Search

Türk Silahlı Kuvvetleri ülkemizi yabancı düşman ülkelere karşı korumak ve kollamakla beraber, sınırlarımız içerisinde ise kolluk kuvveti olarak jandarma birlikleri ile beraber iç güvenlik harekâtı, emniyet asayişten sorumlu olduğu için yaptığı işler, tehlikeli kazaların olabileceği görevler olması nedeniyle birçok olumsuzluk ve iş kazalarıyla karşılaşılmaktadır. Bu olumsuzluklar gerek görev yapan personel gerekse komuta kademesi içerisinde bir iş verimsizliği ve moral bozukluğu meydana getirmektedir. Jandarma birlikleri içerisinde 1961 tarihinde yürürlüğe giren emniyet kaza önleme subaylığı gibi bir kaza önleme sistemi vardır. Ancak gelişen teknoloji, insan makine dizaynları ve emir komuta hiyerarşisiyle bu sistem, işlevselliğini yitirmektedir. İş sağlığı ve güvenliği alanında proaktif önlemlerin alınarak meydana gelecek iş kazalarının önüne geçilmesi amacıyla bu sistem güncellenmelidir. Although the Turkish Armed Forces and protect our country against foreign enemy countries, as the law enforcement forces within our borders are responsible for the internal security operation together with the gendarmerie units and the Police Order, many negatives and occupational accidents are encountered because their duties are dangerous accidents. These negatives cause job inefficiency and morale in both the staff and the command level. Gendarmerie units have an accident prevention system, such as the police accident prevention officer, which entered into force in 1961. However, developing technology, human-machine designs, command, and command hierarchy lose the functionality of this system. This system should be updated to prevent occupational accidents that occur as measures in the field of occupational health and safety.

Food poisoning is one of the common diseases that affect public health a lot. There is a high risk of food poisoning in military units, as in all places where mass nutrition is provided. Food poisoning is an infection or intoxication caused by consumption of food. Although food poisoning usually causes mild and short-term discomfort, it can sometimes be seen seriously, with fatal consequences. In this study, food poison-ing, which is one of the occupational accidents in military units, was examined. Especially in recent years, food poisoning has been experienced seriously in military units, many military personnel get sick and even martyrs are given. As a result of the research, it was revealed that food poisoning cases were experienced in 17 military units and 1499 military personnel were affected and unfortunately 1 soldier was martyred. In this study, safety precautions to be taken to prevent and minimize food poisoning experienced in military units and health con-ditions to be provided are discussed in detail within the framework of occupational safety and worker health.

In this study, polyester (PET) nonwoven fabrics with different weights were coated with perlite stone powder with particle sizes between 210-590 μm. Before coating procedure, water repellency treatment was applied to the samples and then the same amount of polyurethane base coating with perlite stone powder was applied on the nonwoven samples. After coating, the samples were cured at 100°C for 10 minutes. Finally, air, heat, and sound permeability of samples were investigated with regards to the weight of samples. According to the results, the increase in weight of samples caused to improve air permeability and acoustic insulation of samples. Furthermore, the decrease in weight of samples caused to decrease in the thermal conductivity coefficient of samples.

Textile materials have potential importance for an alternative use on thermal insulation as their porous and fibrous structure. In this study, thermal insulation and air permeability of multi-layer nonwovens with 120, 180 and 500 g/m2 forming single and double layer were investigated. Moreover, thermal insulation and air permeability of triple-layer and four-layer nonwovens with the weight of 180 g/m2 were analyzed. It was found that the single layer nonwovens give better thermal insulation properties than the multi-layer nonwovens. Furthermore, the increase of weight of nonwovens causes to increase in thermal conductivity coefficients. According to the air permeability measurements, the results show that the air permeability of samples decreases with the increase of weight of samples and number of layer

In this investigation, leather material was dyed with natural dye obtained from Phytolacca Americana plant via conventional method for 1 hour at boaling temperature and ph 4. Before the dyeing process, leather samples were mordanted with sitric acid, oxalic acid, acetic acid, ascorbic acid and salicylic acid for 1 hour at boiling temperature. After the dyeing process, color strenght, washing and rubbing fastness of samples were investigated with regards to mordant type. Bu çalışmada deri mamül Phytolacca Americana bitkisinden ekstrakte edilen doğal boya ile konvansiyonel yöntem ile boyanmıştır. Deri mamülün doğal boya ile boyanmasında sitrik asit, asetik asit, askorbik asit, oksalik asit ve salisilik asit olmak üzere 5 farklı mordan kullanılmış olup boyama işlemi 1 saat süresince kaynama sıcaklığında pH 4’ de gerçekleştirilmiştir. Boyama işleminde %3 mordan kullanılmış ve boyama işlemi 1:25 flotte oranında gerçekleştirilmiştir. Boyamanın ardından 1 g/L Denafix R (denge Kimya) ile pH 5.5’ta 55°C’de 0,5 saat katyonik fiksatörle işlem yapılmıştır. Ardından deri numunelerin renk koyuluğu, yıkama ve sürtünme haslıkları kullanılan mordan tipi açısından incelenmiştir.

The aim of this study is that plasma treatment effect on dyeability properties of silk fabric with natural dye is investigated. For this purpose, in this study, silk fabric was dyed by the conventional method with natural dye extracted from Phytolacca Decandra L. Before the dyeing process, the sericin on silk fabric was removed. After then, plasma treatment was applied the samples with using oxygen and nitrogen gas for 1, 5 and 10 minutes at low frequency. Furthermore, plasma treated samples were mordanted with potassium aluminum sulfate before the dyeing process. After the dyeing process, colour strength, colour fastness, surface properties, moisture absorption, chemical groups and tensile strength of the dyed samples were investigated. According to the results, the plasma treatment and mordanting process caused to improve the colour yields. The scanning electron microscope images showed that the plasma treatment causes microcracks on the surface of the silk fiber. After the plasma treatment, the hydrophility of samples increased. Moreover, plasma treatment creates microcracks on the silk fiber surface, resulting tensile strength decreases. Bu çalışmanın amacı ipek kumaşa plazma uygulamasının, ipek kumaşın doğal boya ile boyanabilirlik özelliklerine etkisinin incelenmesidir. Bu amaçla, bu çalışmada, ipek kumaş Phytolacca Decandra bitkisinden elde edilen doğal boya ile konvansiyonel yönteme göre boyanmıştır. Boyama işleminden önce, ipek kumaşın serisini giderilmiş ve ardından numuneler oksijen ve azot gazı ile düşük frekansta 1, 5 ve 10 dakika plazma işlemine tabi tutulmuştur. Plazma işlemine maruz kalan numuneler potasyum alüminyum sülfat ile mordanlanmıştır. Boyama işleminden sonra, renk kuvveti, renk haslıkları ve yüzey özellikleri incelenmiştir. Sonuçlara göre plazma uygulaması ve mordanlama işlemi renk verimini artırmıştır. Taramalı elektron mikroskobu görüntüleri plazma uygulamasının ipek liflerinin yüzeyinde mikro boyutta çatlakların oluşmasına neden olduğunu göstermektedir. Plazma uygulamasından sonra, numunelerin hidrofilitesinin artığını görülmektedir. Ayrıca plazma uygulaması ipek liflerinin yüzeyinde mikro çatlakların oluşturmuş ve numunelerin mukavemetleri azalmıştır.

