Search

Recent is de Nederlandstalige versie van de NANDA-International 2015-2017 verschenen.1) NANDA-I is wereldwijd de meest gebruikte classificatie van verpleegkundige diagnoses en wordt in Nederland zowel in een aantal grotere ziekenhuizen als in de wijkverpleging gebruikt. Op vrijwel alle hbo-V’s is dit dan ook basismateriaal in de opleiding.

Als wijkverpleegkundige weet je dat het bij preventieve zorg niet alleen om die ene client gaat, maar ook om de wijk waarin hij woont. Maar ja, hoe pak je dat aan? Een snelcursus wijkanalyse en -plan maken helpt je op weg.

Wijkverpleegkundigen in Nederland indiceren sinds 2015 weer zelf. Indiceren houdt in dat zij vaststellen welke zorg nodig is. Alle verpleegkundigen worden geacht om via een brede anamnese te komen tot geobjectiveerde, onderbouwde (verpleegkundige) diagnoses die gekoppeld kunnen worden aan verpleegkundige interventies en zorgresultaten. Het Normenkader Indiceren van V&VN ondersteunt dat.

Sinds een jaar indiceren wijkverpleegkundigen zelfstandig. Zij zijn nu verantwoordelijk voor het hele zorgproces, van anamnese/diagnose tot organiseren en het realiseren van de afgesproken zorguitkomsnten. De verpleegkundige diagnosen zijn hierbij cruciaal: ze geven richting aan mogelijke uitkomsten en de in te zetten interventies. Hoe gaat dit nu, na een jaar, in de praktijk?

Nadat is ingegaan op de nieuwe aanspraak Wijkverpleging in de Zorgverzekeringswet, wordt een nieuw model voor het wijkverpleegkundig zorgproces gepresenteerd. Dit is een op de wijkverpleegkundige toegesneden 11-stappenmodel. Door deze stappen zorgvuldig te doorlopen kan de wijkverpleegkundige onderbouwd en transparant indiceren. Duidelijk wordt gemaakt dat indiceren alleen mogelijk is op basis van een onderbouwde en geobjectiveerde diagnosestelling. Het 11-stappenmodel ondersteunt de wijkverpleegkundige bij het systematisch en zorgvuldig doorlopen van alle relevante stappen in het verpleegproces, waarbij de dialoog met de client continu centraal staat.

De zorg verschuift steeds verder naar de eerste lijn. De rol van de client verandert daardoor. Dat heeft ook gevolgen voor verpleegkundigen die werkzaam zijn in de nulde of eerste lijn. De focus van hun handelen verschuift van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen dat’ of ‘zorgen met’. Steeds vaker werkt de verpleegkundige samen met de client toe naar een gewenste uitkomst, waarbij het versterken van het zelfmanagement van de client centraal staat. Verpleegkundigen moeten het gehele zorgproces in de eerste lijn kritisch leren beschouwen en specifiek voor deze context aanscherpen. In het Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid wordt hiervoor een model gepresenteerd. In dit leerwerkboek worden de nieuwe competenties uit het beroepsprofiel 2012 uitgewerkt aan de hand van de CanMEDS-rollen. Er zijn cases en opdrachten om hiermee aan de slag te gaan. Ook bevat het boek een docentenhandleiding. Dit boek is bestemd voor studenten verpleegkunde, maar zeker ook geschikt voor wijkverpleegkundigen, jeugdverpleegkundigen, praktijkverpleegkundigen, sociaal verpleegkundigen, arboverpleegkundigen en sociaalpsychiatrisch verpleegkundigen. Zowel de overeenkomsten als de onderlinge verschillen tussen deze groepen komen aan de orde, zodat er een compleet beeld ontstaat van het domein verpleegkunde maatschappij en gezondheid. Dr. Henk Rosendal is gezondheidswetenschapper en werd oorspronkelijk opgeleid als verpleegkundige. Henk is lector Wijkzorg bij Hogeschool Rotterdam en was tot voor kort voorzitter van de afdeling Eerstelijnsverpleegkundigen bij de beroepsvereniging V&VN. Hij was in 2014 een van de oprichters van de Stichting Bevordering Wijkverpleegkunde, waarvan hij tevens voorzitter is.

