Search

Güvenilirlik Merkezli Bakım (GMB/RCM), emniyetli operasyonlar ve maliyet etkin hazır olunmayı sağlamayı garanti edebilen, içerisinde önleyici bakım gereklilikleri ve diğer eylemleride barındıran uygun hata yönetimi stratejilerinin belirlenmesine karar veren bir analitik süreçtir (Naval Air Systems Command, 2016). Bu yüksek lisans tezinde, GMB/RCM analiz süreçlerinin neler olduğu anlatılmıĢtır. Bir ĠHA motoru üzerinde kullanılan Türbin GiriĢ Sıcaklığı (TGS/TIT) sensörleri üzerinden örnek bir çalıĢma yapılmıĢtır. Sahadaki bir ürün üzerindeki değiĢim aralıklarının değiĢtirilebilmesi için takip edilmesi gereken analizler gösterilmiĢtir. Örnek çalıĢma kapsamında ilk aĢamada, sensöre ait hata türleri tespit edilmiĢtir. Daha sonra GMB/RCM analizleri ile sensör için uygulanması gereken doğru önleyici bakım görevi belirlenmiĢtir. Ġkinci aĢamada, sensör arıza kayıtları kullanılarak Weibull analizi yapılmıĢtır. Sensör planlı ve plansız maliyetleri hesaplanmıĢtır. Burdan yola çıkarakta sensör için ideal değiĢim aralığının ne olması gerektiği belirlenmiĢtir. Son aĢamada sensöre ait mevcut bakım görevi ile yeni değiĢim zamanı arasındaki maliyet kıyaslaması yapılmıĢtır. Buna göre yeni değiĢim zaman ile iki yıl içerisinde 72,450$ kazanç sağlanacağı görülmüĢtür. Buna ek olarak sensördeki rezistör arızası kaynaklı arızaların önlenmiĢ olacağı belirtilmiĢtir Reliability Centered Maintenance (GMB/RCM) is an analytical process to determine the appropriate failure management strategies, including PM requirements and Other Actions, warranted to ensure safe operations and cost-wise readiness (Naval Air Systems Command, 2016). In this master thesis, GMB/RCM analysis processes has been explained. A case study was performed on the TGS/TIT sensors used on a UAV engine. It has been described that the which analyzes are needed to be followed to change the replacement intervals on a fielded product. In the first phase of the case study, the failure modes of the sensor have been determined. Then, the correct preventive maintenance task for the sensor has been defined by GMB/RCM analysis. In the second stage, Weibull analysis has been performed using sensor fault records. Sensor planned and unplanned maintenance costs has been calculated. The optimum replacement interval for the sensor has been determined by using these two analysis results. In the last stage, the cost comparison between the current maintenance task of the sensor and the new replacement time has been made. Accordingly, it is seen that the new replacement time will yield 72.450$ in two years time. In addition, it is stated that failures due to the fault of the resistor in the sensor will be prevented

Bu çalışmada, -196 oC'de 48 saat kriyojenik işlem görmüş ve görmemiş AZ91 ve AM60 magnezyum alaşımlarının korozyon ve aşınma özellikleri incelenmiştir. Bu malzemelerin korozyon performansı, ağırlıkça % 0.9 NaCl içeren izotonik çözeltide test edildi. Korozyon performansını değerlendirmek için açık devre potansiyel ölçümü (OCP), potansiyodinamik polarizasyonu, dönüşümlü voltametri (CV) ve elektrokimyasal empedans spektroskopisi (EIS) gibi elektrokimyasal yöntemler kullanılmıştır. Öte yandan, AZ91 ve AM60 magnezyum alaşımlarının aşınma performansı 1 N, 3 N ve 5 N yükleri altında kuru ve ağırlıkça % 0.9 NaCl izotonik çözelti ortamında tribometre (pin-on-disk metodu) kullanılarak araştırılmıştır. Yapılan çalışma sonucunda, kriyojenik işlem görmüş AZ91 ve AM60 numunelerinin işlem görmemiş numuneye kıyasla üstün korozyon direncine sahip olduğunu göstermektedir. OCP sonuçları, kriyojenik olarak muamele edilmiş AZ91 ve AM60 alaşımlarının 1 saat sonra ısıl işlem görmemiş numunelere göre daha iyi performans gösterdiği saptanmıştır. Diğer taraftan, kriyojenik olarak işle görmüş AZ91 ve AM60'ın pasivasyon bölgesinin geniş ve anodik çukurlaşma potansiyelinin (Epit) işlem görmemiş numunelere göre anodik olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca, kriyojenik ısıl işlem görmüş numuneler AZ91 ve AM60 alaşımlarının düşük korozyon reaksiyonlarına sahip olduğu EIS yöntemiyle tespit edilmiştir. Aşınma testinde, aşınma izlerinin artan yük ile beraber genişliğinin arttığını tüm numuneler için görülmüştür. Bunun yanında, düşük (1 N) ve orta yükte (3 N) ısıl işlem görmüş numunelerin aşınmaya karşı daha dirençli olduğu tespit edilmiştir. Kuru ortamda kriyojenik işlem görmüş numunelerin aşınmaya karşı daha dirençli fakat ağırlıkça % 0.9 NaCl çözelti ortamında ısıl işlem görememiş numunelere göre aşınmalarının zayıf olduğu belirlenmiştir In this study, untreated and cryogenically treated at -196oC for 48 h AZ91 and AM60 magnesium alloy were employed. The corrosion performance of the AZ91 and AM60 samples was tested in isotonic solution containing 0.9% NaCl. Electrochemical methods such as the open-circuit potential measurement (OCP), potentiodynamic polarization, cyclic voltammetry (CV), and electrochemical impedance spectroscopy (EIS) were used to evaluate the corrosion performance. On the other hand, wear behavior performance of AZ91 and AM60 magnesium alloy were investigated in a dry and in 0.9 wt. % NaCl medium. The wear performance is investigated under loads of 1 N, 3 N, and 5 N using a tribometer (pin-on-disc method) and profilometer for each sample in both medium. An optic microscope is used to examine the forms of wear endured and to measure the width of the wear track to determine the depth of penetration in comparison to the samples. The analysis of variance method is also performed to find the relationship between parameters. The results show that the cryogenically treated AZ91 and AM60 samples hold superior corrosion resistance when compared to the former sample. The OCP results indicated that the cryogenically treated AZ91 and AM60 outperformed untreated samples after 1 h. The potentiodynamic studies presented that cryogenically treated AZ91 and AM60 had superior anodic pitting potential (Epit) and that the passivation zone is higher than AZ91 and AM60 when untreated. The EIS confirmed lower corrosion kinetics for AZ91 and AM60 treated in the former sample. Regarding to wear behavior, it was observed for all samples that the width of the wear tracks increased with increasing load. In addition, heat treated samples at low (1 N) and medium load (3 N) were found to be more resistant to abrasion. It has been determined that the samples that are cryogenic treated are more resistant to abrasion in dry environment, but they are weak in 0.9 wt. % NaCl solution medium in comparison with the samples that have not been heat treated

Son yıllarda hava aracı sayısındaki ve yabani hayat popülasyonundaki artış, çarpışma sayılarındaki artışı da beraberinde getirmiştir. Yaşanan çarpışmalar sonucu hava araçları zarar görmekte, maddi kayıplar yaşanmakta, uçuş trafiği aksamakta, yolcuların hava ulaşımına olan güvenleri azalmakta ve bunlardan çok daha önemlisi insan hayatları kaybedilmektedir. Havaalanı çevresindeki 13 km yarıçaplı alanda yabani hayatın yönetilmesi için mekanik, kimyasal, sesli ve görsel pek çok yöntem denenmiş fakat istenen sonuca ulaşılamamıştır. Bu alanda lazer sistemlerinin etkinliğini artırmak için; farklı lazer sistemleri ve bu sistemlerin uygulama yöntemleri üzerinde çalışmalar sürmektedir. Bu çalışmada kuşların havayolu ulaşımına etkileri, bu etkilerin azaltılması için lazer teknolojisi kullanılarak gerçekleştirilen kaçırma eylemlerinin başarı seviyesi incelenmiştir. Gerçekleştirilen inceleme sonuçları doğrultusunda, insan göz sağlığı ve sektör beklentileri de dikkate alınarak en etkin lazer ışınına ulaşılması amaçlanmıştır.Çalışma süresi boyunca 4 farklı dalga boyuna sahip 5 adet lazer kullanılmış, farklı hava şartları ve kuş türlerinde bu lazerlerin kaçırma etkileri analiz edilmiştir. Analizler sonucunda kaçırma eylemlerinde en belirleyici özelliğin lazer dalga boyu olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, tespit edilen en etkili dalga boyuna sahip lazer ışığının insan göz sağlığına zarar vermeden azami değere hangi yöntemle çıkartılabileceği belirlenmiştir. In recent years, the increase in the number of aircraft and wildlife population has also brought about an increase in wildlife strikes numbers. These strikes result in damage to aircraft, financial losses, flight traffic, air travelers' confidence in air travel, and more importantly, human lives are lost. Several dispersal methods (auditory deterrents, visual deterrents, chemicals) are using to keep wildlife away from the airport reference point, but none of these methods tried to achieve the desired success yet. Testing are still in progress to improve the effectiveness of laser systems and methods of application.In this study, effects of birds on the airway transportation is investigated and the success level of the dispersal actions performed by using laser technology to mitigate those effects are examined. Objective of this project is designing the most effective laser beam while consider human eye health and aviation sector expectations in accordance with test results.During the study, 5 lasers with 4 different wavelengths were used and the avoidance effects of these lasers in different weather conditions and bird species were analyzed. As a result of the analyzes, the laser wavelength was determined as the most determinant feature in the abduction actions and the most effective wavelength detected laser light is determined to increase the maximum value without damaging human eye health. 93

The environmental impact of aviation is a subject of constant research nowadays. Noise emission and fuel consumption are some of the driving factors that have led to renewed interest in the research of propellers. Although the old technologies of the 1940’s and 1950’s give adequate propeller performance, low fuel consumption and strict noise emission regulations are driving propeller research into newer horizons. Contra-Rotating propellers offer an advantage in the form of torque on aircraft as both propellers cancel the torque from each other out. The aft propeller utilizes the rotational kinetic energy of the wake being shed from the front propeller and thus an increase in propulsive efficiency is observed. The complex interactions between the front and aft propeller give rise to noise which has hindered the commercial application of contra-rotating propellers. In this thesis an emphasis is placed on a thorough understanding of the design considerations and aerodynamic interactions of contra-rotating propellers operating at low speed. Methods of calculating dual-propeller performance are investigated and section data of airfoils is used to calculate the thrust and torque distributions of a standard dual rotating propeller. For an understanding of the complex flow field of contra-rotating propeller, the Sliding Mesh approach has been implemented for a detailed CFD Analysis and the results are compared with Wind Tunnel Test Data available in literature as well as calculated section data. Aerodynamic interactions between the front and aft rotor in the form of periodic oscillations of the aerodynamic loads on both propellers has been observed. The CFD methodology adopted has been deemed to be an efficient and accurate tool for the analysis of contra-rotating propellers and a reliable benchmark for further study Havacılığın çevresel etkisi günümüzde sürekli araştırma konusu olmaktadır. Gürültü emisyonu ve yakıt tüketimi, pervane araştırmalarına ilginin yenilenmesine neden olan itici faktörlerden bazılarıdır. 1940'ların ve 1950'lerin eski teknolojileri yeterli pervane performansı sağlasa da, düşük yakıt tüketimi ve katı gürültü emisyon düzenlemeleri, pervane araştırmalarını yeni ufuklara doğru yönlendiriyor. Ters Dönen pervaneler, her iki pervane de torku birbirinden ayırdığı için uçakta tork şeklinde bir avantaj sunmaktadır. Arka pervane, ön pervaneden atılan rüzgarın dönme kinetik enerjisini kullanır ve böylece itme veriminde bir artış gözlemlenir. Ön ve arka pervane arasındaki karmaşık etkileşimler gürültüye neden olur ve ters dönen pervanelerin ticari uygulamasını engellemektedir. Bu tezde, düşük hızda çalışan ters dönen pervanelerin tasarım konuları ve aerodinamik etkileşimlerinin kapsamlı bir şekilde anlaşılmasına vurgu yapılmıştır. Çift pervane performansını hesaplama yöntemleri araştırılır ve standart çift dönen pervanenin itme ve tork dağılımlarını hesaplamak için kanat profillerinin kesit verileri kullanılır. Ters dönen pervanenin karmaşık akış alanının anlaşılması için, Sliding Mesh metodu kullanarak ayrıntılı bir CFD Analizi için uygulanmıştır ve sonuçlar literatürde bulunan Rüzgar Tüneli Test Verileri ve hesaplanmış kesit verileriyle karşılaştırılmıştır. Her iki pervanede aerodinamik yüklerin periyodik salınımları şeklinde ön ve arka rotor arasında aerodinamik etkileşimler gözlemlenmiştir. Benimsenen CFD metodolojisi, ters dönen pervanelerin analizi için verimli ve doğru bir araç ve daha ileri çalışmalar için güvenilir bir kriter olarak görülmüştür

