Search

RISIS project organized a sub-plenary at Eu-SPRI 2021 on the 9th of June (4 -5.30 pm) entitled RISIS NEW resources for researchers and policymakers: ESID and ISI-Trademark, with the aim to explore the two new Datasets now available for the researchers’ community and policymakers to face societal challenges. Emanuela Reale, CNR- IRCRES, opened the session illustrating RISIS infrastructure main goals and achievements. ESID, European Social Innovation Database illustrated by Abdullah Gok, University of Strathclyde, utilizes advanced machine learning and natural language processing techniques. RISIS ESID is a comprehensive and authoritative source of information on social innovation projects and actors in Europe and beyond. The main goal: to collect information about social innovation projects and actors from the publicly available information on the web. The advantages and innovative aspects of the new Dataset were explored by Dietmar Lampert, ZSI Centre for Social Innovation in a presentation entitled New social innovation resource for policymakers and researchers: ESID – is it useful? ISI-Trademark Data Collection (ISI-TM) illustrated by Peter Neuhäusler, Fraunhofer ISI, provides detailed information on trademarks filed at the EUIPO (European Union Intellectual Property Office) and at the USPTO (the United States Patent and Trademark Office). The importance of these new RISIS resources has been further investigated by Eric Iversen, NIFU. The upcoming scenarios getting the most crucial development in the integration of the various RISIS resources have been depicted in the last part of the session by Thomas Scherngell, AIT Austrian Institute of Technology., Full video of the session: https://www.youtube.com/watch?v=c9g_-h0HG8w

Classifying social science concepts by using machine learning and text-mining is often very challenging, particularly due to the fact that social concepts are often defined in a vague manner. In this paper, we put forward a first conceptual step to overcome this challenge. By using the case of social innovation, which has 252 distinct definitions, we qualitatively demonstrated that these definitions group around four different themes where various definitions utilise one or multiple of these criteria in different combinations to define social innovations. We designed an experiment where a database of social innovation projects annotated i) based on an overall understanding and ii) based on a decomposed definition of four criteria. As a next step, we will test the performance of various model specification on these two approaches.

Giriş: HELLP sendromu anne ve bebekte yüksek mortalite ile seyredebilen, ağır preeklampsi ve eklampsinin bir komplikasyonudur. Hemoliz, karaciğer enzimlerinde yükselme, trombosit sayısında azalma ile karakterize olup klinik olarak ciddi takip ve tedavi gerektiren bir durumdur. Etiyolojisi ve patogenezi hâlâ tam olarak bilinmemektedir. Tüm gebelikler içinde görülme sıklığı %0.2-0.8 iken ciddi preeklampsili gebelerde %2-20 oranında görülmektedir. Plazma değişimi HELLP sendromlu hastalarda medikal tedaviye ek olarak yapılan bir tedavi yöntemidir. Amacımız HELLP sendromlu hastalara uygulanan terapötik plazma değişimi tedavisinin etkinliğini değerlendirmektir.Gereç ve Yöntem: Çalışmamızda İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Reanimasyon Yoğun Bakım'da Ocak 2011 ile Aralık 2015 yılları arasında postpartum dönemde takip edilen HELLP sendromu tanısı almış ve plazma değişimi uygulanmış 27 hasta retrospektif olarak tarandı. Hastaların demografik ve gebelik özellikleri ile doğum şekilleri, GKS, APACHE II ve SOFA skorları, komplikasyonları, mortaliteleri, bilinç durumları, mekanik ventilatör ihtiyaçları, vital bulguları, fizik muayene bulguları, yapılan invaziv ve noninvaziv işlemler, kullanılan kan ve kan ürünleri, kan gazı, tam kan