In dit afsluitende hoofdstuk wordt ingegaan op het verwerven van de benodigde financien en hoe je die inkomensstromen kunt borgen. De route via zorg in- en verkoop wordt beschreven. Ingegaan wordt op het belang van goed onderhandelen en van samenwerken met andere aanbieders en het sociale domein in de regio.

Als wijkverpleegkundig ondernemer ontkom je niet aan een groot aantal wetten. Deze wetten stellen eisen aan kwaliteit en organisatie. Het wordt sterk aanbevolen hier goed kennis van te nemen voordat je gaat starten. In dit hoofdstuk wordt een aantal belangrijke wetten op het gebied van kwaliteit toegelicht, gevolgd door wetten die betrekking hebben op financiering en organisatie van zorg. In de eerste groep zijn dat de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg, de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg en de Wet poortwachter. Deze wordt gevolgd door een beschrijving van wetten in de tweede groep: de Zorgverzekeringswet, de Wet langdurige zorg, de Wet maatschappelijke ondersteuning, de Wet toelating zorginstellingen en de Wet publieke gezondheid. Bij al deze wetten wordt aangegeven waarom ze van belang zijn voor de wijkverpleegkundig ondernemer.

Het beroep van wijkverpleegkundige ontwikkelt zich stormachtig. Door de aanspraak ‘Verpleging zonder verblijf’ in de Zorgverzekeringswet hebben zij een zelfstandige en centrale rol in de eerstelijn gekregen. Deze veranderde positie brengt de vraag mee hoe wijkverpleegkunde het best kan worden georganiseerd. Voor zelfstandige professionals wordt het steeds belangrijker zich ondernemend op te stellen. Dit ondernemende gedrag is kenmerkend voor de wijkverpleegkundige-nieuwe-stijl, die met name competent is in de (CanMEDS-)rollen van zorgverlener, samenwerker, communicator en organisator.

Zorg, en dus ook wijkverpleegkundige zorg, wordt voornamelijk gefinancierd uit publieke middelen. Het is daarom logisch dat hierover verantwoording moet worden afgelegd over de omvang en kwaliteit van hetgeen is geleverd. De Inspectie voor de gezondheidszorg (IGZ) heeft eind 2016 een nieuw toetsingskader ontwikkeld waarbij de behoeften van de client meer centraal staan. In dit hoofdstuk worden per thema de toetsingscriteria beschreven. Verder wordt ingegaan op twee veel gebruikte kwaliteitssystemen: HKZ en Prezo.

Iedere zorgprofessional, en zeker iedere huisarts, heeft te maken met ketenzorg. Met ketenzorg wordt onder andere beoogd de afstemming tussen zorgprofessionals te verbeteren. Deze professionals hebben zich de afgelopen decennia steeds meer gespecialiseerd in een bepaalde behandeling of activiteit, maar hun patienten knippen hun zorgvraag niet op in allerlei onderdelen. Zij willen een oplossing voor hun problemen in het dagelijks functioneren en streven naar kwaliteit van leven. Als professionals onvoldoende samenwerken en hun activiteiten niet goed op elkaar afstemmen, loopt de kwaliteit van zorg gevaar. Op onderdelen kan de kwaliteit van zorg wel goed zijn, maar dat betekent nog niet dat patienten een verbetering of behoud van de kwaliteit van leven ervaren. Ketenzorg kan bijdragen aan verbeteringen op dit gebied. Bovendien is de verwachting dat ketenzorg ook kan bijdragen aan kostenbeheersing in de zorg, aangezien beter afgestemde zorg zowel een effectievere als efficientere zorg impliceert.

De behoefte in de wijk bepaalt de samenstelling van je team. Daarvoor is het nodig om een goed beeld te hebben van je wijk. Wat speelt er zoal? Wat zijn de ervaren problemen? Hoe worden die veroorzaakt? En zijn die oorzaken beinvloedbaar? Voor het beantwoorden van al deze vragen is een instrument ontwikkeld: de WijkOPSE. Deze wordt in dit hoofdstuk beschreven, evenals de wijze waarop je hem in de praktijk kunt gebruiken. Om dit te vergemakkelijken, wordt bovendien nog een aantal aanvullende tips voor toepassing gegeven.

