Search

In the Netherlands growth and yield research on black alder was done on a limited scale from 1965 to 1990. This regards two studies by the Dorschkamp/IBN research institute; together with the permanent sample plots from the timber prognosis system HOSP, this comprises a dataset of 14 plots with 59 recordings. In addition, the information from 518 stands of the Fourth National Forest Inventory was used. For the development of top height htop with age t Jansen’s et al. polymorphic model with site index h50 and four additional parameters fitted best. The diameter at a height of 7 m (d7) was estimated from data of the Fourth National Forest Inven-tory. The diameter development up to stand height of 7 m was described with a model of Jansen et al., a power function in htop and the estimated value for d7. From a stand height of 7 m upwards, the basal area increment (iG) was also described by Jansen’s et al. model based on a power function with t, year of recording (yor), and the stand density of Hart (S %). For S% > 15.7 the basal area increment decreases non-linear with increasing S %. The model contains a correction factor for yor, although this was not significant, as the year of recording (yor), turned out to be not significant. The effect of thinning on the diameter after thinning was modelled with the La Bastide-Faber model. The models were used to construct a yield table with five site classes and one thinning intensity. Van 1965 tot 1990 is in Nederland op bescheiden schaal groei- en productieonderzoek bij de zwarte els uitgevoerd. Dat betreffen twee studies van de Dorschkamp/IBN. Samen met de perma-nente steekproeven uit de HOSP zijn 14 proefperken met 59 opnamen beschikbaar. Daarnaast waren er de gegevens van 518 opstanden uit de 4e Bosstatistiek. Voor de ontwikkeling van de opperhoogte htop met de leeftijd t werd het heteromorfe model van Jan-sen et al. gekozen, met asymptoot en 4 andere parameters. Als site index is voor de h50 gekozen. De diameter bij een hoogte van 7 m (d7) geschat met data uit de 4e Bosstatistiek, voor de groei tot d7 werd een powerfunctie in htop gebruikt. Met een powerfunctie werd de grondvlakbijgroei iG verklaard met leeftijd, t en standruimte index van Hart S %. Voor S % > 15.7 daalt de grondvlakbijgroei met een niet-lineaire functie in S %. Het effect van de dunning op de diameter na dunning is gemodelleerd met het La Bastide-Faber mo-del. Er is een opbrengsttabel gemaakt met een matige laagdunning en vijf boniteiten.

In 2012 en 2013 kwamen uit verschillende delen van Nederland verontrustende berichten over sterfte van oudere zomereiken in bossen en parken. In sommige opstanden is meer dan de helft van de eiken doodgegaan. De meeste meldingen kwamen uit het oosten en zuiden van het land. Op verzoek van het Bosschap heeft het Ministerie van Economische Zaken Alterra via een Helpdeskvraag laten onderzoeken wat de ernst van de sterfte is, wat de mogelijke oorzaken en wat de mogelijkheden voor een beheerder om eikensterfte te voorkomen. Het onderzoek bestond uit een enquête onder vijfig beheerders en een klein veldonderzoek. Dit artikel geeft de resultaten van het onderzoek.

Bomen kunnen extreme weersomstandigheden opvangen (temperatuur, neerslag), koolstof vastleggen en ervoor zorgen dat vee in de schaduw kan staan. Bomen dragen bij aan biodiversiteit, zorgen voor zorgen voor bestuivers en plaagonderdrukkers en gaan erosie tegen. Denk aan de verstuiving van organische stof in de Veenkoloniën en de erosie van hellingen in Zuid-Limburg. Ook hebben bomen een grote rol in het verbeteren van de luchtkwaliteit.

Bij gemengde verjongingen is het soms een probleem om gewenste boomsoort(en) in de menging te houden. Om een gewenste soort voldoende kans te bieden, moet wellicht in een vroeg stadium ingegrepen worden. In 2010 is een onderzoek uitgevoerd naar de ontwikkeling in de eerste 15-25 jaar van de belangrijkste gemengde natuurlijke verjongingstypen in bossen op hoge zandgronden. Hierbij is ook gekeken naar de noodzaak om in deze leeftijdsfase beheermaatregelen uit te voeren.

