Search

Bu çalışmada Ilgaz Dağı kuzey bakıda subalpin ve yüksek montan yükselti basamağında bulunan meşcerelerin aktüel kuruluş özellikleri belirlenerek silvikültürel değerlendirmeler yapılmıştır. Araştırmada subalpin yükselti basamağında 3, yüksek montan yükselti basamağında 9 adet olmak üzere toplam 12 örnek alanda; hektardaki ağaç sayısı, meşcere hacimi, karışım, meşcere göğüs yüzeyi, göğüs çapı, yaş ve boy özellikleri belirlenmiştir. Ayrıca meşcerelere eşlik eden bitki türleri teşhis edilmiş ve ağaç kollektifi kuruluşlarına ait ölçümler gerçekleştirilmiştir. Meşcere kuruluşlarına etki eden faktörler incelenerek doğal gençleşme ve ekolojik koşullar hakkında değerlendirmeler yapılmıştır. Buna göre; yükselti basamaklarında meşcere kuruluşları arasında belirgin farklılıklar bulunmaktadır. Subalpin basamakta ağaç boyu (en boylu 15m.), hektardaki ağaç sayısı (en fazla 260 adet/ha), meşcere hacmi (en yüksek 102.530 m3/ha) ve meşcere göğüs yüzeyi (en yüksek 21.80 m2/ha) değerlerinin yüksek montan yükselti basamağındaki örnek alanlara göre belirgin derecede düşük olduğu görülmüştür. Yüksek montan basamağın üst sınırları ile subalpin yükselti basamağında nispeten uygun yetişme ortamlarında ağaç kollektifi kuruluşu gösteren doğal oluşumların varlığı tespit edilmiştir.Göknar’da ağaç kollektifi içindeki birey sayısının 5–20, Sarıçam’da ise 3–10 arasında değişmektedir. Ağaç kollektifinin genişliği, kollektifi oluşturan ağaç sayısına bağlı olarak değişken bir özellik göstermektedir

ÖZET Bu araştırmanın amacı, Toros Göknarının Türkiye'deki doğal yayılışını ve Toros Göknarı meşcerelerinin çeşitli silvikültürel özelliklerini araştırmaktır. Bu konuda henüz yeterli araştırmalar bulunmamaktadır. Bu araştırma, Toros Gök- narını çok yönlü olarak ele alan ilk çalışma niteliğindedir. Bu araştırmada önce Toros Göknarının Botanik özellikleri üzerinde durulmuştur. Daha sonra bu türün Türkiye'deki doğal yayılışı incelenmiştir. Doğal yayılış incelemeleri bir envanter çalışmasından ziyade Toros Göknarının ekolojik ve silvikültürel özelliklerinin belirlenmesine dönüktür. Doğal yayılış bölümünden sonra Toros Göknarının ekolojik istek ve özellikleri üzerinde durulmuş, daha sonra Toros Göknarının Sedir ve Karaçam ile karşılıklı büyüme ilişkileri incelen¬ miştir. En son olarak ise, saf ve karışık Toros Göknarı meş¬ cerelerinin çeşitli silvikültürel özellikleri üzerinde du¬ rulmuştur. Bulgular ve elde edilen sonuçlar aşağıdadır: Toros Göknarı iyi yetişme muhitlerinde 40-42 m boy, 1.5 m çap yapabilen birinci sınıf orman ağaçlarındandır. Coode ve Güllen Toros Göknarını iki alt türe ayırmaktadır. Buna göre, Göksu nehrinin doğusunda yayılış gösteren ve genç sürgünleri tüylü, tomurcukları reçinesiz olan Toros Göknarı subsp. cilicica; Göksu nehrinin batısında yayılış gösteren, genç sürgünleri tüysüz, tomurcukları bol reçineli olan Toros Göknarı ise subsp. isaurica olarak adlandırılmaktadır. Biz araştırmamızda bu ayrıma paralel şekilde gövde rengi ve kabuk formu bakımından da fark tesbit ettik. Buna göre Göksu nehrinin doğusundaki Göknarlarda kabuk beyaza yakın boz^bir renk tonu göstermektedir. İleri yaşlarda kabuğun daha ziyade dip kısımlarında olmak üzere az miktarda çatlaklar oluşur. Göksu nehrinin batısında kalan Göknarlarda ise kabuk genç yaşlardan itibaren gri veya koyu gridir. İleri yaşlarda ise kabuk pul pul çatlaklıdır. Alt türler veya yetişme muhiti ırkları meselesinde daha detaylı bir araştırma tezimizin konusu dışında bırakılmıştır. Toros Göknarının Türkiye'deki parçalı ve çok dağınık doğal yayılışı Şekil 7 üzerinde detaylı olarak gösterilmiş-tir. Toros Göknarı Bucak (Antalya) ve Maraş arasındaki Toros dağları ile Osmaniye-Antakya arasındaki Amanos dağları üzerinde yayılış göstermektedir. Kuzey bakılarda 1150-1200 m'- den itibaren, güney bakılarda ise 1450-1550 m'lerden itibaren başlayarak ortalama 2000 m'lerdeki orman sınırına kadar ulaşır. Ençok sevdiği bakılar, denizin aksi yönündeki güneşe az maruz kuzey bakılardır. Gölgeli vadiler, derin topraklı çu¬ kurlar en sevdiği yetişme ortamlarıdır. Böyle kısımlarda saf halde bulunur. Bunun dışında başta Sedir, Karaçam ve Ardıçlar olmak üzere, 50-100 m yükseklik farkı gösteren geçiş zonla- rında Kızılcam, lokal araziler üzerinde Meşeler, Titrekkavak, Servi, Akçaağaç, Kayacık, Kayın gibi türlerle karışır. Sahile yakın yüksek dağlardan başlayıp, step yakınındaki dağlara kadar sokulur, içerilere girildikçe kuzey bakıdaki alt sınırının 1450-1600 m'lere doğru yükseldiği görülür. Geniş Akdeniz Orman rejyonunun en üst orman basamağında yayılış gösteren Toros Göknarı, yörenin hemen tek gölge ağacı durumundadır. Toros Göknarı en çok birarada bulunduğu Sedir ve Kara- çam'a karşı başlangıçtan itibaren büyüme geriliği gösterir. Söz konusu büyüme geriliği, Toros Göknarının özellikle ilk yaşlardaki yavaş büyümesinden kaynaklanır. Bu durum, onun ancak siper altında gençleşebilmesinin tabiî bir sonucudur. Toros Göknarı yayılış alanlarında iklim yarı nemli ile çok nemli arasında değişmektedir. Buralarda hüküm süren ik¬ lim, tipik Akdeniz iklimi olmayıp, kışları sert, yazları nis- beten serin geçen `Akdeniz yüksek dağ iklimidir`. Anakaya ge¬ nellikle kalker anakayasıdır. Derin