sayımı, biyokimyasal değerleri ve periferik yayma sonuçları kaydedildi ve istatistiksel olarak incelendi.Bulgular: Hastalarımızın yaş ortalaması 29.85±5.77 olarak bulundu. Postpartum giriş değerleri esas alınarak hesaplanan APACHE II skoru 18.74±7.46, SOFA skoru 8.03±3.63, GKS 10.22±5.3 olarak hesaplandı. Hastaların giriş ile TPD öncesi hematolojik verileri karşılaştırıldığında TPD öncesi Hb, Hct, Plt, değerlerindeki azalma ile WBC, PT, APTT, INR değerlerindeki artma istatistiksel olarak anlamalı bulundu. Giriş ile TPD öncesi biyokimyasal verileri karşılaştırıldığında ise TPD öncesi BUN ve Kre değerlerindeki artma istatistiksel olarak anlamlıydı. Hastaların giriş ile TPD sonrası hematolojik verileri karşılaştırıldığında, TPD sonrası Plt değerindeki artma istatistiksel olarak anlamlı bulundu. Giriş ile TPD sonrası biyokimyasal verileri karşılaştırıldığında ise TPD sonrası AST, ALT, LDH, T.Bil, D.Bil değerlerindeki azalma istatistiksel olarak anlamlıydı. Hastaların TPD öncesi ile TPD sonrası hematolojik verileri karşılaştırıldığında TPD sonrası Hb, Hct, Plt değerlerindeki artma ve WBC, PT, APTT, INR değerlerindeki azalma istatistiksel olarak anlamlı bulundu. TPD öncesi ile TPD sonrası biyokimyasal verileri karşılaştırıldığında ise TPD sonrası AST, ALT, LDH, T.Bil, D.Bil, BUN, Kre değerlerindeki azalma istatistiksel olarak anlamlıydı. Postpartum dönemde yoğun bakımda 12 (%44.4) hastada mekanik ventilasyon ihtiyacı oldu. Hastalarımızın 24'üne (%88.9) kan ve kan ürünü transfüzyon yapıldı. Çalışmaya alınan hastaların reanimasyon yoğun bakımda ortalama yatış süreleri 9.14±8.97 gündür. Hastalar gelişen komplikasyonlar açısından değerlendirildiklerinde; 11'inde (%40.7) ABY, 4'ünde (%14.8) akciğer ödemi, 3'ünde (%11.1) DİK, 2'sinde (%7.4) konvülzyon, 1'inde (%3.7) intrakraniyal kanama ve serebral ödem, 1'inde (%3.7) hepatik nekroz ve subkapsüller hematom görüldü. 3(%11.1)hastamızda yeniden operasyon ihtiyacı oldu. Hastalarımızın hiçbirinde yara yeri enfeksiyonu gelişmedi. 2 (%7.4) hastamız yoğun bakım takibi esnasında kaybedilmiştir.Sonuç: HELLP sendromu tanısı ve tedavisi itibariyle multidisipliner yaklaşım gerektiren bir hastalıktır. HELLP sendromlu hastalarda plazma değişimi tedavisine hiç de azımsanmayacak düzeyde ihtiyaç duyulmaktadır, öyle ki hastalarda plazma değişiminin en başta mortalite olmak üzere komplikasyon gelişimi, yoğun bakım ve hastanede kalış sürelerini azalttığı bilinmektedir. Bu nedenle hastalar terapötik plazma değişiminin yapılabildiği, ilgili dahili ve cerrahi branşların bulunduğu kapsamlı bir yoğun bakım ünitesinde takip ve tedavi edilmelidir. Tüm bu nedenler göz önüne alındığında terapötik plazma değişiminin bu hasta grubunda vazgeçilmez bir tedavi yöntemi olduğunu düşünmekteyiz. Introduction: HELLP syndrome is a complication of severe preeclampsia and eclampsia which has a high mortality rate for both the mother and the baby. It is characterized by haemolysis, elevation in the liver enzymes, decrease in the platelet count and should be followed and treated cautiously in the clinic. The etiology and pathogenesis are still not known. The incidence is 0.2-0.8% in all pregnancies, though in severe cases of pregnancy with preeclampsia, the incidence is up to 2-20%. The plasma exchange is an additional therapeutic method in the patients who receive medical treatment. The objective of the study is to evaluate the efficiency of therapeutic plasma exchange in HELLP patients.Material and method: 27 patients diagnosed as HELLP syndrome in their postpartum period that were followed and administered plasma exchange in İnönü University, Faculty of Medicine Intensive Care Unit between January 2011 and December 2015 were evaluated retrospectively in our study. The demographic and gestational properties, GCS, APACHE II and SOFA scores, complications, mortalities, states of consciousness, needs for