Türk Genel Maksatlı Helikopterinde kullanılan “Push Rod” parçalarının gövde kısmında kullanılan EN AW-2024 (AlCu4Mg1) alüminyum alaşımı boru için verilen teknik resim gerekliliklerini sağlayabilmek için uygulanan bu proje; üretim geliştirme çalışması yapılan şişirme prosesi, sıvama prosesi ve bu proseslerin sonucunda oluşan mikro çatlakların önlenmesi konularını kapsamaktadır. Şişirme işlemi, dünyada genellikle çelik borularda kullanılmaktadır. Ülkemizde ise yaygın bir proses değildir. Yaygın olmayan bu imalat yönteminin geliştirilmesi ve bu yöntemin yerini alabileceği birçok uzun ve masraflı akış şekillendirme gibi proseslerin kısaltılmasının ülkemizdeki endüstriye katma değeri muazzam öneme sahiptir. İmalat endüstrisinin hızlı gelişmesiyle birlikte, sıvama teknolojisi, malzeme tasarrufu, tedarik süresinin azaltılması ve ürün kalitesinin arttırılması gibi avantajları nedeniyle otomobil, havacılık ve havacılık endüstrilerinde giderek daha yaygın bir şekilde uygulanmaktadır. Bu çalışmada boru şişirme, sıvama prosesleri ve bunların birbirlerine olan etkileri incelenmiştir. Deneysel yöntemlerle bu iki proses birlikte uygulanmış ve ortaya çıkan mikro çatlak sorunları incelenmiştir. Isıl işlem uygulamalarının bu prosesler üzerindeki etkileri araştırılmıştır This project has been implemented in order to meet the technical drawing requirements for EN AW-2024 (AlCu4Mg1) aluminum alloy tube used in the body part of the "Push Rod" parts used in the Turkish Utility Helicopter; It covers the P&D work for tube upsetting process, swaging process and prevention of micro cracks resulting from these processes. Upsetting process is generally used in steel tubes in the world. It is not a common process in our country. The valuea dded of the development of this uncommon manufacturing method and the shortening of many long and costly flow-forming processes that this method can replace, has an enormous importance to the industry in our country. With the rapid development of the manufacturing industry, swaging technology is being used more and more widely in the automobile, aviation and aviation industries due to its advantages, such as material savings, reduced supply time and improved product quality. In this study, tube upsetting process, swaging processes and their effects on each other were examined. These two processes were applied together with experimental methods and microcrack problems arising were investigated. The effects of heat treatment applications on these processes were investigated

Yüksek yerlerde çalışan kişilerin, çalışma konforlarını arttırmak ve ip üzerinde yorulmalarını minimize etmek amacıyla, yüksekte çalışma oturakları kullanılmaktadır. Günümüzde çelik alaşımlarının yerini alüminyum alaşımlar, alüminyum alaşımların yerini de imalat proseslerinin uygunluğu çerçevesinde kompozit malzemeler almaktadır. Bu araştırma, mevcutta Alüminyum 2024- T351 ısıl işlemli alaşımla imal edilen yüksekte çalışma oturağının, mekanik özelliklerinin korunarak kompozit malzemeden optimum şekilde imal edilmesini kapsamaktadır. Araştırmanın çıktısı olan ürünün maliyetini azaltmak için tasarım ve üretim detayları üzerine inceleme yapılmıştır. Solidworks programı ile 3D katı model tasarım çalışması ve analizleri yapılarak üründe oluşan gerilmeler iyileştirilmiştir. Mevcut tasarımdaki gerilmeler en fazla 283,70 MPa iken; iyileştirilmiş tasarımda 209,80 MPa'a indirilmiştir. Maksimum yer değiştirme miktarı ise 11,2 mm'den 8,6 mm'ye indirilmiştir. Gerilmelerin tespiti için Solidworks Kompozit FEA Simülasyonu kullanılmıştır. Yapılan analizde katlardaki gerilmeler incelenmiş ve üst katlarda bası, alt katlarda çeki kuvvetlerinin etkili olduğu görülmüştür. Optimum mukavemeti yakalamak için daha çok direnç gerektiren üst ve alt katlarda karbon fiber prepreg, ara katlarda ise daha az mukavemet gerektiğinden E-Glass fiber prepreg kullanılması öngörülmüştür. 7 tane UD 0, 2 tane UD 90 yönünde toplamda 9 kat serim gerçekleştirildi. Mevcut alüminyum iskeletli ürünün sehimi 2 emniyet katsayılı yük olan 2,67 kN yayılı yük altında 13,8 mm iken yeni kompozit üründe sehim 11,7 mm olarak ölçülmüştür. Alüminyum ürünün ağırlığı 720 gr iken, imal edilen kompozit ürünün ağırlığı 450gr (%40 hafifletme) olarak ölçülmüştür. Kürlenen kompozit ürün Zwick statik test makinesinde ASTM D7264 standardına göre 3 nokta eğme testi gerçekleştirilmiş ve 608,4 MPa kopma mukavemeti değerine ulaşılmıştır. Aynı kat sayılarında, aynı dtex, aynı yoğunlukta yine KORDSA'dan tedarik edilen UD 600gr/m2 Dowaksa A42 2400dtex filament; %37 OM11 model reçine emdirilmiş, fırında kürlemeye uygun prepreg kumaşlar ile örnekler yapılmıştır. Karbon fiber prepreg örneklerde ağırlık aynı kalırken sehim 8,4mm'ye inmiştir. Mukavemet olarak %45 artış yakalanmıştır. Ancak maliyet ilk üründen %48 daha artmıştır. Sonuç olarak yapılan analizler ve tasarım çerçevesinde, sert bir malzeme olan 2024T351 alüminyum plakadan imal edilen ürünün yine uygun maliyetli, daha hafif ve nitelikli olarak kompozit ürüne çevrilmesinin mümkün olduğu görülmüş oldu. Working at height seats are using for increasing the working comfort of who is working at high places and minimizing to be tired during on the rope. Nowadays, steel alloys are replaced by aluminum alloys and aluminum alloys are replaced by composite materials within the framework of the suitability of manufacturing processes. This study is about production of the working at height seat from composite material, which is currently manufactured with Aluminum 2024 - T351 heat treated alloy, while preserving its mechanical properties.In order to reduce the cost of the product, which is the output of the research, a review was made on the design and production details. With the Solidworks program, 3D rigid model design studies and analyzes were carried out and the stresses on the product were improved. While the tensions in the current design are at most 283.70 MPa; reduced to 209.80 MPa in improved design. The maximum displacement has been reduced from 11.2 mm to 8.6 mm. Solidworks Composite FEA Simulation is used to detect stresses. In the analysis, the stresses on the floors were examined and it was observed that the compression forces on the upper floors and the pull forces on the lower floors were effective. It is envisaged to use carbon fiber prepreg on the upper and lower floors, which require more resistance to achieve optimum strength, and E-Glass fiber prepreg on the intermediate floors, since less strength is required. A total of 9 layers were laid in 7 UD 0 and 2 UD 90 directions. The deflection of the existing aluminum frame product was 13.8 mm under the 2.67 kN distributed load with 2 safety coefficients, while the deflection was measured as 11.7 mm in the new composite product. While the weight of the aluminum product is 720 gr, the weight of the composite product manufactured was 450gr (40% reduction). The cured composite product Zwick static test machine performed 3-point bending test in accordance with ASTM D7264 standard and reached the breaking strength value of 608.4 MPa. UD 600gr / m2 Dowaksa A42 2400dtex filament, which is supplied from KORDSA with the same dtex, same dtex and same density; 37% OM11 model resin impregnated, samples were made with prepreg fabrics suitable for oven curing. While the weight remained the same in the carbon fiber prepreg samples, the deflection was reduced to 8.4mm. 45% increase was achieved in terms of strength. However, the cost increased 48% more than the first product.As a result of the analysis and design, it was seen that it is possible to convert the product made of 2024T351 aluminum plate, which is a hard material, into a composite product, which is also cost-effective, lighter and more qualified. 121

Modern havacılık tarihi sürecinde yaşanan vakum kazaları incelenmiş ve bu kazalar neticesinde üretici firmalar tarafından alınan önlemler detaylı bir şekilde araştırılmıştır. Alınan önlemlerin, mevcut tuvalet vakum sisteminin güvenilirliği tam olarak sağlamadığı ve ek önlem alınması gerekliliği anlaşılmaktadır. Bu çalışmada, jumbo jet uçaklarda bulunan vakumla çalışan tuvaletlerde meydana gelen kazaların rezistif kuvvet sensörü kullanılarak geliştirilen faydalı modelle ve böylece mevcut güvenlik açığının giderilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda tasarlanan elektronik kontrol düzeneği temel olarak, bir rezistif kuvvet sensörü, bir röle ve kontrol kartı olarak da Arduino Uno içermektedir. Gerçekleştirilen çalışma ile hem vakum sisteminin güvenilir olması sağlanmış olacak hem de bu sistemdeki kazaların önüne geçilerek uçuş süreci aksaması önlenecektir. In this thesis, its aimed to eliminate the existing security flaw by preventing accidents occurring in vacuum-operated toilets in jumbo jet aircraft by dint of a resistive force sensor. During modern aviation history accidents related to vacuum have been analyzed and precautions which were taken by manufacturers have been investigated in detail in consequence of accidents. It is recognised that precautions which were taken do not provide reliability of current vacuum-operated toilet system and additional precautions should be taken. The electronic control device designed in accordance with this purpose fundamentally consist of a resistive force sensor, a relay and Arduino Uno as a control card. Due to this study, both reliability of the vacuum system will be ensured and flight process delays will be obstructed by preventing accidents in tihs system. 57

Havacılığın çevresel etkisi günümüzde sürekli araştırma konusu olmaktadır. Gürültü emisyonu ve yakıt tüketimi, pervane araştırmalarına ilginin yenilenmesine neden olan itici faktörlerden bazılarıdır. 1940'ların ve 1950'lerin eski teknolojileri yeterli pervane performansı sağlasa da, düşük yakıt tüketimi ve katı gürültü emisyon düzenlemeleri, pervane araştırmalarını yeni ufuklara doğru yönlendiriyor. Ters Dönen pervaneler, her iki pervane de torku birbirinden ayırdığı için uçakta tork şeklinde bir avantaj sunmaktadır. Arka pervane, ön pervaneden atılan rüzgarın dönme kinetik enerjisini kullanır ve böylece itme veriminde bir artış gözlemlenir. Ön ve arka pervane arasındaki karmaşık etkileşimler gürültüye neden olur ve ters dönen pervanelerin ticari uygulamasını engellemektedir.Bu tezde, düşük hızda çalışan ters dönen pervanelerin tasarım konuları ve aerodinamik etkileşimlerinin kapsamlı bir şekilde anlaşılmasına vurgu yapılmıştır. Çift pervane performansını hesaplama yöntemleri araştırılır ve standart çift dönen pervanenin itme ve tork dağılımlarını hesaplamak için kanat profillerinin kesit verileri kullanılır. Ters dönen pervanenin karmaşık akış alanının anlaşılması için, Sliding Mesh metodu kullanarak ayrıntılı bir CFD Analizi için uygulanmıştır ve sonuçlar literatürde bulunan Rüzgar Tüneli Test Verileri ve hesaplanmış kesit verileriyle karşılaştırılmıştır. Her iki pervanede aerodinamik yüklerin periyodik salınımları şeklinde ön ve arka rotor arasında aerodinamik etkileşimler gözlemlenmiştir. Benimsenen CFD metodolojisi, ters dönen pervanelerin analizi için verimli ve doğru bir araç ve daha ileri çalışmalar için güvenilir bir kriter olarak görülmüştür. The environmental impact of aviation is a subject of constant research nowadays. Noise emission and fuel consumption are some of the driving factors that have led to renewed interest in the research of propellers. Although the old technologies of the 1940's and 1950's give adequate propeller performance, low fuel consumption and strict noise emission regulations are driving propeller research into newer horizons. Contra-Rotating propellers offer an advantage in the form of torque on aircraft as both propellers cancel the torque from each other out. The aft propeller utilizes the rotational kinetic energy of the wake being shed from the front propeller and thus an increase in propulsive efficiency is observed. The complex interactions between the front and aft propeller give rise to noise which has hindered the commercial application of contra-rotating propellers.In this thesis an emphasis is placed on a thorough understanding of the design considerations and aerodynamic interactions of contra-rotating propellers operating at low speed. Methods of calculating dual-propeller performance are investigated and section data of airfoils is used to calculate the thrust and torque distributions of a standard dual rotating propeller. For an understanding of the complex flow field of contra-rotating propeller, the Sliding Mesh approach has been implemented for a detailed CFD Analysis and the results are compared with Wind Tunnel Test Data available in literature as well as calculated section data. Aerodynamic interactions between the front and aft rotor in the form of periodic oscillations of the aerodynamic loads on both propellers has been observed. The CFD methodology adopted has been deemed to be an efficient and accurate tool for the analysis of contra-rotating propellers and a reliable benchmark for further study. 104

