Search

Bijna tien jaar na de eerste Deltabeslissing Nieuwbouw en Herstructurering (zoals Ruimtelijke Adaptatie destijds werd genoemd), zijn er grote stappen gezet in ruimtelijke adaptatie in Nederland. Er is veel kennis ontwikkeld en uitgewisseld (o.a. op basis van stresstesten), er zijn plannen gemaakt, zowel regionaal als lokaal, er zijn uitvoeringsprogramma’s ontwikkeld, projecten gerealiseerd onder andere via de Tijdelijke Impulsregeling en de eerste evaluaties van gemeentelijke adaptatieprojecten zijn reeds beschikbaar. Daarnaast zijn het afgelopen jaar het ruimtelijke afwegingskaders en de landelijke maatlat groene klimaatadaptieve gebouwde omgeving gepubliceerd, waarin respectievelijk een landelijk afwegingskader voor locatiekeuzes voor nieuwbouw is opgenomen en een landelijke basis wordt gegeven voor wat klimaatbestendige nieuwbouw inhoudt. Als we kijken waar we tien jaar geleden stonden, zijn er door de verschillende overheden, maatschappelijke organisaties, bedrijven en inwoners goede stappen gezet.

In dit advies: 1. De Ecologische Autoriteit onderschrijft de conclusie in de NDA dat de natuurdoelen met de geplande maatregelen niet worden gehaald. De natuurkwaliteit wordt aangetast door de te hoge stikstofdepositie. Omdat het Norgerholt klein is, is het gebied bovendien extra gevoelig voor negatieve invloeden vanuit de omgeving. 2. Uit de NDA wordt niet duidelijk hoe de kwaliteit van het bos zich in de afgelopen decennia heeft ontwikkeld. Ook zijn niet alle knelpunten voor de natuur voldoende duidelijk. Het gaat dan bijvoorbeeld om verdroging. 3. Inzicht in de werking van het landschapsecologische systeem en een duidelijke analyse van de knelpunten ontbreken. Het is nodig hierbij verder in de tijd terug te kijken omdat bossen traag reageren en omdat dit helpt bij het benoemen van herstelmaatregelen. Bovendien is aanvullend onderzoek nodig, bijvoorbeeld naar de effecten van verdroging op de natuur en naar de invloed van het beheer op de kwaliteit van het bos. 4. Maatregelen zijn snel nodig zodat de natuurdoelen op termijn kunnen worden behaald. Het gaat om bronmaatregelen om de stikstofemissie te verminderen. Daarnaast gaat het om maatregelen als het inrichten van een bufferzone en maatregelen die de inspoeling van meststoffen naar het ven en moerasbos beperken.

Drinkwaterbedrijf Vitens wil de grondwaterwincapaciteit van Fikkersdries, met drie miljoen m3 per jaar verhogen. Dit helpt om op korte termijn te blijven voldoen aan de drinkwaterleveringsplicht in de regio. De provincie Gelderland heeft de Commissie voor de milieueffectrapportage (hierna: de Commissie) gevraagd te adviseren over de inhoud van het op te stellen MER.

In dit advies: 1. De NDA laat zien dat de natuur in het Holtingerveld is aangetast door stikstofdepositie en verdroging en dat de uitgevoerde en geplande maatregelen onvoldoende zijn om de natuurdoelen te behalen. 2. Een landschapsecologische systeemanalyse en belangrijke informatie over grondwatersysteem en verdroging ontbreken in de NDA. Voor het benoemen van knelpunten en effectieve maatregelen is het nodig deze informatie op het niveau van de deelgebieden beschikbaar te maken. Bovendien is het nodig verder terug in de tijd te kijken om zo te zien welke veranderingen hebben plaatsgevonden binnen en buiten het gebied en welk effect die hebben gehad op de natuur in het Holtingerveld. 3. Met alleen beheer en lokale natuurherstelmaatregelen zijn de natuurdoelen niet meer duurzaam te behouden. Om verdere verslechtering te voorkomen en natuurdoelen op termijn te kunnen halen is het belangrijk snel aanvullende maatregelen te nemen. Dit zijn bijvoorbeeld bronmaatregelen om de stikstofdepositie te verminderen en hydrologische herstelmaatregelen binnen én buiten het Holtingerveld.

