Search

International audience

Komparativna analiza Frangešove "Povijesti hrvatske književnosti" rasvjetljuje postupke kojima je autor nacionalnu književnost uokvirio u kontekst svjetske književnosti. U takvom okviru u Frangešovim je prosudbama posebno mjesto zauzeo francuski književnik Marie-Henri Beyle, koji se pod pseudonimom Stendhal trajno nadahnjivao isustvom boravka u Italiji. Stendhalova biografija i Stendhalovo književno djelo ušli su u Frangešov kanon svjetske književnosti u dvostrukome ključu: s jedne strane kroz isticanje Stenhala kao jednoga od odabranih svjetskih klasika uz pomoć kojih se lakše tumače dometi pojedine, u ovom slučaju domaće, hrvatske književnosti i kulture, a s druge strane putem prakse književnoga prevođenja njegova djela, tj. njegovih "Talijanskih kronika" (prev. 1948. ; 1985. ; 1997.). U tom spletu Frangešovih nastojanja, članak uspostavlja odnos postojećih ili nepostojećih prijevoda prema oblikovanju pojma svjetske književnosti.

U radu se razmatra jedan segment bogatoga opusa hrvatskoga književnog povjesničara Ive Frangeša koji je, proučavajući hrvatsku književnost na svoj – nov način, napisao prvu esejiziranu Povijest hrvatske književnosti 1987. A u njezinu »Proslovu« naglasio je »da cjelovita slika jedne književnosti ovisi prije svega o djelu i djelovanju najvećih«. Jedan od tih najvećih, mogli bismo reći nosivi zid hrvatske književnosti XIX. stoljeća, jest i August Šenoa, o kojemu je Frangeš prvi put prigodom 80-godišnjice smrti progovorio u Telegramu 12. siječnja 1962. Nadalje, u radu je prikazan Frangešov Šenoa, te su donešene Frangešove zamjedbe i ocjene »izvanrednog talenta« Augusta Šenoe, koji je na početku svoga književnog djelovanja svoje stavove o književnosti iznio u članku »Naša književnost« 1865. te o kazalištu 1866. (»O hrvatskom kazalištu«), a o kome Frangeš piše u periodici 70-ih godina XX. st., te osobito u svojim Povijestima hrvatske književnosti (1975. i 1987.). Frangeš je priredio i napisao predgovore Šenoinim romanima Zlatarovo zlato i Seljačka buna te noveli Prijan Lovro. Upravo zahvaljujući Frangešovu valoriziranju Šenoe i njegova stvaralaštva, Šenoa je ostao privlačan i aktualan i novim naraštajima čitatelja.

Ivo Frangeš smatrao je da su tri najvažnija djela hrvatske književnosti Judita Marka Marulića, Smrt Smail-age Čengića Ivana Mažuranića i Balade Petrice Kerempuha Miroslava Krleže. Sva su tri djela u stihu, pripadaju različitim važnim razdobljima hrvatske književnosti i povijesti, a posebno je značajno što su u njima zastupljena sva tri narječja hrvatskoga jezika, svako na svoj specifičan način. Razlika je i u tome što su prva dva djela, Marulićevo „čakavsko“ i Mažuranovićevo „štokavsko“, stvorena na književnom jeziku svojega vremena, s različitim dijalektnim osnovicama, dok treće pripada dijalektalnoj književnosti, specifičnom Krležinom kajkavskom idiomu. Frangeš se nakon obimne rasprave o dijalektalnoj hrvatskoj književnosti između dvaju ratova (npr. Petar Prpić: Književni regionalizam u Hrvata, 1936.), poslije II. svjetskog rata, u novoj Jugoslaviji, među prvima, nakon Brozovića, pozabavio teoretskim pitanjem – dijalekt u hrvatskoj književnosti (1970.). Frangeš o Baladama nije posebno pisao, kao ni o drugim kajkavskim korpusima, nego u okviru pregleda Krležine poezije dok o Galoviću piše u studiji Književni opus Frana Galovića u korpusu hrvatske književnosti. U svojoj je Povijesti prikazao i kajkavske nedijalektalne književnike (koji pišu na književnom jeziku, samo kajkavske osnovice) i dijalektalne. Od nedijalektalnih književnika izdvaja Zrinskog, Frankopana, Habdelića, Brezovačkog. U modernoj ima posebno poglavlje Rascvat dijalektalne poezije, u kojemu piše o dijalektalnim kajkavskim književnicima: Domjaniću, Galoviću i Paviću. Bez obzira na jezik i književni izraz Frangeš ravnopravno vrednuje književne umjetnike koji su pisali na književnim jezicima, kako sa štokavskom, tako i s neštokavskom osnovom (s čakavskom i kajkavskom), i one koji pripadaju dijalektalnoj književnosti, polazeći od umjetničke vrijednosti i mjesta u hrvatskoj književnosti. Normalne su drukčije ocjene nekih književnika nego u drugih autora, ali privlače pažnju kad se radi o dijalektu. Uočljivo je da Frangeš uopće ne govori o štokavskoj dijalektalnoj poeziji.