Summary European ash (Fraxinus excelsior L.) is common throughout much of Europe and is a valuable broadleaved tree due to its ecological characteristics, outstanding wood properties and high economic value. It is a fast growing species, associated with several forest types and with a scattered distribution in many different forest communities. In this review, we sum up essential characteristics of European ash, relevant to the further development of silvicultural practices. The paper covers site requirements, regeneration and stand establishment, growth dynamics and wood quality, and health and robustness. The review also highlights implications for silviculture and summarizes new information on ash dieback, a phenomenon which is observed in many European countries. Ash grows best on fertile, pH-neutral, deep, freely drained soils and such sites should be favoured if the aim is for high quality timber. Ash grows well at wide spacing which can result in enlarged ring width and increased latewood percentage, making the wood denser and stronger. Relatively short rotations may be recommended, depending on site, to avoid black heart: for example, a harvesting diameter of 60 cm can be reached within 60–75 years at 60–80 ash crop trees per ha. Universal recommendations are therefore for wide spacing with heavy, regular thinning in order to get a large diameter within a relatively short rotation. The necessity for pruning depends on the stand density at establishment and the subsequent thinning regime.

De zwarte els is een belangrijke boomsoort voor ons landschap. Hij is zelfs bepalend voor het landschap van grote delen van ons land. Bijvoorbeeld in het van oudsher dichte singellandschap van de Friese Wouden, de kop van Overijssel, delen van Twente en de Achterhoek. Maar ook in het westelijke veenweidengebied kwamen van oorsprong veel elzensingels voor. Verder tref je de zwarte els aan in al of niet gemengde bomenrijen, als knotboom en als solitair.

De ijstijden en zeker de laatste ijstijd hebben de basis gelegd voor ons 'oerlandschap'. Sedimentatie en erosie hebben het landschap verder vormgegeven. Afhankelijk van abiotische factoren als bodem en grondwater heeft de mens zich gevestigd en het landschap zodanig aangepast dat het optimaal kon worden benut voor het beoogde doel. Bij de ontginning ervan werden meestal de contouren gevolgd van het oorspronkelijke landschap. Ondanks vele ingrepen, die door de eeuwen heen hebben plaatsgevonden, zijn deze contouren nog steeds te zien.

In 2004 is een samenwerkingsverband van Landschapsbeheer Nederland en Alterra een methodiek ontwikkeld waarmee kleine landschapselementen zoals solitaire bomen, boomgroepen, bosjes, poelen en beekjes op een uniforme wijze in kaart kunnen worden gebracht (Oosterbaan en Pels 2004). Met deze methodiek, de Monitor Kleine kenmerken over de samenstelling, de kwaliteit en de beheerstoestand opgenomen. De resultaten worden vastgelegd in een databestand gekoppeld aan een GIS-bestand.

Gemiddeld raast er eens in de 10-20 jaar een zware storm over Nederland. Vaak blijven bossen hierbij niet gespaard. Bosbeheerders staan dan voor de taak in eerste instantie het meest gevaarlijke stormhout op te ruimen. Hierna komt de vraag hoeveel er in het bos achter gelaten zal worden. Bij het maken van een keuze om stormhout te ruimen of niet, kan gebruik gemaakt worden van effectentabel, die gebaseerd is op onderzoek van Alterra (rapport 1959)

De oogst van biomassa voor energie was een belangrijk onderwerp bij de najaarsbijeenkomsten van het Bosschap in november 2011. Er bleken veel zorgen te bestaan over negatieve effecten van het oogsten van biomassa op het bos. Wat is het effect op de voedingsstoffen in de bosbodem? Wat is het effect op de natuurwaarden? Dit artikel geeft toelichting.

