Search

İnsan hayatında önemli bir geçiş dönemi olan Evlilik, insanoğlunun çocukluk ve ergenlik döneminden sonra gerçekleştirdiği bir aşamadır. Toplum neslinin devamı ve aile çatısının oluşumu için gerekli bir aşamadır. Bu aşamayı şekillendiren toplumsal, dini ve ekonomik birçok etkeninde şekillendirdiği evlilik kurumu birçok ülkeye göre değişiklik göstermektedir. Bu çalışmada yüzyıllardır sınır komşusu olarak bu coğrafyada ortak tarihe ve kültüre sahip olan Türkiye İran Azerbaycan kültürüne ait evlilik ve düğün ritüelleri ele alınmıştır. İki ülkenin insan hayatında bir geçiş dönemi olan evlilik sürecinde ne tür aşamalar olduğu belirtilmiştir. Çalışmada belirtilen “eş seçimi”, “kız isteme”, “söz kesme”, “nişan”, “çeyiz”, “kına gecesi”, “düğün günü” ve “nikâh ve gerdek” gibi başlıklar altında her iki kültüre ait ritüeller elde edilerek hangi noktalarda benzerlik gösterdikleri, hangi noktada ayrıştıkları somut verilerle ortaya konulmuştur. Toplum içerisinde sosyal ve ekonomik konum, yaşam biçimleri evlilik sürecinde birtakım değişiklikleri de beraberinde getirmektedir; Bu çalışmada her iki ülkenin ritüelleri ana hatlarıyla ele alınmıştır. Çalışmada Türkiye kısmı yapılan çalışmalar üzerinden değerlendirilirken, İran Azerbaycan bölgesi için coğrafyanın genel durumu göz önünde bulundurularak 20 soruluk mülakat soruları kullanılmıştır. Bireylerle yüz yüze görüşülmüştür. Yapılan görüşmelerden elde edilen bilgilerin içerik yorumlamaları yapılmış, evlenme ve düğün ritüeli ile ilgili somut veriler toplanmıştır. Her iki bölgenin evlenme öncesi, düğün süreci ve düğün sonrası yapılan etkinliklere ilişkin bilgiler tespit edilerek ritüeller ortaya çıkarılmıştır. Çalışma sonucunda elde edilen bulgularla, her iki bölgede evlilik sürecine dair okuyucuyu bilgilendirmesi ve başka çalışmalara katkı sağlaması amaçlanmıştır.

Culture, which has an impact on every aspect of life, differs from society to society. Traditions, rituals, lifestyles belonging to one society appear in a different way in another society. These cultural differences between societies are also encountered during the translation that provides communication, and these cultural differences require the translator to make some decisions. The translator, who is expected to have a command of both languages and cultures, either adheres to the source text or re-creates the target text with these decisions. In this re-creation, it is necessary to apply some translation strategies. The aim of this study is to reveal the translation strategies used in the translation of cultural elements in Iranian writer Fattaneh Haj Seyed Javadi’s Drunkard Morning in 1995 as the name Aşk Sarhoşluğunun Sabahı by Saliha Aydoğan from Persian to Turkish. The cultural elements conveyed by the translator are classified as ecology; material culture; social culture; organizations, customs, Ideas, procedures, and concepts; gestures and habits in accordance with Peter Newmark’s categorization of cultural elements. The classified strategies such as transference, naturalization, cultural equivalent, functional equivalent, descriptive equivalent, componential analysis, synonymy, through-translation/calque/loan translation, shift/transposition, modulation, recognized translation, compensation, reduction-expansion, paraphrase, notes, additions, glosses are examined in the context of translation strategies. As a result of the descriptive and comparative analysis, it was found out that the translator did not use one single translation strategy. Instead, he used different translation studies during the translation process and this way overcame the difficulties raised due to cultural elements., Yaşamın her alanında etkisi olan kültür, toplumdan topluma farklılık gösterir. Bir topluma ait olan gelenek görenekler, ritüeller, yaşam biçimi bir başka toplumda farklı bir görünüşte karşımıza çıkar. Toplumlar arası var olan bu kültür farklılıklarına iletişimi sağlayan çeviri esnasında da karşılaşılır ve bu kültür farklılıkları çevirmene çeviri sürecinde birtakım kararlar aldırır. Her iki dile, her iki kültüre hâkim olması beklenen çevirmen aldığı bu kararlarla ya kaynak metne bağlı kalır ya da erek metinde yeni bir metin oluşturma eyleminde bulunur. Bu yeni metin oluşturma sürecinde çevirmen birtakım çeviri stratejileri uygular. Bu çalışmanın amacı, İranlı yazar Fettâne Hacc Seyyid Cevâdî’nin 1995 yılında yayımlanan Bâmdâd-ı Humâr adlı eserinin Saliha Aydoğan tarafından Aşk Sarhoşluğunun Sabahı adıyla Türkçeye yapılan çevirisinde kaynak metinde yer alan kültürel öğelerin çevirisinde kullanılan çeviri stratejilerini ortaya koymaktadır. Çevirmenin aktardığı kültürel öğeler Peter Newmark’ın sınıflandırmasına göre çevresel unsurlar, maddi kültür, sosyal kültür, kuruluşlar/gelenekler/faaliyetler/süreçler/kavramlar, gelenek ve görenekler, deyim ve ifade kalıpları şeklinde sınıflandırılmıştır. Sınıflandırılan kültürel öğeler aktarma, doğallaştırma, kültürel eşdeğerlik, işlevsel eşdeğerlik, betimleyici eşdeğerlik, anlam çözümlemesi, eş anlamlılık, öykünme/alıntılama, yer değiştirme, değiştirme, kabul gören çeviri, ödünleme, redaksiyon-genişletme, açımlama, notlar, eklemeler, açıklamalar gibi çeviri stratejileri bağlamında incelenmiştir. Yapılan karşılaştırmalı incelemenin sonucunda, çevirmenin tek bir çeviri stratejisi kullanmadığı, farklı stratejileri kullanarak çeviri işlemini gerçekleştirdiği ve iki kültür arasındaki farklılıklardan kaynaklanan zorlukları bu şekilde aştığı görülmüştür.

