Search

Á undanförnum áratugum hefur innflytjendum á Íslandi fjölgað jafnt og þétt. Um leið hefur samsetning nemendahópa í skólum tekið breytingum og í dag eru töluð um eitt hundrað tungumál í grunnskólum landsins. Niðurstöður samræmdra prófa og útkoma úr prófum á landsvísu hafa í gegnum árin sýnt fram á slaka stöðu nemenda með innflytjendabakgrunn og er brottfall þeirra úr framhaldsskólum mikið. Í þessari rannsókn er brugðist við þessari stöðu fjöltyngdra grunnskólanemenda, þar sem árangur þeirra í íslensku er enn langt undir meðaltali í íslensku og öðrum kjarnagreinum auk þess sem rannsóknir og kannanir hafa sýnt að félagsleg staða þeirra og líðan er verri en jafnaldra af íslenskum uppruna. Markmið rannsóknarinnar var að kanna samspil tungumálaforða fjöltyngdra nemenda og skólareynslu þeirra í íslenskum grunnskólum. Í rannsókninni var sjónarhorn fjöltyngdra nemenda á eigin tungumálanotkun skoðað ásamt því að leitast var við að varpa ljósi á merkingu og hlutverk tungumálaforða þeirra í félagslegum og námslegum aðstæðum. Auk þess að leita svara við meginrannsóknarspurningunni „Hvernig er samspil á milli tungumálaforða fjöltyngdra nemenda og skólareynslu þeirra?“ var leitað svara við því hvað fjöltyngdir nemendur sögðu um notkun eigin tungumálaforða, hvernig þeir lýstu skólareynslu sinni, að hvaða leyti kennarar þeirra studdust við og byggðu á auðlindum þeirra og styrkleikum í námi og hvaða hlutverki tungumálastefnur fjölskyldna gegndu í skólareynslu nemenda. Þátttakendur voru fimm fjöltyngdir grunnskólanemendur frá Íslandi sem lærðu móðurmál sitt í móðurmálsskólum utan formlega skólakerfisins. Nemendurnir voru á aldrinum níu til tólf ára, en á þeim aldri fara þau að verða meðvitaðri um og móta tungumálasjálfsmyndir sínar, jafnaldrar fá stærra hlutverk í lífi þeirra og formlegt nám verður sífellt meira krefjandi. Sjónarhorn þátttakenda á eigin skólareynslu og tungumálaforða var stutt af sýn foreldra þeirra, móðurmálskennara og bekkjarkennara í grunnskólum. Fjöltyngi nemenda (Council of Europe, 2007; Piccardo, 2017) þróast í fjölbreyttum námsaðstæðum eða námsrýmum (e. learning spaces) (Cummins, 2014; Ragnarsdóttir & Kulbrandstad, 2018), sérstaklega í kjöraðstæðum þar sem tengsl skapast, upplýsingum er miðlað og samskipti byggjast upp (Gay, 2000). Kennsla í íslensku og erlendum tungumálum fer fram í grunnskólum þar sem hæfni er byggð upp á grundvelli aðalnámskrár en þróun læsis í móðurmálum fjöltyngdra nemenda skortir formlegan stuðning skólakerfisins og er sjaldan sjálfbær (Aberdeen, 2016). Þessi þverfaglega rannsókn var framkvæmd á árunum 2014–2020. Stuðst var við eigindlega aðferðafræði sem byggir á hugmyndafræði félags-hugsmíðahyggju, en um fjöltilviksrannsókn er að ræða. Með þessari aðferðafræði er hægt að skoða tungumálaforða og skólareynslu fjöltyngdra nemenda á dýptina. Við greiningu gagna var byggt á aðferðum þemagreiningar (Braun et al., 2015) og tungumálasjálfsmynda (Busch, 2012; Dressler, 2014). Siðareglum Háskóla Íslands og almennum siðareglum í eigindlegum rannsóknum og rannsóknum með viðkvæmum þátttakendum (innflytjendur, börn) var vandlega fylgt eftir í gegnum allt rannsóknarferlið. Niðurstöður sýna samspil tungumálaforða fjöltyngdra nemenda og skólareynslu þeirra, en það endurspeglast í því hvernig þeir móta tungumálasjálfsmynd sína í samskiptum við aðra og í þeim námsrýmum þar sem þátttakendur leitast við að upplifa vellíðan og árangur í námi. Nemendurnir í rannsókninni náðu félagslegum og námslegum árangri, byggðu ofan á tungumálaforða sinn áreynslulaust og löguðu sig vel að kringumstæðum. Metnaðarfullir, virkir foreldrar og móðurmálskennarar bættu starfsemi grunnskóla með því að styðja við tungumálaforða nemendanna, en með því sköpuðust kringumstæður sem gerðu fjöltyngdum nemendum kleift að líða vel og ná auknum árangri í námi. Niðurstöður rannsóknarinnar sýna fram á mikilvægi allra tungumála nemendanna og þörfina á að í skólum sé byggt á viðeigandi