Search

Het doel van dit project is een kader te ontwikkelen voor het uitbreiden en actualiseren van het Referentiemeetnet. Dit kader bestaat uit de volgende onderdelen: 1. Een overzicht van prioritaire vegetatietypen waarvoor referentiepunten gewenst zijn om actuele kennisvragen nu en in de toekomst te kunnen beantwoorden. Daarbij wordt niet alleen gekeken naar optimaal ontwikkelde voorbeelden, maar ook naar vegetaties die kennis kunnen opleveren over de bandbreedte van abiotische condities waarbinnen gewenste vegetaties kunnen voorkomen. 2. Een protocol om meetlocaties op basis van een vegetatieopname eenduidig en navolgbaar toe te delen aan een vegetatietype, zodat duidelijk is welk vegetatietype een meetpunt representeert. 3. Een overzicht van kansrijke bestaande meetlocaties die mogelijk geschikt zijn als Referentiemeetpunt, waarmee het beheer van de meetpunten breder verdeeld kan worden over terrein beherende organisaties en provincies.

In de Natura 2000-gebieden in het Heuvelland worden habitattypen en andere natuurwaarden op hellingen grenzend aan landbouwpercelen negatief beïnvloed door toestroom van voedselrijk water en bodemmateriaal. Hierdoor neemt verruiging toe en nemen kansen voor behoud en uitbreiding van karakteristieke soorten af. Bij ernstige vormen van erosie kunnen kwalificerende groeiplaatsen verdwijnen, niet alleen door erosie zelf, maar ook doordat voedselrijk bodemmateriaal (sediment) laagten opvult en bronnen en bovenloopjes van beken onderdeel worden van erosiebanen. Bufferzones kunnen in potentie deze invloed beperken door directe inwaai en oppervlakkige toestroom van meststoffen en bodemmateriaal af te vangen. Dit rapport beschrijft: 1. hoe de instroom van nutriënten vanuit bovenliggende landbouwgronden kan worden beschreven en beoordeeld in relatie tot terrein- en vegetatiekenmerken; 2. hoe bufferzones (en meer in het algemeen: maatregelen om instroom te voorkomen, te beperken en/of te sturen) functioneren; 3. hoe maatregelen, beheervormen en vormen van landgebruik effectief kunnen worden toegepast om negatieve effecten van (bodem)erosie binnen en in de randzone van Natura 2000-gebieden in het Heuvelland tegen te gaan.

In twee Natura 2000-gebieden werden in het kader van het verdrogingsnetwerk van de Provincie Overijssel locaties voor nieuwe grondwatermeetpunten geselecteerd. Hiertoe werden in de botanische hot-spots van deze gebieden elf transecten vegetatiekundig en bodemkundig beschreven. Op basis van bestaande gegevens werd een inschatting gegeven van de lokale hydrologische omstandigheden en hun representativiteit voor de regionale hydrologie. Belangrijke criteria bij de selectie waren (1) het goed ontwikkeld voorkomen van de habitattypen die voor bovengenoemde gebieden zijn aangewezen en (2) het voorkomen van deze typen in een zo gaaf mogelijke landschappelijke context.

De bodem van een bos is bepalend voor het functioneren van het bos als productie- en ecosysteem. Het is het substraat waar organismen in leven en waar planten in wortelen. De bodem houdt vocht en nutriënten vast en levert deze aan planten en het bodemleven, terwijl planten organische stof aan de bodem leveren. De wijze waarop dit allemaal gebeurt, bepaalt in grote mate welke organismen er in en op voor kunnen komen en hoe die functioneren. De bodemorganismen en voedingstoestand van de bodem worden beïnvloed door beheer en externe factoren, zoals depositie. Kennis van de onderlinge relaties tussen de factoren die de bodemvruchtbaarheid bepalen of door de bodemvruchtbaarheid bepaald worden, is daarom van groot belang voor een duurzaam bosbeheer. Dit rapport bevat een verkenning van de kennis die er aanwezig is op dat gebied.

