Search

Tarihsel süreçte pek çok dünya devletini derinden etkileyen salgın hastalıkların başında kolera, veba, frengi, sıtma ve çiçek gibi hastalıklar gelmektedir. Osmanlı Devleti de özellikle XIX. yüzyıldan itibaren diğer dünya devletleri gibi çiçek salgınlarına maruz kalmıştır. Devlet yaşadığı siyasi buhranlar, askeri kayıplar ve ekonomik bunalımlara rağmen salgın süresince yürüttüğü sağlık politikaları neticesinde bu süreci başarılı bir şekilde yürütmeye çalışmıştır. Çiçek hastalığı ile mücadele kapsamında en önemli tedavi yöntemi aşılama olmuştur.Selçuklu Devleti’ne başkentlik yapan ve Orta Anadolu’nun önemli yol güzergâhı üzerinde bulunan Konya vilayeti çiçek hastalığından etkilenen merkezlerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Vilayet ve vilayete bağlı sancak, kaza ve nahiyelerde de çiçek vakalarına rastlanılmıştır. Devlet salgınlara karşı vilayete aşı memurları, boş ve dolu aşı tüpleri gibi sıhhi ekipmanlarla sağlık personeli göndererek destek olmaya çalışmıştır.Bu çalışma; Osmanlı Devleti’nde yaşanan çiçek salgını vakalarının bir örneğini teşkil etmektedir. Çalışma Başkanlık Osmanlı Arşivi vesikaları, dönem kaynakları, vilayete ait salnameler ve çeşitli bilimsel araştırma-inceleme eserleri doğrultusunda kaleme alınmıştır.

Kahvenin Etiyopya’da (Habeşistan) keşfedilmesinden sonra Yemen’de ehl-i tarikat mensuplarının gece zikirlerinde bu içeceği tüketmeleri, kahvenin Arap yarımadasında tanınma serüvenini başlatmıştır. XVI. yüzyılda ise muhtelif yollarla Osmanlı topraklarına ulaşan kahve, zaman zaman tepkilerle karşılaşsa da bilhassa dönem padişahlarının ve saray erkânının bu içeceği tüketmesi kahvenin kabul görmesine olanak tanımıştır. Kahvenin sevilmesi ticari anlamda da değerini arttırmıştır. Her yıl belirli periyodlarla Yemen’den Mısır’a gelen kahvenin başta İstanbul olmak üzere tüm Osmanlı şehirlerine aktarılması sağlanmıştır. Böylece Osmanlı toplumu da Yemen kahvesini tüketmeye başlamıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nda XVI. yüzyıldan itibaren var olan kahvenin sık kullanımı, ticari anlamda da talebinin artmasına sebebiyet verdiği tespit edilmiştir. Kahveye karşı bu denli talebin olması kurumsallaşmasına vesile olmuştur ve kahvehanelerin açılmasına olanak tanımıştır. Nitekim günümüzde hala Yemen kahvesi kadim bir kültür olarak varlığını devam ettirmektedir. Çalışma; Habeşistan topraklarında görülen Yemen kahvesinin Osmanlı İmparatorluğu’nda benimsenmesini ve akabinde yaşanan hadiselerin tarihsel arka planını ele almaktadır.

