Search

Çeşitli alanlardan yararlanan bu disiplinlerarası tez Osmanlı, Ermeni, ve Orta Doğuaraştırmalarına yeni bir kaynak ve yeni yöntemler sağlar. Merkezinde Ermeni Resuli(i.e., Gregoryan) Kilisesi'nin İstanbul Patrikhanesi'nin tarafından yapılmış ve NewYork'daki (ABD) Krikor ve Clara Zohrab Bilgi Merkezi'nde bulunan bir nüfusdefterinin kopyası vardır. O nüfus defterini kullanarak, bu tez Osmanlı Nüfus-uUmumi İdaresi'nin tarafından idare edilmiş ve defterin esası olan 1907 dolaylarındayapılmış nüfus sayımını inceler. Çapraz tablo analizi (cross-tabulation analysis),sayısal haritacılık, ve İngilizce, Fransızca, Ermenice, ve Türkçe araştırmalardanfaydalanarak, üç esas soru sorar; Bu nüfus sayımı nasıl idare edilmiştir, ve güçlü vezayıf noktaları nelerdir? Bir Ermeni dini kurumun ve Osmanlı devletinin ilişkisiniincelemek için nasıl kullanılabilir? Ve güney İstanbul'daki (i.e., Gedikpaşa veKumkapı bölgelerindeki) Ermenilere dair ne gösterir? Bu araştırmanın sonuçlarıbölge ve altbölgelerin bilimsel analiz için kullanılmasının eleştirisini ve İstanbul'dakiErmeni ve Müslüman nüfusların hane duşumu ve hane yapısının detaylıkarşılaştırmasını içerir. This interdisciplinary thesis draws from a variety of fields to introduce a new sourceand new methods to Ottoman, Armenian, and Middle Eastern studies. It has at itscore a copy of a population register developed by the Armenian Apostolic (i.e.,Gregorian) Patriarchate of Constantinople and stored at the Krikor and Clara ZohrabInformation Center in New York City, USA. The thesis uses that register toinvestigate the c. 1907 census conducted by the Ottoman General Directorate ofStatistics (Nüfus-u Umumi İdaresi), upon which it was based. It uses cross-tabulationanalysis, digital cartography, and research in English, French, Turkish, and Armenianto answer three guiding questions: How was this census conducted in the imperialcapital, and what are its strengths and weaknesses? How can it be used to interrogatethe relationship between an Armenian religious institution and the Ottoman state?And what does it reveal about Armenians living in southern Istanbul (i.e., thedistricts of Gedikpaşa and Kumkapı)? Its research outcomes include criticismconcerning the use of districts and sub-districts as units of scholarly analysis and adetailed comparison of household formation and structure between Istanbul'sArmenian and Muslim populations. 98

122 pages 1775 yılında kurulan Mühendishane-i Bahr-i Hümayun, Osmanlı Devleti‘ndeki mevcut rütbelerden farklı olarak mühendis profilini ortaya çıkarmış ve Osmanlılar‘ın Avrupa bilimi ile temasını artırmıştır. Bu tez, Osmanlı entellektüel yaşamının en seçkin alimlerinden ve Mühendishane‘nin önde gelen matematik hocalarından olan İsmail Gelenbevi‘nin kariyerini ve Avrupa‘da icat edilmiş olan logaritma ile alakalı Şerhu Cedavil-i Ensab adlı kitabını incelemektedir. Gelenbevi "mikro" düzlemde "eski" ve "yeni" tür bilgiyi bu okulda birlikte tecrübe ederken, Osmanlılar da genel olarak "makro" düzlemde Avrupa bilimi ile karşılaşmaktaydılar. Bu eşzamanlı durum onun logaritma eserinde görülebilmektedir. Bu okulun ilk safhası boyunca ilmiye ile yeni mühendislik eğitimi arasındaki ilişkiyi de tartışan bu tez, üç ana bölümden oluşmaktadır. İlk olarak, Osmanlı İmparatorluğu‘nda genelde bilim özelde matematik ile Osmanlı bilim tarihi literatürü kısaca tanıtılmaktadır. Daha sonra Gelenbevi‘nin Mühendishane yılları muhtelif açılardan tartışılmaktadır. Son olarak, Gelenbevi‘nin logaritma eserinden hareketle, Osmanlı‘ların Avrupa bilimi tecrübesi ve bunun boyutları incelenmektedir. The Naval Engineering School (Mühendishane-i Bahr-i Hümayun), established in 1775, created the protype of the engineer as distinct from the existing ranks in the Ottoman state, and it increased Ottoman contact with European science. This thesis examines the career of İsmail Gelenbevi, one of the most distinguised scholars in Ottoman intellectual life and a prominent mathematics teacher at the Engineering School, and his book, Sharhu Cadavil-i Al- Ansab, on the logarithms invented in Europe. While Gelenbevi was experiencing the "old" and "new" types of knowledge together at the "micro" level at this school, the Ottomans as a whole were encountering European science at the "macro" level. This synchronized condition can be seen in his book on logarithms. This thesis, which also discusses the relationship between traditional Muslim scholarship (ilmiye) and the new engineering education during the first phase of the school, is comprised of three main chapters. First, science in general and mathematics in particular in the Ottoman Empire and the literature on the history of Ottoman science are briefly introduced. Then Gelenbevi‘s years at the engineering school are discussed in various respects. Finally, inspired by Gelenbevi‘s book on logarithms, the Ottoman experience of European science and its dimensions are examined. CHAPTER 1: INTRODUCTION………………………………………………………………... 1 CHAPTER 2: MEANING OF THE MATHEMATICAL SCIENCES IN THE OTTOMAN SCIENTIFIC CULTURE………………………………………………………… 7 Defining Science in Context………………………………………………….. 8 ‗ilm as a Keyword for Science in Muslim Societies……………………… 8 Valuing the Sciences through Classification……………………………... 14 Mathematical Sciences in the Ottoman Pre- Modern Period………………… 23 Debates on the History of Ottoman Science………………………………….. 28 Conceptualization of Ottoman Science ………………………………….. 28 Some Debates on the Historiography of Ottoman Science………………. 30 CHAPTER 3: FORMATION OF AN ―ENGINEER‖: İSMAİL GELENBEVI (1730-91)……... 40 Orphan in the Difficult Life of „ilm…………………………………………... 40 An Emerging Personality among the Ulema….. …………………………....... 42 Gelenbevi as ―Engineer‖: The Mühendishâne Years……………………….... 46 Education Reforms in the Military……………………………………….. 46 İsmail Gelenbevi at the Mühendishâne…………………………………... 51 Scientific Transformation: From „alim to Engineer……………………… 55 Historiographical Formation of an ―Engineer‖: Tarih-i Cevdet………….. 67 A Bizarre Story… ……………………………………………………………. 71 CHAPTER 4: THE OTTOMAN ENCOUNTER WITH THE NEW SCIENCE: THE CASE OF LOGARITHMS…………………………………………………………………... 76 The Invention of Logarithms in Europe……………………………………… 76 A Brief History of Logarithms in the Ottoman Empire……………………… 80 Between Rivalry and Prestige: The Knowledge of Logarithms……………… 87 The Vernacularization of Scientific Knowledge, Including Logarithms…….. 92 The Dissemination and Popularization of Logarithms……………………….. 96 Logarithms as a Tool of Multi-Directional Interaction………………………. 98 CHAPTER 5: CONCLUSION… ………………………………………………... 101 APPENDIX………………………………………………………………………..105 BIBLIOGRAPHY…………………………………………………………………106