Bu çalışmada, -196 oC'de 48 saat kriyojenik işlem görmüş ve görmemiş AZ91 ve AM60 magnezyum alaşımlarının korozyon ve aşınma özellikleri incelenmiştir. Bu malzemelerin korozyon performansı, ağırlıkça % 0.9 NaCl içeren izotonik çözeltide test edildi. Korozyon performansını değerlendirmek için açık devre potansiyel ölçümü (OCP), potansiyodinamik polarizasyonu, dönüşümlü voltametri (CV) ve elektrokimyasal empedans spektroskopisi (EIS) gibi elektrokimyasal yöntemler kullanılmıştır. Öte yandan, AZ91 ve AM60 magnezyum alaşımlarının aşınma performansı 1 N, 3 N ve 5 N yükleri altında kuru ve ağırlıkça % 0.9 NaCl izotonik çözelti ortamında tribometre (pin-on-disk metodu) kullanılarak araştırılmıştır. Yapılan çalışma sonucunda, kriyojenik işlem görmüş AZ91 ve AM60 numunelerinin işlem görmemiş numuneye kıyasla üstün korozyon direncine sahip olduğunu göstermektedir. OCP sonuçları, kriyojenik olarak muamele edilmiş AZ91 ve AM60 alaşımlarının 1 saat sonra ısıl işlem görmemiş numunelere göre daha iyi performans gösterdiği saptanmıştır. Diğer taraftan, kriyojenik olarak işle görmüş AZ91 ve AM60'ın pasivasyon bölgesinin geniş ve anodik çukurlaşma potansiyelinin (Epit) işlem görmemiş numunelere göre anodik olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca, kriyojenik ısıl işlem görmüş numuneler AZ91 ve AM60 alaşımlarının düşük korozyon reaksiyonlarına sahip olduğu EIS yöntemiyle tespit edilmiştir. Aşınma testinde, aşınma izlerinin artan yük ile beraber genişliğinin arttığını tüm numuneler için görülmüştür. Bunun yanında, düşük (1 N) ve orta yükte (3 N) ısıl işlem görmüş numunelerin aşınmaya karşı daha dirençli olduğu tespit edilmiştir. Kuru ortamda kriyojenik işlem görmüş numunelerin aşınmaya karşı daha dirençli fakat ağırlıkça % 0.9 NaCl çözelti ortamında ısıl işlem görememiş numunelere göre aşınmalarının zayıf olduğu belirlenmiştir. In this study, untreated and cryogenically treated at -196oC for 48 h AZ91 and AM60 magnesium alloy were employed. The corrosion performance of the AZ91 and AM60 samples was tested in isotonic solution containing 0.9% NaCl. Electrochemical methods such as the open-circuit potential measurement (OCP), potentiodynamic polarization, cyclic voltammetry (CV), and electrochemical impedance spectroscopy (EIS) were used to evaluate the corrosion performance. On the other hand, wear behavior performance of AZ91 and AM60 magnesium alloy were investigated in a dry and in 0.9 wt. % NaCl medium. The wear performance is investigated under loads of 1 N, 3 N, and 5 N using a tribometer (pin-on-disc method) and profilometer for each sample in both medium. An optic microscope is used to examine the forms of wear endured and to measure the width of the wear track to determine the depth of penetration in comparison to the samples. The analysis of variance method is also performed to find the relationship between parameters. The results show that the cryogenically treated AZ91 and AM60 samples hold superior corrosion resistance when compared to the former sample. The OCP results indicated that the cryogenically treated AZ91 and AM60 outperformed untreated samples after 1 h. The potentiodynamic studies presented that cryogenically treated AZ91 and AM60 had superior anodic pitting potential (Epit) and that the passivation zone is higher than AZ91 and AM60 when untreated. The EIS confirmed lower corrosion kinetics for AZ91 and AM60 treated in the former sample. Regarding to wear behavior, it was observed for all samples that the width of the wear tracks increased with increasing load. In addition, heat treated samples at low (1 N) and medium load (3 N) were found to be more resistant to abrasion. It has been determined that the samples that are cryogenic treated are more resistant to abrasion in dry environment, but they are weak in 0.9 wt. % NaCl solution medium in comparison with the samples that have not been heat treated. 67

Bu tezin amacı, tam otonom insansız hava aracı tasarımı ve imalatını gerçekteştirmektir. Hava aracının yaklaşık kapasitesine göre yapılan matematiksel hesaplamalar neticesinde en uygun aviyonik ve itki elemanları seçildi. Kullanılmasına karar verilen elemanlara göre CATIA V5 de hava aracının tasarımı yapıldı. Prototip çalışmanın imalatı 3D baskı yöntemiyle yapıldı. Revizyon çalışmalarının ardından integrasyon için elektronik ekipmanlar alt montaj seviyesine hazırlandı. System, kullanılan uçuş kontrolcüsünün talimatnamesi doğrultusunda monte edildi. Kullanılan uçuş kontrolcüsü APM talimatnamesine göre, hava aracına gerekli short testleri ve yazılım yüklemeleri tamamlandı. Yer testleri ve hava testleri başarı ile sonuçlandırıldı.Hava aracının faydalı yük hariç uçuş testlerinin başarı ile sonuçlanmasından sonra, kamera ve roket sistemleri eklendi. Otonom uçuş için gerekli olan uçuş öncesi planı hazırlandı. Uçuş planı hava aracına aktarıldı. Verilen görev süresince alınan görüntüler ve roket çalışmaları incelendi. The aim of this thesis is to design and manufacture a full autonomous unmanned aerial vehicle. Previous studies have been examined, according to the needs of the type of air-vehicle was determined. The most suitable avionics and propulsion elements were chosen as a result of the mathematical calculations based on the approximate capacity of the air-vehicle. The design of the air-vehicle was performed in CATIA V5 according to the elements decided to be used. Production of prototype work was done by 3D printing method. After the revision works, electronic equipment for integration was prepared to the level of sub-assembly. The system was mounted in accordance with the complete designation of the flight controller used. According to the flight controller APM instructions, the required short tests and software downloads to the air-vehicle have been completed. Ground tests and flight tests were completed successfully.Camera and rocket systems were added after the successful flight of the air-vehicle except for the payload. Pre-flight plan required for autonomous flight was prepared. Flight plan was transferred to the air-vehicle flight controller. Images and rocket studies were examined during the given task. 129

Inconel 718 nikel süper alaşımları havacılık ve uzay sanayinde sahip oldukları özelliklerden ötürü yaygın bir kullanım alanına sahiptir. Inconel 718 malzemesinden imal edilmiş kompresör ve türbin kanatçıkları servis şartları altında çalışırken katı partiküllerin motorun içine hava ile çekilmesi sebebiyle kanatçıklarda erosiv aşınma hasarına sebep olmaktadır. Bu nedenle, Inconel 718'in aşınma direncini arttırmak için, bilyalı dövme (shot peening) yaygın olarak kullanılan önemli bir işlemdir. Bilyalı dövme işlemiyle malzeme yüzeyinde yüzey sertliğinde artış sağlanırken aynı zamanda eroziv aşınma dayanımına katkısını araştırmak bu tezin temel hedeflerinden biri olacaktır. Tez kapsamında Inconel 718'e önce bilyeli dövme işlemi uygulanarak yüzey sertliğinde artış sağlanmıştır. Bilyeli dövme yöntemi ile yüzey sertleştirme işleminden sonra yüzey pürüzlülük değerlerine bakılmış aynı zamanda yüzey sertlik ölçümleri de yapılmıştır. Daha sonraki aşamada ise bilyeli dövme yöntemi ile yüzey serleştirmesi yapılan numunelere katı partikül erozyon testi uygulanmıştır. Bilyeli dövme yönteminde, basınç ve çelik bilyelerin boyutu işlemin başarısı için önem arz ettiğinden dolayı, iki farklı basınç ve iki farklı bilye boyutu ile beş farklı zamanda uygulanmıştır. Bilyeli dövme yöntemi ile 1,5 bar ve 3 bar basınçla 1 dakika, 2 dakika, 3 dakika, 5 dakika, 10 dakika süre ile yüzey sertleştirmesine tabi tutulan Inconel 718; alümina partiküller ile aşındırılmıştır. Tüm bu parametrelerin Inconel 718 alaşımının erozif aşınma davranışına etkisi hesaplanan erozyon oranları ile elde edilen grafikler yardımıyla yorumlanmıştır. Elde edilen sonuçlar katı partikül erozyonuna maruz kalan uygulamalarda erozif aşınma hasarının en aza indirilmesi için doğru tasarımların gerçekleştirilmesi noktasında büyük önem arz edecektir ve ilerisi için mühendislere fikir verecektir. Bu yüksek lisans tezinin amacı; farklı servis şartları altında çalışan Inconel 718 malzemesinden imal edilmiş parçalarda uygulanacak bilyalı dövme işleminin ve sonrasında gerçekleştirilen eroziv aşınma testlerinin yüzey pürüzlülüğüne etkilerini ortaya koymaktır. Ayrıca, bilyalı dövme işleminin erosiv aşınma dayanımına etkisi olup olmadığı incelenmiştir. Inconel 718 nickel super alloys are widely used in aviation and aerospace industries. Compressors and turbine blades made of Inconel 718 material work under service conditions and cause erosive wear damage in the blades as solid particles are drawn into the engine by air. For this reason, in order to increase the wear resistance of the Inconel 718, shot peening is an important process that is widely used. This thesis aims to increase the surface hardness of the material surface utilizing shot peening process and at the same time to investigate its contribution to erosive wear resistance. Within the scope of the thesis, Inconel 718 was first applied to the shot peening process to increase the surface hardness. After the surface hardening process, surface roughness values were examined by using the shot peening and surface hardness measurements were also made. In the later stage, solid particle erosion test was applied to the specimens which were shot peened. Since the size of the pressure and steel balls are essential for the success of the process in the shot peening method, it has been applied in five different times with two different pressure and two different ball sizes. Inconel 718, which has been subjected to surface hardening for 1 minute, 2 minutes, 3 minutes, 5 minutes, 10 minutes with 1.5 bar and 3 bar pressure by shot peening method; eroded with alumina particles. The effect of all these parameters on the erosive wear behavior of the Inconel 718 alloy was interpreted with the help of the graphs obtained by the calculated erosion rates. The results obtained will be of great importance for correct designs to minimize erosive wear damage in applications exposed to solid particulate erosion and will give an idea to engineers for the future. The aim of this master thesis is; Inconel 718 material is working under different service conditions to be applied to parts of the shot peening process and subsequent erosive wear tests to determine the effects of surface roughness. Besides, it has been investigated whether the impact of erosive wear resistance of the shot peening. 101