Bu çalışmada Kastamonu yöresinde el dokuma tezgahında bezayağı örgüsünde dokunan pamuklu kumaş konvansiyonel yönteme göre farklı mordan maddeleri ile mordanlandıkktan sonra kök boya bitkisinden ekstrakte edilen doğal boya ile boyanmıştır. Boyama işleminden sonra numunelerin renk kuvveti ve kolorometrik özellikleri kullanılan mordan çeşidine göre karşılaştırılmıştır In this research the Kastamonu cotton fabric, which is weaved in hand looms with plain weave, is first processed with different mordants using conventional method; and then it is dyed with natural madder extracted from plant (Rubia tinctorium). Afterwards color strength and colorimetric properties of the samples are studied comparatively in terms of mordant types.

yarn, the texture weft yarn produced from hollow PP fiber and the nonwoven produced from PP fiber were used as three different raw materials, each of which was one-side coated with the mixture containing polyurethane and pumice stone powder with different concentrations in order to improve thermal insulation properties. Then the other sides of these fabrics were coated with polyacrylic ester based material so as to improve adhesion behavior of the fabrics. Finally, heat transfer coefficients of each fabric were analyzed in accordance with fabric type, concentration of pumice stone powder and polyacrylic ester based material along with adhesion properties. The results demonstrated that the increase in the concentration of pumice stone powder and the use of polyacrylic ester based material caused the decrease in the thermal conductivity coefficients. In addition, the use of polyacrylic ester based material brought in adhesion properties to fabrics in order for the ability to adhere these fabrics onto any surface

Tez (Doktora) -- İstanbul Ticaret Üniversitesi -- Kaynakça var. ÖZET Bu çalışmada, askeri iş kazalarının incelenmesi ile iş kazalarına neden olan ana nedenlerin ortaya çıkarılması ve bu ana nedenlerin önlenebilmesi için çözüm önerilerinde bulunularak askeri iş kazalarının azaltılması amaçlanmıştır. Türkiye’de 2021 yılında tahmini 355. 000 aktif askeri personel bulunmaktadır ve her sene yaklaşık olarak 700. 000 Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı zorunlu askerlik yaşına girerek kanunen belirlenen süreler için askere alınmaktadır. Tüm bu personelin askeri iş kazalarından etkilenmesi muhtemeldir. 2016-2019 yılları içerisinde 267 askeri iş kazası olmuştur ve bu kazalar sonucunda 162 askeri personel şehit olurken 1210 askeri personel de yaralanmıştır. Dolayısıyla askeri iş kazalarının önlenebilmesi amacıyla yapılabilecek iyileştirmeler olası kazaların sayısını azaltarak şehit ve yaralı oluşma riskini düşürmesi nedeniyle önem arz etmektedir. Çalışmada nitel ve nicel araştırma tiplerinden betimleyici, gereksinim saptayıcı, kök analizi ve ilişkisel araştırma yöntemlerinin birlikte kullanılması nedeniyle araştırmanın tipi karma araştırma tipindedir. Araştırmadaki hesaplamaların yapılabilmesi amacıyla istatistiksel analizlerden (Anova, ki-kare, logistik regresyon, yapısal eşitlik), Risk değerlendirme yöntemlerinden (Fine-Kinney, Bulanık Fine-Kinney ve SVN TOPSIS), Kök neden analizinden ve çok kriterli karar verme yöntemlerinden olan bulanık EDAS Yönteminden faydalanılmıştır. Araştırma sonucunda 2016-2019 yılları arasında yaşanan askeri iş kazalarının %72,28’inin, şehit sayılarının %79,16’sının ve yaralı sayılarının %39,05’inin eğitim eksikliği, ihmal ve dikkatsizlik kök nedenlerinden kaynaklandığı hesaplanarak bu kök nedenleri önleyebilecek iyileştirmeler çözüm önerileri olarak sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Askeri iş kazaları, bulanık Fine-Kinney, EDAS, kök neden analizi, SVNTOPSIS. ABSTRACT In this study, it is aimed to reveal the main causes of occupational accidents by examining military occupational accidents and to reduce military occupational accidents by suggesting solutions to prevent these main causes. There are an estimated 355,000 active military personnel in Turkey in 2021, and approximately 700,000 citizens of the Republic of Turkey each year enter the compulsory military service age and are drafted for periods determined by law. All these personnel are likely to be affected by military occupational accidents. In 2016-2019, there were 267 military work accidents and as a result of these accidents, 162 military personnel were killed and 1210 military personnel were injured. Therefore, improvements that can be made in order to prevent military occupational accidents are important because they reduce the risk of martyrs and injuries by reducing the number of possible accidents. In the study, the type of research is mixed research type since descriptive, need-determining, root analysis and relational research methods are used together, which are qualitative and quantitative research types. In order to make the calculations in the research, statistical analyzes (Anova, chi-square, logistic regression, structural equation), Risk assessment methods (Fine-Kinney, Fuzzy Fine-Kinney and SVNTOPSIS), Root cause analysis and fuzzy EDAS Method, which is a multi-criteria decision-making method, were used. As a result of the research, it has been calculated that r. 28 of the military occupational accidents, y. 16 of the number of martyrs and 9. 05 of the number of injured between 2016-2019 are due to the root causes of lack of education, negligence and carelessness, and improvements that can prevent these root causes are suggested as solutions presented. Keywords: EDAS, fuzzy Fine-Kinney, military occupational accidents, root cause analysis, SVNTOPSIS. İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER . i ÖZET. iiv ABSTRACT . v TEŞEKKÜR . vi ŞEKİLLER . vii ÇİZELGELER. viii SİMGELER VE KISALTMALAR . x 1. GİRİŞ . 1 2. LİTERATÜR ÖZETİ. 5 3. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL BİLGİLERİ . 8 3. 1. İşveren, İş İlişkisi, İşyeri ve İşveren Vekili Kavramları . 8 3. 2. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Kavramı . 8 3. 3. İş Sağlığı ve Güvenliğinin Temel İlkeleri . 10 3. 4. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Kavramının Tarihsel Gelişimi . 11 3. 5. Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Hukuki Gelişimi . 14 3. 6. Sosyal Güvenlik Hakkı Kapsamında İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkı . 15 3. 7. 6331 İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu . 19 3. 8. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğinin Amacı ve Kapsamı . 20 3. 9. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğinin Önemi . 21 3. 10. İş Sağlığı ve Güvenliği Konusunda İşverenin ve Çalışanın Yükümlülükleri . 22 3. 11. İş Sağlığı ve Güvenliği Sistemi. 25 3. 12. Risk Kavramı . 28 3. 12. 1. Riskin kabul edilebilirliğinin genel prensipleri . 28 3. 13. İş Kazaları . 30 3. 13. 1. Dünyada ve Türkiye’de iş kazası ve meslek Hastalığı verileri . 30 4. ASKERİ BİRLİKLERDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ . 35 4. 1. Genel Bilgiler . 35 4. 2. Askeri Kazaların Nedenleri . 35 4. 2. 1. Doğrudan nedenler . 36 4. 2. 2. Dolaylı nedenler . 36 4. 2. 3. Katkıda bulunan nedenler . 36 4. 3. Askeri Çalışma Sisteminin İşçi Sağlığına Etkisi . 37 4. 4. Beden ve Ruh Sağlığı ile İş Kazası Arasındaki İlişki . 39 4. 5. Askeri Birliklerde İş Güvenliği ve Kaza Önleme Eğitimi . 41 4. 6. Askeri Birliklerde İş Kazalarını Önleyici Tedbirler . 42 4. 7. Sık Yaşanılan Askeri Kaza Türleri . 45 4. 7. 1. Araç kazaları . 45 4. 7. 1. 1. Askeri araç kazalarına ilişkin bazı haber metinleri . 46 4. 7. 2. Silah ve mühimmat kazaları . 47 4. 7. 2. 1. Silah kazaları . 49 4. 7. 2. 2. Silah kazalarıyla ilişkin bazı haber metinleri . 50 4. 7. 2. 3. Mühimmat Kazaları . 51 4. 7. 2. 4. Askeri mühimmat patlamalarına ilişkin bazı haber metinleri . 56 4. 7. 3. Hava araç kazaları . 59 4. 7. 3. 1. Hava aracı kazalarının nedenleri . 59 4. 7. 3. 2. Askeri hava aracı kazalarına ilişkin bazı haber metinleri . 62 4. 7. 4. Gıda zehirlenmeleri . 63 4. 7. 4. 1. Askeri birliklerde yaşanılan gıda zehirlenmeleri . 67 4. 7. 4. 2. Askeri birliklerde gıda zehirlenmesine ilişkin haber metinleri . 68 4. 7. 5. Yıldırım Çarpmaları . 69 4. 7. 5. 1. Askeri birliklerde yıldırım çarpmasına ilişkin bazı haber metinleri . 70 4. 7. 6. Donmalar . 71 4. 7. 6. 1. Askeri birliklerde donma olaylarına ilişkin bazı haber metinleri . 72 4. 7. 7. Çığ düşmesi . 72 4. 7. 7. 1. Askeri birliklerde çığ düşmesi olaylarına ilişkin bazı haber metinleri . 73 5. GEREÇ VE YÖNTEM . 75 5. 1. Araştırmanın Amacı ve Önemi . 75 5. 2. Araştırmanın Tipi . 76 5. 3. Araştırmanın Modeli . 77 5. 4. Araştırmanın Soruları ve İlgili Hipotezleri . 81 5. 5. Araştırmanın Modellenmesinde Kullanılan Yöntemler . 85 5. 5. 1. Standart ve bulanık Fine-Kinney risk analizi . 85 5. 5. 2. Çok kriterli karar verme yöntemlerinden Bulanık EDAS . 88 5. 5. 3. Çok kriterli karar verme yöntemlerinden tek değerli nötrosofik topsis (SVNTOPSIS) . 91 6. BULGULAR VE TARTIŞMA . 95 6. 1. Askeri Bir Karakolda Risk Değerlendirmesi . 95 6. 1. 1. Standart Fine-Kinney risk analizi . 95 6. 1. 2. Bulanık Fine-Kinney risk analizi . 97 6. 2. İstatistiksel Analizlerde Kullanılan Kaza Türlerinin SVN TOPSIS Yöntemi ile Sıralanması . 107 6. 3. Tehlike ve Risklerin Açıklanması ve İlgili Tehlikelerin Kök Nedenleri . 118 6. 3. 1. Eğitim eksikliği . 118 6. 3. 2. Emir ve talimatlara aykırı hareket etme . 118 6. 3. 3. Dalgınlık ve dikkatsizliğe neden olabilecek kişisel durumlar . 119 6. 3. 4. Arama kurtarma eğitimi almamış personelin arama kurtarma faaliyetlerine katılması . 119 6. 3. 5. Personelin şahsi silahlarını gereksiz yere kurcalaması . 120 6. 3. 6. Nöbet noktalarındaki kontrol eksikliği . 120 6. 3. 7. Doldur boşalt işleminin usulüne uygun yapılmaması . 121 6. 3. 8. Silah bakımlarının rütbeli personel gözetimi dışında yapılması . 121 6. 3. 9. Silah ve mühimmatın kontrolsüz olarak koğuşlarda muhafaza edilmesi gerekli hallerde (terör bölgeleri) sürekli olarak koğuş nöbetçisi görevlendirilmemesi . 121 6. 3. 10. Personel psikolojik değerlendirmesinin sıklıkla yapılmaması. 122 6. 3. 11. Askeri araçların bakım ve periyodik kontrollerinin yapılmaması . 122 6. 3. 12. Personelin askeri araçları trafik kurallarına uymadan kullanması . 122 6. 3. 13. Gıda zehirlenmesine neden olabilecek durumlar . 122 6. 3. 14. Doldur boşalt istasyonundaki eksiklikler ve kontrol eksiklikleri . 123 6. 3. 15. Silah tutukluluklarının giderilmesi hakkında personelin yeterli eğitimi almamış olması . 123 6. 3. 16. Atış eğitimleri sonrasında silahların bakım ve temizliğinin yeterli derecede yapılmamış olması . 123 6. 3. 17. Ağır hava şartlarında personelin dışarıda bulunması . 123 6. 3. 18. Elektrik arızalarına yetkisiz personelce müdahale edilmesi . 124 6. 3. 19. Yüksekte çalışma gerektiren işlerin yetkisiz personelce yapılması . 124 6. 3. 20. Silahların yanlış şekilde taşınması . 124 6. 3. 21. Silahların kontrolsüz olarak etrafta bırakılması . 124 6. 3. 22. Parola-işaret usulüne uygun yapılmaması . 124 6. 3. 23. Silah ve mühimmatın kontrollü şekilde muhafaza edilmemesi . 125 6. 3. 24. Personelin yetkisi dışındaki silahları kurcalaması . 125 6. 3. 25. Atış faaliyetlerinde yeterli güvenlik önleminin alınmaması . 125 6. 3. 26. Atış faaliyetlerinde kontrol ve nezaret eksiklikleri . 125 6. 3. 27. Malzeme ve depo kapılarının kırılamaz çift kilitli sistemli olmaması 125 6. 3. 28. Nöbet sistemindeki adaletsizlik . 126 6. 3. 29. Terhis edildiği için birliğinden ayrılan er ve erbaşların üst ve eşyalarının aranmaması . 126 6. 3. 30. Görev dönüşü mühimmatın rütbeli personelce sayılarak teslim alınmaması . 126 6. 3. 31. Silah emniyet mandallarının çalışamaz duruma gelmesi . 127 6. 3. 32. Silah eğitimi almamış personele silahlı nöbet verilmesi . 127 6. 3. 33. Uygun eğitime ve ehliyete sahip olmayan personelin askeri araçları (araba, kamyon vb. ) kullanması . 127 6. 4. İstatistiksel analizlerde kullanılan kaza türlerinin kök nedenlerinin bulanık EDAS yöntemi ile sıralanması . 129 6. 5. Yöntemlerin Karşılaştırılması . 139 7. SONUÇ VE ÖNERİLER . 143 7. 1. Araştırmanın Sonuçları . 143 KAYNAKLAR . 149 EKLER . 164 EK A 2016-2019 Yılları Arasında Gerçekleşen Askeri İş Kazaları Verileri ve İstatistiksel Analizleri . 165 EK A. 1. 2016-2019 Yılları Arasında Gerçekleşen Askeri İş Kazaları . 165 EK A. 2. 2016-2019 Yılları Arasında Yaşanan Askeri İş Kazalarının İstatistiksel Analizi . 171 EK A. 2. 1. Askeri kazalara ait kategorik değişkenlerin yüzdesel dağılımları . 171 EK A. 2. 1. Askeri kazalardaki yaralı ve şehit sayısının kazaların özelliklerine göre karşılaştırılması . 181 EK A. 2. 3. Logistic regresyon analizi ile yaralı sayısı ve şehit sayısının açıklanması . 194 EK A. 2. 4. Yapısal Eşitlik Modeli ile Yaralı sayısı ve Şehit sayısı değişkenlerinin açıklanması . 197 EK A. 2. 5. Gözlenen değişkenli modeller için kategorik değişkenlerin kodlanması . 198 EK B Bulanık Fine-Kinney Kurallar Listesi . 203 EK C EDAS Karar Verici Bilgileri . 221 EK D Karar Vericiler Tarafından Yapılan Fine-Kinney Risk Değerlendirmeleri 222 EK E Öneriler . 237 ÖZGEÇMİŞ . 251

