Search

Nederland is internationaal gezien een belangrijk overwinteringsgebied voor ganzen en smienten. Naar schatting overwintert twee derde tot driekwart van de totale Europese populatie in ons land. Naast deze in de winter verblijvende ganzen is de populatie zomerganzen de afgelopen jaren zeer sterk toegenomen. Daarmee zijn tevens de kosten voor het huidige ganzenbeleid (foerageergebieden en het vergoeden van schade aan gewassen) toegenomen. Momenteel is er een voorstel van de Ganzen-7 (G-7), bestaande uit de twaalf Landschappen, de Federatie Particulier Grondbezit, de Land- en Tuinbouworganisatie Nederland, Natuurmonumenten, stichting Agrarisch en Particulier Natuur- en Landschapsbeheer Nederland, Staatsbosbeheer, Vogelbescherming Nederland voor een alternatief winter- en zomerganzenbeleid.

Er zijn mogelijkheden voor toekomstige 'gruttobedrijven'. Deze studie laat zien wat het benodigde beheer is (ecologische opgave), de bedrijfs- en gebiedsopgave, randvoorwaarden en stimulerende factoren en de kosten (maatschappelijke opgave)

Dit onderzoek verkent zowel analytisch als kwantitatief de verschillen in de ecologische effectiviteit en de doelmatigheid (economische efficiency) tussen individuele en collectieve gebiedscontracten. De eigenschappen van individuele en collectieve contracten blijken onderling nauwelijks te verschillen. Voor een collectief contract, met een agrarische natuurvereniging (ANV) als intermediair, kunnen in vergelijking tot individuele contracten activiteiten zoals het afsluiten van een contract, screening en monitoring relatief efficiënt worden uitgevoerd. Bij een collectief contract zijn bovendien de private transactiekosten voor de deelnemers relatief laag. Dit komt door schaaleffecten en de samenbundeling van expertise in de ANV’s. Ook de ecologische effectiviteit is bij een ANV relatief goed gewaarborgd omdat men reputatie wil opbouwen en handhaven. In dat kader past men maatregelen toe zoals locatiespecifieke pakketsturing (bijvoorbeeld mozaïekbeheer), inventarisatie en monitoring, resultaatbeloning, stimuleren van zwaardere pakketten en flexibiliteit. Voor botanische pakketten is de toename van de effectiviteit door collectieve contracten overigens minder groot dan voor weidevogelbeheer. Trefwoorden: collectieve contracten, ecologie, agrarische natuurverenigingen

Er is weinig bekend over het voorkomen van bijen en wespen op agrarische bedrijven. Daarom is op het Praktijkcentrum voor Melkveehouderij en Milieu ‘De Marke’ bij Hengelo, Gelderland, onderzoek gedaan naar de bijen- en wespensoorten die er voorkomen in samenhang met het gevoerde agrarisch natuurbeheer. Opvallend veel soorten zijn waargenomen: 81 bijensoorten, waarvan 14% op de Rode Lijst staat en 87 wespensoorten, waarvan 37% afneemt in Nederland. Dit illustreert wat een dergelijk beheer aan natuurwaarden kan opleveren. We doen aanbevelingen over de aanleg van natuurlijke elementen

Speelt de groene dooradering van het landschap een rol bij de natuurlijke plaagregulatie? Op 22 biologische spruitkoolbedrijven verdeeld over diverse landschappen in heel Nederland zijn tellingen gedaan van het klein koolwitje en de koolmot. Het omringende landschap varieerde sterk in de hoeveelheid opgaande begroeiing, zoals hagen, houtwallen en bomenrijen, en in het tuinbouwareaal. Voor deze studie is een indeling gemaakt in vier ruimtelijke schalen, te weten cirkels rond een betreffend perceel met een middellijn van 0.3, 1, 2 en 10 km. We vonden een verband tussen de ruimtelijke structuur van de omgeving en de plaagdichtheid op de akker: de aantallen rupsen van het kleine koolwitje en de koolmot waren kleiner bij een sterkere dooradering van het klein koolwitje en de koolmot waren kleiner bij een sterkere dooradering van het landschap met heggen (op schaal van 2 diameter) en bij een kleiner areaal van tuinbouwgewassen in de omgeving. Dit onderzoek suggereert dat natuurlijke plaagregulatie op een akker beter kan verlopen als er meer heggen en andere lijnvormige landschapselementen staan in het omringende landschap en als daar de tuinbouwgewassen meer ruimtelijk worden gescheiden