Yer bazlı seyrüsefer sistemi (GBAS), dünyanın neredeyse her yerinde kapsama alanına sahip olan, günümüzün en modern teknolojilerinden bir tanesidir. Sivil havacılık açısından devrim niteliğinde olan bu gelişme, her türlü hava şartlarında yüksek hassasiyetli çalışarak, uçağı, havalimanındaki bir körükten alıp dünyanın başka bir ucundaki bir körüğe götürüp yanaştırmaktadır. Geleneksel seyrüsefer sistemlerine nazaran pek çok avantajı bulunan GBAS sisteminin kısa süre içerisinde birçok ülke tarafından kabul görmesi pek zor olmamıştır. Yer bazlı destek sistemi (GBAS), GNSS' nin gereksinimlerini karşılayarak hassas yaklaşma operasyonları için destek sağlamayı ve körükten körüğe uçuşları daha da sorunsuz hale getirmeyi amaçlamaktadır. GNSS' in özelliklerine ilave olarak, GBAS destekli kalkış, iniş ve yer hareketlerinde konum bilgisi sağlayarak hassas bir seyrüsefer hizmeti sağlamaktadır. Bu tez'in amacı, Yer Bazlı Destek Sistemi (GBAS)' ın, ne olduğu, sistem ekipmanları, çalışma prensibi, diğer sistemlere göre avantajları gibi birçok konu ele alınarak, yeni olan bu teknolojinin tanıtılması hedeflenmiş ve kullanımı konusunda tavsiyelerde bulunulmuştur. The Ground-Based Augmentation System (GBAS) is one of the most modern Technologies with coverage almost anywhere in the world. This development, which is revolutionary in terms of civil aviation, works with high sensitivity in all kinds of weather conditions, takes the airplane from a gate to another one on the otherside of the world. The GBAS system which had many advantages over conventional navigation systems was not difficult to accept in many countries in a short period of time.The Ground-Based Augmentation System (GBAS) aims to provide support for precise approach operations by meeting the requirements of the GNSS and to make flights from gate to gate without any problem. In addition to the features of GNSS, it provides accurate navigation service by providing positioning formation on GBAS aided departure, landing and ground movements.The aim of this thesis is to introduce the new technology Ground Based Augmentation System (GBAS), system equipments, working principle and its advantages over the other systems and giving suggestions for it to be used. 50

Yeni nesil hava araçları ile beraber kompozit malzeme kullanımının havacılıkta kul lanım oranı her geçen gün artmaktadır. Kompozit Malzemelerin kullanımı arttıkça bu mal zemelerin üretim sonrası ve servis ömürleri boyunca tahribatsız olarak kontrol edilmesi ih tiyacı doğmuştur. Bu kontrol yöntemlerinden bir tanesi olan termografik analiz yönteminin temel prensiplerinin araştırılması ve örnek uçak malzemeleri üzerinde deneysel bir çalışma yapılması amaçlanmıştır. Uçak kompozit malzemelerinin tahribatsız kontrol yöntemleri araştırılmış ve özel bir yöntem olan termografik kontrol yöntemi bu çalışmada çalışılmıştır. Araştırmada öncelikle termografik analizinde kullanılan parametreler belirlenmiş ve bu parametrelere dikkat alına rak farklı uçak yapılarında kullanılan kompozit ham malzemelerinden imal edilen kontrol parçaları incelenmiştir. Araştırma sonucunda havacılıkta kullanılan kompozit malzemelerden önceden reçine emdirilmiş cam elyafı malzemeden katmanlı kompozit malzemeleri incelenmiştir. Farklı hata tipleri benzetimi yapılarak, termografik olarak tespit edilmiştir. Termografik analizde önemi kriterlerden biri olan ısı kaynağı seçimi ve uygulaması zor olduğu tespit edilmiştir. Genel olarak çok hızlı bir şekilde malzemeler kontrol edilmesi avantaj sağlamaktadır. Hata tespit edilen bölgedeki hassasiyet düşük olmakla beraber, ikinci bir kontrol yöntemi ile tam teşhis yapılmaktadır. Yapılan testlerden elde edilen sonuçlarda uçak yapılarında termografik analizin kullanılabilirliği incelenmiştir. Gerçek bir uçak yapısının kontrol edilebileceği belirlenmiştir. Bir uçak parçasının incelenebileceği ve termografik testler için referans malzemelerin üretilebileceği ve bu malzeme için prosedürlerin önceden değerlendirilebileceği belirlenmiştir With the new generation of air vehicles, the use of composite materials in aviation is increasing every day. As the use of composite materials increased, the need for non-destruc tive control of these materials arose throughout their production and service life. It is aimed to investigate the basic principles of thermographic analysis, one of these control methods, and to conduct an experimental study on sample aircraft materials. Non-destructive control methods of aircraft composite materials have been investi gated and a special method, thermographic control method, has been studied in this study. As a research method, parameters used in thermographic analysis were determined and con trol parts manufactured from composite raw materials used in different aircraft structures were examined by taking care of these parameters. As a result of the research, layered composite materials from pre-impregnated glass fiber material were examined from composite materials used in aviation. Different error types were simulated and determined thermographically. One of the criteria of importance in thermographic analysis, the selection of heat source and its application were found to be difficult. In general, materials are tested very quickly provides an advantage. Although the sensitivity in the area where the error is detected is low, full diagnosis is made with a second control method. The usability of the thermographic analysis in aircraft structures was examined in the results from the tests carried out. The inspectability of an actual aircraft structure has been determined. It was determined that an aircraft part could be examined and reference materi als could be manufactured for thermographic testing and procedures could be prepared for this material

Bu çalışmanın amacı, havalimanı yaklaşma sistemleri hakkında genel bir bilgivermek ve dünyada en yaygın kullanılan aletli iniş sistemlerinden biri olan ILS' inönemini ortaya koymaktır. Ayrıca düşük görüş mesafesinin olduğu durumlarda ILSsisteminin sağlayacağı faydayı ve maddi kazancı incelemektir.Bir uçağın uygun doğrultuda ve süzülüş açısıyla inmesi için gereken veriler, büyükölçüde, inilen havalimanında bulunan yaklaşma sisteminden temin edilmektedir. Buçalışmada yer temelli ve uydu temelli seyrüsefer sistemleri, havacılıkta kullanılanharitalar ve ILS sisteminin çalışma prensipleri, CAT I, CAT II ve CAT IIIa,b,cyaklaşma sistemleri ve bunların kullanım sahaları anlatılmıştır. Uçuşa yardımcı olanhavaalanı yaklaşma sistemlerinden olan ve hassas yaklaşma türleri içinde en yaygınolarak kullanılan ILS oldukça önemli avantajlar sağlamaktadır. Düşük görüşmesafesinin ekonomik anlamda oluşturduğu kayıplar niceliksel olarak hesaplanarakortaya koyulmuştur. Bu hesaplar için Kosova Priştine, Ukrayna Odessa, RusyaRostov ve Kırgızistan Bişkek havalimanları seçilmiştir. Ayrıca seçilen örnekhavalimanlarına dair veriler üzerinde yapılan hesaplamalar aracılığıyla, ILSkategorilerinin yükseltilmesinin önemi belirtilmiştir. Limit altı görüş nedeniyleyapılamayan veya geciken uçuşların sebep olduğu maliyetlere dikkat çekilmiştir. The aim of this study is to give general information about airport approach systemsand to specify the importance of ILS, which is one of the most widely usedinstrument landing systems in the world. Furthermore, to analyze the advantages andthe financial benefits of the ILS system when used in low visibility.The data required for the descent of an airplane in the proper direction and glidingslope are, to a great extent, obtained from the approach system established at thedescended airport. In this study, ground-based and satellite-based navigationalsystems, maps used in aviation and working principles of ILS system, CAT I, CAT IIand CAT III a, b, c approach systems, and their usage areas are described. ILS,which are the most commonly used in the precision approach types and support theflight navigationally provide considerable advantages. Economic losses caused bylow visibility have quantitatively been calculated and presented. For thesecalculations, Kosovo Pristina, Ukraine Odessa, Russia Rostov, and KyrgyzstanBishkek airports were selected. In addition, the importance of upgrading the ILScategories, as indicated by the calculations, was specified based on the data ofselected sample airports. The costs caused by flights that could not be made ordelayed due to the low visibility were highlighted. 95

Endüstride bilgi toplama, saklama ve paylaşma amacıyla kullanılan birçok sistem ve araç firmalara rekabette bir adım öne geçebilme adına hizmet vermektedir. Bu sistem ve araçlara teknoloji yardımı ile her geçen gün yenileri eklenmektedir. Bilginin niteliği de niceliği de ayrı ayrı önem kazanmaktadır. Havacılıkta motor parçası üretimi nicelikten çok nitelikli bilgi üretilen, saklanan ve paylaşılan genellikle atölye tipi bir üretim şeklidir. Bu tipteki üretimde üretilen bilginin kaybolmaması, nitelikli bir şekilde saklanması ve yerinde ve zamanında paylaşılması seri üretime göre daha zordur. Bu çalışma için de endüstride bilgi sistemlerinde ontolojilerin ve birbiri ile ilişkili bilginin kullanımı tartışılarak bir hava aracı motoru parçasının ilk kez imalat sürecine katılımı örnek bir uygulama olarak modellenmiştir. Havacılık imalat süreçleri; ileri imalat teknolojileri, savunma teknolojileri,araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin de dâhil olduğu karmaşık ve hassas imalat süreçlerini içeren geniş bir alandır ve gaz türbinleri gibi yüksek miktarda mühendislik çalışması yapılan motorların parçalarının ilk kez imalat sürecine katılması, nitelikli ve tecrübeye dayalı bilgi kullanımını gerektirir. Bu tezin uygulama kısmında motor parçalarının ilk kez imalat sürecine uyarlanması konusunda Amerikan Savunma Bakanlığı Ġmalat Teknolojileri Programı‟nın endüstri firmaları ve akademik araştırmacıların işbirliği ile tanımlamışolduğu imalat olgunluk seviyeleri takip edilerek ontoloji temelli modelleme çalışması yapılmıştır. Hazırlanan model ile yeni parçaların imalat sistemine uyarlanması süreci boyunca süreç takipçisini yönlendirecek, gerçekleştirilen ve gerçekleştirilecek aktivitelerin kontrol edilmesini sağlayacak bir yazılım uygulaması hazırlanmıştır Many systems and tools used in the industry to collect, store, and share information do serve companies to take a step forward in the competition. Newer ones are also added to these systems and tools with the help of technology every day. The quality and quantity of information gain importance separately. Production of aircraft engine parts in aviation is generally a shop type production that produces, stores, and shares high quality information rather than quantity. It is more challenging to keep the knowledge furnished in this type of production, not to be lost, to be stored in a qualified manner, and to be shared on-site and on time. In this study, the use of ontology and interrelated information in the information systems in the industry are discussed. As an example, the introduction of a new aircraft engine part to the manufacturing process is modeled by the help of ontology. Aviation manufacturing processes are a large area that includes complex and exquisite manufacturing processes, including advanced manufacturing technologies, research, and development activities, and defense technologies. Introduction of a new gas turbine engine part, which includes a high level of engineering, to manufacturing process requires the use of qualified and experience-based knowledge. In the application section of this thesis, a new engine part introduction to the manufacturing process has been modeled with the help of an ontology-based approach according to the manufacturing readiness level documents, created by collective work of industry, academia, and American Department of Defence Manufacturing Technology Group. This ontology-based model has been used in developing a software application that can be used to orientate process managers to control manufacturing activities throughout the new part introduction process

