Search

AnteaGroup 438001. Inleiding In de periode 6 april t/m 24 juni 2020 heeft Antea Group, een archeologisch inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven (IVO-P) uitgevoerd voor een plangebied in de gemeente Westerkwartier. De directe aanleiding tot het archeologische onderzoek is om een nieuwe hoogspanningsverbinding te realiseren van Eemshaven naar Vierverlaten (afb. 1). Voor de realisatie van deze hoogspanningsverbinding worden masten geplaatst en tijdelijke bouwwegen en –plaatsen aangelegd. Dit verstoord (mogelijk) de bodem, waardoor eventueel aanwezige archeologische resten verstoord of vernietigd kunnen worden. Archeologie is meegenomen in het MER1 , in de formulering van het Voorkeursalternatief (VKA) – bestaande uit diverse bureau- en booronderzoeken2 -, in het Archeologieplan t.b.v. het Inpassingsplan en in het proces van de vergunningverlening. In dit vooronderzoek is de archeologische verwachting van de mastlocaties onderzocht. In het voortraject zijn echter niet de bouwwegen meegenomen. Alhoewel deze bouwwegen middels zandbanen en rijplaten bovenop het maaiveld worden gerealiseerd, is het niet uitgesloten dat na het verwijderen ervan cultuurtechnische maatregelen (zoals woelen) nodig zijn. Hierdoor kan de bodem alsnog dieper worden verstoord dan door normale cultuurtechnische bewerkingen waardoor eventueel aanwezige archeologische waarden verstoord of vernietigd kunnen worden. Op basis van het door Antea Group opgestelde cultuurtechnisch rapport zijn voor de bouwwegen en werkterreinen (mastvoetlocaties) de resultaten van het cultuurtechnische onderzoek getoetst aan de regels uit het vigerende bestemmingsplan, het archeologieplan en de verwachtingskaart van The Missing Link.3 Hiertoe is door Antea Group in juli 2019 een QuickScan uitgevoerd.4 Uit deze analyse blijkt daarmee voor welke bouwwegen (naast de 66 genoemde mastvoetlocaties) archeologisch vervolgonderzoek uitgevoerd dient te worden. Het onderzoeksgebied binnen de gemeente Westerkwartier omvat het gedeelte van de verbinding tussen mastlocaties 653 - 678. Op basis van het vooronderzoek is geconcludeerd dat in de gemeente Westerkwartier de bouwwegen behorende bij mastlocaties 653 – 667 en 669 - 678 onderzocht moeten worden middels verkennende boringen en mastvoeten/werkterreinen 653 - 677 nader onderzocht dienen te worden middels een karterend booronderzoek. Voor de ligging van het plan- en onderzoeksgebied wordt verwezen naar afbeeldingen 1 - 3 alsmede de allesporenkaarten achteraan dit document. Vervolgens heeft Antea Group in 2019 een archeologisch inventariserend veldonderzoek door middel van verkennende en karterende boringen uitgevoerd.5 Een verkennend onderzoek heeft als doel het in kaart brengen van eventuele verstoringen in de bodem, het verkrijgen van enig inzicht in de bodemopbouw van het gebied en aldus het in kaart brengen van kansrijke en kansarme zones wat betreft archeologie. Een karterend onderzoek heeft als doel het in kaart brengen van eventuele verstoringen in de bodem, het verkrijgen van enig inzicht in de bodemopbouw van het gebied en het bepalen van de aan- of afwezigheid van archeologische vindplaatsen.

De archeologische onderzoekslocatie Sneek-Tinga ligt ten zuidwesten van de stad Sneek, op het terrein van de waterzuiveringsinstallatie van It Wetterskip Fryslán, dat gelegen is in de wijk Tinga. Het ARC heeft de waterputten in de bouwlocatie van het waterzuiveringsbekken opgegraven en in de putwand van de bouwlocatie, waar archeologische sporen van de nederzetting aanwezig waren, gedocumenteerd. TNO (TNO - NITG) heeft het archeologisch onderzoek geologisch begeleid. De begeleiding bestond uit het beschrijven van de natuurlijke lithologische lagen onder, in en boven het vondstniveau en het nemen van (veen) monsters ten behoeve van de ouderdomsbepaling van de lagen. Doel van de geologische studie was meer inzicht te krijgen in de landschapsgenese (milieucondities) voor, tijdens na de Vroeg Middeleeuwse bewoningsfase.