Bu tez çalışmasında doğal ve sentetik etken maddelerin mikrokapsüllenmesi ile arı kovucu kumaş eldesi araştırılmıştır. Bu kapsamda N,N-dietil m-toluamid (DEET), lavanta, rezene ve defne yağı etken maddeler arap zamkı çeper madde kullanılarak farklı çekirdek/çeper madde oranlarında basit koeservasyon tekniğine göre kapsüllenmiş, kapsülleme işleminden önce doğal ekstraktların içerikleri yüksek performanslı sıvı kromatografisi (HPLC) ile analiz edilmiştir. Mikrokapsüllerin ışık mikroskobu ve Fourier dönüşümlü infrared spektrometre (FTIR) ile karakterizasyon analizleri yapıldıktan sonra mikrokapsüllerin partikül boyutu dağılımı görüntü işleme tekniği ile analiz edilmiştir. Ardından mikrokapsüller daldırma yöntemi ile pamuk ve pamuk/polyester kumaşlara aktarılmıştır. Mikrokapsülleri kumaş numuneleri üzerinde analiz etmek için taramalı elektron mikroskobu (SEM) kullanılmıştır. Numunelerin arı kovuculuk özelliklerini in-vitro olarak analiz etmek için çam ağacı ve cam kullanılarak özel ölçüm kabinleri tasarlanmış, numunelerin arı kovuculuk özellikleri 2 saat süresince gözlemlenmiştir. Ölçüm süresince her 10 dakika arayla 1 dakika süresince ölçüm kabinleri kayıt altına alınmış, ayrıca kabinlerin fotoğrafı çekilmiştir. İn-vitro ölçümler sonucunda arı kovuculuk kapasitesi en iyi olan numunelere arıcı kıyafetlerine fiziksel olarak tutunabilme kabiliyeti kazandırılarak, numuneler arıcı kıyafetlerine dahil edilmiş ve numunelerin saha ölçümleri yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre doğal yağlardan elde edilen ekstraktların arı kovuculuk özellikleri umut vaat edicidir. In this content, N,N-diethyl m-toluamide (DEET), lavender, fennel, and laurel oils active ingredients were encapsulated with gum arabic wall material with simple coeservation technique at different core: wall ratios, before the microencapsulation process, the ingredients of natural extracts were analyzed with high performance liquid chromatography (HPLC). After the characterization analyses of microcapsules with light microscope and Fourier-transform infrared spectroscopy (FTIR), the particle size distribution of microcapsules were analyzed with image processing. Following, microcapsules were applied to cotton and cotton/polyester fabrics by dipping method. In order to analyze the microcapsules on the fabric sample surfaces, scanning electron microscope (SEM) was used. To analyze the bee repellent properties of samples as in-vitro, special measurement cabins were designed with using pine-tree and glass, the bee repellent properties of samples were observed for 2 hours. Following in vitro measurements, the samples with the highest capacity of bee repellent are incorporated into the beekeeping clothing, which provides for adhesion, and the field measurements of samples are performed. During the measurement, the cabinets were videotaped for one minute in every ten minutes, photos of the cabins were also taken. According to the results, the bee repellent properties of natural extracts are promising Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı İstanbul Ticaret Üniversitesi

