Search

Şehirler, tarih boyunca insanlar yaşamın merkezi ve belirleyicisi olacak kadar önemli olmuştur. Farklı tanım ve yaklaşımları olsa da şehri, medeniyetin örneği, temel yapılanması ve çekirdeği olarak kabul etmek mümkündür. Bütün toplumsal olaylar ve gelişmelerde olduğu gibi, Osmanlı şehir yapısı da öncesi olmayan bir olgu değildir. Osmanlı şehrinde din ve gelenek temelli olarak varlığını sürdüren temel inanç, ritüel ve davranışlardan biri de hıdırellezdir. Mevsimsel bir ritüel olan hıdırellezin mekanları ise hıdırlıklardır. Ritüeller gerçekleştikleri mekânları etkileyen veya gerçekleşebilmesi için mekân oluşturan olgulardır. Hıdırellez ritüeli ilk önce hıdırlıkları sonuç olarak da hıdırlıklar üzerinden şehirleri etkilemiştir. Çalışma kapsamında bu etkiyi anlayabilmek ve ortaya koyabilmek adına disiplinlerarası bir bakışla ritüel ve mekân kavramı tanımlanmıştır. Bununla beraber şehirlerde gerçekleşen ve mekânlaşan veya mekânları etkileyen ritüeller genel anlamda incelenmiştir. Bu bağlamda mitolojik kökeninden hareketle hıdırellez ritüeli ve bu ritüelin mekânı kabul edilen hıdırlıklar irdelenerek mimari analizler ortaya konmuştur. Profan alanları kutsallaştırarak ihtiyaç duydukları mekânları ortaya çıkaran ritüeller kimi zaman yalnızca gerçekleştiği mekân üzerinde kimi zamanda bu mekânlar aracılığı ile şehirler üzerinde etkindir. Ritüellerin etkisiyle oluşan veya dönüşen veya gelişen her mekân ölçeği ne olursa olsun şehirlerin gelişiminde önemli bir role sahip olmuştur. Çalışmanın sonucunda kadim bir ritüel olan hıdırellezin ve onun mekanı olarak hıdırlıkların Anadolu – Türk kentleri ve günümüz şehirleri üzerinde bir bazen sınırlayan bazen de çekim noktası oluşturan bir güç ve etkisi olduğu görülmüştür. Cities have been the center and determinant of life for people so have been so important throughout history. Although it has different definitions and approaches, it is possible to accept the city as an example, basic structure and core of civilization. As with all social events and developments, the Ottoman city structure is not a phenomenon that did not exist before. Hıdırellez is one of the basic beliefs, rituals and behaviors that continue to exist on the basis of religion and tradition in the Ottoman city. One of the basic beliefs, rituals and behaviors that continue to exist on the basis of religion and tradition in the Ottoman city is the hidirellez. The venues of hidirellez, which is a seasonal ritual, are hidirliks. Rituals are phenomena that affect the places in which they happen or create spaces to happen. The ritual of Hidirellez first affected the hidirliks and eventually the cities through the hidirliks. Within the scope of the study, the concept of ritual and space has been defined with an interdisciplinary perspective in order to understand and reveal this effect. In addition, the rituals that take place in the cities and become places or affect the places have been examined in general terms. In this context, referring to its mythological origin, architectural analysis has been revealed by examining the hidrellez ritual and the hidirliks, which are accepted as the venues of this ritual. Rituals that reveal the spaces they need by sanctifying the profane areas are sometimes effective only on the place where they take place and sometimes on the cities through these spaces. Regardless of the scale of each space that is formed or transformed or developed by the influence of rituals, it has an important role in the development of cities. As a result of the study, it is possible to say that the hidirellez, which is an ancient ritual, and the hidirliks, as this rituals venue, had a power and influence that sometimes limits and sometimes creates a point of attraction on Anatolian-Turkish cities and today's cities.

Given the socio-political situation in theBalkans, on the historical development in this region the impact of theBektashi and its dervish is very important. Bektashi has influence life andlifestyle where there is with its mystical force. One of the most importantroles in this interaction is related to buildings of Bektashi. Common to all ofthe physical and symbolic structures are to respond to everyday needs of thislifestyle. If these buildings in the derbent, the security ; if they are in aresidential area, the width; if they are at a transition point on the way, theaccomadation have come to the fore. The Balkans influenced by Bektashi and itcan be see, the buildings of Bektashi has established at every point of thisregion. In this study, general features of Bektashi lodges have been explainedand aimed to determine the Bektashi lodges in the Balkans., DİKKAT! Balkan coğrafyasınınsosyo-politik durumu ele alındığında, bu coğrafyadaki tarihsel gelişim süreciüzerinde Bektaşiliğin ve Bektaşi tekkelerinin bıraktığı etki, azımsanmayacakkadar önemlidir. Balkanlardaki dinî ve kültürel birikim, Bektaşilik hareketiüzerinden okunabilir. Bektaşilik, sahip olduğu tasavvufi güçle birlikte, varolduğu her yerde yaşam ve yaşam tarzını etkilemiştir. Bu etkilenmede en önemlirollerden biri, Bektaşiliğe ait yapılara yani tarikat yapılarına aittir.Fiziksel ve simgesel olan bu tür yapıların tamamının ortak yönü yaşam şekliningünlük ihtiyaçlarına cevap vermek durumunda olmalarıdır. Bu yapılarda birderbentte ise güvenlik, büyük bir yerleşim bölgesinde ise genişlik, yol üstübir geçiş noktasında ise konaklama ön plana çıkmıştır. Balkanları etkisi altınaalan bir tasavvufi hareket olarak Bektaşiliğin, bölgenin en işlek yerinden enücra yerine kadar, dağ başından, su kaynaklarının başına kadar her noktada biryapı kurmuş olduğu görülmektedir. Bu çalışma kapsamında Bektaşi tekkeleriningenel özellikleri açıklanarak, Balkanlarda yer alan Bektaşi tekkelerinin tespitedilmesi amaçlanmıştır.