De provincie Zuid-Holland heeft een natuurdoelanalyse (NDA) opgesteld voor het Natura 2000-gebied Westduinpark en Wapendal, twee verstedelijkte duingebieden ten westen van Den Haag. De NDA stelt dat het oppervlak en kwaliteit van meerdere habitattypen vermoedelijk is afgenomen. De natuur in Westduinpark en Wapendal is dus waarschijnlijk verslechterd en verdere verslechtering is niet uitgesloten. Uit de NDA valt niet af te leiden of met de bestaande en geplande maatregelen de doelen worden gehaald. Omdat waarschijnlijk al verslechtering is opgetreden, is het niet toegestaan om te wachten met het treffen van maatregelen totdat (verdere) verslechtering optreedt.

De provincie Zuid-Holland heeft een natuurdoelanalyse (NDA) opgesteld voor het Natura 2000-gebied Solleveld & Kapittelduinen, een duingebied met in Solleveld duinbossen en -heiden, graslanden, ruigten en plassen en in de Kapittelduinen vochtige duinvalleien en -plassen, landgoedbossen, graslanden en ruigten. Uit de NDA blijkt dat, ondanks de inspanningen, een deel van de beschermde natuur in het gebied kleiner is geworden. Daarmee is de natuur in het gebied verslechterd. Wettelijk is niet toegestaan om te wachten met het treffen van benodigde maatregelen totdat (nog verdere) verslechtering optreedt.

De ministers van Infrastructuur en Waterstaat (IenW), Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) willen samen met de betrokken provincies en waterschappen een programma ‘Integraal Riviermanagement’ (IRM) vaststellen met daarin een integrale visie voor de riviersystemen van Rijn en Maas. In IRM leggen Rijk en regio alle opgaven op het gebied van waterveiligheid, bevaarbaarheid, zoetwaterbeschikbaarheid, waterkwaliteit, natuur, economische ontwikkeling en de kansen voor recreatie en een aantrekkelijke leefomgeving naast elkaar. Het programma bevat keuzes voor de bodemligging en afvoercapaciteit van de rivieren en een indicatie van toekomstige maatregelen die nodig zijn om aan de opgaven te voldoen. Voor het besluit hierover is een plan-milieueffectrapport (MER) opgesteld. Het ministerie van IenW heeft de Commissie voor de MER (hierna ‘de Commissie’) gevraagd te adviseren over het MER. In dit advies spreekt de Commissie zich uit over de juistheid en de volledigheid van het MER.

Het besef groeit dat waterkwaliteit medebepalend moet zijn voor ruimtelijke ontwikkelingen, maar in de praktijk is er bij ruimtelijke plannen vaak niet voldoende aandacht voor waterkwaliteit. Daarom is er een handreiking opgesteld met concrete richtlijnen voor inrichting, gebruik en beheer.

In dit advies: 1. Delen van de natuur in Duinen Ameland zijn verslechterd en verdere verslechtering is niet uitgesloten. Met bestaande maatregelen worden de doelen niet gehaald. Het is niet toegestaan om te wachten met het treffen van maatregelen totdat verdere verslechtering optreedt. 2. De doelen voor verbetering en uitbreiding van de natuur moeten concreet gemaakt worden. 3. Voor herstel van de natuur, ook op de lange termijn, is het belangrijk dat het inzicht van het gebied wordt vergroot, met name op het gebied van water en bodem en dat een samenhangend inzicht wordt verkregen in alle natuur op het eiland. 4. Maatregelen die snel genomen moeten worden zijn: het verminderen van de stikstofbelasting op de natuur, het verbeteren van de waterhuishouding, het beheren van het westelijk deel van het eiland en het op gang brengen van verstuivingen in de Hollumerduinen.