Bu tez çalışmasında binalarda izolasyon amaçlı kullanılmak üzere ses ve ısı izolasyonu sağlayan duvar kumaşı üretimi incelenmiştir. Ses ve ısı izolasyonu sağlamaya yönelik optimum tekstil malzemeleri seçildikten sonra, farklı yüzey oluşturma teknikleri kullanılarak yüzey oluşturulmuştur. Kanallı poliester elyaf kullanılarak tarama yöntemine göre dokusuz yüzey, polipropilen ve içi boş polipropilen elyaf kullanılarak elde edilen tekstüre ipliklerden ise bezayağı desenine göre yüzeyler oluşturulmuştur. Ardından iki farklı yüzey adhesiv bir madde ile birleştirilmiştir. Katmanlı yapının ısı ve ses izolasyon özelliklerini geliştirmek amacıyla yapıya üç farklı konsantrasyonda ve iki farklı boyutta ponza taşı tozu aktarılmıştır. Çift katmanlı yapının duvara adhezyonun sağlanması için çift katmanlı yüzeyin bir tarafı adhesiv bir madde ile kaplanmıştır. Elde edilen duvar kumaşının portatif olması, istenilen her türlü renk ve desende üretilebiliyor olması, ses ve ısı izolasyonuna sahip olması ve her türlü duvara uygulanabiliyor özelliklerde olması tüketicinin beklentilerini karşılayacaktır. Anahtar Kelimeler: Adhesiv, ısı izolasyonu, içi boş polipropilen, kanallı polyester, ponza taşı,mses izolasyonu, tekstüre iplik In this thesis, production of wall fabric having acoustic and thermal insulation has been investigated to provide insulation in buildings. After the optimum textile materials were chosen to provide acoustic and thermal insulation, surfaces are created via using different relative methods in this field. Nonwoven was produced from slotted polyester fiber by combing plain weaves obtained from texture yarns which were produced from hallow polypropylene and conventional polypropylene fibers. Subsequently, these two different surfaces were combined with an adhesive material. Pumice stone powder in three different concentrations and two different sizes were added to enhance the insulation properties of these surfaces. Finally, sub-surface was coated with an adhesive material in order to provide the multilayer surfaces adhesion property to wall. The wall fabric obtained having the qualities of being portable, producible in all desired colors and designs and applicable to all types of walls along with sound and heat insulation will meet the consumer expectations.Key words: Acoustic insulation, adhesive, hallow polypropylene, slotted polyester, pumice stone, texture, thermal insulation 119

Bu çalışmada, pamuklu kumaşların ink jet baskısında karşılaşılan hataların belirlenmesi ve çözülmesine yönelik uzman sistem geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla literatür detaylı olarak taranmış, bununla birlikte baskıda uzman kişilerle de tartışılarak ink jet baskıda sık karşılaşılan on üç hata belirlenmiştir. Bunlar, kafa sürtmesi, renksiz bölge, yanlış renkli bölge mürekkep damlası(mürekkep lekesi), enine çizgilenme, çarpıklık, boya akması, desen kayması, kumaş sararması, düşük sürtme haslığı, düşük yıkama haslığı, renk şiddeti farklılığı/ton farklılığı, düşük keskinlik, beyaz veya solgun bölge olarak adlandırılmıştır. Daha sonra bu hataların nedeni olabilecek altmış bir adet sebep, detaylı literatür taraması ve yine uzman kişilerle yapılan görüşmeler sonunda belirlenmiştir. Bu hatalarla sebepler arasındaki ilişkiyi belirleyebilmek amacıyla uzmanlara sormak üzere anket hazırlanmıştır. Ankete katılan uzmanların her bir hata ile her bir sebebin ilişkisini beşli likert skalası kullanarak belirlemeleri istenmiştir. Ankete katılan bütün uzmanların cevap sayıları dikkate alınarak her bir hata ve altmış bir sebep arasında sayısal bir ilişki kurulabilmesi amacıyla çeşitli istatistik yöntemlerinden yararlanılmıştır. Sonuç olarak, sisteme entegre edilen çıkarım motorunun hataların sebeplerini ortak sebeplerden başlayarak belirlemesiyle iyi bir performans ortaya koymuştur. Ayrıca, sistem ink jet baskıda karşılaşılan problemlerin çözümünde iyi bir araç olarak kullanılabileceği gösterilmiştir. Bununla birlikte, yapılan anket değerlendirmeleri sonucunda, ankete katılan uzmanların ortak paydada da buluşamadığı ortaya çıkmıştır. Bu sebeple böyle bir sistemin geliştirilmesi hatalara objektif bir çözüm sunabilmesi açısından önemlidir. Ayrıca sistem, bu alanda yeni çalışmaya başlayanlar için iyi bir başvuru kaynağı ve eğitim aracı olarak da kullanılabilmektedir. Bundan sonraki aşamalarda, sistemin gerçek üretim hatalarıyla denemeleri yapılarak, uzman kişilerin hatayı çözerken ortaya koydukları yaklaşımla karşılaştırılmasının yapılması gerekmektedir. Bu şekilde, üretim esnasında daha efektif kullanılabilen bir başvuru kaynağı olarak da kullanılabilecektir. In this study, it is aimed to develop an expert system for troubleshooting of faults encountered in ink jet printing of cotton substrates. The possible faults may be observed during ink jet printing, prior to printing, such as fabric production or preparation, and after printing, such as fixation. Hence, at the analysis and selection of the most encountered faults in ink jet printing, the processes, which start with cotton production and end at fixation, are examined. After the detailed review of the literature and interviews with the experts, thirteen symptoms are selected as the most encountered problems in ink jet printing of cotton substrates. In addition, sixty-one causes are suggested as the possible causes of thirteen symptoms. Fifteen experts are asked to match each symptoms with sixty-one causes by using a five point likert scale, including most likely, likely, not sure, least likely and not related. In addition, the knowledge acquired from the survey and literature is embodied to the system. A different approach is adopted for the inference of the system in order to solve the problems that are selected by the users of software. The system demonstrates a good performance with embodied inference engine, which starts to solve problem from the common cause in the case of multiple selection of the faults. Moreover, the system shows that, it can be used as a tool for troubleshooting of ink jet printing of the cotton substrates. In addition, it is also possible to use the system as a training tool for the people who are new at ink jet printing. 172