Word exchange is the natural consequence of societies’ interrelation. These relations established by theTurkish and Persian societies, which have had commercial, political, cultural relations since the early ages ofhistory and later became a part of the same civilization, were reflected in the language of the two societies.In that exchange, especially, during the Seljuks period, many words tranfered from Persian, into Turkish. Thetransition of this word continued during the Ottoman period.The change in language is continuous and the language changes according to new situations and conditionsduring its use. Persian words in the Turkey Turkish language have also been in conformity with the soundstructure of the Turkish language, as well as the Turkish thought structure. Turkish language has taken themeaning/meanings of the Persian words as needed, and has added some subtleties of meaning to some of thesewords. Therefore, these words, unlike the source language, have come to meet a new concept or object.In Turkish, while 90 of the 327 words identified as Persian only have a meaning change, the meaning of237 is seen to coincide with the meanings in Persian. While 46 of the 90 words whose meaning has changedhave gained new meanings in Turkey Turkish language as well as preserving their meaning in Persian language(aferin “well done”, can “life”, cömert “generous”, çeşni “condiment”, etc.), 44 have lost their meaning/meaning in Persian (çarşı “bazaar”, çile “ordeal”, destek “support”, erişte “noodle”, hemşire “nurse”, serüven“adventure, etc.) and gain another meanings.Especially in meaning transfers, with nature-to-human transfers, which are seen as a kind of idiomtransference aslo name transfers, colloquial uses, term formation efforts, metaphorical and semantic connectionswere effective. Apart from these ways of expressing, use of some words as a noun or adjective in TurkeyTurkish language while used as verb in persian language, In other words, to change type or reasons such asa new concept of two words or structures used independently in Persian language by combining to meet theobject were also effective in that variation of meaning., Kelime alışverişi, toplumların birbirleriyle ilişki halinde olmalarının doğal sonucudur. Tarihin çok eskidevirlerinden beri ticari, siyasi, kültürel ilişkileri olan ve daha sonraları aynı medeniyetin bir parçası halinegelen Türk ve Fars toplumlarının kurdukları bu ilişkiler, iki toplumun diline de yansımıştır. Özellikle Selçuklularzamanında Farsçadan Türkçeye pek çok kelime girmiş, bu kelime akışı Osmanlı döneminde de artarak devametmiştir.Dildeki değişme süreklidir ve dil, kullanımı sırasında yeni durumlar ve koşullara göre şekil alır. TürkiyeTürkçesindeki Farsça kelimeler de süreç içinde, büyük ölçüde hem Türk dilinin fonetiğine hem de Türk düşünceyapısına uygun bir hal almıştır. Türkçe, Farsça kelimelerin anlam/anlamlarından ihtiyacı olanını aldığı gibi, bukelimelerin bir kısmına ise yeni anlam incelikleri katmış, dolayısıyla bu kelimeler kaynak dilden farklı olarakyeni bir kavramı karşılar duruma gelmiştir.Türkiye Türkçesine Farsçadan girmiş 327 kelimenin 90’ında anlam değişmesi meydana gelmişken237’sinin anlamının Farsçadaki anlam/anlamlarla örtüştüğü görülmüştür. Anlamı değişmiş olan 90 kelimenin46’sı Farsçadaki anlam/anlamlarını korumakla birlikte, Türkçede yeni anlam/anlamlar kazanmış (aferin, can,cömert, çeşni vb.), 44’ü ise Farsçadaki anlam/anlamlarından koparak başka anlama/anlamlara geçmiştir (çarşı,çile, destek, erişte, hemşire, serüven vb.).Anlam değişmelerinde özellikle deyim aktarmasının bir türü olarak görülen doğadan insana aktarmalaryanında ad aktarmaları, argo kullanımlar, terim oluşturma çabası, mecaz ve yan anlam bağlantıları etkiliolmuştur. Bu anlatım yolları dışında bazı kelimelerin Farsçada fiilken Türkiye Türkçesinde isim veya sıfatolarak kullanımı, yani tür değiştirmesi ya da Farsçada bağımsız olarak kullanılan iki kelime ya da yapının yenibir kavramı karşılamak üzere birleştirilmesi gibi nedenler de bu anlam çeşitlenmesinde etkili olmuştur.