In dit advies: 1. Delen van de natuur in Duinen Schiermonnikoog zijn verslechterd en verdere verslechtering is niet uitgesloten. Met bestaande maatregelen worden de doelen niet gehaald. Het is niet toegestaan om te wachten met het treffen van maatregelen totdat verdere verslechtering optreedt. 2. De doelen voor verbetering en uitbreiding van de natuur moeten concreet gemaakt worden. 3. Voor herstel van de natuur, ook op de lange termijn, is het belangrijk dat het inzicht van het gebied wordt vergroot, met name op het gebied van water en bodem, er meer grootschalige (verstuivings)dynamiek plaatsvindt, en dat een samenhangend inzicht wordt verkregen in alle natuur op het eiland. 4. Maatregelen die snel genomen moeten worden zijn: het verminderen van de stikstofbelasting, het verbeteren van de waterkwaliteit in de Westerplas en de (grond)waterhuishouding van Groenglop, het verhogen van de konijnenstand, het aanbrengen van recreatiezoneringen en het op gang brengen van kleinschalige verstuivingen.

De provincie Overijssel wil het beheerplan voor het Natura 2000-gebied Lonnekermeer herzien. Het plan beschrijft de staat van de natuur in het gebied, de natuurdoelen en de maatregelen die de provincie neemt om deze doelen te halen. Voor het besluit hierover wordt een milieueffectrapport (MER) opgesteld. In het MER onderzoekt de provincie mogelijke maatregelen binnen en buiten het gebied, bijvoorbeeld voor de verbetering van de waterhuishouding. De provincie heeft de Commissie voor de milieueffectrapportage (de Commissie) gevraagd te adviseren over de inhoud van het nog op te stellen MER.

Objective: Stillbirth is a potentially preventable complication of pregnancy. Identifying women at high risk of stillbirth can guide decisions on the need for closer surveillance and timing of delivery in order to prevent fetal death. Prognostic models have been developed to predict the risk of stillbirth, but none has yet been validated externally. In this study, we externally validated published prediction models for stillbirth using individual participant data (IPD) meta-analysis to assess their predictive performance. Methods: MEDLINE, EMBASE, DH-DATA and AMED databases were searched from inception to December 2020 to identify studies reporting stillbirth prediction models. Studies that developed or updated prediction models for stillbirth for use at any time during pregnancy were included. IPD from cohorts within the International Prediction of Pregnancy Complications (IPPIC) Network were used to validate externally the identified prediction models whose individual variables were available in the IPD. The risk of bias of the models and cohorts was assessed using the Prediction study Risk Of Bias ASsessment Tool (PROBAST). The discriminative performance of the models was evaluated using the C-statistic, and calibration was assessed using calibration plots, calibration slope and calibration-in-the-large. Performance measures were estimated separately in each cohort, as well as summarized across cohorts using random-effects meta-analysis. Clinical utility was assessed using net benefit. Results: Seventeen studies reporting the development of 40 prognostic models for stillbirth were identified. None of the models had been previously validated externally, and the full model equation was reported for only one-fifth (20%, 8/40) of the models. External validation was possible for three of these models, using IPD from 19 cohorts (491 201 pregnant women) within the IPPIC Network database. Based on evaluation of the model development studies, all three models had an overa

Door klimaatverandering neemt de kans op weersextremen en perioden van ernstige droogte en watertekorten toe. Een enkel drinkwaterwaterbedrijf luidde de afgelopen jaren reeds de noodklok en stelde geen ruimte voor nieuwe aansluitingen op zijn net voor bedrijven te hebben, vanwege onvoldoende beschikbaarheid van drinkwater. Leveringszekerheid van drinkwater en de beschikbaarheid van voldoende zoet water staan onder druk. De situatie is dus ernstig. Met het oog hierop heeft de regering in de bekende kamerbrief Water en Bodem sturend van eind 2022 aangegeven dat ons (drink)waterverbruik sterk gereduceerd moet worden, zowel dat van huishoudens als van (agrarische) bedrijven. Het gaat daarbij niet alleen om een vermindering van het drinkwaterverbruik, maar ook om een vermindering van oppervlaktewater- en grondwateronttrekkingen.