mechanical ventilation, vital signs, physical examination findings, invasive and noninvasive procedures, blood and blood products, blood gas analysis, complete blood count values, biochemical values and peripheral smear results were recorded and statistically evaluated.Findings: The mean age of our patients was 29.85±5.77. When based on admission values, APACHE II scores was calculated as 18.74±7.46, SOFA score was 8.03±3.63 and GCS was 10.22±5.3. When the haemotological values on admission and before TPE were compared, a statistically significant decrease in Hb, Hct and platelet counts and a increase in WBC, PT, aPTT, INR values were found. When the biochemical values on admission and before TPE were compared, a statistically significant increase was determined in BUN and creatinin values. When the haemotological values on admission and after TPE were compared, a statistically significant increase was determined in platelet values. When we compared the biochemical values on admission and after TPE, a statistically significant increase was determined in AST, ALT, LDH, total bilirubin and conjugated bilirubin. When the haemotological values for patients before and after TPE were compared, a statistically significant increase in Hb, Hct and platelet values and a decrease in WBC, PT, aPTT, INR values were found. When we compared the biochemical values before and after TPE, statistically significant decreases in AST, ALT, LDH, total bilirubin and conjugated bilirubin, BUN, creatinin values were found. In the postpartum period, 12 patients (44.4%) required mechanical ventilation in the intensive care unit. The blood and blood products were transfused in 24 patients (88.9%). The mean duration of the stay in the intensive care unit for patients included in this study was 9.14±8.97 days. When the patients were evaluated in the means of complications; ARF was observed in 11 patients (40.7%), pulmonary edema in 4 patients (14.8%), DIC in 3 patients (11.1%), convulsion in 2 patients (3.4%), intracranial hemorrhage and edema in 1 patient (3.7%) and hepatic necrosis and subcapsular hemorrhage in 1 patient (3.7%). Reoperation was needed in 3 patients (11.1%). Wound infection was not seen in any of our patients. During the follow-up 2 patients (7.4%) died in the intensive care unit.Conclusion: With respect to diagnosis and treatment, HELLP syndrome is a disease that requires a multidisciplinary approach. Plasma exchange therapy is highly required for patients with HELLP syndrome; in that way the evolution of complications decreases in particular and the duration of stay in the intensive care unit and the hospital shortens with plasma exchange. For that reason, the patients should be followed and treated in the comprehensive intensive care units in which therapeutic plasma exchange can be administered in the guidance of related internal medicine and surgical specialists. When all these are taken into consideration, the therapeutic plasma exchange is an essential therapeutic method for this patient group. 61

Optoelektronik aygıtların büyük çoğunluğu kızılötesi veya görünür bölgedeçalışması için planlanmıştır. Bu aygıtlarda özellikle de mükemmel emicilerçok çalışılmaktadır. Mükemmel emiciler güneş hücrelerinde, yüksek verimlifotodedektörlerde ve yüzey yardımı ile artırılmış hassasiyetli algılayıcılar içinçok önemlidir. Ancak, iyi emici yüzeyler elde etmek için pahalı nanofabrikasyonyöntemlerine ve egzotik malzemelere ihtiyaç bulunmaktadır. Bu tezçalışmasında, tümü Silisyum'a dayalı düşük maliyetli fotonik ve plazmonikmükemmel emiciler teorik modelleme ve sayısal benzetim yöntemi ile tasarlanmıştır.Mikro/nanofabrikasyon yöntemleri ile standart CMOS üretim teknolojisikullanılarak üretilmiştir. Silisyumun optik modellenmesi için, yük taşıyıcılarınmobilite değerlerinin dielektrik özelliklerine etkisi incelenmiştir. Silisyum