ve geniş çatlaklar^göste¬ ren kalker anakayasının bu çatlaklarında kırmızı Akdeniz top¬ rağı bulunur. Bu nedenle Toros Göknarı meşcerelerinin topra¬ ğını fizyolojik olarak `derin` kabul etmek gerekir._Bu toprak¬ lar iskelet muhtevası bakımından zengin, drenajı iyi, orta tekstürde topraklardır. Genellikle Alkalen reaksiyon gösterir¬ ler. Toros Göknarı meşcerelerinde gençleşme açısından herhangi bir ölü ve diri örtü problemi yoktur. Tek tabakalı ve saf Gök- nar meşcerelerinde ışık entansitesi en düşüktür. Bunu sırasıyla seçme kuruluşundaki saf Göknar meşcereleri, Sedir+Göknar karışık meşcereleri ve Karaçam+Göknar karışık meşcereleri ta¬ kip eder. Toros Göknarının minimum ışık alımı, Kazdağı Gökna- rından daha yüksektir. Bunun başlıca nedeni yetişme muhiti koşullarının olumsuzluğu olabilir. Toros Göknarı meşcereleri genellikle tabiat ormanı ka- rakterindedir. Bu meşcerelerin az bir kısmı tek- tabakalı saf veya çok tabakalı saf meşcerelerdir. Büyük kısmı ise,başta Se¬ dir, Karaçam ve Ardıçlar olmak üzere karışık meşcerelerdir. Toros Göknarı normal hallerde 2 yılda bir bol tohum yapabilmektedir. Tohum verimi oldukça yüksek olup ana ağaçlar entan- sif bir tohumlama yapabilirler. Teşekkül eden Toros Göknarı gençlikleri çok hızlı bir kök gelişmesi yaparak, kurak peryod gelmeden köklerini mineral toprağa ulaştırırlar. Ancak bu gençlikler ilk yıllarda özellikle kuraklığa karşı siper ihti-yacındadırlar. Diğer yandan gençleşmenin başarıya ulaşması için Zoobiotik faktörlere karşı da yeterli tedbirler alınmış olmalıdır. Aksi halde Toroslarda hiçbir başarı şansı kalmaz. Tabiattaki örneklere göre; Toros Göknarını büyük alan siper metodu, Baden Metodu, saf grup metodları, etekşeridi grup işletmesi, Bavyera kombine grup metodları ve meşcerede seçme kuruluşu varsa seçme metodu ile gençleştirmek mümkündür. Ancak, Toroslar'da ekstrem şartlar gösteren tamamen karstik arazileri `Muhafaza Ormanı` olarak ayırmak ve bu alanların elden çıkmasını önlemek gerekir. SUMMARY The aim of this research is to investigate the natural distribution of Abies cilicica Carr. in Turkey, to- gether with the various silvicultural characteristics of the stands of this species. There is not any satisfactory investigations established on this subject yet. Therefore this research has a character of the first study that deals with the various aspects of Abies cilicica Carr. in this research, first of ali the botanical charac- teristics of Abies cilicica Carr. has been studied, and then the natural distribution of this species in Turkey has been considered. The investigations carried out on the occurrence of this species have not only an inventory character of study but also consider the determination of the ecological and silvicultural characteristics of this species. After the explanation of the occurrence,the ecological needs and the ecological characteristics of Abies cilicica Carr. and its comparative growth relations with Cedrus libani and Pinus nigra have been examined. Finally the various silvicultural features of the püre and mixed stands of Abies cilicica Carr. have been explained. The findings and results obtained are as follows: in a suitable environment Abies cilicica Carr. (which is öne of the first class forest tree) can reach to about a height of 42 meters and to a diameter of 1.5 meters. From the botanical point of view, Coode and Güllen classify Abies cilicica Carr. into two Sub-Species. According to this clas- sification; the Abies cilicica Carr. which occurrs on the eastern side of the Göksu river which have hairy young shoots, and buds vithout resin are called subsp. cilicica; and that which occurs on the west side of the Göksu river, which have glabrous young Shoots and buds contain resin abundantly, are named subsp. isaurica. During our investigation as parallel to this classification, we have also noticed differences in the colour of the trunk and in the form of the bark. According to our observation, the Abies cilicica Carr. groving on the eastern of the Göksu river has a greyish-white bark with a number of cracks which are formed mainly on the lowest part ofthe bark in advanced ages. On the other hand. The Abies cili¬ cica Carr. which occurs on the western side of the Göksu river has a grey ör dark grey bark even in the young ages.^ in addition, the bark of the trees have scale-like cracks/in advanced ages. A more detailed investigation about subspecies ör geographical races of this species has been out of our- subj ect. The natural distribution of Abies cilicica Carr. is shown on the Figüre 7 in detail. The Abies cilicica Carr. occurs on the Taurus mountains between Bucak (Antalya) and Maraş, and on the Amanos mountains betveen Osmaniye and An¬ takya. On the northern slopes, the Abies cilicica Carr. occurs betveen the altitudes of 1150-1200 m and 2000 m (Alpine timber line). On the other hand, on the southern aspects, the natural distribution of this species is between the elevations of 1450-1550 and 2000 m/). it generally prefers the northern slopes vhich are in the opposite direction to the sea, and have less sunshine. it also prefers the shaded valleys and the deep soil-pits. On such