Introduction Problematic alcohol use has been increasing in older adults (55+). Many of the interventions that are available to prevent or reduce alcohol consumption are aimed at adults in general. It is unclear whether these interventions also work for older adults. The objective of this review was to understand in what way (i.e., which elements), in which context and why interventions (which mechanisms) are successful in preventing or reducing (problematic) alcohol consumption among older adults. Methods A systematic review of articles published between 2000 and 2022 was performed using PubMed, PsycINFO, Web of Science and CINAHL. A realist evaluation approach was used to analyze the data. Results We found 61 studies on interventions aimed at preventing or reducing (problematic) alcohol use, of which most interventions were not specifically designed for older adults. Three major effective elements of interventions were found: 1) providing information on the consequences of alcohol consumption; 2) personalized feedback about drinking behavior; and 3) being in contact with others and communicating with them about (alcohol) problems. The first two elements were used in interventions designed for older adults. Conclusion More research is needed on interventions aimed at preventing or reducing (problematic) alcohol use among older adults and on how older adults can be provided help in making contacts with people who support their decision to reduce alcohol consumption.

De provincie Noord-Brabant heeft een natuurdoelanalyse (NDA) opgesteld voor het Natura 2000-gebied Vlijmens Ven, Moerputten en Bossche Broek. De NDA moet duidelijk maken of de bestaande en geplande maatregelen voldoende zijn voor het halen van de doelen voor het in stand houden van de beschermde natuur, of dat aanvullende maatregelen nodig zijn. Ook moet blijken of wordt voldaan aan het verbod dat de beschermde natuur niet mag verslechteren. De provincie Noord-Brabant heeft de Ecologische Autoriteit gevraagd te toetsen of de NDA een goede basis is voor de maatregelen die in het gebiedsprogramma worden opgenomen. Het Vlijmens Ven, de Moerputten en het Bossche Broek zijn drie gebieden die samen één Natura 2000-gebied vormen ten zuidwesten van 's-Hertogenbosch. Het beekdal van de Dommel gaat hier over in laagveengebied. Door de ligging in deze overgangszone, de zogenaamde ‘Naad van Brabant’, zijn basenminnende water-, moeras- en graslandvegetaties aanwezig. Het Vlijmens Ven is een kwelgebied waar kranswiervegetaties worden aangetroffen in sloten. De Moerputten is een natuurreservaat met blauwgrasland en elzenbroekbos en het leefgebied van de zeldzame vlinder het Pimpernelblauwtje. Het Bossche Broek is een moerassig gebied in de benedenloop van de Dommel, waar blauwgraslanden aanwezig zijn. Vlijmens Ven, Moerputten & Bossche Broek behoort tot het Natura 2000-landschap “Beekdalen”.

De provincie Overijssel heeft een natuurdoelanalyse (NDA) opgesteld voor het Natura 2000-gebied Dinkelland. Deze analyse moet duidelijk maken of de huidige en geplande maatregelen voldoende zijn om verslechtering te voorkomen en de instandhoudingsdoelen van dit gebied te kunnen realiseren. De provincie Overijssel heeft de Ecologische Autoriteit gevraagd te toetsen of de NDA voldoet aan de actuele wetenschappelijke inzichten. Dit advies bevat de resultaten van deze toetsing. Het gebied Dinkelland, 532 ha. groot, bestaat uit het beekdal van de Dinkel met een aantal zijbeken en een drietal gevarieerde deelgebieden bestaande uit heideterreinen langs de Puntbeek en Rammelbeek, te weten Punthuizen, Stroothuizen en het Beuninger Achterveld. Het gebied Dinkelland kent in totaal twintig habitattypen en is daarnaast aangewezen voor drie habitatrichtlijnsoorten. Volgens de NDA staan veel van de aanwezige natuurwaarden in het natuurgebied onder druk. Voor alle aangewezen habitattypen is geconcludeerd dat verslechtering niet is uit te sluiten. De instandhoudingsdoelstellingen voor dit gebied zijn op de langere termijn niet in zicht. In andere gevallen ontbreekt de noodzakelijke informatie om te kunnen onderbouwen dat habitats niet verslechteren. De NDA benoemt als drukfactoren onvoldoende hydrologische condities, geïsoleerde en versnipperde ligging en de (te hoge) stikstofdepositie.