gibidüşük maliyetli malzeme ve yaygın üretim yöntemleri kullanılarak, literatürdekiörnekleri ile kıyaslanabilir veya daha üstün tasarımlar elde edilmiştir. Kızılötesibölgede mükemmel emici özelliklere sahip fotonik yapılar gösterilmiştir ve eldeedilen deneysel sonuçlar ile desteklenmiştir. Sıcaklığın etkisi sayısal olarak benzetimyöntemi ile incelenmiştir. Majority of the optoelectronic devices works either in infrared regime or in visiblespectrum. Among these, perfect absorbers attracted great attention due to theirhigh applicability in solar cells and high performance photodetectors as well asspecial applications such as surface enhanced sensing. However, high materialcosts and elaborate nano-fabrication procedures to build perfect absorbers areprohibitive issues that researchers or processors have to deal with. In this work,all-Silicon (Si) practical low-cost photonic and plasmonic perfect absorbers areinvestigated by theoretical modeling and the designed devices are fabricated byutilizing standard CMOS technology. In order to model the optical response of Si,the effect of charge carrier mobility on the dielectric is analyzed. We showed thathigh performance devices that can perform better than the state of the art are possiblewithout requiring high cost materials and elaborate fabrication techniques.Photonic perfect absorbers that have promising band properties in infrared aredesigned and fabricated. Experimental results support theoretical predictions.We used computational approach to investigate the effect of temperature. 54

We investigate the relationships between the citation impacts of scientific papers and the sources of funding that are acknowledged as having supported those publications. We examine several relationships potentially associated with funding, including first citation, total citations, and the chances of becoming highly cited. Furthermore, we explore the links between citations and types of funding by organization and also with combined measures of funding. In particular, we examine the relationship between funding intensity and funding variety and citation. Our empirical work focuses on six small advanced European economies, applying a zero inflated negative binomial model to a set of more than 240,000 papers authored by researchers from these countries. We find that funding is not related to the first citation but is significantly related to the number of citations and top percentile citation impact. Additionally, we find that citation impact is positively related to funding variety and negatively related with funding intensity. Finally there is an inverse relationship between the relative frequency of funding and citation impact. The results presented in the paper provide insights for the design of research programs and the structure of research funding and for the behavior and strategies of research and sponsoring organizations.

This working paper presents findings from analyses of Russian nanotechnology outputs in publications and patents focusing on developments over the period 1990 through to 2012. The investigation draws on bibliometric datasets of scientific journal publications and patents and on available secondary English-language and Russian sources.The document provides both an overview and detailed analyses of nanotechnology research and innovation in Russia. The examination of publications highlights sectoral trends, leading authors and organizations, and acknowledgements to funding sources. The analysis of patents adds further evidence about patterns of invention and ownership of intellectual property emanating from research and development in Russian nanotechnology.The analyses in this paper have been undertaken to provide an information base for further research on the current state and trajectory of nanotechnology in Russia and on the broader development of Russia’s innovation system. Comparisons with Chinese publication and patent outputs can be seen in a parallel report on Nanotechnology Research and Innovation in China (2014).

