Berkan-Jabłońska, Maria, Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Katedra Literatury i Tradycji Romantyzmu, 90-236 Łódź, ul. Pomorska 171/173, Maria Berkan-Jabłońska ‒ doktor nauk humanistycznych, od 2004 r. adiunkt w Katedrze Literatury i Tradycji Romantyzmu Uniwersytetu Łódzkiego. Jest autorką książki „Wizje sztuki w twórczości Zbigniewa Herberta' (Łódź 2008), redaktorką i współredaktorką tomów zbiorowych „Mickiewicz wielu pokoleń twórców, badaczy i czytelników' (Łódź 2008), „Przygody romantycznego ‘ja’. Idee – strategie twórcze – rezonanse' (Poznań 2012), „Nie-do-czytane. Polski dramat romantyczny' („Folia Litteraria Polonica' 2015, nr 1[27]). Publikowała rozprawy i szkice historycznoliterackie na łamach „Pamiętnika Literackiego', „Pamiętnika Teatralnego', „Ruchu Literackiego', „Wieku XIX', „Prac Polonistycznych'. Początkowo jej zainteresowania badawcze skupiały się wokół literatury współczesnej, a zwłaszcza zagadnień z zakresu korespondencji sztuk, piękna, relacji estetyki i etyki w twórczości Czesława Miłosza, Zbigniewa Herberta, Tadeusza Różewicza (np. „Poetycka Litwa Miłosza', 1998, „O kilku sposobach rozumienia piękna w poezji Herberta', 2001, „O przywracaniu godności naszym oczom. Prośba', 2004). Z czasem zasadniczym obszarem poszukiwań naukowych stała się kultura i literatura dziewiętnastowieczna, którą Maria Berkan-Jabłońska traktuje jako ważny i niezmiennie inspirujący punkt wyjścia dla zrozumienia zjawisk współczesnych. Dziedzictwo romantyzmu i całej formacji XIX wieku stanowi dla niej źródło fascynacji i pasji, która nieraz jednak wymaga żmudnych kwerend biblioteczno-archiwalnych i rozszyfrowywania form rękopiśmiennych. Obecnie ze szczególną uwagą rekonstruuje w licznych studiach i opracowaniach obraz piśmiennictwa kobiecego pierwszej połowy XIX wieku (np. „Style odbioru sztuki w zapiskach pamiętnikarskich Łucji z Giedroyciów Rautenstrauchowej (na tle wypowiedzi innych autorek I połowy XIX wieku)', 2012, „‘Ja, poetka’. O kilku kwestiach autorskiej podmiotowości w kobiecej liryce romantycznej', 2012, „Świat przeżyć teatralnych I połowy XIX wieku we wspomnieniach kobiet', 2012, „Kreacje kobiece w powieściach XIX-wiecznej literatki, Józefy ze Śmigielskich Dobieszewskiej', 2014). Zajmuje się także kwestiami z obszaru kultury popularnej, np. tradycją opowieści kryminalnych, pamiętnikarstwem oraz polsko-angielskimi związkami kulturowymi (np. „Na tropach Wilkie’go Collinsa', and „Mary Hutton, czartyzm i echa powstania listopadowego', 2014). Jest rzeczniczką dowartościowania w badaniach naukowych kultury biedermeieru pojmowanej jako wyraz głębszej dyspozycji moralnej opartej na wierze w wartości podstawowe, takie jak: rodzina, przyjaźń, szacunek dla bliźniego czy praca. Ważnym polem działalności Marii Berkan-Jabłońskiej jest dydaktyka szkolna i akademicka. Przez kilka lat pracowała na stanowisku nauczyciela polonisty w szkole średniej, jako wykładowca uniwersytecki stara się mobilizować studentów do własnych prac badawczych. Prowadzi nieformalne Koło Badaczy Kryminału. Jest aktywnym członkiem Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza (oddział łódzki), od lat pracuje w Komitecie Olimpiady Literatury i Języka Polskiego, działa w Interdyscyplinarnym Centrum Badań Humanistycznych (UŁ). Dużą wagę przykłada do idei popularyzacji wiedzy o literaturze i kulturze (m.in. w ramach warsztatów dla młodzieży licealnej, wykładów na Uniwersytecie Trzeciego Wieku, cyklicznej akcji Łódzkich Nocy Czytania Literatury).