Plantengemeenschappen zijn groepen van samen voorkomende plantensoorten typerend voor de grote verscheidenheid aan biotopen, zoals moeras, grasland, akker en bos. Plantengemeenschappen zeggen veel over waterhuishouding, bodem, klimaat en landgebruik.Door intensivering zijn goed ontwikkelde plantengemeenschappen echter vrij zeldzaam geworden en verarmd. Dit zijn zogenaamde afgeleide gemeenschappen: de romp- en derivaatgemeenschappen. Ook daarvan is classificatie en identificatie van groot belang.Deze gids geeft een compleet overzicht:•inleiding over romp- en derivaatgemeenschappen•beschrijft 260 Nederlandse romp- en derivaatgemeenschappen, ingedeeld naar biotoop (open water en moerassen; graslanden en heiden; kust en binnenlandse pioniermilieus; ruigten, bossen en struwelen)•helder overzicht van de overkoepelende vegetatieklassen•per gemeenschap een beschrijving van ecologie en voorkomen in Nederland, plus een tabel met soortensamenstelling•met talloze fraaie kleurenfoto’sDit nieuwe standaardwerk vormt een logisch tweeluik met de Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland (deel1). Samen zijn ze een handig hulpmiddel voor studenten, ecologen, beheerders en plantenliefhebbers.Meer informatie over monitoring en planten tellen >>

Hardhoutooibos is een verzamelnaam voor alle niet door wilgen of zwarte populier gedomineerde bostypen van het buitendijkse, periodiek door het rivierwater overstroomde deel van het rivierengebied. Het huidige areaal hardhoutooibos in Nederland is erg klein en bijna verwaarloosbaar ten opzichte van het veel algemenere zachthoutooibos. Doel van het onderzoek is een abiotisch en ecologisch onderbouwd overzicht van groeiplaatsen en gebieden met optimale kansen voor de ontwikkeling van droge en natte hardhoutooibossen met een hoge natuurkwaliteit.

Het areaal hardhoutooibos in Nederland is erg klein en bijna verwaarloosbaar ten opzichte van het veel algemenere zachthoutooibos. Zowel de oude, als hakhout beheerde iepen- en essenbsjes in de uiterwaarden van de IJssel herbergen belangrijke natuurwaarden. In het kader van OBN werd de mogelijkheid tot uitbreiding van het areaal onderzocht.

Dit preadvies geeft inzicht in de sleutelprocessen en factoren die bepalend zijn voor behoud en ontwikkeling van natuurwaarden in vochtige bossen. Ook zijn de mogelijkheden in kaart gebracht om via herstelbeheer, regulier beheer en omvormingsbeheer te komen tot herstel van natuurwaarden in het geval sleutelprocessen en factoren verminderd of niet meer werkzaam of aanwezig zijn.

In het kader van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) worden in alle provincies hydrologische meetnetten ingericht. De in dit rapport beschreven 56 meetpunten vormen onderdeel van het meetnet in Overijssel. Voor alle punten worden beschrijvingen van vegetatiesamenstelling, humusprofiel, onderliggend bodemprofiel, bodemchemie en grondwaterstandsverloop gegeven. Habitattype, humusvorm en vegetatietype worden vermeld; de kwaliteit van het habitattype en de hydrologische toestand worden volgens vaste criteria beoordeeld. De habitattypen zijn gegeven voor de meetpunten: Aamsveen, Achter de Voort, Ariër Koeland, Beerzerveld, Boddenbroek, Boswachterij Ommen, Brecklenkampse Veld, Buurserzand, Dal van de Mosbeek, Grevenmaat, Hazelbekke, Junner Koeland, Lemelerberg, Lemselermaten, Losserhof, Punthuizen, Reutemer Weuste, Smoddebos, Springendal, Stroothuizen, Tankenberg, Vasser Heide, Wierdense Veld, Witte Veen

Jeneverbesstruwelen vormen een karakteristiek onderdeel van de heide- en stuifzandlandschappen van onze pleistocene zandgronden. Binnen de open struwelen van jeneverbes waren tot voor kort botanisch zeer waardevolle mosvegetaties aanwezig. De toekomst van de jeneverbesstruwelen en hun karakteristieke ondergroei is echter onzeker geworden. Dit heeft enerzijds te maken met de jeneverbesstruiken die verouderen en waar sedert ongeveer zestig jaar nauwelijks nog verjonging optreedt, en anderzijds met de ondergroei die is veranderd en verarmd door voortgaande successie en strooiselophoping.