The overarching aim of this paper is to contribute to a better understanding of how the main target variable of innovation policy - change in behaviour - can be better conceptualised and put into practice in evaluation and policy making. The paper first develops a theoretical framework of the concept of behavioural additionality. On that basis it looks in detail at the way behavioural additionality is operationalised in evaluation practice and how the concept is discussed and applied in the interaction between policy-makers and evaluators. The paper utilises a statistical analysis of 171 innovation policy evaluations, a text analysis of selected behavioural additionality evaluation reports and finally a number of in-depth case studies of evaluations. Based on the theoretical considerations and the empirical findings, the paper identifies three different uses of behavioural additionality in innovation policy evaluations. It concludes that despite the widespread use of the behavioural additionality concept, an improved theoretical basis and serious methodological improvements are needed to realise the full potential of this concept for evaluation and policy practice

Yenilikçi firmanın kamu desteğinin yokluğunda oluşmayacak davranışdeğişiklikleri, davranışsal artımlılık, bu tez çerçevesinde incelenmektedir. Bukavramın kuramsal çerçevesi ile dünya çapında değerlendirme girişimleriçözümlenmekte, Türkiye için değerlendirme ihtiyacı belirlenmektedir.Davranışsal artımlılığının değerlendirilebilmesi için seçilen TÜBİTAK-TEYDEBprogramının tasarımı ilgili politika bağlamı ile beraber betimlenmiştir. Dahasonra, programın meşruiyeti için davranışsal artımlılığın değerlendirilmesi ihtiyacıveri analizi yolu ile tesis edildi. Son olarak, bu girdiler ışığında tez, Türkiye'deTÜBİTAK-TEYDEB programı eliyle özel sektöre verilen Ar-Ge desteklerinindavranışsal artımlılığını değerlendirmek için yöntembilimsel bir değerlendirmeçerçevesi geliştirmektedir.Anahtar Kelimeler: Bilim ve Teknoloji Politikası Değerlendirmesi, Ar-GeDestekleri, Artımlılık, Davranışsal Artımlılık The changes in the behaviour of the innovating firm that would not have beenthe case in the absence of the public support, behavioural additionality, isinvestigated in this thesis. The theoretical foundations of the concept along withthe existing evaluation attempts worldwide are analysed. The need forevaluation in Turkey is established. The design of the TÜBİTAK-TEYDEBprogramme in question along with the related policy context is described to forma basis for the evaluation of the behavioural additionality. It is revealed that theneed for an evaluation of behavioural additionality for the legitimacy of theprogramme from the data analysis. Finally, given such inputs, the thesis developsa methodological proposal for a framework to evaluate the behaviouraladditionality of the public support to private R&D in Turkey.Keywords: Science and Technology Policy Evaluation, R&D Grants, Additionality,Behavioural Additionality 174

128 ÖZET Akıl hastalığı sebebiyle boşanma, Medeni Kanunumuzun 133. maddesinde düzenlenmiştir. Herşeyden önce, bir akıl hastalığının varlığı şartı aranmıştır. Akıl hastalığının da şifasının imkansız olması gerekecektir. Şifasının mümkün olup olmadığı da uzman bilirkişilerin sunacağı rapor üzerine tesbit edilecektir. Akıl hastalığının, evlilik birliği sırasında ortaya çıkması aranacaktır. Evlenme akdi sırasında zaten mevcut ise evlenmenin mutlak butlan ile batıl kılınmasına yol açabilecekir. Evlenme akdi sırasında mevcut olsa bile, Medeni Kanunun 13 3. maddesinin unsur ve koşulları bulunduğu taktirde sağlıklı eşin evliliğin butlanını istemesi yerine