op de aanwezigheid van welbepaalde soorten of zelfs soortenlijsten opstellen.Dit nieuwe veld in biodiversiteitsonderzoek evolueert enerzijds razend snel, maar blijft technisch zeer veeleisend. Hier overloop ik kort de geschiedenis van eDNA barcoding, en ga ik verder in op de huidige mogelijkheden, de beperkingen, uitdagingen en hoe we dit ook in de praktijk kunnen toepassen.

Habitatfragmentatie en -verlies is in Europa de belangrijkste oorzaak van biodiversiteitsverlies. Ecoducten worden ingezet als middel om fragmentatie door wegen te mitigeren en gescheiden populaties weer genetisch te verbinden. Is dat wel efficiënt? In exploratieve simulaties zijn effecten van ecoducten beperkt tot de lokale omgeving van het ecoduct. Het succes van een ecoduct staat of valt dus met een zeer doelgerichte inzet en een soortgerichte aanpak. In vele gevallen lijken ecoducten echter niet het meest efficiënte middel voor duurzaam behoud van populaties

• Natuurlijke bestuiving wordt optimaal geleverd wanneer populaties van natuurlijke bestuivers levensvatbaar zijn en deze de bestuivingsafhankelijke gewassen kunnen bereiken. Ook meer technologische vormen van bestuiving bijvoorbeeld door gekweekte bestuivers zijn mogelijk. • Door een gebrek aan kennis en de lokale variaties in aanbod en gebruik van deze dienst is het zonder verder onderzoek niet mogelijk om sluitende uitspraken te doen over de huidige toestand en trend van deze ecosysteemdienst. De bestuivingsafhankelijkheid van landbouwgewassen is wel in kaart gebracht.• Op wereldschaal zijn 87 van de 124 belangrijkste gewassen gekweekt voor menselijk voedsel op de één of andere manier afhankelijk van dierlijke bestuiving. In totaal zou ongeveer 35% van de wereldproductie (in ton) voor menselijk voedsel uitgemaakt worden door deze gewassen. Op schaal Vlaanderen zijn er geen data beschikbaar.• Natuurlijke bestuiving draagt bij aan de beschikbaarheid van voedsel. Op basis van vervangingswaarde of productiewaarde zou men een economische waardering van deze ecosysteemdienst kunnen modelleren. • Het optimaal inzetten van deze dienst vereist wijzigingen in de landbouwtechnologie, de landschapsinrichting en het grondgebruik.• Beleidsmatig past plaagbeheersing onder initiatieven rond functionele agro-biodiversiteit en agro-milieumaatregelen, welke op internationaal (CAP) tot lokaal (PODPO) niveau ingang vinden. • Er is meer kennis nodig, zowel over de ecologische als economische aspecten van deze dienst.

Red Lists assess the extinction risk of species and are an importanttool to prioritise species conservation and management measures.Worldwide, quantitative IUCN criteria are used to estimate the threatstatus of species at the regional level. In Flanders (north Belgium),about 70.000 distribution records of ladybirds were collected in 36%of all the grid cells (1 x 1 km²) since 1990 during a large-scale citizen-science project. Applying the IUCN criteria to the 36 resident‘conspicuous’ ladybirds in Flanders resulted in two Regionally extinctspecies, three Endangered species and six Vulnerable species. A furtherseven species were considered Near threatened and the remaining15 species (39%) were assessed as Least concern. Three species wereclassified as Data deficient. Using the Red List status, we delineatedladybird hotspots which turn out to be located mainly in grid cellswith large areas of Natura2000 sites. The ladybird dataset from Flandersprovides evidence that IUCN Red List criteria can be applied tothis charismatic, but relatively under-surveyed insect group. For calculatinga distribution trend, we advocate the use of a high grid cellresolution (e.g., 1 x 1 km² or 5 x 5 km²). For estimating the geographicrange, the use of extent of occurrence (EOO) instead of area ofoccupancy (AOO) is advisable when the survey coverage is relativelylow. We discuss the opportunities of the availability of a ladybird RedList for regional conservation measures.