In dit rapport wordt verslag gedaan van de resultaten van een praktijkproef gericht op herstel van een verdroogd beekdalbos in het landgoed Het Lankheet bij Haaksbergen (Ov.). De proef was gekoppeld aan een grootschalig experiment gericht op waterzuivering in rietvelden met een kunstmatig peilbeheer (vanaf 2006). De looptijd van het herstelproject bedroeg vijf jaar (2005 – 2010). Het doel was te onderzoeken in hoeverre het oorspronkelijk bostype (Vogelkers-Essenbos; Pruno-Fraxinetum) kon worden hersteld door vernatting met gezuiverd “afvalwater” van de zuiveringsmoerassen. Voor de praktijkproef werden in een bosperceel grenzend aan de zuiveringsmoerassen 18 meetpunten ingericht, in de helft waarvan strooisel en vegetatie werden verwijderd. Daarnaast werden elders op het landgoed, buiten de verwachte hydrologische invloed van de waterzuiveringsproef, nog eens zes meetpunten ingericht als referentie. Ook hier werden in de helft van de punten strooisel en vegetatie verwijderd.

Het voorliggende rapport bevat de resultaten van het OBN-project ‘Herstel Broekbossen’. Broekbossen vormen een belangrijk onderdeel van het habiatttype H19E0, Vochtige alluviale bossen, en behoud en ontwikkeling van broekbossen vormt dan ook een belangrijk doel in het Nederlandse natuurbeleid. Als onderdeel van het project is ook een literatuuronderzoek uitgevoerd naar de fauna in broekbossen, een aspect waaraan tot nu toe nauwelijks of geen aandacht is besteed. Ten onrechte, zoals het onderzoek laat zien, want broekbossen zijn rijk aan soorten, mede dank zij de grote variatie aan habitats binnen een goed ontwikkeld broekbos. Het waterregime speelt een belangrijke rol in de overlevingsstrategieën van de verschillende organismengroepen. Daarbij vormt voor aquatische soorten droogval in de zomer een kritische factor, en voor terrestrische soorten overstroming in de winter. Het literatuuronderzoek is bij gebrek aan Nederlands onderzoek vooral gebaseerd op buitenlandse literatuur.

1. Atmospheric nitrogen (N) deposition is expected to change forest understorey plant community composition and diversity, but results of experimental addition studies and observational studies are not yet conclusive. A shortcoming of observational studies, which are generally based on resurveys or sampling along large deposition gradients, is the occurrence of temporal or spatial confounding factors. 2. We were able to assess the contribution of N deposition versus other ecological drivers on forest understorey plant communities by combining a temporal and spatial approach. Data from 1205 (semi-)permanent vegetation plots taken from 23 rigorously selected understorey resurvey studies along a large deposition gradient across deciduous temperate forest in Europe were compiled and related to various local and regional driving factors, including the rate of atmospheric N deposition, the change in large herbivore densities and the change in canopy cover and composition. 3. Although no directional change in species richness occurred, there was considerable floristic turnover in the understorey plant community and a shift in species composition towards more shade-tolerant and nutrient-demanding species. However, atmospheric N deposition was not important in explaining the observed eutrophication signal. This signal seemed mainly related to a shift towards a denser canopy cover and a changed canopy species composition with a higher share of species with more easily decomposed litter. 4. Synthesis. Our multi-site approach clearly demonstrates that one should be cautious when drawing conclusions about the impact of atmospheric N deposition based on the interpretation of plant community shifts in single sites or regions due to other, concurrent, ecological changes. Even though the effects of chronically increased N deposition on the forest plant communities are apparently obscured by the effects of canopy changes, the accumulated N might still have a significant impact. However, more research is needed to assess whether this N time bomb will indeed explode when canopies will open up again.

De hellingbossen in Zuid-Limburg trekken sinds mensenheugenis de aandacht vanwege de vooral in het voorjaar opvallende bloemenpracht en de grote soortenrijkdom. Er vindt echter reeds enkele decennia lang een gestage achteruitgang van de Flora plaats. De belangrijkste oorzaak hiervan wordt beschreven hoe de achteruitgang. In dit artikel wordt beschreven hoe de achteruitgang van de bosflora wordt weerspiegel in een verandering van de oorspronkelijk aanwezige zonering van bosgemeenschappen. De basis hiervoor zijn de resultaten van een onderzoek naar de positie van de gemeenschappen langs de hellinggradiënt in het Savels in 1955 en in 2009. Speciale aandacht gaat uir naar het orchideënrijke subtype van het Eiken Haag Beuken (Eiken-Haagbeuken bos met kalk planten; Stellario-Carpinetum orchietosum), dat onder grote staat en in veel Zuid-Limburgse boscomplexen is verdwenen of nog slechts in verarmde vorm te vinden is.