places the Abies cilicica^Carr. is found as püre stands. Other then this, Abies cilicica Carr. forms mixed stands mostly with Cedrus libani, Pinus nigra^and Juniperus sp. in its natural distributional areas. in addi¬ tion, at the upper boundary of Pinus brutia, there are mixed stands of this species, limited between about 50-100 m eleva- tional differences which is a transitional zone between Pinus brutia and Abies cilicica. it also makes mixed stands with Quercus sp., Populus tremula, Cupressus sempervirens, Acer sp., Ostrya carpinifolia and Fagus orientalis in some different localities. The occurrence of Abies cilicica Carr. stands extend from high mountains near the coastal area to the moun¬ tains near the steppic lands. Towards the inland, we observed that the lower boundary of this species rises up to 1450-1600 meters at northern slopes. The Abies cilicica Carr. vhose species occurs on the highest altitudal (elevational) zones of the Mediterranean Forest Region, is the unique shade-tree of the region. From the beginning, Abies cilicica Carr. grows slower than Cedrus libani and Pinus nigra species which are^the most common trees that make mixture stands with this species. This slovness in grovth is especially due to slower grovth in its early years. This is an expected result of its regenerate only under shelter of the trees. / The climate in the areas on which Abies cilicica Carr. occurs, varies between semihumid and very humid. The climate^ prevailing here is not a typical Mediterranean climate, but it can be considered as a sub-class with severe winters and rather cool summers, on the high mountain ranges. The parent rock is generally lime stone. This limestone contains many deep and large cracks which are full of red-brown soils (Terra rosa). Therefore the soil on which the Abies cilicica Carr. stands.regarding to the vegetation ör soil litter. The intensity of light is the least in püre and singlelayered Abies cilicica Carr. stands. This is followed by püre Abieş cilicica stands which are in the selection form, Cedrus libani+Abies cilicica mixed stands, and Pinus nigra+Abies cilicica mixed stands respectively. The minimum light demand of Abies cilicica is more than that of Kazdağı f ir (Abies equi-troj ani). Öne of ' the reason behind this event may be the unfavourable environ- mental conditions. The Abies cilicica stands are generally in the charac- ter of a nature forest. A small number of these is single - storied (layered) püre ör multiple-storied (layered) püre stands, while a large number of them including mainly Cedrus libani, Pinus nigra and Juniperus sp. are mixed trees. The Abies cilicica stands normally produce abundance seeds every two years. Seed yield of this species is rather rich and the seed trees are able to seed intensively. The Abies cilica seedlings develop their roots very rapidly and enable them to reach the mineral soil before the beginning of the drought period. However these seedlings are particularly in need of shelter against the effect of drought in early years. Besides sufficient protection measures have to be taken against zoo- biotic factors, especially for the grazing of goats, in order to be successful in the natural regeneration activities. Other- wise the regeneration activities fail. Considering the examples of the regeneration in the nature, it is possible to regenerate Abies cilicica by using the wide area sheltervood method, Baden Method, püre group method, strip group method (strip-shelter- wood method), Bavyera combined group method and selection method if the stand has a selective structure (form of selec¬ tion). However ali the karst lands which show extreme condi¬ tions on the Taurus mountains, should be preserved in `Conser- vation regimes` as `protection forest`. 176

BÜYÜKDÜZ ARAŞTIRMA ORMANINDA MEŞE (Q. petraea ssp. iberica Steven ex Bieb.) Krassilin) İLE KARAÇAM (Pinus nigra Arn. ssp.pallasiana (Lamb.) Holmboe)'IN BÜYÜME İLİŞKİLERİAraştırmada, Karabük - Büyükdüz Araştırma Ormanındaki asli ağaç türlerinden karaçam ve meşenin karşılıklı büyüme ilişkileri ve bunların farklı vejetasyon birimlerindeki bazı özellikleri ele alınmıştır.Aksoy (1978) tarafından saptanan vejetasyon birimlerinden sekiz tanesi karaçam ve meşeyi kapsamaktadır. Bu vejetasyon birimlerinden 5 tanesinde 14 örnek alan (50mX50m boyutlarında) alınmıştır. Bu örnek alanlardaki bütün bireylerin çapları ve boyları ölçülmüştür. Ayrıca her örnek alandan 3 er adet karaçam, meşe ve göknar bireyi kesilerek (toplam 126 ağaç) bunlar gövde analizine tabi tutulmuşlardır.Karaçam 0,30 m boya 4-8 yaşlarında, 1,30 m boya 7-32 yaşlarında ulaşabilmektedir. Meşe 0,30 m boya 5-7 yaşlarında, 1,30 m boya 9-28 yaşlarında ulaşabilmektedir. Göknar 0,30 m boya 6-30 yaşlarında, 1,30 m boya 9-60 yaşında ulaşabilmektedir.Gençleştirme çalışmalarında karaçam ve meşenin ön planda düşünülmesi gerekmektedir. Göknar, üçüncü planda düşünülmesi gereken bir türdür. Gençleştirme çalışmalarında karaçam ve meşelerin grup veya büyük gruplar halinde gençleştirilmeleri uygun olacaktır. GROWTH RELATIONS OF OAK (Q. petraea ssp. iberica (Steven ex Bieb.) Krassilin) AND BLACK PINE (Pinus nigra