De provincie Overijssel heeft een natuurdoelanalyse (NDA) opgesteld voor het Natura 2000-gebied Wierdense Veld. Deze analyse moet duidelijk maken of de huidige en geplande maatregelen voldoende zijn om verslechtering te voorkomen en de instandhoudingsdoelen van dit gebied te kunnen realiseren. De provincie Overijssel heeft de Ecologische Autoriteit gevraagd te toetsen of de NDA voldoet aan de actuele wetenschappelijke inzichten. Dit advies bevat de resultaten van deze toetsing. Het Wierdense Veld is een 420 ha. groot restant van een voormalig uitgestrekt hoogveengebied in Twente en ligt ten oosten van Nijverdal en ten westen van de Wierden. Het gebied bestaat voor het overgrote deel uit herstellend hoogveen met nog enkele kleine kernen van actief levend hoogveen. Daarnaast komen vochtige heide voor en enkele berkenbosjes. Volgens de NDA staan veel van de aanwezige natuurwaarden in het natuurgebied onder druk. Voor alle aangewezen habitattypen is geconcludeerd dat verslechtering niet is uit te sluiten. De instandhoudingsdoelstellingen voor dit gebied zijn, met het huidige maatregelenpakket (waaronder ook beheer), op de langere termijn niet in zicht. In andere gevallen ontbreekt de noodzakelijke informatie om te kunnen onderbouwen dat habitats niet verslechteren. De NDA benoemt als drukfactoren hydrologie, de (te hoge) stikstofdepositie en de geïsoleerde ligging. De NDA geeft een overzicht van de op basis van de PAS-gebiedsanalyse voorgenomen maatregelen en de staat van uitvoering daarvan.

De provincie Overijssel heeft een natuurdoelanalyse (NDA) opgesteld voor het Natura 2000-gebied Lonnekermeer. Hieruit moet blijken of met al uitgevoerde of geplande maatregelen de doelen voor het in stand houden van de beschermde natuur worden gehaald of dat aanvullende maatregelen nodig zijn. Het Natura 2000-gebied Lonnekermeer is een landgoed met drie gegraven plassen ten oosten van Hengelo en ten westen van het Vliegveld Twente. Naast het landgoed, binnen de begrenzing van het gebied, ligt een kleinschalig beekdallandschap. In het gebied zijn naast deze waterlichamen, vochtige en droge heide, pioniersvegetaties van snavelbiezen, heischrale graslanden, blauwgraslanden en oude eikenbossen te vinden. De Ecologische Autoriteit concludeert dat de natuur in Lonnekermeer is verslechterd en dat verdere verslechtering van alle habitattypen en soorten niet is uitgesloten. Ook worden doelen voor uitbreiding en kwaliteitsverbetering niet behaald. Het is niet toegestaan om te wachten met het treffen van maatregelen als verslechtering is geconstateerd.

De provincie Overijssel heeft een natuurdoelanalyse (NDA) opgesteld voor het Natura 2000-gebied Witte Veen. Hieruit moet blijken of met al uitgevoerde of geplande maatregelen de doelen voor het in stand houden van de beschermde natuur worden gehaald of dat aanvullende maatregelen nodig zijn. Witte Veen behoort tot het Natura 2000-landschap Hoogvenen en ligt in Oost-Twente tegen de Duitse Grens. Het grootste deel ligt in Nederland. Het is een vrij klein en ondiep voormalig hoogveen (komveen) dat vooral van belang is vanwege een hoogveenrestant met vochtige heide en enkele vennen. De Ecologische Autoriteit concludeert dat de natuur in Witte Veen is verslechterd en dat verdere verslechtering van alle habitattypen en soorten niet is uitgesloten. Ook worden doelen voor uitbreiding en kwaliteitsverbetering niet behaald. Het is niet toegestaan om te wachten met het treffen van maatregelen als verslechtering is geconstateerd.

