Insecticides have a great importance in the increase of agricultural productivity and maintaining of public health. However, they can cause serious poisoning cases and even deaths at times due to accidental, intentional or occupational exposures. Thus insecticide poisoning cases are encountered frequently in Turkey as well as throughout the world. The first part of this review focused on the toxicological profiles of various insecticide groups (organophosphates, organochlorine insecticides, pyrethrines, pyrethroids, amitraz and other insectides (avermectines, diethyl-m-toluamid (DEET) and neonicotinik acid derivatives), and diagnosis and treatment of poisoning with those insecticides marketed in Turkey. In the second part, the studies on insecticide poisonings which were conducted in Drug and Poison Centers, Institutes of Forensic Science, Departments of Forensic Medicine, University and State Hospitals and Medical Centers in Turkey were evaluated with the aim of contributing the whole picture of the situation in Turkey. In review of these reports it was found that the most frequently occurred cases resulted from exposures with organophosphate compounds, and females were more vulnerable than males. It is noteworthy that there are numerous reports in Turkey regarding poisoning cases with amitraz, which was used mostly as a veterinary drug, especially in children despite no cases in the developed OZET Insektisitler, hem tarimsal uretimin artirilmasinda hem de ev ve toplum sagliginda cok onemli bir yere sahiptir. Ancak uretim, ambalajlama ya da kullanimlari sirasinda gerekli ozenin gosterilmemesi ya da intihar gibi suistimale bagli olarak, kazai, kasti veya mesleki temas nedeniyle ciddi zehirlenmelere hatta bazen olumlere yol acabilmektedirler. Tum dunyada oldugu gibi ulkemizde de insektisitlerle zehirlenme olgularina siklikla rastlanmaktadir. Bu calismanin ilk bolumunde ulkemizde pazarlanmakta olan insektisit gruplari olan organofosfatlar, organoklorlular, piretrinler ve piretroidler, amitraz ve diger insektisitlerin (avermektinler, dietil-m-toluamid (DEET) ve neonikotinik asit turevleri) genel ozellikleri, toksik etkileri, zehirlenme tani ve tedavi yaklasimlari konusundaki bilgiler sunulmustur. Ikinci bolumde ise Turkiye’de pestisit / insektisit zehirlenmelerinin epidemiyolojisi ve tedavi yaklasimlari konusunda ilac ve zehir bilgi merkezleri, adli tip enstituleri, universitelerin adli tip ana bilim dallari, universite hastaneleri, devlet hastaneleri veya saglik merkezleri tarafindan bildirilmis olan calisma ornekleri degerlendirilerek Turkiye genelini kapsayan tablonun olusturulmasina katkida bulunulmasi hedeflenmistir. Bu raporlarin degerlendirilmesinde en siklikla olgularin organofosfatli bilesiklere maruziyet sonucunda gelistigi, ozellikle intiharlarda olmak uzere kadinlarin daha duyarli oldugu belirlenmistir. Gelismis ulkelerde rastlanilmamakla Turk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi 1 Hacettepe Universitesi, Eczacilik Fakultesi, Ilac ve Zehir Bilgi Birimi, ANKARA 2 Hacettepe Universitesi, Eczacilik Fakultesi, Farmasotik Toksikoloji Anabilim Dali, ANKARA Gelis Tarihi / Received : Kabul Tarihi / Accepted : Iletisim / Corresponding Author : Belma KOCER-GIRAY Hacettepe Universitesi, Eczacilik Fakultesi, Farmasotik Toksikoloji Anabilim Dali, ANKARA Tel : +90 312 305 21 78 E-posta / E-mail : belmagiray@yahoo.fr 14.03.2012 24.05.2013 DOI ID : 10.5505/TurkHijyen.2013.05935 Ozkaya G, Celiker A, Kocer-Giray B. Insektisit zehirlenmeleri