Arn. ssp.pallasiana (Lamb.) Holmboe) TREE SPECIES AT BÜYÜKDÜZ RESEARCH FORESTGrowth relations and their some characteristics in different vegetation units of black pine, oak and fir which are three main tree species of The Karabük-Büyükdüz Research Forest were examined.Eight of the vegetation units which comprise black pine, oak and fir species, were determined by Aksoy (1978). Five of these vegetation units were selected and, according to this, 14 sampling areas (50mX50m in dimensions) were determined. In research areas, all of the members? diameters were measured. According to these results, diameter classes were determined, and then the heights of 3 trees locating in each diameter classes were measured. Three black pine, oak and fir trees (totally 126 as number) at each sampling area were cut and their stem analysis were done.The black pine reaches the 0.30 m height at 4-8 years old and 1.30 m height at 7-32 years old. Oak species reaches the 0.30 m height at 5-7 years old and 1.30 m height at 9-28 years old. Fir species reaches the 0.30 m height at 6-30 years old and 1.30 m height at 9-60 years old.The regeneration works must be carried on the black pine and oak tree species. The fir must be lastly considered species in the area. The regeneration works for black pine and oak tree species will be made as groups. 169

Silvikültürel ÖzellikleriBu çalısmada; Ilgaz Dagı'nın kuzey bakısındaki mescere kurulusları, bu kuruluslarıolusturan agaç türlerinin büyüme iliskileri, mescere kuruluslarına etki eden faktörler veözellikleri incelenerek, dogal gençlesme ve ekolojik kosullar hakkında degerlendirmeleryapılmıstır.Tez çalısması; orman basamakları, örnek alanların bonitetlendirilmesi, mescerekurulusları, mescere kurulus özelliklerinin yükselti basamaklarına ve bonitete göredegisimi, asli agaç türlerinin büyüme iliskileri, mescere kurulusuna etki eden faktörler,mescere ve tek agaçtaki stabilite degerleri, ölü agaç özellikleri, agaç kollektifikurulusları ve dogal gençlesme gibi 10 ana baslık altında toplanmıstır.Mescere kurulus özelliklerini belirleyebilmek amacıyla farklı yükselti ve bakılardakimescere kuruluslarını en iyi temsil eden 30 adet örnek alanda inceleme yapılmıstır.Örnek alanlarda; agaç sayısı, hacim, karısım ve katlılık, gögüs yüzeyi, boy-yas, gögüsçapı?agaç boyu arasındaki iliski ve agaç sayılarının çap basamaklarında dagılımıincelenmistir. Mescere kurulus özelliklerinin yükselti basamaklarına ve bonitete göredegisimi arastırılmıstır. Örnek alanlarda toprak örnekleri alınmıs ve analizlerigerçeklestirilmistir. Ayrıca otsu bitki türlerinin teshisi gerçeklestirilmistir. Agaçlarınkarsılıklı büyüme iliskilerini ortaya koyabilmek için 36 adet agaçta gövde analizigerçeklestirilmis ve örnek agaçlarda çap, çap artımı, boy, boy artımı, hacım, hacımartımı, agaçların yas-boy iliskisi yükselti basamaklarına baglı olarak degerlendirilmistir.Mescere kurulusuna etki eden biyotik, klimatik ve edafik faktörler ele alınmıstır.Mescere ve tek agaçtaki stabilite degeri, arastırma alanlarındaki ayakta kuru seklindekiölü agaç miktarları ve Subalpin yükselti basamagındaki agaç kollektif kurulusuhakkında degerlendirmelerde bulunulmustur.Arastırma alanında belirgin yükselti basamaklarının varlıgı görülmüstür. Bu basamaklaraz ya da çok bazı özellikler bakımından birbirinden ayrılmaktadır. Özellikle Subalpinyükselti basamagı ile Montan yükselti basamakları arasında mescere kurulusubakımından büyük farklılıklar bulunmaktadır. Optimal seçme kurulusuna yakın mescerekuruluslarının yanında, daha çok bu kurulustan uzaklasmıs üst tabakaca zengin, orta vealt tabakaca fakir, düsey kapalı mescere kurulusları görülmektedir. Karısık mescerelerinkarısım oranlarının bozuldugu, tespit edilmistir.Örnek alanlarda türler arasında yas farklılıgı oldugu gibi aynı tür içinde de yas farklılıgıgörülmekte olup, yas varyasyonları Göknar'ın hakim oldugu mescerelerde daha genistir.Sarıçam arastırma alanında bütün yükselti basamaklarında ilk yıllarda Göknar'a göredaha iyi boylanmaktadır. Agaçların en yüksek artım degerlerini farklı yükseltibasamaklarında elde ettikleri anlasılmıstır.Arastırma alanında mescereye katılan çok sayıda farklı familyalara ait bitki türünerastlanmıstır.Özellikle Montan basamaktaki rekabetçi diri örtü gençlesmeyi engelleyenönemli bir faktördür. Arastırma alanında yogun olarak görülen kar ve rüzgar etkilerimescere kurulusunu olumsuz yönde etkilemektedir. Özellikle egimin yüksek oldugu,dogal mescere kurulusunun bozuldugu, üst kısımlarında tepe ve sırt gibi alanlarınbulundugu bölgelerde, kıs sonu ilkbahar basında bu etkilerin daha çok görüldügü tespitedilmistir. Mescere ve tek agaçtaki stabilite degerinin agaç sayısına ve gögüs çapınagöre degisim gösterdigi, ayakta kuru seklindeki ölü agaçların çalısma alanında farklımiktar ve sekillerde oldugu tespit edilmistir.