Op vraag van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) onderzocht het INBO de genetische diversiteit en de levensvatbaarheid van drie overblijvende adderpopulaties in Vlaanderen: Groot Schietveld, Visbeekvallei en Kalmthoutse heide. De drie populaties zijn onderling volkomen geïsoleerd. De genetische diversiteit binnen de bestudeerde adderpopulaties is overal relatief hoog, maar onderling verschillen ze sterk.Binnen het Groot Schietveld onderzochten we of de N133, een tweebaansweg die het gebied doorsnijdt, een effect heeft op de genetische structuur en uitwisseling tussen beide deelgebieden. Uit onze analysen bleek inderdaad een sterk negatief effect. dit geeft aan hoe gevoelig populaties kunnen zijn voor versnippering van hun leefgebied. De effectieve populatiegrootte, een maat voor hoe snel een populatie genetische diversiteit verliest door toevalseffecten, werd voor het Groot Schietveld geschat op 150 tot 250 individuen. Dit is ongeveer tienmaal minder dan het aantal adders op het Groot Schietveld.Voor de andere populaties (Visbeekvallei en Kalmthout) waren de geschatte effectieve populatiegrootten nog een grootteorde kleiner, hetgeen veel te klein is om een duurzaam voortbestaan te garanderen. Expansie van deze populaties, via een verbetering van de kwaliteit en grootte van het leefgebied, is noodzakelijk om de populatie van de Visbeekvallei duurzaam te behouden. Uit de analyses blijkt ook dat de adders van de Visbeekvallei, ondanks hun lage aantal, nog niet merkbaar te lijden hebben gehad onder een verlies van genetische diversiteit of inteelt. Bijplaatsen van niet-verwante individuen om effecten van inteelt te compenseren lijkt niet aan de orde. Om de toekomst van deze populatie te garanderen is echter wel een snelle uitbreiding van de populatie nodig om toekomstige effecten van inteelt te minimaliseren.De genetische analyses tonen ook aan dat de populatie van Kalmthout op regionale schaal een vreemde eend in de bijt is, met een sterk verschillende oorsprong van de twee andere Vlaamse populaties. Dit ondersteunt het vermoeden van een niet-gedocumenteerde, recente introductie. Verder onderzoek wordt uitgevoerd om de oorsprong van deze populatie op te helderen.Algemeen is het aan te raden om de populaties op lange termijn op te volgen en gedegen kennis op te doen van de populatiestructuren om de leefbaarheid en kwetsbaarheid van de populaties in kaart te brengen.

In Vlaanderen is het voorkomen van de adder beperkt tot twee restpopulaties in de Antwerpse Kempen, nl. het Groot Schietveld in Brecht-Wuustwezel en de Visbeekvallei op de grens tussen Lille en Beerse. Daarnaast is in 2011 een adderpopulatie ontdekt op de Kalmthoutse Heide. Alle drie deze populaties zijn ruimtelijk volkomen geïsoleerd.

Nowadays, beach nourishment is widely considered as a better alternative compared to the construction of hard structures to protect a sandy coast against detrimental erosive effects, both from an ecological and an engineering perspective. The rare studies conducted on the ecological impact of beach nourishment are short-term, post hoc monitoring investigations of the benthic macrofauna. Little is known of the biological processes during and after nourishment. To allow swift recolonization after nourishment, the characteristics of the nourished beach have to match the habitat demands of the benthic macrofauna. The sediment preference of the key intertidal species Scolelepis squamata, Eurydice pulchra, Bathyporeia pilosa and Bathyporeia sarsi, which dominate many West European sandy beaches, was investigated through laboratory experiments, both in single-species as well as combined-species treatments. While the former aimed at developing guidelines for impact mitigation of beach nourishment, the latter aimed at elucidating the role of biotic interactions in sediment preference. Results of the experiments indicated that B. pilosa and E. pulchra prefer the finest sediment, while B. sarsi had a broader preference and also occurred in medium-coarse sediments. However, the sediment preference of E. pulchra for fine sediments was not confirmed by other field and experimental studies. The polychaete S. squamata had the broadest preference and even showed a high occurrence in coarse sediments that are not naturally occurring on the sandy beaches where the animals were caught for this experiment. However, this polychaete is a cosmopolitan species, not only occurring on fine-grained beaches, but also on coarse-grained beaches worldwide. The preferences imply that beach nourishment with coarse sediment will have a major effect on B. pilosa while effects of coarse sediments on S. squamata will be minor. Finally, interspecific competition with the sympatrically occurring amphipod B. sarsi was found to change the sediment selection of the amphipod B. pilosa towards the coarser sediments where B. sarsi occurred in lower frequencies. (C) 2012 Elsevier Ltd. All rights reserved.