Boyama endüstrisinin çevresel etkileri hakkındaki artan bilinçlenme ve endişeler, artan enerji, işçilik, su ve yardımcı kimyasal maliyetlerinin yanı sıra renklenmiş atık suların işlenmesi ile ilgili maliyetler, boyanın life alınımını etkileyen tüm faktörlerin (flotte oranı, sıcaklık, tuz konsantrasyonu, pH ve uygulanan boyanın tipi) optimizasyonunu ve kontrolünü gerekli kılmaktadir. Bunlar, boyanmış ürünün rengini ve düzgün bir renklendirme işlemi yapılmasını etkileyen en önemli faktörlerdir.Boya banyosunu izleme teknolojileri, boyama işlemini kontrol etmek için kullanılmaktadır. Bu teknolojilerin kullanımı, boyama işleminin optimize edilmesini, daha iyi ürün kalitesini, hataların belirlenmesini ve çevreye verilen zararın azatılmasını sağlar. Optimize edilmiş boyama işlemlerinin kullanılmasının getirdiği ekonomik avantajlar, günümüzün rekabetçi piyasa koşulları açısından oldukça önemli hale gelmiştir. Boyama işlemini en iyi şekilde kontrol etmek için, boyama reçetesindeki her bir boyanın boya alma eğrisi çok önemli bir bilgidir. Bu bilgi, boyama işlemlerini optimize etmek için bir çok önemli faktörün değerlendirilmesinde kullanılabilir. Önemli bir parametre olan boyaların birbirleri ile olan uyumu da bu metot ile test edilebilir. Son yıllarda, her bir boyama parametresinin boyamadaki rolünü izah etmek için birçok çalışma yapılmasına rağmen, karışım reçetesindeki her bir boyanın gerçek zamanlı boya alma profilini araştırmak olası hale gelmiştir.Bu çalışmada, pamuklu kumaşın ticari bir trikromatik (üç renkli) reaktif boya reçetesi kullanılarak ve boyama parametreleri değiştirilerek boyanmasını incelemek için gerçek zamanlı izleme cihazı kullanılmıştır. Bu parametrelerdeki değişimlerin her bir boyanın boya alma ve fikse olma özelliklerine olan etkisi araştırılmıştır. Boyanmış kumaşların renk haslığı özellikleri de incelenmiştir. Boyama parametrelerini optmize etmek için, deneysel tasarım metodu kullanılmıştır. Ayrıca, boyama reçetesindeki boyaların uyumluluğu da değerlendirilmiştir. Bu parametrelerdeki değişimin her bir boyanın boya alma ve fikse olma hızlarını farklı etkilediği ve sonuç olarak renk derinliğini ve bunun yanı sıra boyanmış ürünün son rengini önemli oranda değiştirdiği görülmüştür. Bu çalışmanın sonuçları, birçok boya içeren reçeteler için daha uygun boyaların seçimini sağlamaya ve renklendirilmiş ürünün boyasının sökülmesi veya tekrar boyanması ihtiyacını azaltmaya yardımcı olacaktır. The increased public awareness and concerns about the environmental impact of the coloration industry, the increased cost of energy, labor, water and auxiliaries as well as the associated costs of processing colored effluents require the optimization and control of all factors influencing the uptake of dye by fiber, including the liquor to goods ratio, temperature, electrolyte concentration, pH, as well as the type of dyes employed. These are the most well established influential factors affecting the depth of shade of dyed goods as well as the uniformity of the coloration process.Dyebath monitoring technologies have been used to control over the dyeing process. Using these technologies can result in optimized dyeing process, improved product quality, detection of errors and reduced environmental impact. The economical advantages of the optmized dyeing processes are significant in today?s competitive textile markets. To effect a high level of control the dyeing process, the profile of the exhaustion curves of each dye in the dye mixture recipe is the most essential information. This can be used for the evaluation of several important factors in order to optimize the dyeing processes. The compatibility of dyes is another significant factor which can be tested by this method. Despite lots of studies conducted over the last several decades to demonstrate the role of individual dyeing parameters on the outcome of dyeing, it has only recently become possible to investigate the exhaustion profile of individual dyes in an admixture in real-time.In this study, a real-time monitoring device was used to investigate the reactive dyeing of cotton with a commercial trichromatic dye formulation at different dyeing parameters. The effect of variation in these parameters on individual exhaustion profiles and fixation properties of each dye was examined. Color fastness properties of dyed fabrics were also investigated. A central composite design was used to optimize the dyeing parameters. In addition, the compatibility of dyes in the dyeing recipe was evaluated. It was shown that a change in the parameters affects the exhaustion and fixation rate of each dye differently resulting in a significant change in the depth of shade as well as the final hue of the colored product. The results of this study can help dyers to obtain a more appropriate selection of dyes for recipes requiring several dyes and reduce the need for stripping or re-dyeing of colored goods. 110

PAMUKLU ÖRME KUMAŞLARIN REAKTİF BASKISI ÖZET Baskı, en genel anlamıyla tekstil malzemelerinin bölgesel renklendirilmesi olarak tanımlanabilir. Kumaşın belirli bölgelerini renklendirmek için kullanılan makina, boyarmadde veya uygulama yöntemi çeşitlilik göstermektedir. Ancak ortak olan nokta boyarmaddenin belirli bir kıvamlaştrncı kullanılarak hazırlanan pat ile kumaşa aktarılmasıdır. Bu kıvamlaştıncınm seçiminde en önemli olan etken boyarmadde çeşididir. Bilindiği gibi reaktif boyarmaddeler, lif ile kovalent bağ oluşturarak boyamayı gerçekleştirirler. Reaktif boyarmaddelerin bu kimyasal özellikleri baskıda kıvamlaştrncı seçimini sınrrlamaktadrr. Pratikte, sodyum aljinat, boya ile reaksiyon vermemesinden dolayı sıklıkla kullanılan kıvamlaştuıcıdrr. Baskıda kullanılan doğal kıvamlaştrncılar arasında sodyum aljinat en pahalı olanlardan biridir ve bununla beraber tedarik etmesi diğerlerine göre zordur. Bu durum uygun sentetik kıvamlaştrncılarm geüştirilrnesini gerekli kılmıştır. Bu çalışmada, örme kumaş üzerine aljinat kullanılarak reaktif baskı çalışması yapılmıştır. Baskı reçetesinde kullanılan üre ve ludigol konsantrasyonlannm renk verimine etkisi incelenmiş; rakle pasaj sayısı değiştirilerek aynı parametre üzerindeki etkisi irdelenmiştir. Baskı sonrasında, termofikse ve buharlı fikse olmak üzere iki farklı yöntem kullamlmış; bunların fikse süreleri değiştirilerek renk verimi üzerindeki etkileri incelenmiştir. Sentetik kıvamlaştırıcı kullanılarak hazırlanan patla yapılan baskılarda ise sadece fikse işlemleri ve sürelerinin etkileri incelenmiştir. Ayrıca, yıkama, sürtme, su, ter, ışık haslıkları üzerine olan etkileri de incelenmiştir. Değerlendirmeler sonucunda, üre ve ludigol konsantrasyonunun belli bir seviyeye kadar olumlu yönde etkilediği gözlenmiştir. Rakle pasaj sayısı belirli bir seviyeye kadar renk verimini yükselttiği daha sonra olumsuz yönde etkilediği gözlenmiştir. Buharlı fikse ve termofikse sürelerinin de renk verimini etkilediği gözlenmiştir. Sentetik kıvamlaştrncı kullanılarak yapılan baskılarda ise haslık değerlerinin biraz daha iyi olduğu gözlenmiştir. ıx REACTIVE PRINTING ON KNITTED COTTON FABRICS SUMMARY Textile printing can be described as local colorization generally. There are various machine equipments, dyestuffs, or the processes in order to color the fabric. However, to apply dyestuff with paste used a certain ttackening agent is the common property. The most important factor is the type of dyestuff in choosing the thickening agent. As it is well known, reactive dyes makes covalent bonds with the fibers. This chemical property of the reactive dyes limits the selection of thickening agents. Sodium alginate is often used as a thickening agent due to its structure that doesn't give a reaction with dyestuff. Sodium alginate is the most expensive and hardest to supply thickening agent among the natural types. This forced to develop suitable synthetic agents instead of the naturals. In this study, reactive printing paste prepared with alginate is applied to the knitted fabric. The effects of urea and the ludigol, which are used in the printing paste receipt, to the color yield were examined; the effect of squeegee number was also studied. After printing, in order to fix the dye two different processes were applied and the effects of various fixing time was examined. The fabric, which is printed with paste prepared with synthetic thickening agent, was applied only two types of fixing process, and the effects of latter was examined. In addition, washing, crocking, water, perspiration and light fastnesses are studied. As a conclusion, urea and ludigol concentrations was observed that they have positive effects on color yield to a certain degree. The number of the squeegee was effective to the color yield to a certain degree but then it had negative effect. It was observed that the fixing processes were effective on the color yield. The prints prepared with the synthetic thickening agent have slightly better degrees compared to the ones prepared with the sodium alginate. x 90

Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2004, Thesis (M.Sc.) -- İstanbul Technical University, Institute of Science and Technology, 2004, Bu çalışmada, öncelikle farklı reaktif gruplara sahip on adet boyarmaddenin beş farklı konsantrasyon seviyesinde ve üç farklı tuz konsantrasyonu seviyesinde boyamalar yapılmıştır. Ayrıca, iyon tutucu karakterli reaktif boyama deterjanının kullanıldığı standart yıkamaların yanı sıra, yıkama haslığı çözeltisiyle de ilave yıkamalar yapılmıştır. Boyalı numunelerin haslık testleri (su, ter, yıkama, sürtme ve ışık haslıkları) ve K/S ölçümleri yapılarak tuz miktarının ve boyarmaddelerin sahip olduğu farklı reaktif grupların boyama üzerine etkileri incelenmiştir. İlave yıkamalar ile standart yıkamanın sonuçları da karşılaştırılarak değişik deterjan tiplerinin ayrı ayrı ve birlikte kullanılmasının etkileri incelenmiştir. Tuz konsantrasyonunun artırılmasının haslık değerlerini düşürdüğü, K/S değerlerini ise yükselttiği bulunmuştur. Yapılan ilave yıkamalar sonucu, K/S değerinin standart yıkamaya göre daha düşük olduğu gözlenmiştir., In this study, first of all, dyeings are made using ten dyestuffs having different reactive groups in five different concentrations and salts in three different concentrations. Furthermore, either the standart wash-off process with using ion binding detergent in standart wash-off liqour and extra wash-off processes with washing fastness liquor are made. The effects of different reactive groups on dyeing properties are investigated by evaluation of the results of fastness tests (fastness to water, perspiration, washing, crocking and light) and K/S measurements of dyed goods. The effects of using different types of detergents together or seperately are compared to find out the effect of extra wash-off processes. All fastness values decrease and K/S values increase when salt concentration is increased. As a result of the extra wash-off processes, K/S values decrease compared to the standart wash-off process., Yüksek Lisans, M.Sc.