Diller arasi etkilesim tarih boyu sure gelmistir. Once sozlu daha sonra yazili hale gelen bu etkilesim ceviri yoluyla surdurulmustur. Ceviri hayatin her alaninda etkin durumdadir. Bu sayede ceviri ile ister bilimsel ve teknik alanda olsun ister edebiyat ve sanat alaninda olsun dunya hakkinda bircok bilgi edinilmektedir. Edinilen bu bilgilerin hedef okuyucu tarafindan da dogru algilanmasi icin kuramsal anlamda bir ceviri stratejisinin uygulanmasinin gerekliligi dusunulmektedir. Bu dogrultuda modern Iran edebiyatinin onde gelen kadin sairi olan Furug Ferruhzâd’in Bir Baska Dogus adli siir kitabinda yer alan “Bahcenin Fethi” adli siiri incelemenin malzemesi olarak kullanilmistir. Furug Ferruhzâd’in olgunluk doneminin urunu olan “Bahcenin Fethi” siiri, ceviriye daha bilimsel bakabilmek adina Gideon Toury tarafindan gelistirilen “Betimleyici Ceviri Arastirmalari” yontemi dogrultusunda kuramsal bir cerceve icerisinde ele alinmistir. Incelemede Ali Guzelyuz, Makbule Aras ve Onat-Kutlar-Celal Husrevsahi adli uc cevirmenin cevirileri degerlendirme konusu olmustur. Ceviriler “kabul edilebilirlik” ve “yeterlilik” acisindan incelenmistir. Bu yontem dogrultusunda eger metin hedef metin normlarina gore cevrilmisse ve okuyucuda ceviri metin algisi yaratmiyorsa “kabul edilebilir” bir ceviri, kaynak metin normlarina gore cevrilmisse ve metin hedef okuyucuda yabancilastirma algisi yaratiyorsa “yeterli” bir ceviri olarak degerlendirilmistir. Ayrica cevirmenlerin yaptiklari degisiklikler saptanarak, bu degisiklikler kaynak ve hedef metne gore incelenmistir. Her iki yontem esnasinda cevirmen ne tur stratejiler uygulamis ise belirtilmeye calisilmistir.

Modern İran Edebiyatının önde gelen kadın şairlerinden Furûğ Ferruhzâd’ın “Günah” adlı şiir ile edebiyat hayatına girmiştir. Şair ataerkil bir toplumda bu şiirle birçok tepki toplamış ancak şiir yazmaktan vazgeçmeyerek, kısacık hayatına Esir, Duvar, İsyan, Bir Başka Doğuş ve İnanalım Soğuk Mevsimin Başlangıcına adlı beş şiir kitabı sığdırmıştır. Ünü ülke dışına da yayılmış ve şiirleri birçok dile tercüme edilmiştir. Yapılan bu tercümeler esnasında hedef dil yapısına göre birtakım değişimler meydana gelmiştir. Bu bağlamdan yola çıkarak şairin “duvar” adlı ikinci şiir kitabında yer alan “Günah” şiiri Gideon Toury tarafından geliştirilen “Betimleyici Çeviri Araştırmaları” yöntemi doğrultusunda kuramsal bir çerçeve içerisinde ele alınmıştır. İncelemede ele alınan “günah” şiirinin Fahri Özdemir, Makbule Aras ve Haşim Hüsrevşahi olmak üzere üç çevirmen tarafından yapılan çevirileri “kabul edilebilirlik” ve “yeterlilik” açısından incelenmiştir. Çeviriler biçimsel ve üslup yönünden değerlendirilmiş, kuram doğrultusunda kaynak ve hedef metnin konumuna göre saptamalar yapılmıştır. Çevirmenlerle yapılan görüşmeler “Betimleyici Çeviri Araştırmaları”nda öne sürülen süreç öncesi çeviri normları dahilinde ele alınmıştır ve bunlar incelemede yönlendirici olmuştur. Forough Farrokhzad, one of the leading female poets of Modern Iranian Literature, started her literary career with a poem entitled “Sin”. In a patriarchal society, the poet had many negative criticisms about this poem but she did not give up writing poems. She managed to write five poetry books in her short life. The books are: The Captive, The Wall, Rebellion, Another Birth, Let Us Believe in The Beginning of The Cold. Her reputation also has spread out of the country and her poems have been translated into various languages. Her poem “Sin” is included in her second book named “The Wall”. This Poem has been discussed in the theoretical framework within the methods of “Descriptive Translation Studies” developed by Gideon Toury. Fahri Özdemir, Makbule Aras and Haşim Hüsrevşahi, are three of the translators who translated the poem “Sin”, translations of which have been analyzed in terms of “acceptability” and “adequacy” in detail. The translations have been evaluated formally and stylistically. On the basis of the theoretical framework, inferences have been made for the location of the source and target text. Interviews with translators have been dealt within the preliminary norms proposed in “Descriptive Translation Studies” and these have been a guide for the analysis.