boşanma davasını açmasını engelleyen bir husus söz konusu değildir. Mahkeme akdin gerçekleşmesi sırasında mevcut akıl hastalığına dayalı olarak geçerli bir evlilik bulunmadığı sebebiyle açılan boşanma davasını reddedemez. Akıl hastalığının en az üç yıl devam etmiş olması gerekecektir. Eleştirilerin odak noktasını oluşturan bu uzun süre, 1984 öntasarı m. 129 ve 1985 Tasarısı m. 129 ile kanaatimce isabetli olarak (1 yıla) indirilmiştir. Ancak şu anki yasal düzenleme (MK.m.l33)de üç yıllık süre varlığını muhafaza ettiği için açıklamalarımız üç yıllık süre nazara alınarak yapılmıştır. Üç yıllık sürenin başlangıcı akıl hastalığının başladığı tarihtir. Yargtayımızın da birçok kararında çok açık bir biçimde belirtildiği üzere dava ise, ancak akıl hastalığının uzman bilirkişilerce belirlenecek başlangıç tarihine göre üç yıl geçtikten sonra açılabilecektir. Konu tartışmalı olup, öğretide İsviçre'deki doktrine uygun bir biçimde söz konusu üç yıllık süreyi hüküm tarahinden geriye itmek sureti ile belirlemektedirler. İlgili kısımda belirttiğim gibi sözkonusu fikir hukuki dayanaktan yoksundur. Üç yıllık süre m.l33'ün dava şartına yönelik asli maddi unsurdur.129 Akıl hastalığı sebebiyle boşanmaya ilgili düzenleme MK.umuzım IV.Bab'ında `Boşanma Sebepleri/V.Akıl hastalığı` başlığı adı altında öngörülmüştür. Medeni Kanunumuzun `Akıl Hastalığı` başlıklı 133. maddesi hükmüne göre, karı kocadan birisi, en az üç yıldan beri devam eden ve iyileşmesi mümkün bulunmayan bir akıl hastalığına tutulur ve bu hastalık ortak hayatın devamını (sağlıklı eş açısından) çekilmez hale getirirse, diğer eş her zaman boşanma davası açabilir. Diğer hastalıklar değil yalnızca şifası imkânsız akıl hastalığının boşanmaya yol açması, tez çalışmamızın konusu olduğundan bundan sonraki özet bilgiler bu mevzuda olacaktır. Bir boşanma sebebi olarak benimsenip benimsenmeyeceği öğretide tartışma konusu bulunan akıl hastalığının boşanma istemine dayanak yapılması en başta Medeni Kanunun eşlerin birbirlerine `müzaheret` yükümlülüğünü düzenleyen m.l51/f.3'e açık aykırılık oluşturmaktadır. Ne var ki, böyle bir evlilikte, bir yandan kaderin şevkiyle akıl hastalığına maruz kalmış bir kimsenin ve diğer tarafta da kusursuz ve talihsiz bir insanın bulunduğunu da unutmuş görünemeyiz. Öte yandan akıl hastalığının çocukların yetiştirilmeleri ve gelecek kuşaklar açısından dolaylı olumsuz etkileri unutulmamalıdır. İşte bu düşüncelerle ve özellikle Türk Medeni Kanununun köklü sarsılma ilkesini boşanmada esas olarak benimsenin doğal sonucu bazı koşul ve sınırlamalarla, akıl hastalığı özel ve fakat bir boşanma sebebi olarak sistemimizde benimsenmiş, şüphe yok ki bu yolla da makul bir çözüm tarzı bulunmuştur. Akıl hastalığının şifasının kabil olmaması bir diğer unsuru oluşturmaktadır. İyileşme imkânı mevcut olduğu sürece hastalığın kapsam ve niteliği ne olursa olsun açılan boşanma davası red edilecektir. Hemen130 söylemek gerekir ki, iyileşme imkânı bulunmama hususu yalnızca boşanma sebebi olarak kabul edilmiş akıl hastalıklarıyla ilgilidir. Akıl zayıflıkları bir boşanma sebebi oluşturmadığı için gerek bunlar ve gerekse akıl hastalığı niteliğinde bulunmayan diğer bütün hastalıklar, iyileşme imkânı bulunmasa bile boşanma sebebi oluşturmazlar. İyileşme imkânı bulunmayan akıl hastalıkları, tıp ilminin bütün imkan ve vasıtalarına rağmen tedavi edilmeleri mümkün olmayan hastalıklardır. Öyle ise tıpkı akıl hastalığının varlığının belirlenmesinde olduğu gibi, şifası kabil olup olmadığının da bu alanda uzmanlaşmış bilirkişiler tarafından karara bağlanması, bu konuda raporlar arasında çelişki bulunduğu taktirde çelişkisinin giderilmesi amacıyla Adli Tıp Kurumundan görüş istenmesi zorunludur. Akıl hastalığı sebebiyle boşanmanın son unsurunu, ortak yaşamın devamının çekilmezliği oluşturmaktadır. Bu yönü ile akıl hastalığı nisbî bir boşanma sebebini oluşturmaktadır, başka bir