Yeni nesil hava araçları ile beraber kompozit malzeme kullanımının havacılıkta kullanım oranı her geçen gün artmaktadır. Kompozit Malzemelerin kullanımı arttıkça bu malzemelerin üretim sonrası ve servis ömürleri boyunca tahribatsız olarak kontrol edilmesi ihtiyacı doğmuştur. Bu kontrol yöntemlerinden bir tanesi olan termografik analiz yönteminin temel prensiplerinin araştırılması ve örnek uçak malzemeleri üzerinde deneysel bir çalışma yapılması amaçlanmıştır.Uçak kompozit malzemelerinin tahribatsız kontrol yöntemleri araştırılmış ve özel bir yöntem olan termografik kontrol yöntemi bu çalışmada çalışılmıştır. Araştırmada öncelikle termografik analizinde kullanılan parametreler belirlenmiş ve bu parametrelere dikkat alınarak farklı uçak yapılarında kullanılan kompozit ham malzemelerinden imal edilen kontrol parçaları incelenmiştir.Araştırma sonucunda havacılıkta kullanılan kompozit malzemelerden önceden reçine emdirilmiş cam elyafı malzemeden katmanlı kompozit malzemeleri incelenmiştir. Farklı hata tipleri benzetimi yapılarak, termografik olarak tespit edilmiştir. Termografik analizde önemi kriterlerden biri olan ısı kaynağı seçimi ve uygulaması zor olduğu tespit edilmiştir. Genel olarak çok hızlı bir şekilde malzemeler kontrol edilmesi avantaj sağlamaktadır. Hata tespit edilen bölgedeki hassasiyet düşük olmakla beraber, ikinci bir kontrol yöntemi ile tam teşhis yapılmaktadır.Yapılan testlerden elde edilen sonuçlarda uçak yapılarında termografik analizin kullanılabilirliğiincelenmiştir. Gerçek bir uçak yapısının kontrol edilebileceği belirlenmiştir. Bir uçak parçasının incelenebileceği ve termografik testler için referans malzemelerin üretilebileceği ve bu malzeme için prosedürlerin önceden değerlendirilebileceği belirlenmiştir. With the new generation of air vehicles, the use of composite materials in aviation is increasing every day. As the use of composite materials increased, the need for non-destructive control of these materials arose throughout their production and service life. It is aimed to investigate the basic principles of thermographic analysis, one of these control methods, and to conduct an experimental study on sample aircraft materials.Non-destructive control methods of aircraft composite materials have been investigated and a special method, thermographic control method, has been studied in this study. As a research method, parameters used in thermographic analysis were determined and control parts manufactured from composite raw materials used in different aircraft structures were examined by taking care of these parameters.As a result of the research, layered composite materials from pre-impregnated glass fiber material were examined from composite materials used in aviation. Different error types were simulated and determined thermographically. One of the criteria of importance in thermographic analysis, the selection of heat source and its application were found to be difficult. In general, materials are tested very quickly provides an advantage. Although the sensitivity in the area where the error is detected is low, full diagnosis is made with a second control method.The usability of the thermographic analysis in aircraft structures was examined in the results from the tests carried out. The inspectability of an actual aircraft structure has been determined. It was determined that an aircraft part could be examined and reference materials could be manufactured for thermographic testing and procedures could be prepared for this material. 92

Endüstride bilgi toplama, saklama ve paylaşma amacıyla kullanılan birçok sistem ve araç firmalara rekabette bir adım öne geçebilme adına hizmet vermektedir. Bu sistem ve araçlara teknoloji yardımı ile her geçen gün yenileri eklenmektedir. Bilginin niteliği de niceliği de ayrı ayrı önem kazanmaktadır. Havacılıkta jet motoru parçası üretimi nicelikten çok nitelikli bilgi üretilen, saklanan ve paylaşılan genellikle atölye tipi bir üretim şeklidir. Bu tipteki üretimde üretilen bilginin kaybolmaması, nitelikli bir şekilde saklanması ve yerinde ve zamanında paylaşılması seri üretime göre daha zordur. Bu çalışma için de endüstride bilgi sistemlerinde ontolojilerin ve birbiri ile ilişkili bilginin kullanımı tartışılarak bir jet motoru parçasının ilk kez imalat sürecine katılımı örnek bir uygulama olarak modellenmiştir.Havacılık imalat süreçleri, ileri imalat teknolojileri, savunma teknolojileri, araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin de dahil olduğu karmaşık ve hassas imalat süreçlerini içeren geniş bir alandır ve gaz türbinleri gibi yüksek miktarda mühendislik çalışması yapılan motorların parçalarının ilk kez imalat sürecine katılması, nitelikli ve tecrübeye dayalı bilgi kullanımını gerektirir. Bu tezin uygulama kısmında motor parçalarının ilk kez imalat sürecine uyarlanması konusunda Amerikan Savunma Bakanlığı İmalat Teknolojileri Programı'nın endüstri firmaları ve akademik araştırmacıların işbirliği ile tanımlamış olduğu imalat olgunluk seviyeleri takip edilerek ontoloji temelli modelleme çalışması yapılmıştır. Hazırlanan model ile yeni parçaların imalat sistemine uyarlanması süreci boyunca süreç takipçisini yönlendirecek, gerçekleştirilen ve gerçekleştirilecek aktivitelerin kontrol edilmesini sağlayacak bir yazılım uygulaması hazırlanmıştır. Many systems and tools used in the industry to collect, store, and share information do serve companies to take a step forward in the competition. Newer ones are also added to these systems and tools with the help of technology every day. The quality and quantity of information gain importance separately. Production of aircraft engine parts in aviation is generally a shop type production that produces, stores, and shares high-quality information rather than quantity. It is more challenging to keep the knowledge furnished in this type of production, not to be lost, to be stored in a qualified manner, and to be shared on-site and on time. In this study, the use of ontology and interrelated information in the information systems in the industry are discussed. As an example, the introduction of a new aircraft engine part to the manufacturing process is modeled by the help of ontology.Aviation manufacturing processes are a large area that includes complex and exquisite manufacturing processes, including advanced manufacturing technologies, research, and development activities, and defense technologies. Introduction of a new gas turbine engine part, which includes a high level of engineering, to manufacturing process requires the use of qualified and experience-based knowledge. In the application section of this thesis, a new engine part introduction to the manufacturing process has been modeled with the help of an ontology-based approach according to the manufacturing readiness level documents, created by collective work of industry, academia, and American Department of Defence Manufacturing Technology Group. This ontology-based model has been used in developing a software application that can be used to orientate process managers to control manufacturing activities throughout the new part introduction process. 73

Üretim sürecinde yüksek miktarda kirletici kimyasal ve biyolojik kalıntı bulunan deri endüstrisi atık suları önemli çevre sorunlarına yol açmaktadır. Etkin bir şekilde arıtılması gereken deri atıksuları genellikle biyolojik işlemlerle arıtılmaktadır. Biyolojik arıtımın deri atıksuları için çevre dostu olmasına rağmen verimsiz olduğu bilinmektedir. Bu nedenle ileri oksidasyon süreçleri, adsorpsiyon ve membran kullanımı gibi yeni teknolojiler deri atıksularının arıtımında denenmeye başlanmıştır. Bu çalışmada deri atıksularının arıtılması için ileri oksidasyon süreçlerinden olan heterojen fenton yöntemi ve sono fenton yöntemi ile adsorpsiyon yöntemi uygulanmıştır. Katalizör olarak tuğla fabrikasından alınan kil kullanılarak deneyler gerçekleştirilmiştir. Kil miktarı etkisi, pH, hidrojen peroksit derişimi, reaksiyon süresi etkisi ve sıcaklık etkileri incelenerek optimum noktalar belirlenmiş adsorpsiyon yöntem, heterojen fenton yöntemi ve sono fenton yöntemi karşılaştırılmıştır. Ayrıca heterojen fenton yöntemi ile adsorpsiyon yöntemi için kinetik parametreler belirlenmiştir. Adsorpsiyon yöntemi, deri atıksuları için optimum noktalarda (pH:4, kil miktarı: 4g, T:30°C) %58,16 renk giderimi sağlarken, heterojen fenton yönteminde optimum noktalarda (pH=3, kil miktarı=2g, H2O2=300 ppm T=40°C) %82.28 renk giderimi, sono fenton yönteminde ise optimum noktalarda (pH=2, kil miktarı=2g, H2O2=200 ppm ) %96.35 renk giderimi sağlamıştır The leather industry wastewater, which has a high amount of pollutants and biological residues in the production process, causes important environmental problems. Leather wastewater that needs to be treated effectively is usually treated with biological processes. Although biological treatment is environmentally friendly for leather waste, it is known to be inefficient. Therefore, new technologies such as advanced oxidation processes, adsorption and membrane use have begun to be tried in the treatment of leather wastewater. In this study, the heterogeneous fenton method and sono fenton method,which are among the advanced oxidation processes with adsorption method, were applied for the treatment of leather wastewater. Experiments were carried out using clay from the brick factory as a catalyst. Optimum points were determined by examining the effect of clay amount, pH, hydrogen peroxide concentration, reaction time effect and temperature effects. Adsorption method, heterogeneous fenton method and sono fenton method were compared. In addition, kinetic parameters were determined for the adsorption method with the heterogeneous fenton method. Adsorption method provides 58.16% color removal for leather wastewater at optimum points (pH= 4, clay amount=4g, T=30 ° C), while at optimal points in the heterogeneous fenton method (pH=3, amount of clay=2g, H2O2=300 ppm T= 40 ° C) 82.28% color removal, and sono fenton method, 96.35% color removal at optimum points (pH=2, clay amount=2g, H2O2=200 ppm)

Havaalanları ve çevresinde kuşlar, memeliler ve sürüngenler de dâhil olmak üzere birçok hayvan bulunabilmekte ve söz konusu türlerden bazıları havacılık emniyeti üzerinde risk oluşturabilmektedir. Havaalanı çevresi, kullanılabilir tüm pistlerin geometrik merkezi olarak tanımlanan havaalanı referans noktası (ARP) merkezli 13 km'lik bir dairedir (ICAO, 2012). Kuş çarpmaları başta olmak üzere, yaban hayat yönetimi kaynaklı birçok faktör uçuş emniyetinde dikkate alınmalıdır.Yaban hayat kaynaklı tehlikeler havacılık emniyetine etki ettiğinden, olası riskleri azaltmak için emniyet yönetim sistemi çerçevesinde bir yaklaşım sağlanmalıdır. Bu kapsamda, veri toplama sistemi ve havaalanı bünyesinde yaban hayat yönetimi alanında uzman personelden oluşan bir birim kurulmalıdır. Toplanan verilerin söz konusu birim tarafından analiz edilmesi sonrasında havaalanında en sık görülen yabani hayvan türleri tespit edilip ilgili türlerin karışacağı bir çarpışma halinde ortaya çıkabilecek hasar seviyesi değerlendirilmelidir. Bu çerçevede, her havaalanı işletmecisi kendi özgün koşullarını göz önüne alarak güvenilir bir risk değerlendirme matrisi yardımıyla yabani hayvan kaynaklı çarpışmalara yönelik havaalanı risk seviyesini belirlemelidir. Sonrasında havaalanı işletmecisi bir yaban hayat yönetim planı geliştirip Ulusal Komite önderliğinde çeşitli paydaşlarla yaban hayat yönetimi üzerine koordinasyon sağlamalıdır. Toplanan verilerin güvenilir ve tutarlı olması, verimli bir yaban hayat yönetim planında anahtar faktördür.Bu çalışma 1990 yılından günümüze küresel çapta ciddi seviyede artan kuş çarpma olaylarını göz önünde bulundurup, Türkiye'deki sivil kullanıma açık havaalanlarında yürütülen havaalanları ve çevresindeki yaban hayat yönetimini daha etkin bir hale getirmeye yönelik araştırmalar ve yaban hayat yönetimi üzerine genel ölçekte kabul görmüş çeşitli öneriler içermektedir. Many animals, including birds, mammals and reptiles, may be found in airports and vicinity, and some of these species may pose a risk to aviation safety. The airport vicinity term defines a 13 km circle centered at the airport reference point (ARP), which located at the geometric center of all the usable runways. Many factors associated with wildlife management, in particular bird strikes, should be considered in flight safety.Since wildlife related hazards have an impact on aviation safety, an approach should be provided in order to reduce possible risks within the framework of the safety management system. In this context, a data collection system and a unit consisting of professionals in the field of wildlife management should be established within the airport. Following the analysis of the collected data by the unit, the most common wild animal species at the airport should be identified and the level of damage that may arise in the event of a strike involving the relevant species should be assessed. Within this scope, airport operator should determine the level of airport risk for wild animal caused strikes with the help of a reliable risk assessment matrix, taking into account the airport's unique circumstances. The airport operator should then develop a wildlife management plan and coordinate wildlife management with various stakeholders under the leadership of the National Committee. Reliable and consistent data collection is the key factor of an efficient wildlife management plan.This study contains various proposals and researches have been accepted in the general scale on wildlife management in order to create more effective practices civil airports in Turkey by considering serious levels of increasing bird strike events in airports and vicinity since 1990, globally. 104