International audience

Povjesničar hrvatske književnosti Ivo Frangeš glavnu je znanstve¬nu pozornost posvećivao hrvatskoj književnosti 19. i 20. stoljeća, kao što je općenito poznato, ali je važan i njegov interes za stariju literaturu, budući da je bio historičar nacionalne književnosti u cjelini, prosuditelj značenja povijesti književnosti u interpretaciji tekstova, kao i ocjenji¬vatelj umjetničkih dosega tekstova i njihovih jezičnih ljepota s jasnim značenjem toga poznavanja za povijest književnosti. Kako je jezično pitanje jedno od važnih pitanja povijesti hrvatske književnosti, jasno je da ga je Frangeš promatrao i iz aspekta izgradnje jezika prikladnoga za sve službe potrebne hrvatskom društvu, a među tim potrebama ona služenju umjetnosti riječi svakako ima svoje nedvojbeno mjesto. U je-zikoslovnom značenju poglavito treba spomenuti Frangešov rad “Idejna kretanja u južnoslavenskim književnostima 18. stoljeća” iz 1962, ko¬jim je pokrenut nov pristup periodizaciji hrvatskoga književnog jezika, a i rad “Problemi periodizacije hrvatske književnosti” (1965) Marina Franičevića ima zamjetno mjesto. Nakon pobuda povjesničarā hrvatske književnosti, i jezikoslovci predvođeni Daliborom Brozovićem i Ra¬doslavom Katičićem pružili su svoje vrlo potrebne uvide, tj. ponovno prevrednovane poglede ne samo na hrvatski jezik 18. stoljeća nego i na cjelinu hrvatske jezične povijesti. Može se zaključiti da je Ivo Frangeš u relativno ranoj fazi svoga rada uočio sve najbitnije što je u 18. stoljeću karakteriziralo hrvatsku i ostale južnoslavenske sredine i da je to izveo u reprezentativnu stilu, s potpunim poznavanjem i na odmjeren način, s utjecajem i na novije obradbe hrvatske jezične povijesti., As it is generally known, the main scientific attention of the historian of the Croatian literature Ivo Frangeš was dedicated to Croatian literature of the nineteenth and twentieth century. His interest in older literature is also important since he was a historian of national literature in general; he was also the one who determined the meaning of the history of literature in text interpretations, as well as the one who evaluated the artistic achievements of texts and beauty of their language with the clear meaning of the knowledge for the history of literature. Since the question of language is one of the important questions of Croatian literary history, it is clear that Frangeš also observed it from the aspect of building a language suitable for all the purposes that it was needed for within Croatian society, while among those needs, the need for serving the art of words, by all means, undoubtedly has its place. It is important to mention Frangeš’s work written in 1962 called "Conceptual movements in South-Slavic literature from the eighteenth century", especially because of its linguistic meaning, because this work started a new approach to categorizing the Croatian literary language into periods, while the work of Marin Franičević from 1965 "Problems of categorizing periods in Croatian literature", also takes a significant place. After the initiative from historians of Croatian literature, linguists led by Dalibor Brozović and Radoslav Katičić also provided their much needed insight, i.e. their once-more reevaluated views not only on the Croatian language of the eighteenth century, but also on Croatian literary history as a whole. It can be concluded that in a relatively early phase of his work, Ivo Frangeš noticed all the most important characteristics which in the eighteenth century characterized Croatian and other Southern-Slavic areas and did that in a representative style with full knowledge and deliberate manner thus influencing newer analysis of Croatian linguistic history., Ivo Frangeš, storico della letteratura croata ha dedicato, come è ben noto, la maggior parte del suo interesse scientifico allo studio della letteratura croata del XIX e XX secolo. Tuttavia, non è di minore importanza il suo interesse per la letteratura delle epoche precedenti, dato che è stato storico della letteratura nazionale nel suo complesso, ed ha indagato l'importanza della storia della letteratura nell'interpretazione dei testi, valutando la loro portata estetica e la loro eleganza linguistica, tenendo conto quanto tale conoscenza è importante per la storia della letteratura. Poiché la questione linguistica presenta una della questioni centrali nella storia della letteratura croata, risulta chiaro che Frangeš trattava tale questione anche dalla prospettiva della costruzione di una lingua adatta per tutte le necessità della società croata, tra le quali quella dell'arte della parola occupa un posto inconfutabile. Per il suo carattere semantico bisogna nominare innanzitutto il lavoro di Frangeš intitolato „Le correnti di pensiero nelle letterature slave meridionali nel XVIII secolo“ dell'anno 1962, con il quale ha avuto inizio un nuovo approccio alla periodizzazione della lingua croata letteraria; un posto importante occupa anche il lavoro di Marin Franičević intitolato „I problemi della periodizzazione della letteratura croata“ dell'anno 1965. Dopo le iniziative degli storici della letteratura croata, anche i linguisti, tra cui per i primi Dalibor Brozović e Radoslav Katičić, hanno contribuito con i loro studi; hanno rivalutato le posizioni non soltanto sulla lingua croata del XVIII secolo, bensì sul complesso della storia della lingua croata. Dopotutto, possiamo dire che Ivo Frangeš, in una fase relativamente giovane del suo lavoro, ha evidenziato le caratteristiche più significative del contesto culturale croato e quello degli altri paesi slavi meridionali, dimostrando una conoscenza complessiva e un metodo di ricerca misurato, creando in tale modo un impatto sui nuovi studi della storia della lingua croata.