ifade ile, boşanmaya karar verilebilmesi için akıl hastalığının varlığı, en az üç yıldan beri devam ediyor olması ve nihayet şifasının kabil olmaması yeterli olmamaktadır. Bütün bu şartların varlığına rağmen ortak yaşam sağlıklı eş açısından çekilmez bir duruma gelmemiş ve devamı mümkün bulunmuş ise, açılan dava red edilecektir. Öyle ise nisbiî bir boşanma sebebi oluşturan akıl hastalığında sübjektif bir unsur olan çekilmezliğin yanı sıra `elverişsizlik` ilkesine de yer verilmiştir. Haklarında akıl hastası olmalarından dolayı boşanma davası açılan eşler gerçekten temyiz kudretini taşımıyorlarsa gerek kişisel ve gerekse malvarlıklarına yönelik haltlarının korunması için davada kanuni mümessillerince (vasi, kayyım gibi) temsil olunurlar. Ancak davada temsil ve husumet kurumlarının birbirine karıştırılmaması gerekmektedir. Çünkü akıl hastalığına dayalı davalarda bile husumetin doğrudan doğruya akıl hastası eşe yöneltilmesi ve davalının akıl hastası olduğunun anlaşılması halinde temsilci131 sıfatıyla tebligatın vasiye yapılması ve geldiğinde onun huzuru ile yargılamaya devam olunması zorunludur. Kuşkusuz dava ve taraf ehliyeti kamu düzenine ilişkindir, bu nedenledir ki mahkemelerce kendiliğinden (re'sen) gözönünde tutulur. Davalının akıl hastası olduğu iddiasıyla ve MK.m.l33'e dayalı olarak açılan bir davada, davalının temsili daha davanın başında ve işin esasına girilmeden çözümlenmesi gereken bir `ön sorun` niteliği taşır. Vasi, MK.m.405/8 uyarınca Sulh Hakiminden (vesayet makamından) izin almadıkça davalı mahcuru (kısıtlıyı) duruşmada temsil edemez (Vasi tayini: MK.m.355). Akıl hastası eşin, diğer tarafın akıl hastası olduğunu ileri sürerek ve MK.m.355'e dayalı olarak açacağı davanın reddedilmesi gerektiği yolundaki düşüncelere (ATAAY Aytekin, Boşanma Davasında Gayrı Mümeyyiz Olan Davacının Kanuni Temsili - İÜHFM. c.XXV., sh.202, s. 1-4) katılmadığımızı ifade etmek isteriz. Gerçekten MK.m.l33'e göre açılan bir davada, diğer unsarların yanı sıra çekilmezlik unsurunun da gerçekleşmesi gerekmektedir. Oysa ki, akıl hastası olan ve temyiz kudretini taşımayan bir kimsenin içinde bulunduğu psikolojik ortam ve ruhsal denge onun müşterek hayatın çekilmez bir hale gelip gelmediğini anlayabilmesine ve sağlıklı değerlendirmesine olanak vermemektedir. Y.2.HD.nin 15.9.1966 tarih ve 4619/4428 sayılı eski bir kararında, şahsa bağlı haklardan olan boşanma davasını, akıl hastası davacının vasisinin açıp yönetme yetkisinin bulunmadığını hükme bağlamıştır. Akıl hastalığı özel ve fakat nisbî boşanma sebebidir. Özel boşanma davası hakkı doğmuş olmadıkça, bu davaya konu olabilecek akıl hastalığı olgusu, genel boşanma davası açma hakkını vermez. Başka bîr anlatım ile, akıl hastalığının üç yıl sürmüş olması ve şifasızlığının bilirkişi raporu ile sabit olması şartları gerçekleşmemiş ise, akıl hastalığı var olsa bile, henüz özel132 boşanma davası açma hakkı doğmadığı gibi, genel boşanma davasını açma hakkı da doğmamıştır (telâhuk konusu). Boşanma davalarında Asliye Mahkemesi görevlidir. Yetkili mahkeme davacının ikametgâhı mahkemesidir (MK.136). Ayrıca HUMK. m.9/f.son: `boşanma veya ayrılık davalarında yetkili mahkeme davacının ikametgâhı veya eşlerin davadan evvel son altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir` kuralını getirmiştir. Kadının, (MK.21/2 uyarınca `ayrı yaşamaya mezun olana kadın` ibaresinden hareketle) MK.162/l'deki sebeplerle ayrı yaşamaya hakkı olduğu mahkeme kararı ile tesbit edilmiş ise kendi ikametgâhında dava açma hakkı da kabul edilmelidir. Hukuk davalarında hakim ilke olarak bizzat delil toplamaz. Delilleri taraflar sunar. Hukuk davalarında genellikle yürürlükte olan `kanuni delil` ilkesi değil `vicdani delil` ilkesi benimsenmiştir. Boşanma sebebi olarak ileri sürülen akıl hastalığı olgusunun varlığına, hâkimin `vicdanen` kanaat getirmesi gerekir (MK. 150/1). Yemin teklif edilemez (MK. 150/2). İkrar hâkimi bağlamaz (MK. 150/3). Hâkim delilleri serbestçe takdir eder (MK.m. 150/4). MK.137'ye göre: `boşanma veya ayrılık davası açılınca hâkim davanın devamı süresince gerekli olan, özellikle eşlerin barınmasına, infakına, karı koca mallarının yönetimine ve çocukların bakımına dair geçici tedbirleri kendiliğinden alır.