Büyük bir rekabetin yaşandığı havacılık sektöründe uçuş güvenliğinden sonra en önemli faktörler ikram ve uçak içi eğlence sistemi(IFE) olmuştur. Birçok uçak içi eğlence sistem(IFE) firması çeşitli tasarımlarla piyasaya çıkmış fakat yetki, tasarım veya farklı nedenlerle piyasaya hakim olamamışlardır. Dünya piyasasına hakim olan sınırlı sayıda firma bulunmaktadır.Şu anda kullanılan uçak içi eğlence sistemleri oldukça geniş bir bileşen çeşitliliğine sahiptir. Bakımı, maliyetleri, kablolu sistem olmaları ve ağırlıkları en önemli dez avantajlarıdır. Gelişen ve değişen teknoloji farklı ihtiyaçları ortaya çıkarmaktadır. Buna istinaden bu çalışmada kablosuz uçak içi eğlence sistemi geliştirilmiş ve mevcut sistemlere göre avantajları incelenmiştir. In aviation, which is in a major competition, the most important factors after flight safety, have always been the catering and in-flight entertainment system (IFE). Many of the in-flight entertainment systems (IFEs) have been on the market with various designs, but they have not been successful due to authority, design and for other reasons. Numbered companies are dominant in the world market. Currently, in-flight entertainment systems have a wide variety of components. Maintenance, cost, wired system and weight are the most important disadvantages. In this regard, the wireless in-flight system has been developed in this study and its advantages, compared to the existing systems, have been examined. 63

Değişen dünya şartlarında taşımacılık sektörünün her geçen gün önemi artmaktadır. Taşımacılık sektöründeki bu hızlı büyüme alt dallarına yansımaktadır. Bu alt dallardan birisi olan hava kargo taşımacılığı; büyük miktarda yükün hızlı bir şekilde kargo ve yolcu uçakları ile taşındığı güvenilir bir taşıma sektörüdür. Ancak hava kargo taşımacılığı, uçağa yolcu olarak giren kişiler yada kargo yükü vasıtasıyla gerçekleştirebilecek terör tehditlerine karşı savunmasızdır. Sürekli büyüyen ve özellikle 11 Eylül saldırılarının ardından tehditlere açık olduğu görülen hava taşımacılığı sisteminde yolcu güvenliğine yönelik olarak alınan tedbirler ile hava kargo taşımacılığı güvenliği teröristler tarafından birincil tehdit olarak görülmeye başlanmıştır. Bu kapsamda hava kargo taşımacılığı güvenliğinin sağlanması için teknolojik ve operasyonel önlemleri içeren çeşitli düzenleyici yaklaşımlar uygulamaya sokulmuştur.Bu çalışmanın yapılmasındaki amaç uluslararası toplum tarafından alınan tedbirler sonucunda tanımlanan potansiyel tehditlere ve güvenlik uygulamalarına genel bir bakış sunmaktır. Importance of the transportation sector is increasing with each passing day in this each day changing world conditions. The rapid growth in the transportation sector is reflected to its sub-branches. One of these sub-branches, called air cargo transportation, is a reliable transportation sector that quickly transports large amount of load using cargo and passenger plane. But air cargo transportation is vulnerable to the terror threads via entering the plane as a passenger or using its cargo load.Which is constantly growing, and seen to be open to threats especially after the September 11 attacks in the air transport system; because of the safety measures for passenger safety air cargo transportation security have begun to be seen as the primary threats by terrorists. In this context, various regulatory approaches including technological and operational measures have been put into practice to ensure air cargo transportation security.The purpose of this study is to provide an overview of the potential threats and security practices identified as a result of measures taken by the international community. 99

Havacılık endüstrisinde operasyonel gereklilikler yüksektir ve arıza sonuçlarının can kaybı ve çevresel etki gibi potansiyel risklerinden dolayı bakım prosedürleri etkin olmak zorundadır. Öte yandan, hava aracı işletiminde bakım oldukça pahalı bir süreç olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca, bir havacılık işletmesi tarafından etkin bir hava aracı bakım yönetimi uygulanmadığında yaşanabilecek bakım aksaklıkları nedeniyle icra edilemeyen veya ertelenen her uçuş, müşteri memnuniyetsizliğine ve beraberinde havayolunun gelir kaybına yol açabilmektedir. Bu kapsamda, hava aracı uçuş faaliyetlerinin başarısı, uçuş emniyetini temel alt kriter olarak sağlayan sürekli uçuşa elverişlilik yönetimi olarak da adlandırabileceğimiz maliyet-etkin bir bakım yönetimini zorunlu kılmaktadır.Bu çalışmanın amacı, bir havayolunda maliyet-etkin bir havacılık bakım yönetiminin temel standardına ulaşmak için elde edilmesi gereken esas hedefin bakım güvenilirliğini sağlamak olduğunu ortaya koymaktır. Çünkü, maliyet-etkin bir havacılık bakım yönetiminin minimum gereklilikleri, aslında temel standart olarak ulaşılması gereken bakım güvenilirliği hedefine sistematik bir şekilde uzanan bir yolu teşkil etmektedir. Çalışmada, havacılık işletmesi tarafından, bakım güvenilirliğinin elde edilebilmesi için, havacılık otoritelerinin katı kuralları gereğince kaydedilip arşivlenen arıza ve bakım görevleri bilgilerinin istatistiksel analizinin yapılmasının ve müteakiben bu analiz sonuçlarının bakım faaliyetlerinin etkinliğini sağlamada ve kendi bakım teşkilatlarını geliştirmede kullanılmasının gerektiği ortaya konulmuştur.Anahtar Kelimeler: Bakım Güvenilirlik Programı, Hava Aracı Bakım Programı, Hava Aracı Bakım Yönetimi, Havacılık Bakım Güvenilirliği, Havacılık Bakım Optimizasyonu. Within the aviation industry, the operational requirements are high and because of the consequences of failure such as losses of life and environmental impact, the procedures of maintenance must be effective. However, the maintenance comes forward as a pretty expensive process in aircraft operations. Besides, each cancelled or deferred flight because of the maintenance deficiencies arising from an ineffective maintenance management performed by an operator may cause its customer dissatisfaction with revenue loss. So, the accomplishment of flight and air operations depends on a cost-effective maintenance management, also called continuing airworthiness management, obtaining flight safety as a minimum requirement.The aim of this work is to put forward, that the prime target which should be obtained to reach the basic standard of a cost-effective aviation maintenance management in an airway is gaining and keeping up the maintenance reliability. Because, the minimum requirements of a cost-effective aviation maintenance management actually form a way, systematically heading to the maintenance reliability, which should be a goal to be reached as above-mentioned basic standard. At this study, for obtaining the maintenance reliability, it is revealed that an operator should firstly make the statistical analysis of all failures and implemented maintenance tasks information which must be recorded and archived in accordance with the strict legislation of regulating aviation authority, and then should use the results of those analyses in providing the effectiveness of the maintenance activities and in the development of its maintenance organization. Keywords: Maintenance Reliability Program, Aircraft Maintenance Program, Aircraft Maintenance Management, Aviation Maintenance Reliability, Aviation Maintenance Optimization. 163

Bu çalışmada farklı çevrim sayılarında gerçekleştirilen termal yaşlandırmanın 4/3 dizilimli CETA (Cam Elyaf Takviyeli Alüminyum) malzemenin eğilme özellikleri üzerine etkisi incelenmiştir. Havacılıkta yaygın olarak kullanılan bir fiber metal tabakalı kompozit olan CETA, THY Teknik A.Ş. kompozit atölyesinde otoklav yöntemi ile üretilmiştir. CETA numuneleri, 120 dakikalık bir süre boyunca -30°C ile +40°C arasında bir sıcaklıkta tam fonksiyonlu bir iklimlendirme odasında termalçevrimlere (0, 25, 50, 100, 200 ve 300 adet çevrim) tabi tutulmuştur. 300 termal çevrim ticari uçak bakım programları için A Bakım aralığına karşılık gelmektedir. Çevrimler sonrasında üniversal test makinesi ile 10 mm/dak ve 1mm/dak eğilme hızlarında üç nokta eğilme testleri uygulanmıştır. Testler sonrasında CETA örneklerinin eğilme modülü ve eğilme dayanımı değerlerinde değişiklikler olduğu tespit edilmiştir. Test sonuçlarına göre, 300 termal çevrim sonrasında, 1mm/dak ile eğilen numunelerde eğilme dayanımı ve eğilme modülü değerlerinin sırasıyla %4 ve %3,45, 10 mm/dakhız ile eğilen numunelerde ise %4,95 ve %4,85 azaldığı tespit edilmiştir. Dijital kamera ile yapılan gözlemlerde 1 mm/dk ile eğilen numunelerde sadece delaminasyon gözlemlenirken, 10 mm/dk ile eğilen numunelerde ise en alt metal tabakada kırılmalar olduğu gözlemlenmiştir. Konik ışınlı bilgisayarlı tomografi ile yapılan incelemelerde ise eğilme hızının artması ile numunede oluşan kalıcı hasarın arttığı belirlenmiştir. Bununla birlikte numunelerin tamamında delaminasyon hasarının gözlendiği vedelaminasyonun numune içinde ilerlemesinin alt metal/kompozit katmanda daha fazla olduğu tespit edilmiştir. 3D görüntülerden ise delaminasyon hasarlarının sadece 2D değil numune enine doğrultularda da ilerlediği, ayrıca alt metal katmanda tüm yaşlandırılmış numunelerde kırılmaların olduğu gözlemlenmiştir. In this study, the effect of thermal aging on the bending properties of 4/3 line GLARE (Glass Fiber Reinforced Aluminum) material in different cycle numbers was investigated. GLARE, a fiber metal layered composite widely used in aviation, is manufactured by THY Teknik A.Ş. composite workshop with autoclave method. GLARE samples are exposed to thermal cycles (0, 25, 50, 100, 200 and 300 cycles) in a fully functional climate chamber at a temperature between -30 ° C and + 40 ° C fora period of 120 minutes. 300 thermal cycle corresponds to the `A Check` range for commercial aircraft maintenance programs. After the cycles, three point bending tests were performed with universal testing machine at bending speeds of 10 mm / min and 1 mm / min. It has been determined that the GLARE samples vary in flexural modulus and flexural strength values after testing. According to the test results, bending strength and bending modulus values decreased by 4,95% and 4,85% for specimens bent at 10 mm / min and 4% and 3,45% for specimens bent at 1 mm / min after 300 thermal cycles, respectively It was. In digital camera observations, only delamination was observed at 1 mm / min, whereas at 10 mm / min specimens were broken at the lowest metal layer. In the studies made with conical beam computerized tomography, it was determined that the increase of the bending speed and the permanent damage to the sample increase. However, it was found that all of the samples were observed to have delamination damage and that the delamination progressed through the sample in the lower metal / composite layer. In 3D images, it was observed that the delaminationdamage progressed not only in 2D but also in transverse directions, and that all aged samples were broken in the lower metal layer. 91