In dit onderzoek hebben we via een enquête en interviews onder agrarische natuurverenigingen (ANV’s) gekeken naar de mogelijkheden om de effectiviteit van het agrarisch natuurbeheer te versterken. Opvallende uitkomst is dat ANV’s die een collectief contract hebben afgesloten voor weidevogel- en slootkantbeheer, meer directe en indirecte maatregelen nemen om die effectiviteit te vergroten. Directe maatregelen betreffen bijvoorbeeld zogenaamde ecologische sturing, zoals het afsluiten met leden van contracten die ecologisch gezien op de juiste plaats liggen. Indirecte maatregelen betreffen het geven van een (al dan niet verplichte) cursus agrarisch natuurbeheer of een schouwcommissie, die beoordeelt of het beheer effectief is geweest. We bevelen de provincies dan ook aan om meer collectieve contracten mogelijk te maken, zoals voor landschapselementen. Trefwoorden: agrarische natuurvereniging; ecologische effectiviteit; Programma Beheer; collectieve contracten

In 2004 is onder alle agrarische natuurverenigingen een enquête gehouden met als doel voor de Natuurbalans 2004 de rol van de natuurvereniging in natuur- en landschapsbeheer in beeld te brengen. Daarbij wordt een vergelijking gemaakt met de resultaten van een vergelijkbare enquête uit 2001. Het aantal agrarische natuurverenigingen is gegroeid van ca 100 in 2001 tot ca 124 in 2004. Aantal (burger)leden is gegroeid en de werkgebieden beslaan nu naar schatting 55% van het agrarische gebied. Een overzicht van de verschillende vormen van beheer door de agrarische natuurverenigingen wordt weergegeven. Samenwerking met ander partijen is toegenomen, waarbij het meest met de regionale LTO-organisaties, provincies en gemeenten wordt samengewerkt. Samenwerking met terreinbeheerders is ook toegenomen. Samenwerking bestaat uit het (gezamenlijk) uitvoeren van projecten, financiering, beleidsbeïnvloeding en advisering. Er heeft een stijging plaatsgevonden van het aantal afgesloten contracten, met name voor het Programma Beheer. Knelpunten, wensen en opstekers van de agrarische natuurverenigingen zijn in beeld gebracht. Trefwoorden: agrarische natuurverenigingen; agrarisch natuurbeheer; burgerparticipatie; enquête.

Analyse ten behoeve van het Natuurplanbureau

Dit natuurplan voor De Marke, Proefbedrijf voor Melkveehouderij en Milieu, bevat concrete maatregelen om natuur en landschap op het bedrijf te ontwikkelen. We beschrijven het opstellen van een natuurplan middels een stappenplan. Vervolgens gaan we in op de kansrijkdom van natuurelementen en de randvoorwaarden die de bedrijfsvoering aan natuur stelt. We schatten de aanleg- en beheerskosten van natuurelementen en bekijken hoe natuur door 'de markt' betaald kan worden. Van een aantal beheersmaatregelen onderzoeken we de effectiviteit. Tenslotte presenteren we een plan voor voorlichting over natuur op De Marke.