Türklerin geleneksel içeceği olan boza; darı, pirinç, arpa, çavdar, irmik ve buğday gibi tahılların öğütülüp sonrasında içerisine su ilave edilerek pişirilmesiyle meydana gelmektedir. Bu içeceği Türkler çok eski zamandan itibaren tükete gelmiştir. XV. yüzyıldan itibaren Osmanlı İmparatorluğu’nda adını duyurmaya başlayan boza, bozahanelerin kamusal bir mekân olarak ortaya çıkmasını sağlamıştır. Osmanlı kentlerinde, etnik köken veya sınıf ayrımı olmadan insanların bir araya gelmesini sağladığı için bozahaneler esnaf gruplarının önemli bir parçası haline gelmiştir. Ayrıca bozanın Osmanlı toplumu tarafından sevilmesi de bu kurumun ihdas edilmesini sağlayan etmenler arasındadır. Bu çalışma, Osmanlı bozahaneleri ile ilgili müstakil bir çalışmanın yapılmamış olması hasebiyle ele alınacaktır. Araştırmada Başbakanlık Osmanlı arşivi ve şeriyye sicillerinden hareketle özellikle bozahanelerin kapatılmasına ilişkin tespitler ortaya konulacaktır. Bununla birlikte boza yapımı ve tarihsel gelişimi ile ilgili akademik çalışmalardan da yararlanılacaktır. Bozahanelerin, Osmanlı kent hayatındaki yeri ve öneminden de bahsedilerek ayrıca bozanın kültürel bir miras olarak bugüne kadar varlığını nasıl koruduğuna yönelik değerlendirmelerde de bulunulacaktır. Boza, the traditional drink of the Turks, is produced by grinding grains such as millet, rice, barley, rye, semolina and wheat, and then cooking them with water. Turks have been consuming this drink since ancient times. Boza, which began to be known in the Ottoman Empire from the 15th century and it has enabled boza house to emerge as a public place. in Ottoman cities, Boza house became an important part of artisan groups as they enabled people to come together without ethnic or class distinction. In addition, the liked of the Boza by the Ottoman society is among the factors that led to the opening of this establishment.This study will be dealt with due to the fact that our connection with the Ottoman Boza house has not been carried out. The investigation will be based on the Ottoman archives and court records, especially the findings about the closure of bozahanes. In addition, academic studies related to boza producing and historical development will also be utilized. By speak of about the place and importance of Boza house in Ottoman city life, it will also be found in consideration of how it has preserved its existence as a cultural heritage to date., Bu çalışma, 24-25 Haziran 2020 tarihleri arasında Ankara'da çevrimiçi olarak düzenlenen Uluslararası Genç Bilim Ve Sanat İnsanları Sempozyumu (GEBSİS)'de "Osmanlı Şehir Mekânlarına Bir Örnek: Bozahane Kültürü" başlığı altında sözlü olarak sunulan tebliğden geliştirilerek hazırlanmıştır., {"references":["And, M. (2019). 16. Yüzyılda İstanbul Kent – Saray - Günlük Yaşam. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.","Bilgin, A. ( 2010-2011). Osmanlı Döneminde Mutfak Kültürü. Akademik Araştırmalar Dergisi, S.47-48: 229-245.","Bingül, İ. ( 2013). Osmanlı'da Kahvehane ve Toplumsal Hayat Mekanları. Gram Yayınları, Ankara.","BOA, A.{DVNSMHM d.: 72/870.","BOA, A.{DVNSMHM. d.: 78/1395.","BOA, C.BLD.: 70/3491.","BOA, C.BLD.: 127/6341.","Ergüder, B. S. (2019). \"Geleneksel İçeceğimiz Bozanın Tüketim potansiyeli Üzerine Bir Araştırma: İstanbul Örneği\", Yüksek Lisans Tezi, Okan Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.","Faroqhi, S. (2011). Osmanlı Zanaatkârları. (1. Baskı). (Çev. Zülal Kılıç), Kitap Yayınevi, İstanbul","Feyiz, F. (2020). \"Osmanlı Şehir Mekânlarına Bir Örnek: Bozahane Kültürü\", Uluslararası Genç Bilim Ve Sanat İnsanları Sempozyumu (GEBSİS), 24-25 Haziran, Ankara, Turkey.","İgüs, E. (2016). Balkanlar'dan Anadolu'ya Boza ve Türleri ile Türkiye'deki Balkan Kökenli Bozacılar. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6,1: 101-111.","İnalcık, H. Devlet-i 'Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar- II. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.","İstanbul Kadı Sicilleri, rsm080:217.","İstanbul Kadı Sicilleri, eyp074:349.","Mantran, R. (1990). 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul. (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay – Enver Özcan), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.","Özcan, T. (2003). Fetvalar Işığında Osmanlı Esnafı. Kitabevi, İstanbul","Selçuk, O. İ. (2015). \" Devletle Toplumun Buluşma Yeri: Bursa'da Bozacılığa Dair Bir İnceleme\" (Ed. Amy Singer), Haydi Sofraya ! Mutfak Penceresinden Osmanlı Tarihi, 31-53, Kitap Yayınevi, İstanbul.","Singer, A. (2015). \"Osmanlı İmparatorluğu İmaretlerinin Michelin Rehberi\" (Ed. Amy Singer), Haydi Sofraya! Mutfak Penceresinden Osmanlı Tarihi, 73-97, Kitap Yayınevi, İstanbul.","Türk Dil Kurumları Sözlükleri. (2020). https://sozluk.gov.tr/.","Ünal, M. A. (2011). Osmanlı Tarihi Sözlüğü. Paradigma Yayıncılık, İstanbul.","Uzun, İ. (2008). \"Kamusal Mekan – Tüketim Olgusu Etkileşiminin İzmir'deki Alışveriş Merkezleri Bağlamında Değerlendirilmesi\", Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir."]}

Boza, the traditional drink of the Turks, is produced by grinding grains such as millet, rice, barley, rye, semolina and wheat, and then cooking them with water. Turks have been consuming this drink since ancient times.Boza, which began to be known in the Ottoman Empire from the 15th century and it has enabled boza house to emerge as a public place. in Ottoman cities, Boza house became an important part of artisan groups as they enabled people to come together without ethnic or class distinction. In addition, the liked of the Boza by the Ottoman society is among the factors that led to the opening of this establishment.This study will be dealt with due to the fact that our connection with the Ottoman Boza house has not been carried out. The investigation will be based on the Ottoman archives and court records, especially the findings about the closure of bozahanes. In addition, academic studies related to boza producing and historical development will also be utilized. By speak of about the place and importance of Boza house in Ottoman city life, it will also be found in consideration of how it has preserved its existence as a cultural heritage to date.