kennslufræði fyrir fjöltyngda nemendur, að unnar séu tungumálastefnur í skólum og að fjölskyldur móti meðvitaða tungumálastefnu. Niðurstöðurnar gefa vísbendingar um að viðurkenna þurfi fjöltyngi nemenda og notkun alls tungumálaforða þeirra í námi og félagslegum aðstæðum. Þannig er stutt við sjálfsmynd nemenda, tilfinningu þeirra um að tilheyra og virka þátttöku. Niðurstöðurnar auka enn fremur skilning á því að innflytjendaforeldrar og kennarar deila hlutverki og ábyrgð á að viðhalda og þróa tungumálaforða fjöltyngdra nemenda. Fjöltyngi nemenda er sífellt til staðar og virkt í lífi þeirra. Skólar eru hluti fjölbreytts, lýðræðislegs samfélags og meðal hlutverka þeirra er að búa alla nemendur undir framtíðarstörf og virka þátttöku í samfélaginu. Fjölmenningarskólar sem vinna án aðgreiningar að menntun allra nemenda ættu að endurspegla raddir og tungumálaþarfir allra nemenda sinna. Þessi rannsókn sýnir fram á mikilvægi þess að tengja á milli tungumálastefnu fjölskyldna, móðurmálskennslu sem fer fram utan hins formlega skólakerfis og námsins sem fer fram í grunnskólanum. Auka þarf rannsóknir á valdeflandi kennsluaðferðum sem styðja við fjöltyngi og byggja á tungumálaauðlindum nemenda, samstarfi á milli kennara og innflytjendaforeldra sem einkennist af virðingu og um leið víðtækari skilningi á fjöltyngi sem viðmiði þar sem jafngildi allra tungumála í skólum og samfélögum er viðurkennt., Delta Kappa Gamma (2021) Soroptimist International of Europe Scholarship (2020) Vrouwen Studiefonds Soroptimist (2020) Þuríður J. Kristjánsdóttir Fund (2020) The Development Fund of Immigrant Matters (2018) Assistant teacher grant of the University of Iceland (2018-2019) The Eimskip University Fund (2016-2017) Assistant teacher grant of the University of Iceland (2015-2016) The Research Fund of the University of Iceland (2014-2015) Learning Spaces for Inclusion and Social Justice (2013-2014)

This thesis aims to explore how power relations are reproduced through parental choices and practices in Iceland, with a focus on classed and gendered dimensions. The thesis can be viewed as two separate yet connected parts. In the first part, I ask how parental practices contribute to class reproduction in Iceland, with a focus on school and neighbourhood choices. In the second part, I ask how the “good and worthy” parent is defined, with a focus on gendered family life in pandemic times. Three different datasets are used to achieve this overarching aim. In my exploration of school and neighbourhood choices, I use sixteen interviews with middle- or upper-class parents, thereof one father and fifteen mothers. Alongside these interviews, I use descriptive data on the socio economic background of families within the Reykjavík metropolitan area and families of children in private schools. The third dataset consists of ninety-seven stories of parenthood in pandemic times, collected with story completion method. Together these different datasets make possible a nuanced and diverse analysis of the topic in question. I analyse the data through the theoretical lens of Bourdieu and neoliberal governmentality. In particular, I use Bourdieu’s theories of the reproduction of class to explore if and how the middle class uses symbolic capital to reproduce class distinction, thereby enhancing privilege for their children through school and neighbourhood choices. In addition, I make use of feminist and post structuralist understanding of power relations. In this way I analyse the gendered and classed factors as they are shaped by choices, feelings, dilemmas, actions, words and discourses. Three scientific articles form the backbone of this thesis. Article 1 explores private school choice, Article 2 explores neighbourhood choice, and Article 3 is dedicated to manifestations of neoliberal governmentalities in pandemic parenthood. Together these articles achieve the aim of this thesis. On the whole we see that