Çalısma alanındaki ormanların uzun yıllardan beri devam eden asırı faydalanma, biyotikve abiyotik etkenler nedeniyle kurulusu ve stabilitesinin bozulmus oldugu bu çalısma ileortaya konulmustur. Bu nedenle; arastırma alanındaki mescerelerde stabilite vevitalitenin artırılması yönünde öneriler ile dogal gençlesme ve uygulanacak bakımtedbirleri tartısılmıstır. This study investigates the forest stand structures on the Northern Aspect of IlgazMountain, growth relations of the tree species constituting the stand structures, and thefactors affecting the stand structures. Moreover, natural regeneration and ecologicalconditions are evaluated.The thesis study has been classified under ten main headings such as forest zones, theproductivity of sample plots, stand structures, the variation in the characteristics ofstand structures according to the altitude zones and site, the growth relation of treespecies, the factors affecting the stand structure, the stability values of stand and singletree, the characteristics of the dead tree, the tree collective structures and naturalregeneration.Investigation on forest stand structures is conducted on 30 sample plots bestrepresentingthe stand structures on different elevations and aspects. In the sample plotsnumber of trees, volume, mixture and stratification, basal area, height, age, dbh-heightrelationship and diameter distribution of tree numbers are examined. The variation inthe characteristics of stand structures according to the altitude zones and site has beenstudied. Soil samples have been taken from the sample plots and analysied. In addition,the identification of the herbaceous plant species has been realized. Furthermore, stemanalyses are carried out on 36 trees in order to see growth relationships and thediameter of sample trees together with the diameter increment, height, heightincrement, volume, volume increment, age-height relation of trees dependent upon thealtitude zones have been evaluated. The biotic, climatic and edaphic factors affectingthe stand structure have been considered. Stability values of individual tree and stands,amounts of dead trees as snags, and collective tree structure on subalpine zone are alsoevaluated.The existence of clear altitude zones in the field of research has been observed. Thesezones are separated from each other in some characteristics. Subalpin altitude zone andMontan altitude zones especially have great differences in stand structure. Togetherwith stand structure close to ideal selection structure, multi-cohort stand structures richin upper story but poor in middle and under story have appeared. It has been ascertainedthat the mix proportions of mixed stands have been spoiled.In addition to the difference in age among the kinds, it has been seen that there is alsodifference in age within the same kind in the research field, and age variations are widerin the stands that Fir tree dominates. Scotch pine grows taller than Fir within the firstyears in all altitude zones of the research field. It has been understood that trees have thehighest increment values in the different altitude zones.Many plant strains belong to different families that added to the stand then have beenencountered in the research field. Especially, competitive live cover in the Montan zoneis a significant factor preventing regeneration. Snow and wind effects existing heavilyin the research field have a negative influence on the stand structure. It has beenascertained that these effects are stronger during the end of winter and spring outset,especially in the areas that have a high slope, the natural stand structure has beenspoiled and has hills and crests on the upper parts. Also it was found that the stabilityvalues of the stand and the individual tree vary according to the number of the trees andto the diameter at breast height (dbh), and that the amounts and forms of dead trees assnag vary as well.This study reveals that the structure and stability of the forests in the study area havebeen deteriorated due to biotic and abiotic factors and the overuse of forests over years.Snow and wind appear to be particularly responsible for this deterioration. Thus,suggestions are presented as for increasing the stability and vitality of the stands, anddiscussions are made on the natural regeneration and the required tending practices. 190

ÖZET Bu çalışmada; İstanbul Fatih Ormanı'nda çam plantasyonlarında büyüme özellikleri, kullanılan ağaç türlerinin gelişimi ve kalite nitelikleri ele alınmıştır. Ayrıca yapılmış olan ağaçlandırma projesi kritik edilerek, uygulanabilecek ağaçlandırma çalışmaları konusunda öneriler verilmiştir. Fatih Orman ağaçlandırmalarında kullanılan Kızılcam, Karaçam, Sahil Çamı, Fıstık Çamı ve doğal Meşe türlerinin gelişmelerini saptamak amacı ile bu türlerden oluşan deneme alanları seçilmiştir. Deneme alanlarında genel bilgiler toplanmış; çap, boy ölçülmüş ve ayrıca kalite sınıflandırması yapılmıştır. Ayrıca büyüme ilişkilerini tespit etmek amacıyla gövde analizi için örnek ağaçlar kesilmiştir. Ağaçlandırma sahasının yetişme ortamı, ağaçlandırmanın amacı, ağaçlandırma sahasını hazırlama tekniği, deneme alanlarının seçimi ve yapılan ölçümler hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca her örnek alanda toprak analizi yapılarak bitkiler toplanmıştır. Elde edilen bulgulara göre; Fatih Ormanı'nda en iyi gelişmeyi Sahil Çamı ve Kızılcam, en düşük gelişmeyi ise Karaçam ve Fıstık Çamı yapmıştır. Ayrıca Karaçam ağaçlandırma alanlarında yer yer