Gerçekleştirilen çalışmada, gaz türbinlerinde bulunan, yakıtın yanma işleminin gerçekleştiği yanma odası cidarında soğutma ve yanma veriminin artması amacıyla kullanılan efüzyon deliklerinin yapısal özellikleri ve film soğutma etkinlikleri hesaplamalı akışkanlar dinamiği ve parçacık görüntülemeli hız ölçümü tekniği ile incelenmiştir. 3 boyutlu yazıcı yardımıyla üretilen 9 farklı test plakası, tasarlanan test düzeneğine bağlanarak, 7 farklı debide parçacık görüntülemeli hız ölçümü testleri gerçekleştirilmiştir. Aynı test plakalarının bilgisayar ortamında FloEFD yazılımı yardımı ile 3 farklı ana akım sıcaklığı parametresi de eklenerek hesaplamalı akışkanlar dinamiği analizleri gerçekleştirilmiştir.Sonuçlar incelendiğinde, enjeksiyon açısının artması, yüzey ile yanma sonrası oluşan sıcak bölge arasında film oluşmasını azaltmaktadır. Daha düşük açılarda daha etkin film tabakası gözlenmiştir. Bununla birlikte, efüzyon deliklerinden geçen soğutma havasının debisinin artması, bir seviyeye kadar etkin film oluşmasına fayda sağlasa da sonrasında jet çıkışları nedeniyle film oluşumu sağlanamamakta ve akış direk ana akıma karışmaktadır. Efüzyon deliği çaplarının artması, bu durumun önüne geçerek debi ile etkin film oluşumunun doğru orantılı olarak arttığı gözlenmiştir. Ancak bu durumun, belirli bir noktaya kadar sınırlandırılması öngörülmektedir. Çünkü, yanma sonrası oluşan yüksek sıcaklık ve basıncın kalitesi, bu delik çapı ve dolayısıyla içeri giren soğutucu akışkanın debisi ile bir seviyeden sonra ters orantılı olacaktır. In the study, the structural properties of the effusion holes and the film cooling efficiencies of the combustion chambers in the gas turbines were investigated by means of computational fluid dynamics (CFD) and particle image velocity (PIV) measurement technique to increase the cooling and combustion efficiency in the combustion chamber wall. 9 different test plates produced with the help of 3D printer were connected to the designed test apparatus and PIV tests were carried out with 7 different mass flow rate. Three different mainstream temperature parameters were also added to the same test plates with the help of FloEFD software, and CFD analyzes of calculated fluids were carried out.When the results are examined, the increase in injection angle reduces the film formation between the surface and the hot zone formed after burning. At lower angles a more effective film layer was observed. However, the increase of the flow of cooling air passing through the effusion holes is beneficial for the formation of effective film up to a certain level, but afterwards the film can not be formed due to the jet outlets, and the flow is directly mixed with the main flow. It has been observed that the diameter of the effusion hole increases, leading to the increase of flow rate and effective film formation in direct proportion. However, this situation is foreseen to be limited to a certain point. Because the high temperature and the quality of the pressurization after combustion will be inversely proportional to the diameter of the hole and hence to the level of the incoming coolant fluid. 85

Halk tarafından genelde kara kutu olarak bilinen FDR (Flight Data Recorder) ve CVR (Cockpit Voice Recorder) kayıt cihazları havacılık için çok önemlidir. Havacılıkta FDR ve CVR cihazlarına takılı olarak kullanılan ULB (Underwater Locator Beacon) ise su ile temas ettiğinde belirli bir frekansta akustik sinyal yayan bir sualtı ses vericisidir. Enkazın suya battığı hava aracı kazalarında, arama – kurtarma ekiplerinde bulunan akustik alıcılar vasıtası ile ULB sinyalleri tespit edilir ve kayıt cihazlarının sualtındaki konumları hesaplanır. Bu sayede kayıt cihazlarına ve uçak enkazına ulaşılabilir, kazanın kök nedenlerini bulmak için araştırmalar yapılabilir. Son yıllarda yaşanan bazı uçak kazalarında okyanusa düşen uçakların arama çalışmalarında ULB cihazlarının tespit edilemediği görülmüştür. Havacılık dünyasında sık tartışılan bir konu haline gelen ULB regülasyonları ile ilgili otoriteler bazı değişiklikler yapmışlardır. Bu çalışmada, sualtı akustik doğasının karakteristik özelliklerinden kaynaklanan etkiler, ULB cihazlarından beklenen performansın alınamamasının olası nedenleri, otoriteler tarafından yapılan değişikliklerin muhtemel etkileri ve hali hazırda problemin devam etmesine neden olabilecek faktörler incelenmiştir. FDR (Flight Data Recorder) and CVR (Cockpit Voice Recorder) devices, which are known as black boxes by the public, are very important for aviation. ULB(Underwater Locator Beacon) is an underwater sound projector which is activated by water immersion and it is attached to FDR and CVR in aviation use. If an aircraft is submerged in water after an air accident, ULB signal can be detected by hydrophones held by SAR teams and then underwater locations of the recorder devices will be calculated. Thus, wreckage and recorders can be found and investigations can be carried out to find out root causes of the accident. ULB devices could not be detected during search operations of some accidents occurred over the ocean in recent years. Authorities have been making some changes to ULB regulations which become a matter of debate in aviation community very often. In this study, the effects originated by natural characteristics of the underwater acoustic environment, possible causes of the unexpected low performance of ULB devices, potential improvements of changes made by authorities, and existing other factors which may contribute to the problem were examined. 76

Karbon fiber güçlendirilmiş kompozitler hava araçlarının parçalarında ve insansız hava araçlarının (İHA) gövde yapılarında yüksek fiziksel özellikleri ve mekanik dayanıklılıklarından dolayı sıklıkla kullanılmaktadır. Bu üstün özelliklerinin yanında yıldırıma maruz kalmış İHA'larda yetersiz elektrik iletkenliği gösterirler. Karbon fiber güçlendirilmiş kompozitlere metal bir tel örgü eklemek İHA gövde yapılarını yıldırım hasarından korumak için alternatif bir yöntemdir. Katı partikül erozyonu keskin kenarlı partiküllerin hava araçlarının yüzeylerine çarpmasıyla oluşur. Katı partikül erozyonunundan kaynaklanan yüzey hasarları aerodinamik kayıplara dolayısıyla yakıt tüketiminin artmasına ve hava araçlarının menzilinin kısalmasına sebep olur. Aynı zamanda hasarlı kısımlar yıldırım direncinin de azalmasına sebep olacaktır. Literatürde karbon fiber-metal örgü hibrit güçlendirilmiş kompozitlerin katı partikül erozyonuyla ilgili yeterli sayıda çalışma yoktur. Bu çalışmanın amacı bu kompozitlerin katı partikül erozyonu davranışlarını karakterize etmek ve numune yüzeylerinde oluşan aşınma hasarını analiz etmektir. Katı partikül testleri ASTM G 76 standartlarına göre dizayn edilmiş test düzeneklerinde yapılmıştır. Katı partikül erozyonu testleri 6 farklı çarpma açısında (15°, 30°, 45°, 60°, 75°, 90°) uygulanmıştır. Katı partikül testlerinden önceki ve sonraki numunelerin yüzey pürüzlenmesinin analizi temassız üç boyutlu lazer profilometre kullanılarak yapılmıştır. Carbon fiber reinforced composite materials (CFRP) are being widely used in aircraft parts and unmanned air vehicle (UAV) airframe production due to their high specific stiffness and strength. Besides their superior characteristics, they have a disadvantage of poor electrical conductivity when used in UAV airframes which subjected to lightning strike during their service life. In order to protect UAV airframe from lightning strike damage, adding a metal wire to CFRP composite is an alternative method. Solid particle erosion caused by sharp edge particles hitting on the surface of the aircraft and UAV parts. Surface damage induced by solid particle erosion cause aerodynamic losses and result with increase in specific fuel consumption or shortening of maximum air vehicle range. Also worn body could be lost its lightning strike residence. It is evident that there is no much literature study about CFRP - metal wire hybrid reinforced composites solid particle erosion behavior. The aim of this study is to characterize the solid particle erosion behavior of CFRP - metal wire hybrid reinforced composite and analyze the post wear damage induced in the surface of the samples. Solid particle tests were performed according to ASTM G 76 standard in a specially designed test rig. Solid particle erosion tests accomplished at six various impact angles (15°, 30°, 45°, 60°, 75°, 90°). Surface roughness analysis of specimens before and after solid particle erosion tests were performed by using 3D non-contact laser profilometer. 85

Bu çalışmada son zamanlarda havacılık ve uzay endüstrisinde yapısal tasarımlarda metallerin yerine daha yaygın hale gelen kompozit yapılar incelenmiştir. Çalışmaya konu olan yapı hava aracı kargo kompartmanlarında tercih edilen bal peteği sandviç kompozitlerdir. Bu yapıların maruz kaldığı darbe davranışları irdelenmiştir. Yoğunlaşılan ana tema kullanımı veya bakımı aşamasında hasarlanabilen bal peteği kompozit panellerin üretici firmaların verdikleri tamir prosedürlerine göre tamir edilmesi sonrası bu yapılara gelen tekil ve tekrarlı darbelerin yarattığı etkiler ve sonuçlarıdır.Tamir edilmiş bal peteği sandviç yapılara enstrümente edilmiş düşen ağırlık tipli Instron Dynatup 9250HV darbe test cihazı ile 1-8J arasında değişen düşük enerjili darbeler uygulanmıştır. Tamir edilmiş bal peteği sandviç yapılarda `tekil` düşük hızlı darbe sonuçları; her iki yüzeyde ve malzemenin iç katmanlarında oluşan darbe yük nitelikleri ve hasar mekanizmalarının kuvvet (force) sapma (deflection) (F-D) eğrileri saptanmıştır.Düşük hızlı darbe enerji seviyeleri tespitinden sonra tamir edilmiş bal peteği kompozit yapılarda düşük hızlı `tekrarlı` darbe etkileri tespiti yapılmıştır. Daha sonra sabit enerjili darbe sonucu oluşan tam penetrasyon hasar seviyeleri bulunmuştur. Bu uygulamada da F-D eğrileri çizilmiştir. Darbe yüzeyinin arka kısmının görüntüleri dijital kamera ile kayıt edilmiştir. Ayrıca termal kamera ve x-ray cihazları ile hasarlar görüntülenip kayıt altına alınmıştır. Böylece panelin ön/arka ve iç kısmındaki hasarlarının tespit edilip hasar mekanizmaları yorumlanmıştır.Çalışma sonunda düşük hızlı tekil ve tekrarlı darbelerin tamir edilmiş kompozit sandviç yapıya yaptığı etki ve hasarlar yorumlanmaya çalışılmıştır. Composite structures that have been utilized more commonly then metals in aeronautics and astronautics along last years were researched in this study. The subject structures are honeycomp sandwich composites which are preferred for aircraft cargo compartments. Impact behaviour properties of this structures have been examined. Main theme focused in the study is the effects and results caused by single and repeated impacts that are occured after repairs that performed in accordance with manufacturer repair procedures for honeycomp composite panels that can be damaged during their servise life. The low energized impacts that change between 1-8J have been applied to repaired honeycomb sandwich structures via drop weight type Instron Dynatup 9250HV device. `Single` low velocity impact results and impact load qualifications which take place on mating surfaces and inside of materials were detected. In addition that the damage mechanisms' force deflection (F-D) curves were formed on repaired honeycomb sandwich structures. After identification of low velocity impact energy levels, low level `repetitive` impact effects were determined on repaired honeycomb composite structures. Then full penetration damage levels thats are caused by constant energised impacts were noticed. F-D curves were drawn in this step as well. The impact surface's back side has been recorded via digital camera. In addition, damages were monitorized and recorded via thermal camera and x-ray devices. By that way, impact lifespan and damage mechanisms of the mating surfaces and internal damages of the panel have been analyzed.At the end of study the effects of low speed single and repetitive impacts on repaired honeycomb sandwich composite structure have been commented. 72

Teknolojik gelişmeler ışığında her geçen gün havacılık alanında güç ve dayanıklılığın ağırlığa olan oranı önem kazanmaktadır. Bu çalışmada volkanik kül(VK) inorganik partiküllerin hava araçlarını hafifletmeye yönelik alternatif takviye malzemesi olarak polifenilen sülfit(polyphenylene sulphide-PPS) ile birlikte kompozit üretiminde kullanılabilirliği araştırılmıştır. Üretilen saf PPS, Kula ve Nevşehir VK/PPS kompozitlere; çekme testi, eğilme testi, diferansiyel taramalı kalorimetre(DSC), dinamik mekanik termal analiz(DMTA), katı partikül erozyonu aşınma testleri uygulanmıştır. Mekanik ve tribolojik testler sonrası hasar analizi taramalı elektron mikroskobu (TEM) ile yapılmıştır. Tribolojik testler sonrası malzemelerin yüzeylerinde oluşan aşınma bölgeleri lazer 3D optik profilometre cihazı kullanılarak elde edilmiştir. VK partikül takviyelerinin PPS matris içerisindeki dağılımı bilgisayarlı mikro tomografi analizleri yardımıyla tespit edilmiştir. Elde edilen ölçüm sonuçları volkanik küllerin, hava araçları için üretilen kompozit malzemelere alternatif takviye elemanı olabileceğini göstermiştir. Everyday, in the light of technological developments, the ratio of strength and durability to weight in the field of aviation gains importance. In this study, the use of volcanic ash (VA) inorganic particles as an alternative reinforcing material with polyphenylene sulphide (PPS) for reducing aircraft weight was investigated in composite production. Tensile test, bending test, differential scanning calorimetry (DSC), dynamic mechanical thermal analysis (DMTA) and solid particle erosion wear test were applied to produced pure PPS and Kula, Nevşehir VA/PPS composites. Damage analysis was performed with scanning electron microscope (SEM) after mechanical and tribological tests. Wear zones on the surface of the material were obtained by using laser 3D optical profilometer after tribological tests. Distribution of the VA reinforcing particles in the PPS matrix was detected with the help of the computerized micro tomography analysis. Obtained measurement results show that volcanic ashes can be used as an alternative reinforcing material instead of composites using in aircrafts. 117