parenthood is now regarded as a social space that is fraught with dangers and pitfalls. The danger of the parent making the wrong choice of school (Article 1), neighbourhood (Article 2) or daily habits (Article 3) is ever-present. This presents the risk of the parents’ symbolic capital not being transmitted to the children. The instability of the rules of the social space of parenthood fuels this risk, which in turn creates 6 anxiety for the parents in question – in particular the mothers. When this anxiety is triggered, it begets the self-governing by which the neoliberal governmentality operates. Parents (especially mothers) begin to question their every move and to self-govern their choices, habits and feelings. These processes are intimately linked to the construction of the fit mother who must choose wisely, be organised, optimistic and happy. This ethos and this subject positioning of mothers contribute to the reproduction of the gendered and classed power relations in Icelandic society., Rannís og Jafnréttissjóður

Research on the impact of maternal smoking during pregnancy (MSDP) on scholastic achievement in the offspring has shown conflicting findings. The objective of this study was to assess the impact of MSDP on scholastic achievement in a birth cohort of children in 4th, 7th and 10th grades. We analysed data from the LIFECOURSE study, a cohort study of risk and protective factors in all children born in Reykjavik, Iceland, in the year 2000 (N = 1151, girls = 49.3%). Retrospective registry data for 2014-2015 were merged with prospective survey data that were collected in April 2016. Data on MSDP were assessed during regular antenatal visits at the end of the first trimester. Standardized academic achievement scores were obtained from official school transcripts. Data were analysed using OLS regressions that were entered in three hierarchical blocks. Children of mothers who smoked tobacco during the first trimester consistently revealed between 5% and 7% lower scores on standardized academic achievement in 4th, 7th and 10th grade (similar to 6-8 points on a normally distributed 120 point scale) than those of mothers who had not smoked tobacco during this period (P < 0.05). These findings held after controlling for several factors associated with the time of birth (e.g. birth weight, maternal age at birth, birth order, parental cohabitation and household income), as well as the year of scholastic assessment (parental cohabitation, household income and parental education). Maternal smoking during pregnancy was negatively related to scholastic achievement in the offspring during 4th, 7th and 10th grade., European Research Council (ERC-CoG-2014-647860)

Einelti er algengt og alvarlegt vandamál í skólastarfi. Þó að skólayfirvöld hér á landi hafi gripið til ýmissa aðgerða til að sporna við einelti hefur árangurinn ekki verið eins góður og vonast var til. Í þessari rannsókn var skoðuð reynsla íslenskra grunnskólanema af einelti og jafnframt könnuð viðhorf þeirra til ýmissa þátta, eins og inngripa kennara, ábyrgðar nemenda, viðbragða áhorfenda og eineltisáætlana skóla. Rannsóknarspurningar voru eftirfarandi: Eru viðhorf nemenda til eineltis ólík eftir reynslu þeirra af einelti? Eru viðhorf nemenda til eineltisáætlana og viðbragða við einelti ólík eftir reynslu þeirra af einelti? Svarendur voru 10.651 nemandi í 6., 8. og 10. bekk á Íslandi veturinn 2013–14 eða 84% af heildarfjölda nemenda í þessum árgöngum. Niðurstöður sýna að hægt er að skipta þátttakendum í fjóra hópa eftir tengslum þeirra við einelti. Hóparnir eru þolendur, gerendur, hvoru tveggja þolendur og gerendur og svo þau börn sem ekki tengjast einelti með beinum hætti. Í rannsókninni voru svör þátttakenda við níu spurningum um einelti skoðuð út frá þessum fjórum hópum. Í ljós kom að viðhorf nemendanna lituðust af reynslu þeirra af einelti. Gerendur og þolendur/gerendur höfðu til að mynda neikvæðari viðhorf til ýmissa þátta. Einnig kom í ljós að aðeins um helmingur þátttakenda taldi sig þekkja eineltisáætlun skóla síns. Þá vakti athygli að um tíu prósent nemenda töldu að einelti væri þolendum að kenna. Auk þess óttaðist nokkur hluti nemenda að mæta í skólann vegna eineltis. Niðurstöður rannsóknarinnar benda til þess að vinna þurfi með viðhorf nemenda og auka umræður og fræðslu um eineltisáætlanir og inngrip í eineltismál., Ritrýnd grein

