Search

İnsanların yaşamış oldukları ruhsal sıkıntılara yönelik manevi destek uygulamaları son yıllarda ülkemizde hem akademik hem diğer alanlarda hızla yayılmaktadır. Batı dünyasında bu alanla ilgili her geçen gün yeni yöntemler ortaya konmakta ve ülkemizdeki uygulamaları etkilemektedir. Ancak bu alanla ilgili İslâmî kaynaklarda var olan çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Tarihi süreçte özellikle ahlâk âlimleri insanların ruhsal sıkıntılarını gidermek için çeşitli çözümler geliştirmişlerdir. İnsanların ruhsal olarak yaşamış oldukları sıkıntıların kaynağı ve bunların çözümüne yönelik eser yazan İslâm âlimlerinden biri İmam Gazzâlî’dir. Eserine huzurun formülü anlamına gelen Kimyâ-yı Saʿâdet ismini veren müellif eserinin dört unvan, dört rükün ve her rüknün kırk asıldan meydana geldiğini söylemiştir. Ona göre kişi burada işaret edilen hususlara riayet ettiği zaman dünya ve ahiret saadetine ulaşacaktır. Bu çalışmada Gazzâlî’nin dört unvanında zikrettiği hadisler ele alınacak, dört rükün ve kırk asıl başka çalışmalara havale edilecektir. Müellifin burada hadisleri nasıl yorumladığı ve manevi destekle ilişkisi tespit edilecek, hadislerin sıhhat dereceleri değerlendirilecektir.

Yüce Allah, ilâhî kitaplarını tek başına değil, onları açıklayan ve uygulayan peygamberlerle birlikte göndermiştir. Zira kitapları açıklayan ve onları hayatla birleştiren peygamberler olmasa vahiy metinlerinin çok farklı anlamlarda kullanılması kaçınılmaz olacaktır. Nitekim tarihi süreçte bunların çeşitli örnekleri ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda son ilâhî kitap olan Kur’ân’ın anlaşılmasında Hz. Peygamber’in söz ve fiillerini içeren hadislerin tefsir kaynaklarına nasıl katkı sağladığı, hadisler olmadığı zaman âyetlerin anlaşılmasında ve yorumlanmasında ne gibi sorunların yahut nasıl bir İslam anlayışının ortaya çıktığı nüzûl sırasına göre ilk sûre özelinde araştırılacaktır. Buna göre, rivayet tefsirlerinden Taberî’nin (öl. 310/923) Câmiu’l-Beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân’ı, akıl ve nakli birlikte esas alan İmam Mâturîdî’nin (öl. 333/944) Tevîlâtü’l-Kur’ân’ı, akla öncelik veren Mutezile’ye müntesip ez-Zemahşerî’nin (öl. 538/1144) el-Keşşâf ʿan hakāʾikı gavâmizi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl ’i, Muhammed Abduh’un (1849-1905) Tefsîru cüz’i Amme’si, Şinkîtî’nin (1907-1974) Edvâʾü’l-beyân fî îzâhi’l-Kurʾân bi’l-Kur’ân’ı, Bayraklı’nın Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’an Tefsiri esas alınarak bunların kullandıkları hadisler incelenecektir. Yine ilk dönem müelliflerinden Abdurrezzâk b. Hemmâm’ın (öl. 211/826) hem hadis hem tefsir kitabı incelenecektir. Ayrıca hadis kitaplarındaki tefsir bölümlerinde mezkûr sûrede zikredilen hadisler incelenecek ve tefsir kitaplarıyla karşılaştırması yapılacaktır.

Hz. Peygamber’in insanlara yaklaşımında en dikkat çekici özellikler- den biri muhatapların psikolojik ve sosyolojik özelliklerini dikkate alarak onları irşat etmesidir. Örneğin Hz. Peygamber kendisinden tavsiye isteyen bir kimse için, “Öfkelenme!” derken başka bir kimse için, “Ebeveyne iyilik yap,” başka kimse için, “Vaktinde namaz kıl,” tavsiyesi yapabilmektedir. Bu durum Hz. Peygamber’in muhatabın durumunu çok iyi tahlil ettiğini ve herkese ihtiyacı olan manevi şifa ve desteği verdiğini göstermektedir. Hz. Peygamber’in bu yaklaşımı Kur’an’ı Kerim’in yirmi üç yılda insanla- rın durumlarını dikkate alarak tedricî olarak inmesi metoduna uygundur. Günümüzde insanlara yapılacak manevi rehberlik, irşat, danışmanlık ve manevi destek gibi hizmetlerde muhatapların psikolojik durumlarının tespit edilmesi önem arz etmektedir. Bu tespit yapıldıktan sonra onlar için en uygun âyet ve hadisleri seçmek manevi destek uygulamasında etkili olacaktır. Bu bağlamda fiziksel ve ruhsal yönden herhangi bir ra- hatsızlıkla karşılaşan kişilere yönelik Hz. Peygamber’in yaklaşımları gü- nümüz açısından önemlidir. Bu çalışmada günümüz hastalarının yaşamış oldukları sıkıntılar göz önüne alınarak, hadislerde onlar için nakledilen teselliler ve manevi destekler tespit edilmeye çalışılacaktır.