De Landschapsleutel beoogt een praktisch instrument te zijn om te beoordelen welke aquatische of terrestrische natuur-ontwikkelingpotenties waar aanwezig zijn bij de omvorming van voormalige landbouwgrond naar nieuwe natuur. De landschapsleutel maakt deel uit van een Landschapsecologische Systeemanalyse (LESA), ontsluit ruimtelijke patrooninformatie, is vormgegeven in een digitale omgeving en opgebouwd uit een aantal onderdelen: 1) Een kennissysteem waarbij op basis van vragenlijsten primaire standplaatsen of aquatische systeemtypen worden geïdentificeerd en aangegeven wordt welke vegetatietypen of aquatische gemeenschappen daar in potentie tot ontwikkeling kunnen worden gebracht; 2) Referentie databases met vereiste rand¬voorwaarden voor de ontwikkeling van de potentiële vegetatie- en watertypen; 3) Protocollen voor het vaststellen van de actuele toestand van de betreffende randvoorwaarden; 4) Een evaluatiemethode om de actuele toestand te vergelijken met de vereiste toestand; 5) Richtlijnen voor inrichtingsmaatregelen om de actuele toestand in overeenstemming te brengen met de vereiste toestand. De Landschapsleutel veronderstelt een bepaalde ordening in het landschap volgens zgn. primaire (of onveranderlijke) ecosysteemfactoren. In de onveranderlijke eigenschappen ligt de sleutel tot inschatting van de natuurontwikkelingsmogelijkheden bij omvorming van landbouw naar natuur.

Dit rapport beschrijft de huidige landschappelijke en bodemkundige toestand van het gebied Mantingerbos en Mantingerweide. Aan de hand van bodemprofielbeschrijvingen, fosfaatanalyses en pH-profielen van het onderzoeksgebied is een fysiotypenkaart gemaakt en is de potentie op enkele kaarten aangegeven voor de ontwikkeling van zowel bos als schraalgrasland.

Selectie van ecologische relevante bodemeigenschappen. In het kader van het project Terreincondities werden sinds 1998 meer dan 250 referentiepunten van waardevolle vegetatietypen beschreven. Voor 120 van deze punten werden bodem en bodemvocht bemonsterd en geanalyseerd. In dit rapport wordt voor de totale set van 120 punten en voor vier fysisch-geografisch gedefinieerde subsets een multivariate analyse uitgevoerd met als doel vast te stellen welke standplaatsfactoren het meest sturend zijn voor de vegetatieontwikkeling. Voor de belangrijkste van deze factoren werd bepaald welke waarden kenmerkend zijn voor de onderzochte doeltypen. Aangegeven wordt hoe ook bij relatief geringe aantallen referentiepunten een inschatting van ecologisch relevante grenswaarden kan worden gegeven. Een en ander wordt nader toegelicht aan de hand van een gradiënt van een orchideeënrijk blauwgrasland naar een soortenarme natte heide.

De variatie in bostypen wordt in het jonge duinlandschap vooral bepaald door twee belangrijke factoren: water en kalk, zo vertelt Patrick Hommel (Alterra). Natte bossen die permanent onder invloed staan van het grondwater (broekbossen) zijn altijd erg zeldzaam geweest in de duinstreek. Vochtige bossen die in het winterhalfjaar regelmatig onder water lopen, waren vroeger - vooral in het middenduin - veel algemener. Het waren lage bossen (of hoge struwelen!) met veel zachte berk in de boomlaag en een zeer soortenrijke kruidlaag met veelal een hoog aandeel van watermunt. Door verdroging en de daarop volgende verzuring zijn deze bossen sterk van karakter veranderd en de oorspronkelijke soortenrijkdom krijg je waarschijnlijk ook niet meer terug

In dit rapport zijn voor enkele belangrijke fysiotopen (standplaatstypen) de humusgegevens aan de vegetatiegegevens gekoppeld in de vorm van enkele karakteristieke vegetatie-humusreeksen. Het betreft hier fysiotopen in duinvalleien, laagvenen, beekdalen, zeekleigebieden en hoogvenen. De gegevens zijn afkomstig van het Staatsbosbeheer-project Terreincondities, het z.g. referentieproject. Door vegetatie- en humusgegevens van natuurterreinen, aangevuld met enkele eenvoudig veldkenmerken van de standplaats, naast de reeks te leggen wordt het mogelijk om meer inzicht te krijgen in de toekomstige ontwikkelingen van de vegetatie. Door dit inzicht kan een effectiever beheer in deze natuurterreinen gevoerd worden.