Greinin fjallar um orðaforðahluta rannsóknar á þróun máls og læsis meðal íslenskra barna á aldrinum 4 til 8 ára. Um er að ræða viðamikla langtímarannsókn á flestum þáttum málþroska og tengslum hans við þróun læsis og félagsþroska. Til að bæta úr skorti á íslenskum mælitækjum fyrir orðaforða var útbúið orðaforðapróf fyrir börn á aldrinum 4 til 8 ára, kallað Ísl-PPVT. Markmið þess hluta rannsóknarinnar sem greinin fjallar um var að afla vísbendinga um vaxtarhraða orðaforða íslenskra barna á mörkum leik- og grunnskóla, kanna stöðugleika mælinga með nýja orðaforðaprófinu milli ára og meta réttmæti þess. Þátttakendur voru 222 börn í tveimur aldurshópum sem sköruðust í 1. bekk. Í yngri hópnum voru 111 börn, 55 stúlkur og 56 drengir, sem fylgt var eftir við 4, 5, 6 og 8 ára aldur. Í þeim eldri voru 46 stúlkur og 65 drengir prófuð með orðaforðaprófinu við 6 og 7 ára aldur. Munur á meðalorðaforða hópanna tveggja í fyrsta bekk var ekki marktækur og því hægt að sameina þá í einn. Niðurstöður sýndu að orðaforði barna vex hratt á þessu aldursbili en jafnframt birtust vísbendingar um mikinn einstaklingsmun strax við 4 ára aldur. Áreiðanleiki og réttmæti Ísl-PPVT reyndist vera fullnægjandi; prófið sýndi marktæka fylgni við aðra orðaforðamælingu (Orðalykil), mælingar á málfræðiþekkingu öll árin, við hlustunarskilning í leikskóla og við lesskilning í 4. bekk. Eins og fjölmargar erlendar rannsóknir sýnir rannsóknin því fram á tengsl orðaforða frá 4 ára við lesskilning og aðra þætti læsis allt upp á miðstig grunnskóla. Í ljósi þess hve mikilvæg undirstaða er lögð á þessum árum fyrir síðari lesskilning og námsárangur hlýtur að vera forgangsatriði að finna þau börn sem standa höllum fæti ekki síðar en við 3 til 4 ára aldur, fylgjast grannt með þeim og tryggja viðeigandi stuðning og námsaðstæður til að fyrirbyggja námsörðugleika síðar., Rannís Rannsóknarsjóður HÍ Menntasvið Reykjavíkurborgar JPV forlag Bjartur, Ritrýnd grein

Þessi grein er byggð á gögnum úr eigindlegri rannsókn sem gerð var í tveimur íslenskum grunnskólum á höfuðborgarsvæðinu vorið 2014. Meginmarkmið rannsóknarinnar var að öðlast skilning á notkun spjaldtölva í námi og kennslu grunnskólanemenda á yngsta stigi með hliðsjón af upplýsinga-, miðla- og tæknilæsi. Gagnaöflun var tvíþætt og fólst annars vegar í vettvangsathugunum í skólunum tveimur þar sem spjaldtölvur voru notaðar og hins vegar voru tekin viðtöl við kennarana að loknum vettvangsathugunum. Skólar og kennarar sem tóku þátt í rannsókninni voru valdir vegna reynslu þeirra af notkun spjaldtölva í námi og kennslu á yngsta stigi grunnskóla. Grunnskólarnir bættu báðir spjaldtölvum við tæknibúnað sinn veturinn 2012 til 2013. Niðurstöðum þessarar rannsóknar ber að taka með þeim fyrirvara að hún nær eingöngu til fimm kennara í tveimur skólum og að ekki var fylgst með hópi nemenda lengur en sem nam einni kennslustund. Þær benda þó til þess að spjaldtölvur geti stutt nám og kennslu með ýmsum hætti. Sem dæmi þá virðist notkun spjaldtölva opna kennurum leið til að auka notkun upplýsingatækni í námi og kennslu á yngsta stigi og gefa tækifæri til að auka þátt netsins, vefefnis og samfélagsmiðla í námi ungra nemenda. Þær gefa aukin tækifæri til að efla upplýsinga- og miðlalæsi og tæknilæsi meðal yngstu nemendanna og auka fjölbreytni í skólastarfi, t.d. með fjölda smáforrita sem sérstaklega eru gerð til að þjálfa ýmsa færniþætti í námi, en einnig með möguleikum sem einfalda myndatökur, hljóðupptökur, kvikmyndatökur og samsetningu miðlunarþátta.