Katı partikül erozyonunun sebep olduğu bakım masrafların azaltılması sebebiyleuçak üreticileri yeni malzeme arayışına girmişler ve quartz fiber takviyeli kompozitmalzemeden uçak radomlarını üretmişlerdir. Bu çalışmada, quartz fiber kompozitradom malzemesinin katı partikül erozyon aşınma davranışları incelenmiştir. Testnumuneleri, beş yıl boyunca serviste olan radomun, darbe hasarı sebebiyle servistençekilmesiyle elde edilmiştir. Farklı açılarda, yüzeyi işlemsiz, yüzeyi boyalı veyüzeyine eroziv bant yapıştırılmış numuneler; alümina 120 mesh ve volkanik külaşındırıcı ile aşındırılıp, katı partikül erozyon davranışları tespit edilmiştir.Malzemelerin yüzeyinde oluşan aşınma bölgeleri lazer 3D optik profilometre cihazıkullanılarak taranmıştır. Katı partikül erozyonunun malzeme iç yapısında hasaroluşturup oluşturmadığı bilgisine X-ray tahribatsız hasar analizi yöntemi ileulaşılmıştır. With the reduction of maintenance costs caused by solid particle erosion, aircraftmanufacturers have searched for new materials and produced aircraft radomes fromquartz fibre reinforced composite materials. In this study, the solid particle erosionwear behaviours of this composite material were examined. The test specimens wereobtained by unserviceable of the radome component due to impact damage, whichwas serviced for five years. At different angles, samples with surface clear, surfacepainted and erosive tape adhered to the surface; alumina 120 mesh was abraded andvolcanic ash abrasive was abraded, and solid particle erosion behaviours weredetected. Wear zones formed on the surface of the materials were scanned using laser3D optical profilometer. The knowledge that solid particle erosion causes damage tothe internal structure of the material is obtained by X-ray non-destructive damageanalysis method. 136

Bu çalışmanın amacı katı partikül erozyonundan sonra AA 6082-T6 alüminyum alaşımında oluşan yüzey hasarının ve plastik deformasyonların karakterize edilmesidir. Alüminyum alaşımları, uçak yapısal parça üretiminde kullanılan en yaygın malzemelerden biridir. Atmosferik hava konsantrasyonunda yer alan sert parçacıklar, yüzey üzerinde tekrarlanan darbelere neden olur. Dolayısıyla, katı parçacıkların tekrarlanan çarpmalarından kaynaklanan yüzey kaynaklı hasarları araştırmak çok önemlidir. Ekstrüde AA6082-T6 alüminyum alaşım tabakaları katı parçacık erozyon testlerine tabi tutuldu. Katı parçacık erozyon testleri ASTM G 76 standardına göre gerçekleştirildi. Çeşitli parçacık boyutlarına sahip aşındırıcı parçacıklar, AA6082-T6 alüminyum alaşım test kuponlarının yüzeylerine püskürtüldü. Katı parçacık erozyon testleri, 3 Barlık patlama basıncı ile normal insidansa (darbe açısı: 90 °) ulaşıldı. Testlerden sonra hasar mekanizmaları ve kütle kaybı ve erozyon hızı ölçümleri tartışılmıştır. Katı partikül erozyon testlerinden önce ve sonra yapılan numunelerin yüzey pürüzlülüğü analizi, 3D temassız lazer profilometre kullanılarak gerçekleştirildi. AA6082-T6 alüminyum alaşımlı test kuponlarının ortalama yüzey pürüzlülüğü (Ra), her örnekleme uzunluğundaki (Rz) en yüksek tepe ve en düşük vadiye arasındaki ortalama mesafe ve 3D yüzey topoğrafya haritaları ve eroziv aşınma oranları katı partikül erozyon testlerinden önce ve sonra elde edildi. Erozyon krater hacmi ile kütle kaybı arasındaki korelasyonlar tartışıldı. Katı partikül erozyon testlerinden sonra örnek yüzeylerde oluşan plastik deformasyonlar 3D optik temassız lazer profilometre taramaları ve SEM kullanılarak araştırılmıştır. The aim of this study is to characterize the surface damage and plastic deformations occurred in AA 6082-T6 aluminum alloy after solid particle erosion. Aluminum alloys are one of the most common materials used in aircraft structural part production. Hard particles involved in atmospheric air concentration cause repeated impacts on surface. Hence, it is crucial to investigate the surface induced damages due to repeated impacts of solid particles. Extruded AA6082-T6 aluminum alloy sheets were subjected to solid particle erosion tests. Solid particle erosion tests were performed according to ASTM G 76 standard. Abrasive particles with various particle sizes blasted to surfaces of AA6082-T6 aluminum alloy test coupons. Solid particle erosion tests accomplished at normal incidence (impact angle: 90°) with blast pressure of 3 Bar. Mass loss and erosion rate measurements after tests were done and damage mechanisms were discussed. Surface roughness analysis of specimens before and after solid particle erosion tests were performed by using 3D non-contact laser profilometer. Average roughness (Ra), average distance between the highest peak and lowest valley in each sampling length (Rz) and 3D surface topography maps and erosive wear rates of AA6082-T6 aluminum alloy test coupons were obtained before and after solid particle erosion tests. Correlations between erosion crater volume and mass loss were discussed. Plastic deformations occurred in sample surfaces after solid particle erosion tests were investigated by using 3D optical non-contact laser profilometer scans and SEM. 138

Airbus A330 ailesi uçakları ülkemizdeki hemen hemen tüm havayolu şirketleri uçurmaktadır. Başta Türk Hava Yolları olmak üzere Atlasjet ve Onur Air de A330 tipi uçaklardan istifade eden şirketlerdendir. A330 ailesi dünyanın en çok üretilen uçak modellerinden birisidir. A330 uçaklarında 3 farklı motor tipi bulunmaktadır; General Electric CF6-80E1, Pratt & Whittney PW4000 ve Rolls Royce TRENT 700En çok tercih edilen motor tipi olan CF6-80E1 motorlarının rakiplerine göre tercih edilebilmesini sağlayan faktörler kullanım ömürleri ve performanslarıdır. Motorların maliyet yönünden avantajlı hale getirmek için motorların performanslarının takip edilmesi ve havacılık kanunlarından dolayı uçuşa elverişli tutulması özel bir mühendislik ve bakım programını zorunlu tutmaktadır. Uçak motorlarının performansları farklı kriterlere bağlı olarak takip edilir. Bunların başılıcaları EPR (Engine Pressure Ratio), N1, N2, EGT (Exhaust Gas Temperature) ve motorun çalışırken yarattığı titreşim miktarı gibi verilerdir. Bunun yanısıra motorlar üzerinden uygulanacak bakım işlemlerinin yönetilmesi gerekmektedir. Bunlara planlı / plansız bakımlar AD (Airworthiness Directives) ve SB (Service Bulletins) dâhildir. Yasal olarak bölünmüş bu faaliyetin tek elde toplanabilmesi için EASA yasal değişikliklere yönelmiştir. Part-145 onaylı şirketlerin bakım planlaması yapabilmesi için yasal hazırlıklar devam etmektedir. Bu çalışmada bakım yönetim sisteminin yasal boşluklarını kullanan operatörlerin (havayolları ve hava kargo şirketleri) bu sorumluluğu delege ederken ortaya çıkan hem verimsiz hem de güvensiz durumu ortadan kaldırmaya yönelik önerileri değerlendirilecektir. Merkezi motor bakım yönetimi ve uygulamasının nasıl olacağını ele alarak bu konuda rehber bir çalışma yapılacaktır. Airbus A330 family aircrafts have been operated by almost all airlines in our country. Turkish Airlines, Atlasjet and Onur Air are the companies that involves A330 in their fleet. According to Airbus as of August 2015 the total orders for A330 worlwide is 1548 and 1215 of those orders were delivered to its customer. A330 family is one of the most produced aircraft models. There are 3 engine options for A330; General Electric CF6-80E1, Pratt & Whittney PW4000 and Rolls Royce TRENT 700. The most chosen model is CF6-80E1s. Their advantage to be chosen is the high performance and technical life than competitiors. It is necessary to form maintenance programme of and health of engines and also keeping them airworthy all the time in order to achieve the highest performance and cost effectivity. The performance of aircraft engines is monitored through various technical criteria. They are mainly EPR, N1, N2, EGT and the vibration ratio of the component. Besides it is mandatory to rule the maintenance tasks that will be carried out on engines. Those are planned works non-routine tasks ADs and SBs. EASA started to a new rulemaking activities to entegrate this splitted maintenance issue. The works are going on to allow Part-145 organisations to perform maintenance planning. In the work, we will consider the recommendations in order to prevent the unfruitful and unsafe situation deriving from the delegation tendency of operators (airlines and air freight companies) for aircraft engine maintenance management activities to other organisations. 85

Seri ve paralel mekanizmalar günümüzde birçok alanda yoğun şekilde kullanılmaktadır. Paralel mekanizmaların en yaygın biçimde kullanıldığı Stewart Platformu, ilk olarak 1965'te D. Stewart tarafından uçak simülatörlerinde kullanılmak üzere yapılmıştır. Stewart platformu, biri hareketli diğeri sabit olmak üzere iki plaka arasına yerleştirilen ve uzunluğu değiştirilebilir altı kol ile oluşturulabilir. Mekanizmada kullanılan uzuv sayısına ve bağlantı şekillerine göre hareket kabiliyeti değişiklik gösterir. Bu sistem, hava aracının uzaysal hareketlerinin gerçek zamanlı olarak uygulanmasını sağlamaktadır.Paralel mekanizmalarda, hava araçlarındaki ötelenme ve dönme hareketlerinin gerçeğe yakın hassasiyette olması önemli bir husustur. Stewart Platform Mekanizması kullanımı tıp, deniz araştırmaları, uzay araştırmaları, otomobil eğitimlerinde ve birçok alanda gün geçtikçe yaygınlaşmaktadır. Paralel mekanizmalar sayesinde kullanıcılar uçakların seyir durumundaki uzaysal hareketlerini gerçek zamanlı olarak hissedebilirler. Bu çalışmada, Matlab, SimMechanics ve SolidWorks programlarının kullanımıyla 6x6 serbestlik derecesine sahip bir Stewart Platformun yazılımsal olarak ters ve düz kinematik analizi, modellenmesi, benzetimi ve gerçekleştirilmesi hedeflenmiştir. Serial and parallel mechanisms are used extensively in many fields today. Stewart Platform which is the most widely used parallel mechanism was first intended to be used in aircraft as a simulator in 1965 by D. Stewart. Stewart platform can be made with the use of six arms with extensible length and fixed to two plates. According to the number of limbs used in the mechanism and connections, platform shows changes in mobility. This system serves spatial movement application of an aircraft as a real time.In parallel mechanisms, it is an important issue to have sensitivity close to the real conditions of shift and rotational movement of aircraft. Consequently, its use in medicine, marine, space research, automible simulator and in many other fields becomes widespread day by day. Thanks to parallel mechanisms, it will allow the users to feel, in real time, the spatial movements of a navigating aircraft.In this study, with the using programs Matlab, SimMechanics and SolidWorks, Position Controlled 6x6 Degree of Freedom Stewart Platform's inverse and forward kinematic analysis, modelling, simulation and practice is aimed. 81