De duinstreek omvat zowel de smalle strook 'jonge' kustduinen als het meer landinwaarts gelegen 'oude' duinlandschap van strandwallen en strandvlakten. In deze bijdrage het voorkomen in Nederland en Vlaanderen van bosgemeenschappen in duinen

Het doel van het OBN-onderzoek naar de Zuid-Limburgse hellingbossen is het aangeven van concrete opties voor de beheerder waarmee de oorspronkelijke diversiteit aan planten- en diersoorten van deze bossen behouden dan wel hersteld kan worden. Uitgangspunt hierbij is dat er sprake moet zijn van een gedifferentieerd beheer, waarbij rekening wordt gehouden met de – grotendeels geologisch bepaalde – landschappelijke context, waarbij niet alleen verschillende regio’s (löss-, mergel en vuursteengebied) maar binnen elke regio ook verschillende hellingzones met hun specifieke waarden worden onderscheiden

De bossen van Nederland en Vlaanderen herbergen een grote diversiteit van bostypen. Tussen deze typen zijn grote verschillen in de voorgeschiedenis, hoofdboomsoort, plantensoort en diersoorten, ouderdom van de bomen en de bosgroeiplaats. Al deze aspecten zijn van belang voor het te voeren bosbeheer, dat vervolgens dan weer de structuur en soortensamenstelling van het bos beïnvloedt. Deze bijdrage geeft de bosgemeenschappen van Vlaanderen en Nederland weer.

De afgelopen decennia is er in de meeste heideterreinen in ons land op grote en kleinere schaal geplagd. Doel hiervan is het terugzetten van vergrassing en het afvoeren van voedingsstoffen mede afkomstig uit atmosferische depositie. Oude heide op een lange tijd ongestoorde bodem is nu zo schaars geworden

Wie geluk heeft komt in Zuid Limburgse bossen nu een van de meest bijzondere orchideeën van Nederland tegen: de Purperorchis, alleen al door zijn formaat (tot 75 cm hoog!) een opvallende verschijning. Het is een van de bedreigde soorten die in de laatste decennia zo goed als verdwenen was uit Nederland. Dankzij succesrijk herstelbeheer is deze soort in sommige hellingbossen bij Oud-Valkenburg inmiddels niet zeldzaam meer.

Uitkomsten van ons onderzoek tonen aan dat behoud van 'paarse heide' op de relatief voedselrijke moderpodzolen (merendeel van de glaciale gronden van pleistoceen Nederland) alleen bij zeer intensief beheer mogelijk is. Plaggen van vergraste heiden blijkt hier maar korte tijd effect te hebben en kan op langere termijn bezien zelfs averechts uitwerken, doordat bij het plaggen steeds rijkere bodemlagen worden aangesneden. Dit onderzoek heeft dankbaar gebruik gemaakt van het dertig jaar lang in stand houden van de onderzoekslocaties

Het gaat goed met de konijnen in onze heide- en stuifzandgebieden; na de dramatische achteruitgang van enkele jaren geleden zijn de aantallen het afgelopen jaar weer duidelijk toegenomen. Dat is goed voor de natuur, maar het heeft ook consequenties voor het voorkomen van sommige plantensoorten. Door konijnenvraat krijgt bijvoorbeeld de jeneverbes amper de kans zich te verjongen, zo constateren onderzoekers van Alterra

Europese natuur in Nederland, Natura 2000-gebieden hanteert dezelfde driedeling als de klassieker Wilde planten : Hoog Nederland, Laag Nederland en Zee en kust . Voor alle Natura 2000-gebieden geeft het heldere beschrijvingen van landschap en natuurwaarden. Prachtige kleurenfoto's en aquarellen van Ed Hazebroek brengen de landschappen en de soorten in beeld. Het boek is voorzien van heldere kaartjes, een handig overzicht van habitattypen en -soorten en talloze literatuurverwijzingen.