Her yazar, şair ve sanatçı, eserlerini ortaya çıkarırken birtakım etkileşimler içerisine girmektedir. Buetkileşim bazen bir sözün bir şiirde, bir şiirin bir hikâyede ya da resimde yeniden hayat bulmasıyladevam etmektedir. Tüm dünya edebiyatlarında olduğu gibi İran edebiyatında da bu tarz etkileşimlerigörmek mümkündür. Zaman zaman geçmişe yönelmeler ve herhangi bir yazar veya şairdenetkilenmeler yaşanmaktadır. Hatta bazı yazar ve şairlerin geçmişe sıkı sıkıya bağlı kaldıkları ve buetkiyle eserlerini ürettikleri görülmektedir. Bu tür eserler ilk olarak Julia Kristeva tarafından önesürülen iki veya daha fazla metin arasında oluşturulan bir tür söylem analizi şeklinde adlandırılan“metinlerarasılık” kuramıyla değerlendirilmektedir. Böylece metinler belirli bir doğrultudaincelenmekte ve ayrıca okur faktörü ön planda tutulmaktadır. Bu çalışmada da klasik İranedebiyatında önemli bir yeri olan Hâfız Şirâzî’nin modern İran şairlerinden neoklasik şair Huşengİbtihâc’ın şiirlerinden “Hüzünlü bahar” adlı gazelindeki etkileri “metinlerarasılık” kuramıçerçevesinde değerlendirilecektir. İbtihâc, klasik dönemde kendinden bir simge aramaktadır. Osimgeyle şairlikte kendi duygularını beyan etmeyi istemektedir. Dolayısıyla her ne kadar modern birşair olsa da özellikle Hâfız’a duyduğu fazla ilgiden dolayı Hâfız’ın şiirini detaylıca incelemiştir; buinceleme sonucunda Hâfız’ın anlatım tarzı ve dili, İbtihâc’ın dil ve düşüncesinde çok tesirli olmuştur.Klasik İran edebiyatına bilhassa Hâfız’ın gazellerine nasıl bağlı kaldığı “Hüzünlü Bahar” adlıgazelinden elde edilen bulgularla belirtilecektir. Every writer, poet and artist is involved in some interactions while producing his/her works. These interactions sometimes continue when a word comes to life in a poem or when a poem comes to life in a story or painting. It is possible to see such interactions in Iranian literature as in all of the world literature. From time to time, the tendency towards the past and the influence from any writers or poets is detected. Even, it is seen that some writers and poets are strictly tied to the past and produce their works under this influence. These kinds of works are first evaluated by the theory of “intertextuality”, which is called a kind of discourse analysis between two or more texts offered by Julia Kristeva. Thus, the texts are examined in a certain direction and the reader factor is prioritized. In this study, the effects of Hâfez Şhirazi, who has an important place in classical Iranian literature, on the ghazel “Hüzünlü Bahar” which is one of the ghazels of the neoclassical poet Hushang Ebtehâj will be evaluated within the framework of the theory of “intertextuality”. In the classical era, Ebtehâj seeks a symbol from his own. He wants to express his feelings in poetry through that symbol. Therefore, he studied the poetry of Hafez in detail due to his curiosity on Hafez much even if he was a modernist poet, as a result of this analysis, the style and language of Hafez was very influential in Ibtihac's language and thought. How his adherence to classical Iranian literature, especially Hafez's ghazels, will be explained by the findings from the ghazel named “Hüzünlü Bahar”.