(Doktora) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2003, (PhD) -- İstanbul Technical University, Institute of Science and Technology, 2003, Bu tezde, kullanım alanları özellikle son yıllarda çok genişleyen örme kumaş yapısının güç tutuşma özelliklerine etkisi incelenmiştir. İlk olarak kumaş yanıcılığını belirleyen fiziksel (elyaf cinsi ve karışım oranı, iplik numarası, iplik büküm katsayısı, örgü şekli, gramajı, hava geçirgenliği, kumaş kalınlığı, örtme faktörü, sıklık, kumaş yüzeyindeki zımpara ve şardonun etkisi) ve kimyasal parametreler (ağartma, boyama, ağartma ve boyamada kullanılan yardımcı kimyasallar, güç tutuşma apreleri) belirlenmiş ve deney tasarımı çalışması yapılarak örme kumaşın yanma davranışını en iyi şekilde açıklayacak deney programı hazırlanmıştır. Örme kumaşların yanıcılıkları, yanma değerleri gerçek yanma davranışına çok yakın ve diğer test metotlarına göre daha hassas neticeler verdiği için BS 5438 dikey yanma test metodu kullanılarak değerlendirilmiştir. Son olarak, deney sonuçları SPSS istatistik programı kullanılarak hazırlanan deney tasarımı için MANOVA analizi yapılmış, örme kumaş parametrelerinin yanma davranışını hangi düzeyde etkiledikleri belirlenmiş ve aralarındaki regresyon bağıntıları elde edilmiştir. Sonuçta bu bağıntılar kullanılarak tez kapsamında ele alınan örme kumaşların yanma davranışları değerlendirilmiş ve yanma karakteristiklerine bağlı olarak derecelendirilmesi sağlanmıştır., In this thesis, knitted fabrics that have been used extensively in the last years were chosen to investigate effect of their properties on flame resistance. Firstly, physical (fiber type and composition, yarn count, yarn twist coefficient, fabric design, weight per unit area, air permeability, fabric thickness, cover factor, loop density, sanding and raising properties) and chemical parameters (bleaching, dyeing, some chemical additives which are used for bleaching and dyeing processes, flame retardant additives) that affect the fabric flammability were defined and experimental program was prepared by using design of experiment study. Burning behavior of the all fabrics was evaluated by using BS 5438 vertical flammability test method due to its results are very similar to real fabric burning behavior and it is more responsive than the other test methods. Finally, experimental results were evaluated according to MANOVA analysis by using SPSS statistical program and how and at which level knitted fabric parameters affect fabric’s burning behavior were defined and regression models among these parameters were obtained. As a result, using these regression models, burning behavior of knitted fabrics considered for this thesis were evaluated and it was possible to rank them according to their burning characteristics., Doktora, PhD

Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2002, Thesis (M.Sc.) -- İstanbul Technical University, Institute of Science and Technology, 2002, Bu çalışmada, dünya tekstil üretiminin büyük bölümünü oluşturan pamuk ve pamuk/akrilik karışımı ipliklerin bobin formunda boyama metodları incelenmiştir. Öncelikle söz konusu elyafın boyanma özelliklerinde önemli etkiye sahip olan fiziksel ve kimyasal özellikleri incelenmiştir. Alternatif boyama metodları ve boyarmadde grupları araştırılmıştır. Sonuç olarak pamuklu boyamacılığında reaktif boyarmaddelerin, akrilik boyamacılığında ise katyonik boyarmaddelerin yaygın olarak kullanıldığı görülerek ayrı ayrı iki elyaf için iki boya grubu da incelenmiş,işletme bazında denenmiş ve uygulanan prosesler belirtilmiştir. Ayrıca pamuk ve pamuk/akrilik boyamasının ön ve ard işlemleri ile birlikte kullanılan yardımcı kimyasallar ve makina parkı da detaylı olarak incelenmiştir., In this study the dyeing methods of cotton and cotton/acrylic blended yarn which are the most common used textile fibre in the world are investigated. Firstly, the phsical and chemical properties of both fibres are undertaken which have important effect on dyeing . Also alternative dyestuff and dyeing methods for both fibre types were studied. It is determined that reactive dyestuff are most common used dyestuffs for coloring cotton and cationic dyestuffs for acrylic fibre. Both of these dyestuffs are investigated in the plant and all proseses are determined in this study. Furthermore, all pre and after proseses and the chemicals and machines are studied and determined in detail., Yüksek Lisans, M.Sc.

(Doktora) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2001, (PhD) -- İstanbul Technical University, Institute of Science and Technology, 2001, Bu çalışmada pamuklu materyallerin boyanabilirliği, kolay bakım özellikleri olarak ifade edilen buruşmazlık ve boyut stabilitesi araştırılmıştır. Katyonikleştirme maddesi olarak kullanılan choline klorür, köprü bağı oluşturucu olarak kullanılan buruşmazlık apre maddesi vasıtasıyla selüloza bağlanmaktadır. Katyonikleştirme işleminde mukavemet değerlerinde görülen düşmeler nedeniyle klasik emdirme-kurutma-kondenzasyon yerine emdirme-buharlama-kondenzasyon işlemi uygulanmıştır. Katyonikleştirme işlemi görmüş numuneler bir yün boyarmaddesi olan asit boyarmaddeleri ile boyanabilmelerinin yanında reaktif ve substantif (direkt) boyarmaddeleriyle, değişik boyama metodlarına göre boyanmıştır. Katyonik pamuğun farklı ve çapraz boyama metodlarına uygunluğu saptanmıştır. Katyonikleştirme işlemi, pamuk kumaşın boyanabilirliğini arttırırken, kolay bakım özellikleri olan boyutsal stabilite ve buruşmazlık derecesinde artışlar yarattığı saptanmıştır. Merserizeli ve merserizesiz pamuk kumaşlar bu çalışmada kullanılmıştır., In this study the dyeability and smooth-dry performance properties such as recovery angle and dimensional stability of cotton fabric were investigated. Determination of the effect of cationic modification of the cotton was the primary objective. Choline chloride was used as the cationic agent and it was bounded to the cellulose with a crosslinking agent. In the cationisation process a non-conventional pad-steam-cure application method was used and this was compared with a conventional pad-dry-cure method. The pad-steam-cure method did not reduce the mechanical properties of the cotton to the same extent as the traditional process.The cationised cotton was dyeable with acid dystuffs of the type suitable for wool in addition to reactive and direct dyes. Suitable different dyeing procedures were used for each dyestuff type. It is concluded that cationic modified cotton is suitable for differential dyeing and cross-dyeing applications. It is determined that cationization process both enhanced its dyeability and increased its smooth-dry performance properties such as dimensional stability and recovery angle. Both mercerized and unmercerized cotton fabrics were used on this study., Doktora, PhD