Literacy is the cornerstone of a primary school education and enables the intellectual and social development of young children. Letter-sound knowledge has been identified as critical for developing proficiency in reading. This study explored the development of letter-sound knowledge in relation to gender during the first year of primary school. 485 Norwegian children aged 5-6 years completed assessment of letter-sound knowledge, i.e., uppercase letters-name; uppercase letter-sound; lowercase letters-name; lowercase letter-sound. The children were tested in the beginning, middle, and end of their first school year. The results revealed a clear gender difference in all four variables in favor of the girls which were relatively constant over time. Implications for understanding the role of gender and letter-sound knowledge for later reading performance are discussed.

Markmiðið með rannsókninni sem hér er greint frá er að kanna starfsemi nemendaverndarráða í grunnskólum og hlutdeild nemenda í ákvörðunartöku í eigin málum í ráðunum. Tilgangurinn er að veita innsýn í störf ráðanna og draga lærdóm af niðurstöðum en einnig að vekja lesendur til umhugsunar um réttindastöðu grunnskólanemenda. Vaxandi skilningur er á mikilvægi þess að rödd barna fái hljómgrunn, að á þau sé hlustað og að þess sjáist merki við ákvörðunartöku í málum þar sem aðstæður þeirra og vandi eru til meðferðar. Nemendaverndarráð eru þverfagleg teymi sem eiga að starfa í grunnskólum landsins og þeim er ætlað að stuðla að velferð nemenda. Starfsemi þeirra hefur lítt verið rannsökuð og ekki hafa legið fyrir upplýsingar um þátttöku barna í meðferð mála sem tekin eru fyrir þar. Rafrænn spurningalisti var sendur til skólastjóra allra grunnskóla á Íslandi skóla- árið 2013–2014. Alls bárust svör frá 84 skólum og var svarhlutfall 50% á landsvísu. Niðurstöður benda til þess að nemendaverndarráð starfi í flestum grunnskólum og töldu þátttakendur þau almennt starfa með hagsmuni nemenda að leiðarljósi. Mál sem rata inn á borð nemendaverndarráða eiga það flest sameiginlegt að fjalla um málefni einstakra nemenda en hlutdeild nemenda í afgreiðslu mála sem þá snerta er takmörkuð. Þátttakendur töldu aldur og þroska nemenda og eðli mála helstu ástæður lítillar aðkomu nemendanna sjálfra. Meirihluta foreldra (86%) er tilkynnt að um mál barns þeirra sé fjallað í ráðunum en hlutfallslega fáum börnum er gert við- vart um það (17%). Niðurstöður benda til að tryggja þurfi betur hlutdeild nemenda í ákvörðunum um eigin málefni í nemendaverndarráðunum., The aim of the study reported here was to examine the practice of pupils’ welfare councils in compulsory schools, and participation of children in decision-making in their own educational affairs, which are seen holistically and include health and safety issues. The purpose was to provide insight into the practices of pupils’ welfare councils and to learn from the results as well as to increase awareness of rights of children. There is an increasing understanding of the importance of listening to children, for them be heard and engaged in decision making in their own affairs while planning and managing adequate responses and services. The UN Convention on the Rights of the Child, as well as laws and regulations regarding pupils´ welfare and the national curriculum´s fundamental pillars focus on democracy and human rights, were used as guidelines when conducting this study. In addition, the perspective of recent childhood studies, where children are looked upon as active and autonomous individuals, was also used as reference. Pupils’ welfare councils (hereafter PWCs) are multidisciplinary teams that are legally mandated to operate in compulsory schools in Iceland and are intended to promote and safeguard children’s and young people’s welfare in schooling. The role of PWCs is to coordinate and manage services for pupils in school health services, school counselling and inclusive education and to assist headmasters in managing plans regarding special assistance for individual pupils as well as promoting preventative measures. Involvement of children and young people in decision making in the PWCs is not