Europese natuur in Nederland, Natura 2000-gebieden hanteert dezelfde driedeling als de klassieker Wilde planten : Hoog Nederland, Laag Nederland en Zee en kust . Voor alle Natura 2000-gebieden geeft het heldere beschrijvingen van landschap en natuurwaarden. Prachtige kleurenfoto's en aquarellen van Ed Hazebroek brengen de landschappen en de soorten in beeld. Het boek is voorzien van heldere kaartjes, een handig overzicht van habitattypen en -soorten en talloze literatuurverwijzingen.

Jeneverbesstruwelen komen in Europa voor op heel verschillende soorten bodem, variërend van zure, voedselarme zandgronden tot kalksteenrotsen met een leemdekje. Het gaat echter altijd om plekken waar in het verleden gedurende lange tijd, met wisselende intensiteit, begrazing heeft plaats gevonden. In Nederland zijn dat vooral de heide- en stuifzandgebieden op de pleistocene zandgronden. De jeneverbesstruwelen hebben daar een belangrijke landschappelijke en cultuurhistorische betekenis, maar ook de natuurwaarde is verrassend hoog. Het gaat echter al decennialang niet goed met de jeneverbesstruwelen in Nederland

Stinzenflora van het landgoed Neerijnen komt hier ter sprake, naar aanleiding van de plantenexcursie van vroege voorjaar 2002. Het artikel begint met een interessante historische beschrijving van het gebied, over een voorloper van de Linge, de opkomende betekenis van de Waal door de St. Elisabethsvloed en de vestiging van het kasteel

In het Lankheet gebied onderzoeken Alterra en KIWA al enkele jaren of bevloeiing kan helpen de kwaliteit van beekbegeleidende, natte bossen te verhogen. In de eerste jaren werd er bevloeid met basenrijk oppervlaktewater, maar in droge jaren was er hiervoor niet genoeg water beschikbaar. Sinds de aanleg van zuiveringsmoerassen kan water voortaan via stuwen gereguleerd naar de natte bossen geleid worden. Helaas zijn de bossen zelfs in de zomer te nat, door kwel van de rietvelden, dus er zullen nog wel aanpassingen in de lokale waterhuishouding nodig zijn. Toch zijn de eerste resultaten bemoedigend

De Zuid-Limburgse hellingbossen zijn van oudsher opvallend rijk aan bijzondere planten- en diersoorten en bij velen bekend om hun uitbundige voorjaarsflora. Naast kalkgraslanden behoren de kalkrijke hellingbossen tot de belangrijkste hotspots van biodiversiteit in het heuvellandschap. Het gaat hier zowel om bossoorten als om soorten van bosranden en kapvlakten. Het meest befaamd zijn de bossen op ondiepe kalkbodems, waarin ondermeer een aantal in ons land zeldzame orchideeënsoorten voorkomen. Ook in Europese context worden deze bossen als zeer waardevol beschouwd. De biodiversiteit van hellingbossen is de laatste 50-60 jaar sterk achteruitgegaan. Tal van oorzaken spelen hierbij een rol zoals het stoppen van het hakhoutbeheer en daarmee het doorschieten van het bos, strooiselaccumulatie, verhoogde isolatiegraad en veranderde landschappelijke setting (scherpe grenzen) en vermesting via atmosferische N depositie en toevoer van nutriënten uit bovengelegen akkers. Tot nu toe was binnen OBN geen aandacht besteed aan hellingbossen.

Hoofddoel van het pilotprogramma is waterbeheerders, terreinbeherende instanties en provincies te ondersteunen in hun activiteiten een koppeling tot stand te brengen tussen enerzijds waterberging en -buffering en anderzijds natuurbehoud en -ontwikkeling. Eén van de geselecteerde pilots ligt in het Harderbos (Provincie Flevoland). Het betreft een experimentele pilot in een jong kleibos. Dit houdt in dat er in het onderzoeksgebied een hoogwaterpiek (inundatie) gesimuleerd is. Daarbij is het gebied opgedeeld in verschillende compartimenten, die elk een verschillende behandeling hebben gekregen. Zo zijn onder semi-gecontroleerde omstandigheden de effecten van inundatietijdstip en -duur onderzocht op bodem, vegetatie en bodemfauna. Het onderzoek was erop gericht meer inzicht te bieden in de volgende vragen: - Wat zijn effecten van inundatie op natuur (jong kleibos), en in hoeverre spelen periode en duur een rol? - Kan dit type bossen worden ingezet voor de opvang (bergen of vasthouden) van water? En biedt dit ook kansen voor de natuur? - Wat zijn de mogelijkheden voor de ontwikkeling van nieuw bos in gebieden die worden gereserveerd voor waterberging of -vasthouden? - Wat zijn gevolgen van een waterberging-natuurgebied op de omgeving? Dit rapport beschrijft de resultaten van de gehele onderzoeksperiode: medio 2004 tot medio 2007