Ondernemen is een werkwoord, en wordt op uiteenlopende wijzen gedefinieerd. Sommigen zien het als doel, anderen meer als middel. Sommigen denken dat ‘ondernemer zijn’ een aangeboren eigenschap is, anderen denken dat iedereen het kan leren. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op wat ondernemen eigenlijk is, en wat het kan betekenen voor de wijkverpleegkundige: hard werken met veel voldoening. Een van de belangrijkste succesfactoren daarbij is de mate waarin wijkverpleegkundigen plezier beleven aan het ondernemen. Om er achter te komen of ondernemen wat voor jou is, worden in dit hoofdstuk wat tips gegeven.

Het werken met een classificatie- en registratiesysteem is verplicht. De keuze voor welk systeem is echter aan de wijkverpleegkundige ondernemer. In de wijkverpleegkundige praktijk worden vooral Nanda-Nic-Noc en het Omaha-system gebruikt. Beide systemen, inclusief hun voor- en nadelen, worden in dit hoofdstuk kort beschreven. Daarnaast wordt er nog een checklist gegeven die handig is bij de keuze voor een goed classificatiesysteem.

Thuiszorg wordt in de Verenigde Staten geconfronteerd met bezuinigingen, terwijl er tegelijkertijd een groter beroep op wordt gedaan. Er is daarom behoefte aan innovaties die verpleegkundigen ondersteunen om effectieve en doelmatige zorg te verlenen aan chronisch zieken. De inzet van telezorg – of: zorg op afstand – wordt gezien als een mogelijke oplossing.

De zorg voor mensen met een chronische ziekte, zeker als er sprake is van multimorbiditeit en complexe problematiek, speelt zich primair af in de relatie tussen client (en mantelzorger) en een of meer zorgprofessionals. Daar gebeurt het, en deze personen bepalen samen welke zorg of begeleiding er nodig is en op welke wijze dat wordt georganiseerd. Zowel de problemen en uitdagingen waarmee clienten worden geconfronteerd als de zorg en de begeleiding die zij ontvangen, zijn in de voorgaande hoofdstukken aan de orde gekomen aan de hand van tien openhartige verhalen van patienten. De problemen waarover zij vertellen zijn uiteenlopend van aard en overstijgen de directe (medische) gevolgen van de aandoeningen(en).

Verhalen van mensen met een chronische ziekte staan centraal, zowel in het leer-werkboek als op de bijbehorende dvd.Uit deze verhalen blijkt dat patiënten geen onderscheid maken tussen zorg en welzijn, en ook niet redeneren vanuit een bestaand (zorg)aanbod. Zij willen vooral leren omgaan met de beperkingen die ze ondervinden in hun dagelijks leven.

Van ketenzorg wordt veel verwacht. Een systematisch literatuur onderzoek naar geintegreerde zorgprogramma’s, waar ketenzorg een voorbeeld van is, laat positieve trends in effecten van zorg zien.1) Deze effecten hebben betrekking op het ziekenhuisgebruik, kwaliteit van leven, functionele gezondheidstoestand, patienttevredenheid, toepassing van richtlijnen en therapietrouw bij medicatiegebruik.

De wijze waarop aan de hand van het 11-stappenmodel indiceren kan worden getraind wordt beschreven. Ter inspiratie en illustratie worden twee cases beschreven.

Het feit dat de verantwoordelijkheid voor diagnosticeren, indiceren en toewijzen nu bij de wijkverpleegkundige ligt, heeft ook gevolgen voor clienten en voor zorgorganisaties waar wijkverpleegkundigen werkzaam zijn. Deze moeten ‘kantelen’. In dit laatste hoofdstuk wordt hierop ingegaan.

Er is veel veranderd in de organisatie en de financiering van de eerste lijn de laatste jaren. De decentralisatie van het jeugdbeleid en de overgang van AWBZ naar de WMO, WLZ en ZVW hebben de financiering, maar ook de organisatievan de eerste lijn sterk beinvloed. Bijna overal zijn sociale wijkteams aan het werk, in verschillende samenstellingen, met en zonder intensieve samenwerking met wijkverpleegkundigen. Een belangrijke doelstelling van deze veranderingen is het medische en het sociale domein beter met elkaar te verbinden. In de financiering van de huisartsenzorg is bij de meeste zorgverzekeraars ruimte ontstaan voor populatiegerichte financiering. En de wijkverpleegkundige kan vanuit de zogenaamde Zichtbare Schakel-rol, tegenwoordig Segment 1, vorm geven aan wijkzorg, zonder dat er al sprake is van een indicatie voor bepaalde zorg. DOI 10.1007/s12508-016-0014-5