statuted in the Compulsory School Act even though they are, according to the Children Act, entitled to express their opinions on all matters regarding them and fair consideration shall be given to their opinions in accordance to their age and maturity. The practice of the PWCs is under researched and no information can be found about the participation of pupils in affairs related to their individual case handling. Quantitative research methods were used in this study. During the school year 2013–2014 an electronic questionnaire was sent to all compulsory school principals in Iceland. There were responses from 84 schools, with a response rate of 50%. Results indicate that there are PWCs in place in most schools and participants felt that they generally operate in the best interests of students. Most issues that find their way into the PWCs have in common matters concerning individual children, but pupils’ involvement in decision making and handling of matters concerning themselves showed to be limited. The participants mentioned age, maturity of pupils and different nature of affairs as the main reasons for the infrequent involvement of children. Majority of parents (86%) are notified about the case handlings of their children’s affairs in the councils but only a small percentage of pupils are made aware of it (17%). In light of other studies of wishes, competence and the mandated rights of children these results indicate the need for more involvement of school children in decisions about their own affairs in pupil welfare councils. Lack of management guidelines concerning the case handlings was found in the participants´ answers when asked about the work of practices and also in the keeping of records and minutes. Results indicate that more emphasis should be on establishing such rules. This would enhance each council’s proceedings during their work. To promote success and effective development of pupil welfare councils it is important to have a thorough knowledge of current activities, and results of this study provide that needed overview.

This paper investigates the importance for pupils’ learning of being generally visibly active participant in a classroom discussion. A class of six year-old pupils was taught about the human skeletal system and other organs. To determine what they had learnt, they were asked to produce drawings before and after the course of teaching. The pupils’ participation in the class discussion during the course of teaching was given values on a scale from 1–8, the most talkative receiving the value 1 and the least talkative (or most quiet) the value 8. The study showed that the less talkative the pupils were in the discussion the more they gained from the teaching. The results could not be accounted for by ceiling effects and similar patterns obtained across the materials used support the robustness of the findings. The study suggests that it cannot be assumed that participating in classroom discussion during the learning process is a necessary precondition for learning.

Lítið er vitað um hreyfingu, holdafar og áhættuþætti fyrir ýmsum hjarta-, æða- og efnaskiptasjúkdómum á meðal barna með þroskahömlun. Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna líkamlegt ástand grunnskólabarna með þroskahömlun. Efniviður og aðferðir: Úrtak barna með þroskahömlun (n=91) og aldursog kynjajafnaður samanburðarhópur almennra skólabarna (n=93) voru mæld á hlutlægan hátt á hreyfingu, úthaldi, líkamssamsetningu, blóð- þrýstingi, blóðfitum og blóðsykurstjórnun. Niðurstöður: Börn með þroskahömlun voru lágvaxnari (-8,6 cm, p, Little is known about physical activity, body composition and metabolic risk factors among children with intellectual disability (ID). The purpose of this study was to investigate their physical condition. Material and methods: Children with ID (n=91) and a randomly selected age-and-gender matched group of 93 typically developed individuals (TDI) participated and the groups were compared on physical activity, fitness, body composition, blood pressure, blood lipids, and glycemic control. Results: Children with ID were shorter (-8.6 cm, p, Ritrýnt tímarit