ve Turkiye’deki durumun degerlendirilmesi. Turk Hij Den Biyol Derg, 2013; 70(2): 75-102. Cilt 70 Sayi 2 2013 Turk Hij Den Biyol Derg 76 Pestisitler, zararli organizmalari engellemek, zararlarini azaltmak veya kontrol altina almak amaciyla kullanilan bilesiklerdir. Bu grup bilesikler icinde yer alan ve boceklere karsi kullanilan insektisitler, kuresel anlamda daha cok, tarimsal uretimi artirmak amaciyla kullanilan urunler olarak bilindikleri icin bircok yerde “tarim ilaci” olarak da adlandirilmaktadirlar. Diger taraftan, evde ve diger pek cok alanda kullanimlari soz konusudur. Yaygin kullanim alanlari ile paralel olarak, kullanim sirasinda koruyucu giysi ve maske kullanmamak gibi dikkatsizlikler, ambalajlama ve saklama yanlisliklari ve bilincsiz tuketim gibi nedenler ve intihar amacli alima bagli olarak toplumda insektisit zehirlenmeleri ile karsilasilmaktadir. Bu derlemede, insektisitler siniflandirilarak genel ozellikleri, toksik etkileri, zehirlenme tani ve tedavi yaklasimlari ile birlikte Turkiye’de karsilasilan insektisit zehirlenmeleri konusunda bilgi aktarilacaktir. 1. Insektisitlerin Siniflandirilmasi, Toksik Etkileri, Zehirlenme Tani ve Tedavileri Insektisitler kimyasal yapilarina ve etki mekanizmalarina gore farkli gruplar altinda siniflandirilirlar. 1.1. Asetilkolinesteraz Inhibitorleri Organofosfatli insektisitler ve karbamatlar bu grupta yer almaktadir. Organofosfatli insektisitler, ilk kez 1937 yilinda Alman kimyaci Schrader ve ekibi tarafindan sentezlenmis ve ardindan bu bilesiklerin bazilari (sarin, tabun, soman) potansiyel sinir gazi olarak 2. Dunya Savasi sirasinda gelistirilmistir. Karbamat esterleri de ilk olarak 1930’larda sentezlenmis ve fungusit olarak kullanilmistir. Insektisit aktivitesi ve dusuk memeli toksisitesine sahip olmalari nedeniyle daha sonralari yeni karbamat esterleri gelistirilmeye baslanmistir. Gunumuzde kullanimda olan 200 farkli organofosfatli insektisit ve 25 kadar karbamat grubu insektisit bulunmaktadir. Organofosfatli insektisitler, fosforik asit veya GIRIS INSEKTISIT ZEHIRLENMELERI birlikte, Turkiye’de esas olarak veterinerlikte kullanilan bir ilac olmasina karsin, insektisit olarak da bazi urunleri bulunan amitrazla, ozellikle cocukluk caginda zehirlenme olgularina ait cok sayida kayit bulunmasi dikkat cekicidir. Diger taraftan, yasaklanmis organoklorlu bilesiklerle zehirlenme olgularina rastlanmis olmasi da toplumsal ve duzenleyici kuruluslar duzeyinde onlem ve denetimlerin yetersizligini dusundurmektedir. Calismanin son bolumunde, ulkemizde insektisitlerin tarimsal uretim, saklama ya da istemli veya diger sekillerde tuketimleri ile ilgili olarak ortaya cikan sonuclar ve bu urunlerin dogru ve guvenli uretimi ve tuketimine yonelik olarak ve zehirlenmelere karsi alinmasi gereken onlemlere iliskin oneriler siralanmistir. Anahtar Kelimeler: Insektisit, organofosfatli insektisitler, organoklorlu insektisitler, piretroidler, insektisit zehirlenmeleri countries. On the other hand, poisoning cases with banned organochlorine insecticides have been thought to be caused by the insufficiency of necessary measures and controls that have not been taken by regulatory authorities and manufacturers. The conclusions on consumption of insecticides in agricultural production, storing, and intentional or other modes, and recommendations on the correct and safe production and use of insecticides, along with the protective measures to be taken against poisonings with these compounds, were listed in the last part of the review.