Search

De Rapportage Archeologische Monumentenzorg beschrijft de resultaten van het veldonderzoek op het archeologisch rijksmonument Tjessens bij Waaxens in de gemeente Dongeradeel, uitgevoerd tussen 2013 en 2015. Tjessens is een van rijkswege beschermd archeologisch monument. Het terrein bestaat uit een (dorps-)terp met daarin resten van een stins en de latere state Tjessens. De resten van de terp en state waren tot voor kort vanwege de aanwezigheid van overigens deels verlande watergangen – waarschijnlijk voormalige grachten – nog in het terrein herkenbaar, evenals de toegangsweg tot het stateterrein. Een deel van het gebruik van het terrein wordt omgezet van grasland naar akkerland. Het andere deel is al als akkerland in gebruik. De vraag is wat de effecten van deze omzetting zijn en wat dit betekent voor de fysieke kwaliteit van het monument. Het onderzoek komt voort uit het project TOPsites van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat zich richt op het in kaart brengen van degradatie en aantasting van verschillende typen wettelijk beschermde archeologische monumenten.

Deze rapportage is het resultaat van een bouwhistorisch en archeologisch onderzoek dat werd uitgevoerd tussen 2012 en 2014 in de Aarlese Hoeve aan de Oirschotseweg 117 te Best. Dit onderzoek leverde verrassende resultaten op. De datering van het gebint bleek aanzienlijk ouder dan verwacht, de constructie van de oudste delen wijkt sterk af van het gebinttype zoals bekend is in de regio, de verstoringsgraad van de ondergrondse resten bleek mee te vallen en de conservering van de organische resten is uitstekend. Uit dit onderzoek blijkt dat de Aarlese Hoeve de oudste bekende bovengrondse boerderij van Nederland en mogelijk zelfs van West-Europa is. Binnen het agrarische erfgoed is een 13e-eeuwse boerderij uniek. Het gebouw is niet alleen een waardevol onderzoeksobject vanwege de ouderdom, maar ook omdat de 13e en de 14 eeuw een kennislacune vormen binnen zowel de archeologie als de bouwhistorie van de boerderijbouw. Men ging vanaf die periode namelijk stijlen op poeren plaatsen, waardoor archeologen meestal niets in de bodem terugvinden. Bovengrondse voorbeelden zijn er ook nauwelijks. De Aarlese Hoeve is inmiddels aangewezen als rijksmonument.

Deze publicatie bundelt de resultaten van de in december 2012 uitgevoerde opgraving op de locatie van molen de Nachtegaal in Middenbeemster. Van De Nachtegaal zijn verschillende funderingsresten opgegraven. Ook zijn er aanwijzingen gevonden dat vlakbij deze achtkantige molen een zeventiende-eeuwse voorganger stond. Er zijn enkele bouwsporen en verschillende kuilen met dierskeletten en stukken van molenstenen aangetroffen. Deze 'Rapportage Archeologische Monumentenzorg' (RAM) laat zien dat het zinvol is om op terreinen van monumentale molens archeologisch onderzoek uit te voeren. Aangezien de met deze werkzaamheden samenhangende bodemingrepen meestal binnen de gemeentelijke vrijstellingsrichtlijnen archeologie vallen, is dit soort onderzoek niet altijd vanzelfsprekend. Toch is het de moeite waard. Archeologisch onderzoek levert informatie op over de opbouw, constructie en datering van de bestaande molen, maar er kunnen ook oudere sporen en structuren tevoorschijn komen.