` MK.m.l37'ye göre tedbir alındığında, uygulamada `tedbir nafakası` adı verilen genellikle `karı` lehine nafakaya hükmedilir. Kanımızca, MK.152 (kocanın karı ve çocuklara bakma ödevi) kuralı değiştirilmiş veya kaldırılmış olmadığı için `tedbir nafakası` yeni kural olarak karı lehine hükmedilecek ve evlilik birliği boşanma davası açılmasıyla son bulumadığına göre, `yoksulluk nafakası` şartları da aranmayarak kadın eşe tedbir nafakası bağlanacaktır.133 Sadece davacı (sağlıklı eş) akıl hastalığına dayanarak ayrılık isteyebilmelidir. Davacı ayrılık istemese, hâkim (MK.138)'e dayanarak ayrılığa hükmedemez. İlâm kesinleştiği andan ilerisi için hüküm doğurur. Sihri hısımlık ve evlenme ile kazanılan rüşd ortadan kalkmaz. Boşanma ilâmının kesinleşmesi anından itibaren evlilik sona erer. Şu halde bu andan sona eşlerden birisi ölmüş ise, eski eş, ona mirasçı olmaz. Buna karşılık bu andan önce ölüm gerçekleşirse, sağ kalan eş diğerine mirasçı olur(MK.146/f.2). Kadın evlenmeden önceki kızlık soyadını tekrar alır (MK.141). `mal ayrılığı` varsa, taşınmazlarda, tapuda yine mâliki adına tescilli kalacak, taşınırlarda, eşler ortak zilyed iken tek başına zilyed durumuna geçeceklerdir. Mal birliği veya mal ortaklığı kabul edilmişse, tasfiye için `mal ayrılığı`na dönüştürülmesi gerekecektir. Cezaî bekleme süresi, 3444 s.lı kanunla kaldırılmıştır. Boşanmadan sonra artık müşterek çocukların velayetini ana baba birlikte kullanamazlar (MK.148). Şartlar değişirse, bir tadil davası açılarak, çocuğun daha yararına olmak üzere, (MK.149)da öngörülün somut olayın gerektirdiği önlemlerin alınması istenebilir. Akıl hastalığının varlığı durumunda, akıl hastasının ana ve babasının da torunlarıyla kişisel ilişkinin düzenlenmesini talep hakkını haiz olmaları gerektiği kanısındayım. Nitekim Yargıtay (18.11.1959, 12/29 -RG. 10482) bir İ.B.K. ile bu hakkı büyükana ve büyükbabaya tanımıştır. Boşanmanın fer'i sonuçlarına ilişkin olarak (MK.150/f.5)'in taraflara tanıdığı sözleşme imkanı, akıl hastasının temyiz kudretini haiz olmadığı134 durumda atanan vasi ile sağlıklı eş arasında da, akıl hastasının aleyhine olmamak, yazılı, hatta noterde resmi yazılı şekilde yapılmak ve hâkim tarafından onaylanmak şartlarının birarada bulunması durumunda yapılabileceği kanaatindeyim. (MK.m.144) uyarınca davalı akıl hastası süresiz olarak yoksulluk nafakası isteyebilecektir. Alacaklı akıl hastasının veya borçlunun ölümü halinde nafakasının kesilmesi gerekecektir. Yoksulluk nafakasının yanında uygulamada `iştirak nafakası` denilen bir tür nafaka daha vardır. Boşanmadan sonra velayet yetkisini haiz olmayan taraf, çocuk kendisine tevdi edilen tarafa belirtilen nafakayı ödeyecektir. Maddi Tazminat (MK. 143/1) ve manevi tazminat (MK.m. 143/2) evlilik bağının boşanma dolayısıyla tasfiyesinde, bir eşin diğerine yöneltebileceği diğer nakdi taleplerdir. Nafaka ve maddi tazminata toptan ya da irad olarak hükmedilecek iken; manevi tazminata irad biçiminde hükmedilemez. Bu sebeple de kesilmesi ve değiştirilmesi söz konusu olmaz. Her üç nakdi talebin ölüm ile intikal etmemesi gerektiği öğretide kanaatimce haklı olarak ifade edilmiştir. Öğretide isabetli olarak vurgulandığı üzere, MK.da gerçekleştirilecek düzeltici düzenlemede; Aile mahkemeleri kurulur ve iyi bir düzenleme yapılırsa, belki çeşitli adlar altında çeşitli meblağlar ödenmek yerine, somut olayın özellikleri değerlendirilerek, özellikle kadın eşe, tek bir `denkleştirme bedeli` ödenmesi, istisnai durumlarda aynı bedelin erkek eş yararına da hükmedilebilmesi yerinde olacaktır. 149