De provincie Overijssel heeft een natuurdoelanalyse (NDA) opgesteld voor het Natura 2000-gebied Aamsveen. Hieruit moet blijken of met al uitgevoerde of geplande maatregelen de doelen voor het in stand houden van de beschermde natuur worden gehaald of dat aanvullende maatregelen nodig zijn. Aamsveen ligt tegen de Duitse grens aan en maakt onderdeel uit van een groter grensoverschrijdend natuurgebied. Het Aamsveen heeft een goed ontwikkelde gradiënt: van hoogveen naar beekdallandschap. De Ecologische Autoriteit concludeert dat de natuur in Aamsveen is verslechterd en dat verdere verslechtering van alle habitattypen en soorten niet is uitgesloten. Ook worden doelen voor uitbreiding en kwaliteitsverbetering niet behaald. Het is niet toegestaan om te wachten met het treffen van maatregelen als verslechtering is geconstateerd.

De provincie Zuid-Holland heeft een natuurdoelanalyse opgesteld voor het Natura 2000-gebied Coepelduynen. Een natuurdoelanalyse (NDA) moet duidelijk maken of de huidige en geplande maatregelen voldoende zijn om de instandhoudingsdoelen van dit gebied te kunnen realiseren. Ook moet blijken of aan het verslechteringsverbod wordt voldaan. De provincie heeft de Ecologische Autoriteit gevraagd te toetsen of de natuurdoelanalyse voldoet aan de actuele wetenschappelijke ecologische inzichten. Dit advies bevat de resultaten van deze toetsing.

‘Natuurinclusief bouwen’ houdt in dat in bouw- en gebiedsontwikkelingsprojecten natuur altijd wordt meegewogen, vanaf de verkenningsfase tot en met de beheerfase. Het gaat dan om maatregelen in, aan, om of op gebouwen en in de omliggende private en openbare ruimte, met als doel de biodiversiteit substantieel te ondersteunen en te versterken. Dit rapport geeft aan tegen welke knelpunten overheden en ‘bouwers’ aanlopen bij ‘natuurinclusief bouwen’ en schetst diverse oplossingsrichtingen voor die knelpunten. Aanleiding voor het doen van dit onderzoek is de brief ‘Maak natuurinclusief bouwen de norm’, waarin minister Schouten wordt opgeroepen natuurinclusief bouwen tot de norm te maken door het te verankeren in regelgeving en beleid.

Dat Nederland steeds vaker te maken krijgt met periodes van droogte is geen nieuwe informatie meer. Een belangrijk vraagstuk blijft echter hoe de agrarische sector in Nederland inspeelt op het veranderende klimaat. Middels een casestudy in Breklenkamp, Overijssel wordt onderzocht welke investeringen agrariërs al gedaan hebben met betrekking tot waterbeheer en welke waarde deze agrariërs aan water geven. Vervolgens wordt dit in een bredere context geplaatst over de waarden van water in Nederlands waterbeleid. Dit onderzoek past in een maatschappelijke ontwikkeling waarin de verschillende waarden van water lijken te veranderen.

De provincie Fryslân wil in samenwerking met diverse andere partijen het beekdal Koningsdiep, gelegen ten zuidoosten van Drachten, opnieuw inrichten. Doelen zijn het realiseren van 350 hectare nieuwe natuur, het verbeteren van de waterkwaliteit en het maken van ruimte voor waterberging. Voor de inrichting wordt een plan opgesteld als bedoeld in de Wet inrichting landelijk gebied (WILG). Voor de besluitvorming over het plan wordt een milieueffectrapport (MER) opgesteld. De provincie heeft de Commissie gevraagd te adviseren over de inhoud van het op te stellen MER.

De handreiking geeft een duidelijke beschrijving van wat het nieuwe stelsel voor het stedelijk waterbeheer biedt. Daarbij geeft deze handreiking ook aan welke concrete mogelijkheden er zijn om beleidsmatig en zeker ook juridisch werk te maken van de aanpak van de gevolgen van klimaatverandering: wateroverlast, droogte, hittestress en overstromingen. Hiervoor worden bruikbare basisteksten en/of tekstdelen aangeboden voor de in afzonderlijke hoofdstukken behandelde omgevingsvisie(s), programma(s) en het omgevingsplan. Deze drie bouwblokken vormen kerninstrumenten van de Omgevingswet.