aşırı miktarda kurumalara rastlanmıştır. Bu kurumaların hatalı orijin seçiminden kaynaklanmış olabileceği kanısına varılmıştır. Ayrıca genel olarak iğne yapraklı meşcereler çok sağlıklı değildir. Bu nedenle bir plan dahilinde doğal yapraklı türlere dönüş düşünülmelidir. Ormancılıkta çok yönlü faydalanma prensibi çerçevesinde, İstanbul çevresinde yapılacak ağaçlandırmalarda, rekreaktif ve hidrolojik amaçların önemle dikkate alınması gerekmektedir. Ağaçlandırmalara konu olabilecek alanların, odun hammaddesi üretimi amacı ile kullanılacak kısımlarında, tür ve orijin seçimi konularına önem verilmelidir. XI SUMMARY Growth conditions of pinus spp in Istanbul Fatih plantation forest This study was carried out to evaluate the growth and quality of forest tree species which were planted at Fatih plantation area. In addition to this some recommendations related to the afforestation program which will be applied in this region and the results of the study and the site condition of the plantation area has been taken into account. Considering Pinus brutia, Pinus nigra, Pinus pinaster and Pinus pinea species including Quercus spp. of the area, sample plots has been taken. In the sample plots general information of the plantation area has been gathered, the height and diametre growths of the trees in each sample plots has been measured, and quality classification has been made. In addition, in order to identify the growth relationship of species sample stems has been taken for stem analysis. Aim of the plantation area, the plantation site condition, criteria for choosing the sample plots, results of the measurements have been studied. In addition to this in every sample plot soil analysis has been carried out and vegetation types has been identified. The findings of the study indicated that the growth of the Pinus pinaster and Pinus brutia is the best, while Pinus nigra and Pinus pinea is the least. In addition to this in the Pinus nigra plantations some dead trees were observed. This may be connected with the wrong provenance selection of Pinus nigra. In general the condition of conifers is not good. Because of this in planning afforestation programs the native broad leaved species should be taken into consideration. On the other hand, the goal of the afforestation activities in the region of Istanbul are generally targeted in production of raw wood material. However, the aim of the projects should be determined by taking into account the multiple use of forestry, such as the recreational and water necessities of the residents of Istanbul. In addition to this the selection of suitable species and provenances must be taken into consideration in the plantation areas which will be established for producing raw wood material. XII 179

ÖZET ADAPAZARI-SÜLEYMANİYE SUBASAR ORMANINDA MEŞCERE KURULUŞLARI VE GEREKLİ SİLVİKÜLTÜREL ÖNLEMLER Bu araştırmada; Adapazarı-Hendek yöresinde yer alan Süleymaniye subasar dişbudak ormanının doğal ve yapay meşcerelerinin silvikültürel özellikleri ele alınmış ve bu ormanlarda uygulanması gereken silvikültürel teknikler ortaya konmaya çalışılmıştır. Meşcere kuruluşlarını belirlemek amacıyla, söz konusu ormanı temsil edecek şekilde, 32 örnek alan alınmıştır. Örnek alanlardan 9'unda ise meşcere profili çıkarılmıştır. Türlerin büyüme özelliklerini tespit için, 47 adet dişbudak {Fraxinus angustifolia) ve 13 adet karaağaç {Ulmus leavis) bireyi kesilerek gövde analizi yapılmıştır. Araştırma sahasının önemli toprak özelliklerini belirlemek için, 28 örnek alanda toprak profili açılmış ve horizonlara göre toprak örnekleri alınarak analiz edilmiştir. Ayrıca dişbudak meşcerelerine eşlik eden önemli bitki türleri de belirlenmiştir. Değerlendirme aşamasında meşcereler üç gruba ayrılmıştır. Birinci grubu 1980 yılı öncesinde kurulan yapay meşcereler, ikincisini 1980 yılı sonrasında kurulan yapay meşcereler ve üçüncüsünü ise doğal meşcereler oluşturmaktadır. Birinci ve üçüncü gruba giren meşcereler yeterli silvikültürel müdahaleleri görmedikleri için meşcere orta çaplan çok düşük kalmıştır. İkinci grup meşcereler kalite itibariyle çok düşük olup kaliteli dişbudak odunu elde etmeye uygun değildir. Bunun en önemli nedeni aralık ve mesafelerin geniş (3.65x3.65-4x4 m arasında) alınmış olmasıdır. Dikim aralıklarının meşcere kalitesini etkileyen en önemli faktör olduğu belirlenmiştir. Dişbudağın yapay olarak yetiştirilmesi, idare süresini önemli ölçüde kısaltmaktadır. Kaliteli dişbudak yetiştirmek için 2x2 m ve 2.5x2.5 m kare dikimi yapılmalıdır. Dikim sonrası bakım çalışmalarını kolaylaştırmak açısından, kaliteli fidan kullanmak ve dikimden sonra en az 5 m düzgün gövde elde edilinceye kadar budamaların (formative pruning) yapılması koşuluyla, 3x1.5 ve 3x2 m dikdörtgen dikimleri de kullanılabilir. Ancak 3x2 m'den daha geniş dikim aralıkları kesinlikle kullanılmamalıdır. Kalın çaplı gövdeler elde etmek için, 40 yıl olan idare süresinin 50 yıla çıkarılması gerekmektedir. Fraxinus angustifolia meşcerelerinde sağlıklı bir ara ve alt tabaka bulunmamakta, hacim esas itibariyle galip meşcerede toplanmakta ve bu yönüyle tipik ışık ağacı özelliği göstermektedir. Galip meşcerenin yeterli tepe