In opdracht van Ontwikkel Unie heeft RAAP in november en december 2021 een archeologisch vooronderzoek in de vorm van een bureauonderzoek uitgevoerd voor het plangebied Oudeweg te Haarlem in de gemeente Haarlem. Het onderzoek vond plaats in het kader van de aanvraag van een omgevingsvergunning. Op grond van de onderzoeksresultaten en onder verwijzing naar de doelstellingen, kunnen de volgende uitspraken worden gedaan:  Het oppervlak uit de steentijd bevindt zich op meer dan 12 tot 15 m –NAP. Er is onvoldoende informatie voor handen over de aan- of afwezigheid van gradiëntzones. Er geldt dan ook een niet nader gespecificeerde archeologische verwachting voor vindplaatsen uit de steentijd.  In het neolithicum was het plangebied gelegen in een getijdenlandschap, dat enkel op de hogere plaatsen van het landschap zoals de flanken van de strandwallen geschikt was voor bewoning. Aangezien deze niet worden verwacht in het plangebied is de archeologische verwachting voor deze periode laag.  Het plangebied ligt ten oosten van de strandwal in een gebied waar op uitgebreide schaal veengroei plaatsvond in de periode na het sluiten van de kustlijn. Mogelijk vormden zandopduikingen en eventuele zandige oevers in de omgeving van het plangebied wel geschikte locaties voor bewoning en deze kunnen in het plangebied mogelijk nog langs de randen aanwezig zijn. Op basis hiervan kan gesteld worden dat voor archeologische resten vanaf de bronstijd tot de late middeleeuwen een middelhoge tot hoge verwachting geldt.  Voor archeologische resten uit de nieuwe tijd geldt op basis van het historische kaartmateriaal een lage verwachting. Binnen de contouren van het plangebied wordt namelijk pas bebouwing aangegeven op de kaarten wanneer de Gasfabriek uit de 20e eeuw gebouwd is.  In het plangebied komt een jong afdekkend pakket voor dat een ouder loopvlak afdekt. Dit afdekkende pakket dateert uit de 20e eeuw en betreft een zandophoging. Oudere resten worden zodoende door het pakket afgedekt en bevinden zich vanaf ca. 240 cm -mv. Op basis van de resultaten van het onderzoek blijkt dat in het plangebied (mogelijk) archeologische resten bedreigd worden door de voorgenomen bodemingrepen. Daarom wordt geadviseerd om de plannen zodanig aan te passen dat verstoring wordt voorkomen. Dat lijkt ook mogelijk door de bodemingrepen tot beperken tot circa 2,1 m –mv (incl. een veiligheidsmarge van 30 cm), zodat deze enkel plaatsvinden in de zandophogingslagen uit de vorige eeuw. Indien planaanpassing niet mogelijk is en toch diepere bodemingrepen plaatsvinden, wordt aanbevolen in het kader van de bestaande planvorming de onderstaande vervolgstap uit het proces van de Archeologische Monumentenzorg (AMZ) te nemen.

Het betreft een overslibde terp uit de Romeinse tijd en vroege middeleeuwen, die in 2014 voor een deel is opgegraven. De site bevindt zich in het voormalige veengebied dat vanaf het einde van de ijzertijd geregeld onderwater liep tijdens extreem hoogwater (stormvloeden). Tijdens de opgravingen zijn geologische / archeolandschappelijk opnamen verricht naar de afdekkende sedimentlagen die in de profielwanden van de archeologische werkputten ontsloten waren. Uit het onderzoek kwam naar voren dat het veenrandgebied bij de site Sneek-Harinxmaland pas regelmatig onderwater kwam te staan bij extreem hoogwater (stormvloeden) vanaf de 2e eeuw n. Chr. In de midden-Romeinse tijd werd de site verlaten en werden de randen van de veenterp overslibd met een humeuze / venige klei (het Tinga complex). In de r en of 8e eeuw n. Chr. vonden er weer activiteiten plaats op de deze locatie. Daarna werd deze plek wederom verlaten en raakte hij overslibd. Het gebied veranderde in een waddengebied dat met iedere vloedperiode onderwater liep. De stijging van het gemiddeld hoogwater met vele decimeters is toe te schrijven aan de vergroting van de getijdenrange in het achterland van het Middelzeesysteem. Deze sterke toename van de mariene invloed werd veroorzaakt door de grootschalige antropogene ontginningen in de vroege Middeleeuwen. Door drainage van het veen daalde het bodemoppervlak, werd het kombergingsgebied van de Middelzee groter, waardoor ook de geulen groter werden en de getijdenrange in het achterland van het systeem kon toenemen. Aan dit proces kwam een einde toen het gebied in de late middeleeuwen werd ingedijkt en daarmee afgesloten van de zee.

Onderzoeksrapport

Herinrichting Tongelreep

In 2000 werd een gecombineerd steilkant- en terpzoolonderzoek uitgevoerd in de wierde Englum. Het onderzoek leverde veel informatie over de bewoningsgeschiedenis die begon in de 5e eeuw. Het onderzoek trok de aandacht vanwege de menselijke resten, waaronder een vondstcomplex bestaande uit onder andere acht menselijke schedels in een woonpodium uit de ijzertijd.

Met lit. opg. - Met samenvatting in het Engels

Met lit. opg