Gelişen teknoloji ve artan enerji ihtiyacı ile ters orantılı olarak azalan enerji kaynakları göz önünde bulundurulduğunda yapılarda sağlanacak enerji verimliliği elde edilmesi her geçen gün önem kazanmaktadır. Sürdürülebilirlik bağlamında insan hayatının devamlılığının vazgeçilmez bir unsuru olan çevreye karşı daha duyarlı olabilmek ve en az enerji tüketimi yapan yapılar elde edebilmek için enerji verimliliğinin yapılarda temel tasarım girdisi kabul edilmiş olması gerekmektedir. Tarihî yapıların da bu kapsamda değerlendirilmesi ve elde edilen verilerin geleceğe taşınması, bu alanda bir farkındalık oluşturacaktır.Hacı Bektaş Veli ile başlayarak onun yön verdiği dervişler eliyle Anadolu'dan çıkmış ve Balkanlara hatta Balkan coğrafyasının en ücra noktalarına ulaşmış olan Bektaşilik, bu coğrafyada yaşayan toplumların hayat çizgileri üzerinde belirleyici bir etki bırakmıştır. Bu tasavvufi hareketten günümüze kalan tarikat yapıları olarak kabul edebileceğimiz Bektaşi tekkeleri, Balkan coğrafyasının birçok noktasında varlığını sürdürmüş ve insanların gündelik hayatlarının da içinde yer alan yapılar hâline gelmişlerdir.Bu çalışmada Balkanlardaki Bektaşi tekkeleri tespit edilerek seçilen bir tekkenin enerji verimliliği bağlamında değerlendirilmesi yapılmıştır. Çalışmanın giriş bölümünde araştırmanın amacı, kapsam ve yönteminden bahsedilerek kısa bir literatür özetine yer verilmiştir. 2. bölümde, ulusal ve uluslararası birçok kaynaktan tarama yapılarak Balkan coğrafyasında var olan, Bektaşi tekkeleri ulaşılabilen bilgi ve fotoğraflara yer verilerek anlatılmıştır. 3. bölümde, değerlendirme çalışmasına ışık tutması amacıyla farklı tez ve makalelerden, alanında yapılmış yayınlardan faydalanarak enerji verimliliği ve enerji verimliliği kriterleri açıklanmıştır. 4. bölümde, alan çalışması kapsamında Harabâti Baba Dergâhı enerji verimliliği kriterleri içinde analiz edilmektedir. Dergâhın tarihsel geçmişine değinildikten sonra dergâh yapıları fotoğraf ve çizimlerle desteklenen analiz tabloları içinde tek tek ele alınmaktadır. Çalışma, Sonuç ve Öneriler bölümüyle tamamlanmıştır. Starting with Hacı Bektaş Veli, Bektashism, which came from Anatolia in the hands of Dervishes, who were oriented by him, has reached Balkans and even to the most remote points of the Balkan region and has left a decisive influence on the life of the communities living in this region. Bektashi lodges which can be regarded as surviving sect structures of this Sufism movement has existed in many places in the Balkans and have become structures which involved in the daily lives of people.Considering the emerging technologies and increasing energy needs inversely proportional to the reduced energy sources, achieving energy efficiency in buildings become more important every day. In regard to sustainability, to be more sensitive to the environment, which is an indispensable element of continuity of human life and to obtain structures with the lowest energy consumption, energy efficiency must be adopted as the basic design entries of the structures. Evaluation of the historic structures in this context and the transfer of the data obtained to the future will create awareness in this area.In this study Bektashi lodges in the Balkans have been identified and a selected lodge has been evaluated in the context of the energy efficiency.In the introduction to the study, the aim, scope and method of the study are mentioned and a brief summary of the literature is given. Section 2 is described by including information and photos about the Bektashi dervish lodges existing in the Balkans and are accessible, through searching many national and international from sources.In the Section 3, also in order to shed light on the evaluation studies, energy efficiency and energy efficiency criteria are described by taking the advantages of different theses, articles and publications in this field. In Section 4 Harabati Baba Lodge is discussed within the scope of application studies. In this section, firstly the history of the Harabati of Baba Lodge is explained, then supported by detailed photographs and drawings, the lodge structure was evaluated in terms of energy efficiency. The study was completed with the Conclusions and Recommendations section. 111