ÖZET İnsanların çevreye karşı daha duyarlı olmalarından çevre bilinci her geçen gün biraz daha artmaktadır. Bütün dünyada, tekstil terbiyesinin atık su kaynaklarına oldukça önemli boyutlarda zarar veren sodyum hipoklorit ağartmasına alternatif yöntemler bulma arayışı hala sürmektedir. Bu çalışmada hipoklorit ağartmaya alternatif perasetik asit ile çevre dostu bir ağartmanın optimizasyonu araştırılmıştır. Perasetik asit, ağartma banyosunda hidrojen peroksit ve asetik anhidritten gidilerek elde edilmiştir. Optimizasyondan önce yapılan ön denemelerde hidrojen peroksit ve asetik anhidrit konsantrasyonlarındaki değişmeler ile sıcaklık, süre ve pH'daki değişmelerin kumaşın ağartmadan sonra ölçülen beyazlık, patlama mukavemeti ve su emme yeteneği üzerine etkileri incelenmiş olup sonuçlar grafik üzerinde gösterilmiştir. Daha sonra bu neticelerden yola çıkılarak tam faktöriyel ve merkezi kompozit deney dizaynı için gerekli olan değişken parametrelerin -1, 0, +1 seviyeleri seçilmiştir. Tam faktöriyel deneysel dizayn kapsamında yapılan ağartma deneyleri ile değişken parametrelerin, ağartmadan sonra ölçülen test neticeleri üzerine etkilerinin önem sıralan ve bu etkilerin boyutunun önemli düzeyde olup olmadığı incelenmiştir. Merkezi kompozit deneysel dizayn kapsamında yapılan ek deneyler ve bunların test neticleri değerlendirilerek de MAXIMIZE 3.6 paket programı yardımı ile optimizasyon yapılmıştır. Optimize reçete uygulanarak ağartılacak kumaşın test neticeleri paket program tarafından tahmin edilmiş ve daha sonra bu reçete uygulanarak ağartılmış kumaşın test neticeleri ölçülmüştür. Optimize reçete ile ağartılmış kumaş numunesinin ölçülen beyazlık ve patlama mukavemet neticeleri bu çalışmada ideal olarak kabul edilmiş değerlerden bir miktar yüksek olup yalnızca su emme yeteneğinde ideal değere ulaşılamamış fakat yaklaşılmıştır. Optimize reçete uygulanarak yapılan ağartma esnasında ağartma boyunca çözeltideki mevcut perasetik asit ve hidrojen peroksit miktarları titrasyon ile tayin edilmiştir. Titrasyon sonuçları elde edilen optimum reçetede yer alan hidrojen peroksit ve asetik asit anhidrit miktarlarının gerçekten optimum düzeyde olduğunu göstermiştir. X111 OPTIMISATION OF PERACETIC ACID BLEACHING OF KNITTED COTTON FABRICS SUMMARY The content of halogenated organic compounds (AOX) is one of the most important criteria for determination of the quality of industrial effluents. This factor has even become more critical since legal regulations have stipulated very low limiting values for such pollutants. In West Germany, the ordinance for the discharge of water- polluting substances into public sewage systems and its control has been issued on September 27th, 1985. At the same time the West German authorities have raised the fines for noncompliance to this regulations to an extent that waste water treatment charges have become an essential factor for calculations of costs involved in wet treatment of textile materials. Such considerations have prompt us to study on peracetic acid bleaching. Hypochlorite is one of the oldest industrially used bleaching chemicals. Due to its bleaching power at low temperatures and its relatively low costs, hypochlorite is used in the textile and laundry industries. Although hypochlorite offers some advantages, is a very cheap oxidizer, has a considerably more brilliant white effects than one or several peroxide bleaches and a high bleaching speed already at room temperature, the formation of highly toxic chlorinated organic by-products (AOX) during the bleaching process has limited its use over the last few years because this compounds are a potential hazard to the drinking water resources. Peracetic acid is environmentally safe since it decomposes to acetic acid and oxygen. The decomposition products are biodegradable and do not form any toxic by products. Peracetic acid as an industrial chemical agent is easily available and can be safely introduced to an existing process design. An important advantage of peracetic acid which contains -COOOH group, is that they are fast acting, non foaming water soluble liquids. Their use is expanding for terminal sterilization of precleaned stainless steel storage, transfer, process vessels and soak tanks in the brewing and dairy industries. Other applications include the regular disinfection of syrup make-up plants, fruit crushers, juice concentrators, reconstitutors in the food and soft drink industries. Additionally peracetic acid is finding increasing use in the disenfection of sewage effluents and sludges in the municipal sector. XIV 117

ÖZET Bu tez çalışmasında, %1DD pamuklu kumaşlara reaktif boyarmaddeler ile yapılan baskı işlemini açıklayabilmek için; baskı işlemlerinde kullanılan kimyasal maddeler, bu maddelerin özellikleri, baskı işlemini etkileyen faktörler, baskı için kullanılan makineler, baskı reçeteleri ve baskı işlemleri ile ilgili bilgiler yer almıştır. Reaktif boyarmaddeler parlak, canlı ve oldukça has renkleri ile tanınırlar. Günümüzde bu boyarmaddeler basmacılıkta ve özellikle film basmacılığında en çok kullanılan boyarmaddelerdendir. İşletmede baskı işlemi rotasyon baskı makineleri ile gerçekleşmektedir. Yapılan incelemelerde baskı işleminin verimli olması için dikkat edilmesi gereken hususların başında şablon hazırlama işlemi gelir. Ayrıca baskı patı hazırlanırken hidroliz olayına da dikkat etmek gerekir* Basılacak kumaşların merserizasyon işleminden geçirilmesi baskının verimi açısından tavsiye edilir. İşletmede örgü kumaşlar ağırlıklı olarak basılmaktadır. Reaktif boyarmaddelerin dışında pigment boyarmaddeleri de kullanılmaktadır. Pigmetlerin kullanımında ki ana gaye üretim hızının yüksek olması ve maliyetin düşük olmasıdır. Ancak kumaş tutumu, sürtme haslığı ve yıkama haslığı gibi özelliklerin önem taşıdığı durumlarda reaktif boyarmaddelerin kullanılması kaçınılmazdır. -vii- THE PRINTING DF CDTTDN FABRICS WITH REACTIVE DYES SUMMARY In this research, printing process of cotton fabrics with reactive dyes and machinery are analysed. Printing of textiles may be considered a variation of the dyeing process, where the dyestuff or dyestuffs are applied locally in patterns instead of being disturbed uniformly over the whole surface of the yarn or goods, as in dyeing. But the chemical procedures used for printing differ greatly from the dyeing process. It is important to detect fabric properties and the type of dyestuffs to be applied. The table below can be referred to as a reference listing the possible fabricT dyestuff applications (Table-1). Printing pastes are always prepared with thickeners; for this purpose a number of natural and synthetic products are used. The prime function of a thickening agent in textile printing is to enable the dyestuff or pigment to be transferred to the fabric at the printing stage. Immediately following printing the thickening must contain the dye within the printed area during drying. Furthermore, the thickening agent must not break down during steaming or any other fixation process to such an extent that colour `bleeding`occurs. Finally9 the thickening agent must be completely removed from the fabric during the washing-off treatment given to the dyestuffs. One for their requirement is that the thickening agent must be compatible with all other components in the print paste, and it must not be too expensive. The classification of natural thickeners used in textile printing is shown on Table-2. The weight of dry thickening agent required to prepare the print paste of correct viscosity varies from product to product. This depends essentially on the chain length and degree of chain branching in the thickening agent molecules. Where relatively large -Vlll-TABLE 1. Applicability of Various Dyestuff Classes to Different Fibres In Textile Printing. Sİ B Suitable and of in ft Kil SLF * Suiublc tul laıiı f-n.ı.tu Silo. Suİublt bul Uci» iiıtmu and it now obwIcHreal SUD » Suitable bul uuge declining SO *? SuHitlc bul ubkoitn-cı.i HS ` Nol tuıUblc NSt * No l suıUblc cxicpl in d bit blende TABLE 2. Natural Gums Used In Textile Prinbing. Extraction Source Gum Name Trade Name Trees and shrubs Plant or tree seeds Seaweed Gum Arabic, Gum Senegal Gum Tragacanth and Gum Karaya Locust Bean gum Guargum and starches Sodium alginate Carragheenan Gum Gatto and Cesal- piniagum (Cesalpina, Italy) Manutex (Alginate Inds.) and Lamitex (Pro tan, Norway) Irish Moss (Blandola, UK) -IX-weights of dry thickener are required, as B % and more, the resulting thickening isdescribed as being of medium or high solid content. Conversely thickenings made with less dry agent are of low solids content. Thickening agents must possess satisfactory mechanical properties under printing conditions, otherwise an even print will not result. The relationships between high and low solid thickeners are summarized in the table below (Table-3). TABLE 3. The Interrelationship Between Low And High Solid Thickening Properties. Besides the thickening agent the binder used in pigment printing are also an important parameter in order to establish the right printing process. As it is known that the function of binders is to adhere the dyestuffs to the surface of fibre consequently to fabrir. The type and the concentrations of the binders have to be chosen according to the level of the dyestuffs applied as well as the crocking and washing fastness. -x-In order to get better printing properties the other auxiliaries such as softeners, disperants, smülsif iers, wetting agent, calatysts and fixators are also important parameters. Printing machines can generally he classified as screen, block, and roller. The most selected parameter in order to use the printing process is its high production. Dur samples are printed by rotary screen machines. For every colour different screens are prepared. In its simplest terms a printing process involves the following stages: 1- Preparation of print paste 2- Printing of fabric 3- Drying k- Fixation of dyestuff 5- üJashing-off When printing on cotton, the maximum yields are obtained from a mercerized fabric. It is essential that the final preparation treatments given to the cellulose substrate leave the fabric in a neutral or slightly alkaline condition. Any acidic reaction of the fabric or the presence of residual starch on the fabric will give rise to a lowering in the colour yield from reactive dyes. When selecting reactive dyes for printing, the factors of importance for dyeing must be considered but, in addition, attention must be paid to print-paste stability and staining of the ground during washing-off. Alginates are the only natural thickeners found to be suitable for printing with reactive dyes. All other carbohydrates react with the dye and this results in low colour yields or unsatisfactory fabric handle due to insolubilization of the thickener. Alkali is essential to produce ionization of accessible cellulose hydroxyl groups which can then react with reactive dye. Sodium bicarbonate has been the preferred alkali because it is cheap and gives high print-paste stability with all but the most reactive dyes. Uhen the stability of the dye is high enough -xi-sodium carbonate may be preferred because the dyes of higher stabiliiity ' will give higher colour yields under more alkaline conditions. During our research at the plant, it is seen that one of the most possible source of printing faults is the unsuitable screens. The causes of printing faults originated from screens can be summarized as follows: a) Frothing of the sensiting solution b) The sensiting solution applied unevenly c) Very humid atmospheric conditions during application of the sensiting solution d) Temperature too high during exposure e) Screens kept too long at a high temperature before exposure f) The screen has not been in perfect contact with the positive g) Impurities or grease on the screen before coating. -Xll- 62