Frangešovo čitanje Vidrića

The present economic and political crisis brings into question previous forms of spatial organisation which the impoverished or even paralyzed states no longer control. Spatial hierarchies become questionable of the area is diversified according to fluctuating conditions of traffic, and exchange, and a new economic deal, where agricultural production for the home market on one hand, and trade and smiggling on the other hand, are particularly profitable. In this context of disorder and uncertainty, the cases regional framework, development axes and ecological and political firiqges, take on a new sense. The anarchy of this modernization is particularly dangerous for it creates violent inegalities but shows the remarquable creativity of a continent struggling for survival., La crise économique et politique actuelle remet en cause les formes antérieures d'organisation d'un espace que les Etats, appauvris voire paralysés, ne maîtrisent plus. Les hiérarchies spatiales sont mises en cause, l'espace se diversifie en fonction de conditions fluctuantes de circulation et d'échange, et d'une nouvelle donnée économique, où la production agricole pour le marché intérieur d'une part, le trafic et la contrebande de l'autre sont particulièrement rentables. Dans ce contexte de désordre et d'incertitude, les constructions régionales, îlots de développement, axes, franges écologiques et politiques, prennent un nouveau sens. On assiste à une modernisation anarchique, particulièrement dangereuse, génératrice de violentes inégalités, mais qui montre la créativité remarquable d'un continent en lutte pour sa survie., Raison Jean-Pierre. Les formes spatiales de l'incertitude en Afrique contemporaine . In: Travaux de l'Institut Géographique de Reims, n°83-84, 1993. Espaces africains en crise. Formes d'adaptation et de réorganisation, sous la direction de Jean Domingo. pp. 5-18.