Search

Peygamberliğe iman yalnızca İslam'ın değil aynı zamanda diğer semavi dinlerin ortak iman esaslarından birisidir. Ancak tarihi süreç içerisinde peygamberlik kurumuna pek çok itiraz yapılmıştır. Hatta bu itirazları peygamberliğin ilk ortaya çıktığı andan itibaren başladığını söylememiz yanlış olmayacaktır. Zira semavi kitaplar peygamberlerin hayatından bahsederken pek çok itirazla karşılaştıklarını nakletmektedirler. Günümüzde ise nübüvvet kurumuna yapılan itirazlar bitmemiş, aklın tek başına yeterli olduğu sloganıyla bu itirazları yapmayı deizm göğüslemiştir. Deistlerin iddialarının doğru bir şekilde değerlendirilmesi ve itirazların sağlıklı bir şekilde cevaplanabilmesi için deizmin doğru bir şekilde tanınması gerekmektedir. Biz de bu çalışmamızda Adnan Bülent Baloğlu'nun Şubat 2021 tarihinde yayınlanan Son Hurafe Deizm adlı eserini tanıtmayı hedefledik. Eser çok veciz bir şekilde deizmin ne olduğunu açıklamakta, okuyucuların zihinlerinde deizm şemasıyla ilgili eksik bir nokta bırakmamaktadır.

Öz: Bu çalışmada Kelam ilmi dahil olmak üzere pek çok alanda eser kaleme alan Zemahşerî’nin nübüvvet anlayışı incelenmiştir. Düşünürün İslam’ın rasyonalistleri olarak kabul edilecek Mu’tezile’ye mensup olması nübüvvet, vahiy, mucize gibi kavramları ele almasını önemli kılmaktadır. Zira günümüzde deizm tartışmaları bağlamında aklın tek başına yeterli olduğuna dair iddialarla nübüvvet müessesine itirazlar yapılmaktadır. Bu itirazları göz önünde bulundurduğumuzda peygamberlik kurumunun imkânı, gerekliği ve ispatı gibi konuların tarihi süreç içerisinde nasıl temellendirildiği görmek muasır araştırmacılar açısından yolumuzu aydınlatan birer kandil gibi olacaktır. Buradan hareketle bu araştırmada Zemahşerî’nin tarihi süreç içerisinde nübüvveti nasıl temellendirdiği ve nübüvvet münkirlerini nasıl eleştirdiği ortaya konmaya çalışılmıştır., In this study, the understanding of the prophethood of Zamakshari, who wrote treatises in numerous fields, including İslamic theology (kalam), has been examined. The connection of the thinker with Mu’tazila whose were accepted rationalists of İslam, makes conceptions like prophethood, revelation, and miracle essential to discuss. Because at present, objections are made to the institution of prophethood with claiming that reason alone is sufficient in the context of deism debates. Considering these objections, to see how the issues such as the possibility, necessity, and proof of the institution of prophethood were grounded in the historical process will be like lamps that enlighten our way for contemporary researchers. From this point of view, it aims to reveal how Zamakshari dropped prophethood in the historical process and criticized whose opposition to the prophethood.

Bu çalışmada hicri beşinci yüzyılda yaşayan ve İslam'ın rasyonalist mezhebi kabul edilen Mu'tezile mezhebine mensup Zemahşerî'nin nübüvvet anlayışı ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Müellifin görüşleri tespit edilirken özellikle meşhur el-Keşşâf adlı tefsirinden ve el-Minhâc fî Usûli'd-Dîn adlı kelâm eserinden yararlanılmıştır.Çalışmamız, giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş bölümünde tezin konusu, amacı, yöntemi ve kaynakları ele alınmış; Zemahşerî'nin ilmi kişiliği ve kelâmcılığına kısaca değinilmiştir. Birinci bölümde çalışmamızla doğrudan ilişkili bazı kavramların analizi yapılmış ve nübüvvetin temel konuları Zemahşerî'nin perspektifinden değerlendirilmiştir. Ayrıca müellifin Mu'tezile düşüncesinde nerede durduğu tespit edilmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde Zemahşerî'nin peygamberler konusundaki düşünceleri ve Hz. Muhammed (sas)'in peygamberliğinin ispatı konuları işlenmiştir. Bu bölümde özellikle hissî mucize ve Kur'ân mucizesi hakkında müellifin değerlendirmelerine ağırlık verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Zemahşerî, Nübüvvet, Peygamberliğin İspatı, Mucize. In this study, it is tried to reveal that Zamahshari's opinions on the prophethood who lived in the fifth century and accepted as a member of Mu'tezile sect. While establishing writer's views it utilized especially his famous tafseer named al-Kashshaf and his theological writing named al-Minhaj fi Usulu'd-Din.Our study consist an introduction, two chapter and a conclusion. In the introduction; subject, purpose, method and sources of our study examined. Briefly touched on Zamahshari's scientific personality and his theologist aspect.In the first chapter some notions analyzed directly related to our study and key issues of prophethood evaluated from Zamahshari's perspective. Furthermore tried to find where he stands in the Mu'tezile section.In the second chapter Zamahshari's opinions regard prophets and proving Muhammed's prophethood issues examined. In this chapter particularly to the author's assessments regard emotional miracle and the miracle of the Qur'an emphasised. Keywords: Zamahshari, Prophethood, Proof of Prophethood, Miracle. 164