Van zuid naar noord zijn de afgelopen weken onze heidevelden in bloei gekomen. Het is een jaarlijks terugkerend gebeuren: er worden heidefeesten georganiseerd en heidekoninginnen verkozen. En hoe paarser de hei kleurt, des te mooier wij het vinden. Geen wonder dat menig natuurbeheerder een beetje smalend over VVV-heide begint te spreken.

Verslag van de veldwerkdag Droog zandlandschap in Doorwerth op 9 mei 2008. Tijdens deze veldwerkdag is in de bossen bij kasteel Doorwerth gekeken naar de 0strooisellaag van verschillende bostypen. Aanplant van lindes in een eikenbeukenbos op een relatief arme bodem geeft een zichtbare verbetering van de strooisellaag. De verzuring die in bossen plaatsvindt kan op deze manier plaatselijk worden bestreden. De aanplant van linde en andere boomsoorten met goed verterend strooisel kan dus een bijdrage leveren aan het oplossen van het verzuringsprobleem. Daarbij leidt de verbeterde strooiselkwaliteit tot een verhoging van biodiversiteit en bloemenpracht in het voorjaar.

Op het landgoed Het Lankheet, gelegen tussen Eibergen (Gld.) en Haaksbergen (Ov.) wordt sinds het voorjaar van 2006 een strook verdroogd, beekbegeleidend bos vernat met voorgezuiverd water. In deze proef worden onder meer de mogelijkheden voor herstel van Vogelkers-Essenbos onderzocht. Het onderzoek vindt plaats in het kader van Ontwikkeling + Beheer Natuurkwaliteit (OBN) en is gestart in de nazomer van 2005 en zal worden afgerond in 2009. Het onderzoek werd tot eind maart 2006 begeleid door het Deskundigenteam Natte Schraallanden en nadien door het Deskundigenteam Beekdallandschap

Hoofddoel van het pilotprogramma is waterbeheerders, terreinbeherende instanties en provincies te ondersteunen in hun activiteiten een koppeling tot stand te brengen tussen waterberging en - buffering en natuurbehoud en -ontwikkeling. Eén van de geselecteerde pilots uit het pilotprogramma ligt langs de Beerze. De Beerze is representatief voor de huidige situatie in veel Brabantse beekdalen: er is sprake van een waterkwantiteitsprobleem, en (tijdelijke) berging van het beekwater in natuurgebieden stuit op problemen, vooral vanwege de (eutrofe) waterkwaliteit. Tegelijkertijd speelt verdroging van natuurgebieden een rol. De pilot Beerze ligt in het traject Logtse Baan - Logtse Velden - Smalbroeken. De onderzoeksperiode van deze pilot besloeg 2004 tot medio 2007

Bij Staatsbosbeheer is ten behoeve van de bedrijfssturing een catalogus in ontwikkeling waarin ‘doelcomponenten’ met hun standplaatscondities worden beschreven. Het onderzoek waarvan dit rapport verslag doet is een voortzetting van eerdere projecten (in 1999 t/m 2006), waarbij - in samenwerking met de Afdeling Terreinbeheer van SBB - naar geschikte referentiesituaties werd gezocht en deze volgens eerder geformuleerde criteria werden beschreven. In 2007 was het veldwerk grotendeels beperkt tot grondwater-afhankelijke bostypen in terreinen binnen de zogenaamde ‘habitatgebieden’. Voor de vastlegging van de resultaten van het meerjarig onderzoek naar geschikte referentiepunten is door Staatsbosbeheer een vast format ontwikkeld (Beets et al., 2000 t/m 2005). De hier voorliggende verslaglegging is zodanig gestuctureerd dat de verschillende onderdelen direct in dit format kunnen worden gemonteerd.