Gabriela z Güntherów Puzynina, autorka poczytnych wspomnień "W Wilnie i w dworach litewskich", jest jedną z licznego grona pisarek, których nazwiska nie są obce historykom literatury XIX wieku. Mimo to trudno ją uznać za autorkę cenioną albo przynajmniej znaną. Nie przemawiałaby za tym ani fragmentaryczna znajomość twórczości Puzyniny, ani liczba prac naukowych jej poświęconych, ani jej niejasna pozycja w historii literatury, ani protekcjonalny ton, jakim zwykle kwituje się dorobek tej autorki. […] A przecież, gdyby rzetelnie i z dobrą wiarą przestudiować twórczość tej pisarki (a także autorek podobnych do niej), można by zbudować nieco odmienny obraz historii literatury XIX wieku: bogatszy, bardziej zróżnicowany, adekwatniejszy historycznie. Książka Marii Berkan-Jabłońskiej "Arystokratka i biedermeier. Rzecz o Gabrieli z Güntherów Puzyninie (1815–1869)", wychodząc naprzeciw tym nadziejom, stanowi ważny krok na drodze do rewizji utrwalonych hierarchii literatury XIX-wiecznej. […] jest nie tylko pierwszą (bardzo obszerną!) monografią życia i twórczości tej autorki, ale i niebywale kompetentnym opisem całego jej dorobku: lirycznego, epickiego, dramatycznego, epistolograficznego i pamiętnikarskiego. Z recenzji dr. hab. Marka Stanisza (prof. Uniwersytetu Rzeszowskiego) The book consists of six chapters.Except from the first one describing the biographical context, all of them are arranged according to various genres Puzynina was trying to cultivate in her professional life: poetry, prose, diaries, letters and dramas. The analysis includes the ideas illustrated in her works, genre issues, poetics, literary tradition and conventions. The purpose is also to show the evolution of her literary output. The most characteristic feature of Puzynina’s writing, is Eclecticism. This is partly a reason why she can be seen as a representative of Biedermeier culture. The Polish Biedermeier, freed from the old, negative connotations, absorbs certain aspects from other trends coexisting at that time, e.g.sentimentalism, pastoral literature or popular romanticism. Their mutual interference produces an original axiological and formal platform for the interpretation of literary achievements of several romantic and post-romantic generations. It cherishes categories significant for Puzynina like: the cult of privacy and authenticity, appreciation of everyday life, traditional morality and social sensitivity. It also allows for amorphous, eclectic texts that do not have any clear characteristics of any specific genre. Of course, the description of her artistic accomplishments takes into account the historical context of the era, the literary tradition she drew from and the possibilities that resulted from the situation of a writing woman in those days. That is why the literary and personal activity of the author has been presented against the background of the works of other women writers. However, above all, the story of Puzynina is treated here in the context of literary and cultural anthropology as a ‘case study’ that is a study of an individual, artistic activity which can allow for universalizing conclusions on the basis of the personal experiences of the author and the individual perception of the world. The reconstructed legacy of Puzynina is subjected to the analysis as a specific existential project preserved in literature. The most important aim of the book is to trace Puzynina’s development from the destiny to be a lady to the consciousness of being a professional writer. It required not only strenuous work on herself and on her craft (which initially was not at all comprehensible for her closest environment) but also the effort to win the approval from the readers and the critics.In return it would bring a considerable feeling of satisfaction of the smaller achievements, even if they were only “a masterpiece for a day” (D. Ratajczakowa’s term), and also minor but pleasant source of income. The writer, mainly because of the harsh reality in Vilnius, achieved her literary self-awareness very slowly, although writing eventually became for her the process of defining her identity and at the same time a vital element of her social life. After the death of the writer the positivist critics regarded her work as a product of the sentimental salon culture and denied it any value.However, modern studies of the literary Biedermeier phenomenon force us to ponder on the actual contribution of the writers like Puzynina to the national culture of Romanticism, even locally, and to verify the firm judgement of the realists of the second half of the nineteenth century, not in order to overrate what indeed belongs to the minorum gentium literature but for historical reconstruction. This book is therefore a proposal for a multidirectional reading of Puzynina’s works and an attempt to recover this author for the history of the Polish literature of the period between the insurrections. The book is accompanied by an appendix which contains several chosen poems, the drama „Historia i kuchnia” („History and cuisine”) and examples of the writer’s correspondence with Wincentyna Zawadzka, Adam Zawadzki and Franciszek Wężyk. The literary material, restricted because of the publishing possibilities, is supposed to be merely a presentation of the aesthetic, linguistic and ideological tendencies that are discussed in the main part of the book.