Search

Günümüzde hava kirletici emisyon envanterlerinin hazırlanması, mevcut bölgesel hava kalitelerinin tespit edilmesi ve gelecek için sağlıklı temiz hava planlarının yapılabilmesi açısından artık bir zorunluluktur. Ülkemizde sık sık görmeye alıştığımız hava kirliliği problemlerinin zaman zaman insan sağlığı açısından çok tehlikeli boyutlara ulaşması, İstanbul için hava kirleticilerin envanterinin bir an önce hazırlanmasını gerektirmektedir. Fakat bilgi eksikliği başta olmak üzere pek çok nedenden dolayı, il genelinde böyle bir envanterin çok kısa bir sürede hazırlanması kolay değildir. Dolayısıyla işe ilçe bazında çalışmalarla başlayıp daha sonra bunları il genelinde birleştirmek daha mantıklı görülmektedir. Fakat ilçe bazında çalışmalar yapılmadan önce eldeki mevcut bilgilerle kabaca bir endüstriyel kirletici envanteri hazırlanması hali hazırdaki durumun tespiti için çok önemlidir. Bu tez kapsamında eldeki imkan ve verilerle İstanbul için endüstriyel kaynaklardan atılan esas kirleticiler (CO, NOx, S02 ve Toz) için yaklaşık bir emisyon envanteri hazırlanmıştır. Endüstriyel tesisler, yakma sistemleri ve prosesleri dikkate alınarak Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği çerçevesinde değerlendirilmiş ve yönetmelik hükümlerine göre `izne tabi tesisler`in atmosfere bıraktıkları esas kirleticilerin yıllık miktarları baca ölçüm değerleri olan tesisler için ölçüm değerleri dikkate alınarak; baca ölçüm sonuçları olmayan sanayi tesisleri için ise düzenlenen bir anketle elde edilen bilgiler yardımıyla üretim, yakma sistemleri ve kullandıkları yakıt/yakıtlar dikkate alınmak suretiyle dünyada kabul görmüş Amerikan EPA ve Avrupa CORINAIR emisyon faktörleri kullanılmak suretiyle yıllık emisyon miktarları hesaplanmıştır. Hazırlanan envanter yardımıyla İstanbul'un sanayi tesisleri tarafından kirletilen ilçeleri ve kirletilme miktarları belirlenmiştir. Seçilen dört esas kirleticinin (CO, NOx, S02 ve Toz) İstanbul mücavir alan içerisindeki 26 ilçedeki dağılımı tespit edilmiş ve bu dağılım bir bilgisayar programı vasıtasıyla harita üzerinde gösterilmiştir. Sonuç kısmında, yapılan çalışma sonuçlan değerlendirilerek İstanbul ili genelinde uygulamaya yönelik öneriler getirilmiştir. ANAHTAR KELİMELER: Emisyon envanteri, endüstriyel hava kirliliği, emisyon faktörü, CO, NOx, S02, toz. It is a must nowadays to prepare air pollutant emission inventories in order to realize available regional air quality levels and to be able to plan clean air acts for the future. Since there have been frequently occurred air pollution episodes in our country, it has been a must to prepare air pollutant inventories for the metropolitan city of Istanbul. But many reasons including basically the lack of emission data make this job hard to be prepared in a reasonably short time for the whole city. For this reason it is logical to start with preparing inventories for the counties and combine them on the basis of the whole city. At this step, it is important to prepare rough industrial pollutant inventories in order to see the current situation. In this study, it was prepared an emission inventory for the major pollutants (CO, NOx, S02 and Particulate Matter) emitted from the industrial sources in Istanbul using the available and the collected data during the study period. Industrial sources were classified on the basis of burning systems and processes, and evaluated according to the air quality control regulations. Then the plants having permit according to the regulations were taken into consideration in which the annual amounts of the above major pollutants were calculated using the stack measurements for the plants having these data and using questionnaire data for the plants not having stack measurement data. The questionnaire prepared for this study includes some data fields for the plants such used to calculate the annual amounts of the major pollutants for the plants using the American EPA and European CORINAIR emission factors which are acceptable worldwide. The regions which are polluted by the industrial plants and the levels of pollution in Istanbul were determined using the emission inventory prepared in this study. The distribution of the selected major pollutants (CO, NOx, S02 and Particulate Matter) over the 26 counties in the metropolitan area of Istanbul were visualized as maps using spatial interpolation technique on a computer program. As a consequence, the results of this study were evaluated and some proposals were put forth for applications for the metropolitan city of Istanbul.KEY WORDS : Emission inventory, industrial air pollution, emission factory, CO, NOx S02, Particulate Matter. 127

ÖZET Yanma arasında oluşan SC^'nin giderilmesi amacıyla önerilen 200'ü aşkın prosesten 20 kadarı endüstriyel uygulama alanı bulmuştur. Bu prosesler ya yaş ve kuru, yada arıtıcı maddenin geri kazanıldığı ve atıldığı sistemler olarak sınırlandırılabilirler. Desülfürizasyon proseslerinin seçiminde tesisin kapasitesi, yakıt türü, yakıt kükürt oranı, arıtıcı maddenin bulunabilmesi ve fiyatı, yan ürünlerin cinsi, fiyatları, pazar durumu, atıkların depolanması ve çevre ilişkileri büyük önem taşımakta; proseslerin yatınm ve işletme maliyetleri farklılıklar göstermektedir. Baca gazındaki kükürt dioksitin alkali çözeltiler kullanılarak püskürtmeli kurutucuda (Spray Dryer'da) tutulması, yaş sistemde çalışan baca gazı arıtım proseslerine göre daha düşük yatırım maliyeti gerektirmesi, katı ürün elde edilmesi, tıkanma, erozyon, korozyon problemlerinin azlığı ve işletme kolaylıkları nedeniyle önem kazanmıştır. Bu çalışmada, pilot ölçekli bir Spray Dryer'da değişik Trona çözeltileri kullanılarak 5 numaralı fuel-oil yakan bir kazanın baca gazındaki SO2 giderme verimi incelenmiştir. Spray Dryer'da Trona'ya ilave olarak Na2C03, NaHC03, Ca(OH)2 ve CaCQj'in değişik çözeltileri kullanılmış ve SO2 giderme verimi bakımından Trona ile mukayesesi yapılmıştır. SUMMARY Over two hundred processes are suggested for the removal of SQ2 from flue gases and among these processes about twenty of them have been used in power plants and in other industries. These processes can in general be classified as wet and dry processes or regenerable and throwaway processes. In the selection of a desulphurization process, it is very important to consider the capacity of the plant, fuel type and fuel to sulphur ratio, availablity and price of the reagent to be used, type, price and market of side procuts, in addition to the differences of fixed and operating costs of different processes. Hue gas desulphurization, using alkali solutions, in a spray dryer gained importance due to the lower capital investment required, lower corrosion, errosion and plugging problems and ease of operation of this system than the conventional wet scrubbing processes. In this study, in a pilot scale Spray Dryer, different Trona Solutions have been used. In a boiler that fired 5 number flue gas whose flue gas SQ2 removal efficiencies are investigated. In addition to the Trona, different solutions of Na2C03, NaHC03, Ca(OH)2 and CaCOs are used and from view of SQ2 removal efficiencies these matter are compared with Trona. 119