gelişimine sahip gövdeleri, meşenin aksine, su sürgünü oluşturmamaktadır. Bu yüzden, erken yaşlardan itibaren yüksek aralamaya tabi tutulmuş Fraxinus angustifolia meşcerelerinde, ileri yaşlarda kuvvetli aralama müdahaleleri uygulanabilir. Ulmus leavis tam kapalı dişbudak meşcereleri altında, dişbudakla eşit bir boy gelişimi yapmakta, çok sağlıklı bir şekilde gelişebilmekte ve tipik gölge ağacı özelliği göstermektedir. VIIIMeşcere boyu 8-10 m olunca (8-10 yaşlarında, 8-10 cm çapında) aralamalara başlanmalı, mutedil ve sık yapılmalıdır. İlk aralamalardan sonra 300-350 kadar gelecek ağacı seçilip, bakımların bunlar üzerine yoğunlaştırılması uygun olur. Meşcere 30-35 yaşlarına geldiğinde alanda son hasılat etasını oluşturacak şekilde en çok 150-180 arasında ağaç bırakılabilir. Saf Fraxinus angustifolia meşcerelerinde esas itibariyle yüksek aralama uygulanmalıdır. Ancak ara ve alt tabakada uzun süre yaşama şansı olmayan ağaçların çıkarılması için de alçak aralama uygulamak suretiyle her iki yöntem birlikte kullanılmalıdır. Hızlı büyümesi ve değerli odunu nedeniyle, Orta ve Batı Karadeniz ile Marmara Bölgesindeki uygun taban arazilerde yetiştirilmelidir. Yine bu bölgelerdeki Quercetum, Castanetum ve Fagetum zonunda, alkalen karakterdeki nemli, derin, toprakların bulunduğu alanlarda ve dere vejetasyonlarında kullanılmalıdır. Özellikle Fagetum zonundaki kayın meşcerelerine, yetişme ortamı istekleri göz önünde tutularak, gruplar halinde karışıma sokulması büyük fayda sağlayacaktır. Ayrıca tarıma fazla müsait olmayan ağır killi ve kireçli toprakların bulunduğu alanlarda da yetiştirilebilir. TC fSKSEfCÖĞRFTİM KURULU DOKÖMAiTâSYON MEKKESİ IX SUMMARY STAND STRUCTURES AND NECESSARY SILVICULTURAL TREATMENTS ON BOTTOMLAND FOREST OF SÜLEYMANİYE-ADAPAZARI In this study, silvicultural characteristics of natural and artificial stands of Süleymaniye bottomland ash forest in Adapazan-Hendek region has been examined and the necessary silvicultural treatments for this forest has been tried to clarify. 32 samples areas which represent the forest mentioned has been chosen to enlighten the stand structures. The stand profiles have been illustrated in 9 sample areas. To determine the species growth characteristics, 47 ash trees (Fraxinus angustifolia) and 13 elm trees {Ulmus leavis) have been cut and their analyses have been carried out. To find out the soil characteristics of the study area, soil profiles have been dug in 28 sample areas and the soil samples taken from the soil horizons have been analyzed. On the other hand, the associated species accompanying the ash stands have been recorded. Three groups of ash stand have been investigated: First group is stands of ash planted before 1980, the second is stands planted after 1980, and the third group is natural stands. Mean stand diameter in first and third group was found small due to inadequate silvicultural treatments. The quality of second stand was so low that it is not possible to get high quality timber. The important reason of this is that planting distance was very wide (3.65x3.65 - 4x4). Also, the results indicate that planting distance is the most important criteria, which determines the stand quality. Establishment of ash stands from plantig stock shortened the rotation length. To get high quality wood the stand should be planted at a square of 2x2 m. and 2.5x2.5 m. Planting at 3x1.5 and 3x2 m. can also be used if high quality seedlings is planted and formatting pruning is done until straight stem is greater than 5 m. But, the planting distance should not be more than 3x2 m. The rotation of 50 years may be more appropriate than 40 years to get larger tree diameter. There isn't any healthy intermediate or understorey in F. angustifolia stands and generally volume becomes dense in the upperstorey. Therefore F. angustifolia can be described as a typical light demanding tree species. Trees which have adequate crown scattering ability in the upper storey don't form epicormic shoots like oaks. So heavy thinning can be applied at older life stage of the stands in which moderate high thinning has been carried out orderly. Growth in length and health of Ulmus leavis are almost some as Fraxinus angustifolia under the continuous canopy so it can be used as an underwood tree in pure ash stands. Thinning should begin when the stand height reachs 8-10 m (when the stands are 8-10 years old) and they must be applied moderately and frequently. After the first thinning, 300-350 trees can be selected and it is suitable to intensify the tending on them. When stands reach 30-35 years old, at most 150-180 residual trees are enough to Xconstitute the final yield. In pure F. angustifolia stands, generally high thinning should be applied. But for eliminating the poor performing trees of the under storey, low thinning could be suggested too, so two methods of thinning can be applied in a proper combination. Because of its fast growing ability and valuable wood, F. angustifolia should be growth on bottomlands moist, deep alkali soils and riparian zones of Marmara, West Black Sea and Middle Black Sea Regions. Especially in beech forest of Fagetum, it will be a good mixture tree in groups in respect of the site conditions. Besides these, it could be grown on heavy clay and alkali soils of degraded farmlands. XI 138