Allozyme data as determined by starch gel electrophoresis revealed that all species of Cryptomyzus could be distinguished on the basis of unique alleles. Moreover, differences were detected between the two forms of C.alboapicalis, which do not host-alternate and instead live on Lamium album and L. maculatum , respectively. In the C. galeopsidis complex as well a form that host-alternates between Ribes rubrum and L. galeobdolon was distinguished. The two non- alternating subspecies on R. rubrum and R.nigrum, respectively, differed in allozyme frequency, indicating a reduced gene flow. Electrophoresis proved a powerful tool in unraveling relationships of closely related aphid complexes (Chapter 1).The life cycle of C.heinzei was elucidated by the discovery that Ribes alpinum is the winter host and Stachys officinalis the summer host. No populations survived on the originally described summer host plant of this species, Satureja vulgaris , probably indicating that the host plant was initially misidentified. In laboratory experiments R. alpinum appeared to be the winter host of C.ballotae although reproduction and developmerit on this plant were weak. A full account of the host plants of Cryptomyzus species is given in Chapter 2.Closely related forms of C. alboapicalis and C.galeopsidis revealed a definite host plant preference for their own particular summer host plant. This fact was corroborated by the host plant suitability, based on the reproductive performance of these forms. Significantly, for the development of reproductive isolation those morphs returning to the winter host exhibit a prefererence for the host on which their stem mother was born. Experiments confirmed this feature in the case of host- alternating clones of C.galeopsidis from R. nigrum, although host preference of those from R. rubrum proved to be ambiguous. Several clones preferred R. rubrum on which their oviparae matured, while others preferred R.nigrum on which their oviparae matured as well. This indicates that gene flow occurs between these forms. The populations with intermediate behaviour may be assumed to be hybrids and the forms on R. rubrum and R. nigrum are considered to represent host races (Chapter 3).Hybridization experiments were performed between the closely related forms of C. galeopsidis, which share the winter host R. rubrum, but have different summer hosts, Galeopsis and Lamium galeobdolon , respectively. A F 1 generation could be established, but its fecundity on both summer hosts was lower than that of the parents. The F 2 and a backcross revealed that reproduction on the winter host was weak and the populations subsequently died out. This demonstrates that hybridisation of these two forms in the field would probably not result in permanent populations and natural selection would eliminate these hybrids.F 1 hybrids were also used to determine the genetic basis of reproductive performance and host preference. This objective could not be fully realized, because of hybrid inferiority. Preliminary results indicate that preference may be determined by only a few genes and reproductive performance by many.Hybrids between the host-alternating and non-alternating forms of C.galeopsidis revealed no hybrid inferiority, and probably hybridization also occurs in the field. The results of these crosses argue for a one gene (complex) determination of host-alternation. The implications of this for speciation are discussed (Chapter 4).A morphometric study was initiated to determine whether the forms of C.alboapicalis and C.galeopsidis, described on the basis of their hosts and life cycles, are also morphologically distinct. C.alboapicalis from L.album can be differentiated by the greater number of hairs on their abdominal segments. A canonical variate analysis using wingless females showed that C.alboapicalis on L. maculatum deviates considerably in morphology from the other taxa. A linear discriminant function, which uses the best four characters, adequately separates this taxon. C.galeopsidis on L. galeobdolon is more closely related to the other C.galeopsidis forms, and the linear discriminant function is less reliable. The four host-alternating and non-alternating forms of C.galeopsidis are closely related, and there is no unequivocal morphometric support for the separation of the forms on R. rubrum and R. nigrum (Chapter 5).The taxonomic conclusions that emerge from this study are:* C. (Ampullosiphon) stachydis (Heikinheimo) belongs to Cryptomyzus on the basis of its host plant relationships (Ribes and Labiatae) and the presence of a filterchamber in its gut.* C. heinzei Hille Ris Lambers is a separate species which differs from the morphologically comparable C.korschelti Börner in having different host plants and unique allozymes.* The form of C.alboapicalis that only lives on L. maculatum is a separate species with the name C.ulmeri Börner It was previously synonymized with C.alboapicalis (Theobald) that lives on L. album but it differs from this species and C.galeopsidis (Kaltenbach) forms in its host plant preference, reproductive performance, life cycle, allozymes and morphometrics.* The form of C. galeopsidis that host-alternates between R. rubrum and L. galeobdolon is a separate species and described as C.maudamantisp.n. . Its host plant preference, reproductive performance, allozymes and the inferiority of its hybrids conclusively show that it differs from C.galeopsidis sensu strictu.* Within C.galeopsidis the forms on R. rubrum can be distinguished from those of R. nigrum. On the basis of host preference, reproductive performance and allozyme frequency these forms are called host races. Contrastly, there is no support for taxonomically separating the host-alternating and non-alternating forms living on the same primary host plant. This makes the use of subspecific names for the non alternating forms, C.g. citrinus HRL on R. rubrum and C.g. dickeri HRL on R. nigrum , undesirable.* A key for wingless and winged virginoparous females was constructed for all European species of Cryptomyzus (Chapter 5).The possible pathways of speciation in Cryptomyzus are discussed. Therefore, a phylogeny was presented for this genus, based on allozyme, life cycle and morphological characters. A close association between the taxonomic relationships of Cryptomyzus and its host plants appeared, which was suggested to have been originated by sequential evolution (Jermy 1984). The process of speciation is discussed more generally, and the role of a host plant shift is considered. Because aphids have cyclical parthenogenesis and a close association with a specific host plant, they seem good candidates to follow the mode of sympatric speciation (Chapter 6).