Bu çalışmada, pamuk ve pamuk/poliester karışımı kumaş ların baskısını açıklayabilmek için; baskı işlemlerinde kullanılan kimyasal maddeler, bu maddelerin özellikleri, baskı işlemini etkileyen faktörler, baskı için kullanılan makineler, baskı reçeteleri ve baskı işlemleri ile ilgili bilgiler verilmiştir. Bu bilgilerin ışığında, %100 pamuklu ve pamuk/polies ter karışımlı kumaşlara reaktif pigment ve küp boyarmadde- ler ile el şablonu kullanılarak baskı uygulamaları yapıl mıştır. Yapılan baskı uygulamaları, daha sonraki aşamada ışık, sürtme ve yıkama haslığı testlerine tabi tutulmuş ve alı nan sonuçlara göre baskı işlemleri değerlendirilmiştir. En düşük sürtme haslığı değerleri pigment boyarmadde- ler ile yapılan baskılarda, en yüksek sürtme haslığı değer leri ise küp boyarmaddeler ile yapılan baskılarda elde edilmiştir. En düşük yıkama haslığı değerleri reaktif boyarmad deler ile yapılan baskılarda, en yüksek yıkama haslığı de ğerleri ise küp boyarmaddeler ile yapılan baskılarda elde edilmiştir. En düşük ışık haslığı değerleri reaktif boyarmaddeler ile yapılan baskılarda, en yüksek ışık haslığı değerleri ise pigment ve küp boyarmaddeler ile yapılan baskılarda elde edilmiştir. In this research work, printing of cotton/polyester and cotton fabrics is analysed. The printings concerning this research are accomplis hed in the light of the information presented here. The printed materials, then, have been undertaken through previous fastness tests and the results obtained then discussed. Before starting printing process, it is vital to detect fabric properties and the type of dyestuffs to be applied. The table below can be referred to as a referen ce listing the possible fabric-dyestuf f applications. (Table 1) The most prominent factor for differentiating the dyeing and printing processes is the dyeing process. The textile material is processed by a dye solution but for printing however, dye pastes with high viscosity are used. This points out the importance of the thickening materials to be used for printing. Thickeners are natural or synthetic materials that distributes the required amount of dyestuff homogeneously on textile material. Furthermore, the retarders provide various links between the dye and the fabrics. The classification of natural thickeners used in textile printing is shownon Table. 2. Bearing in mind the application methods, the physical and chemical properties of the thickeners and their costs, suitable ones ought to be choosen. viÜ Z p z S a» UJ r- X UJ H Z İ aH eo E H Z u as tu u. u. u CO < -I L) U. u. 3 H C/l u > Q co 3 g > a «e o. a. < (2 !.a 8 JO a.5 a. S x w x> 2 s a *'? o o zz tu CO co z z S 22 5 3 CO CO II II a 30 CO CO vııTable: 2. Natural Gums Used In Textile Printing Extraction Source Gum Name Trade Name Trees and shrubs Plant or tree seeds Seaweed Gum Arabic, Gum Senegal Gum Tragacanth and Gum Karaya Locust Bean gum Guar gum and starches Sodium alginate Carragheenan Gum Gatto and Cesal- piniagum (Cesalpina, Italy) Manutex (Alginate Inds.) and Lamitex (Protan, Norway) Irish Moss (Blandola, UK) NOTE. Gums based on solvent emulsions. Emulsion thickenings usually incorporate small amounts of a conventional thickening. The weight of dry pare the print paste o from product to produc chain length and the d thickening agent molec of dry.thickener are r ting thickening agents content. Conversely, dry thickeners are of thickening agent, required to pre- f the correct viscosity, varies t. This depends essentially on the egree of chain branching in the ules. Where relatively large weights eguired, as 8% and more, the resul- are described medium or high solids pastes made of with low content of low solids content. The relationships between high and low solid thicke ners are summarized in the table below (Table.3) Concerning ecological textile production, the choice of either binders or thickeners is also most vital. Besides the thickening agent, the binders used to pigment printing are also an important parameter in order to establish the right printing processes. VlllTable 3. THE INTERRELATIONSHIP BETWEEN LOW AND HIGH SOLID THICKENING PROPERTIES IXAs it is known that the function of the binders is to adhere the dyes tuffs to the surface of fibre consequ ently to fabric. the type and the concentrations of the binders have to be chosen according to the level of the dyestuffs applied as well as the crocking, and washing fastness. The light, chlorine and peroxide fastnesses of pigment prints are generally high level. In order to get better printing properties, other auxiliaries such as softeners, dispersants, emiilsifiers, wetting agents, catalysts and fixators are also impor tant parameters. An important difference between dyeing and printing is the machinary used. In printing process, high viscous dyestuff solutions which are known as printing paste are used. Printing machines can generally be classified. as screen., block and roller. The most selected parameter in order to use the printing process is its high production. In the experimental part of the research, hand screen printing is used. Prior to the applications a pattern is selected. According to the number of the colours required in the pattern, one screen for each colour is to be prepared. Using the pattern selected and the screens prepared, a cotton fabric is printed with reactive and vat dyestuffs and a cotton/polyester 33/67 fabric with pigment dyestuffs According to the dyestuffs used appropriate thicke ners are to be choosen. And- then the selected thickeners are to be mixed with the suitable dyestuffs. The prepared pastes are printed by using a hand screen table covered adhesive.After printing and curing, all printed fabrics are subjected to crocking, washing and light fastness tests. The highest values.of fastness to washing are obta ined by vat dyestuffs as a grade of 4/5 for specimens III and IV. The reactive dyestuffs gave the lowest values as a grade of 3 for specimen I and a grade of 3/4 for specimen II. The medium values are obtained by pig ment dyestuffs as a grade of 4 for specimen V and a grade of 4-5 for specimen VI. The highest values of fastness to wet crocking are obtained by vat dye stuffs as a grade of 3 for specimen III and a grade of 4 for specimen IV. The pigment dyes tuffs gave the lowest values as a grade of 1 for speci men V and specimen VI. The medium values are obtained by reactive dyestuffs as a grade of 2 for specimen III and a grade of 2 for specimen IV. The highest values of fastness to dry crocking are obtained by vat dyestuffs as a grade of 4/5 for specimen III and a grade of 4/5 for specimen IV. The pigment dyestuffs gave the lowest values as a grade of 2/3 for specimen V and a grade of 2 for specimen VI. The medium values are obtained by reactive dyestuffs as a grade of 4/5 for specimen I and a grade of 4/5 for specimen II. The highest values of fastness to light are obtained by vat and pigment dyestuffs as a grade of 5 for specimens III, IV, V and VI. The lowest values are obtained by reactive dyestuffs as a grade of 4 for specimens I and II, XI 65