Ill ÖZ `Kütahya-Dumlupınar Karaçam ( Pinus nigra Arnold subsp pallasiana) meşcerelerinin Orman kuruluşları ve Silvikültüre! ihtiyaçları` konulu bu çalışma, Karaçam'ın Dumlupınar yöresindeki kuruluşlarının tesbiti ile bu meşcerelerde uygulanması gereken silvikültürel önlemleri içermektedir. Böylece; yöredeki Karaçam meşcerelerinin optimal kuruluşa götürülerek verimli ormanlar haline getirilmesi amaçlanmıştır. ABSTRACT This thesis, whose subject is of `Forest structures and Silvicultural Needs of Kütahya- Dumlupınar Pinus Nigra Stands, includes the determination of the structures of forests in the region Dumlupınar and Silvicultural processes necessary for the application in these forests. So; it has been aimed to provide the high forests taking Pinus nigra forest stands in the region to the optimal structures. Ill ÖZ `Kütahya-Dumlupınar Karaçam ( Pinus nigra Arnold subsp pallasiana) meşcerelerinin Orman kuruluşları ve Silvikültüre! ihtiyaçları` konulu bu çalışma, Karaçam'ın Dumlupınar yöresindeki kuruluşlarının tesbiti ile bu meşcerelerde uygulanması gereken silvikültürel önlemleri içermektedir. Böylece; yöredeki Karaçam meşcerelerinin optimal kuruluşa götürülerek verimli ormanlar haline getirilmesi amaçlanmıştır. ABSTRACT This thesis, whose subject is of `Forest structures and Silvicultural Needs of Kütahya- Dumlupınar Pinus Nigra Stands, includes the determination of the structures of forests in the region Dumlupınar and Silvicultural processes necessary for the application in these forests. So; it has been aimed to provide the high forests taking Pinus nigra forest stands in the region to the optimal structures. 41

ÖZET ÇANAKKALE YÖRESİ SIKL IK-3IRIKL IK ÇA?INDAKİ KARAÇAM MEŞ- CEREL ERİNDE BAKIM ÇALIŞMALARI Bu araştırmanın amacı Karaçam da bakım çalışmalarının esasını ortaya koymaktadır. Çanakkale yöresinde yürütülen bu çalışmada işletme olarak Ayvacık ve Bayramiç Orman İşletmeleri seçilmiştir. Ayvacık Orman İşletmesinde 5 tane sıklık çağındaki 5 tane direklik çayında Bayramiç Orman İşletmesinde de 10 tane direklik çayında olmak üzere toplam 20 adet deneme alanı alınmıştır. Sıklık çayındaki Karaçam meşcerelerinde sıklık bakımı prensiplerine göre, direklik çayındaki Karaçam meşcerele rinde ise mutedil alçak aralama prensiplerine uygun olarak bakım çalışmaları yapılmıştır. Müdahaleler sonucu çıkarılma sına karar verilen bireylerin hacim ve adet olarak her deneme, alanı için ayrı ayrı yüzde oranları ortaya konmuştur. SUMMARY TENDING WORKS IN THE Pinus nigra ssp. pal las i an a STANDS OF SAPLING POLE STAGE IN THE REGION OF ÇANAKKALE The purpose of this researech is to put forth the fan- dementals of tending of Pinus nigra As managernend, Ayvacık and Bayramiç forest managemants have been selected in this study carried out in the region of Çanakkale 20 sample plots have been to tally taken 5 5 p- lots in the density age, 5 plots in the post age from Ayva cık forest management, also 10 plots in the post age from Bayramiç forest management, The ma i ntenance works have been execudet according to the principles of sapling tending in Pinus nigra stands in the supling stage and of moderate lower thinning in pinus nigra stands in the post age. The wolume and number percents of trees decided to remove from the stand have been determi ned respectively for each sample plots. 27 ÖZET ÇANAKKALE YÖRESİ SIKL IK-3IRIKL IK ÇA?INDAKİ KARAÇAM MEŞ- CEREL ERİNDE BAKIM ÇALIŞMALARI Bu araştırmanın amacı Karaçam da bakım çalışmalarının esasını ortaya koymaktadır. Çanakkale yöresinde yürütülen bu çalışmada işletme olarak Ayvacık ve Bayramiç Orman İşletmeleri seçilmiştir. Ayvacık Orman İşletmesinde 5 tane sıklık çağındaki 5 tane direklik çayında Bayramiç Orman İşletmesinde de 10 tane direklik çayında olmak üzere toplam 20 adet deneme alanı alınmıştır. Sıklık çayındaki Karaçam meşcerelerinde sıklık bakımı prensiplerine göre, direklik çayındaki Karaçam meşcerele rinde ise mutedil alçak aralama prensiplerine uygun olarak bakım çalışmaları yapılmıştır. Müdahaleler sonucu çıkarılma sına karar verilen bireylerin hacim ve adet olarak her deneme, alanı için ayrı ayrı yüzde oranları ortaya konmuştur. SUMMARY TENDING WORKS IN THE Pinus nigra ssp. pal las i an a STANDS OF SAPLING POLE STAGE IN THE REGION OF ÇANAKKALE The purpose of this researech is to put forth the fan- dementals of tending of Pinus nigra As managernend, Ayvacık and Bayramiç forest managemants have been selected in this study carried out in the region of Çanakkale 20 sample plots have been to tally taken 5 5 p- lots in the density age, 5 plots in the post age from Ayva cık forest management, also 10 plots in the post age from Bayramiç forest management, The ma i ntenance works have been execudet according to the principles of sapling tending in Pinus nigra stands in the supling stage and of moderate lower thinning in pinus nigra stands in the post age. The wolume and number percents of trees decided to remove from the stand have been determi ned respectively for each sample plots. 27 27