De bodem van een bos is bepalend voor het functioneren van het bos als productie- en ecosysteem. Het is het substraat waar organismen in leven en waar planten in wortelen. De bodem houdt vocht en nutriënten vast en levert deze aan planten en het bodemleven, terwijl planten organische stof aan de bodem leveren. De wijze waarop dit allemaal gebeurt, bepaalt in grote mate welke organismen er in en op voor kunnen komen en hoe die functioneren. De bodemorganismen en voedingstoestand van de bodem worden beïnvloed door beheer en externe factoren, zoals depositie. Kennis van de onderlinge relaties tussen de factoren die de bodemvruchtbaarheid bepalen of door de bodemvruchtbaarheid bepaald worden, is daarom van groot belang voor een duurzaam bosbeheer. Dit rapport bevat een verkenning van de kennis die er aanwezig is op dat gebied.

Wereldwijd wordt steeds sterker gepleit voor een verschuiving naar duurzame ontwikkeling. De bewustwording hiertoe werd al lang geleden ingezet door onder andere Rachel Carson in het boek Silent Spring (1962) en de Club van Rome in haar rapport Limits to Growth (1972). In het streven naar verduurzaming van onze activiteiten is recentelijk een nieuw concept naar voren gebracht: Cradle to Cradle (C2C). Vooral in Nederland heeft dit concept veel politici, wetenschappers, ondernemers en het publiek ertoe gebracht na te denken over de praktijk van C2C. Het gaat om vragen als: hoe we producten ontwerpen, produceren, gebruiken en vervolgens opnieuw gebruiken in plaats van ze te dumpen of te vernietigen. Met onder meer projecten rondom de stad Almere, de ontwikkeling van een Happy Shrimp Farm en de opzet van de Floriade door de gemeente Venlo heeft het concept snel ingang gevonden. Het blijkt echter niet gemakkelijk te zijn om in de praktijk de toepassing van C2C op industriële productieprocessen te realiseren.

De eikenmeeldauwschimmel is dit jaar (2010) actiever dan andere jaren. Hoe komt het dat het vooral dit jaar zo opvalt en wat zijn de oorzaak en gevolgen van dit verschijnsel? Moet men er wat aan doen en zo ja wat?

In verband met verhevigde eikensterfte is onderzocht of er verband is tussen de eikensterfte en droogte en/of bodemchemie. Hiervoor is op tien locaties in een opstand met veel sterfte en een opstand met weinig sterfte de jaarringbreedte van de laatste 50 jaar vergeleken met weersgegevens van de dichtstbijzijnde weerstations, de hoeveelheid fijne wortels op 0-25 cm en 25-50 cm diepte bepaald en aan de hand van grondmonsters de bodemchemie gekarakteriseerd. Uit dit onderzoek is gebleken dat er een duidelijk verband is tussen de van tijd tot tijd optredende sterke groeivermindering van eiken en droogteperioden. Niet alle sterke groeiverminderingen zijn hiermee te verklaren. Er zijn aanwijzingen dat het aantal vorstdagen in de lente ook een rol speelt. In opstanden met veel sterfte zitten gemiddeld bovenin het bodemprofiel meer wortels en onderin minder dan in opstanden met weinig sterfte. In opstanden met veel sterfte heeft de bodem in de meeste gevallen lagere gehaltes aan uitwisselbaar Ca en/of K en/of Mg (dus een lagere buffercapaciteit). Het gehele proces van primaire oorzaken en secundaire factoren, die verantwoordelijk zijn voor de sterfte, is nog niet helder. Hiervoor is een breder en fundamenteler onderzoek noodzakelijk. Voor het beheer van eikenbossen worden voorlopige adviezen gegeven.

Het boek beschrijft de verandering van het Achterhoeks landschap vanaf 1900 en laat zien hoe de Achterhoek er nu uitziet. Vervolgens laten de auteurs voorbeelden zien van ondernemers en hun verbondenheid met dat landschap. Als laatste schetsen een aantal kenners van het gebied waar zij kansen zien voor nieuwe verdienmogelijkheden in dat landschap. Het boek gaat in op de mogelijkheden die de regio biedt om economie en landschap samen te brengen

De combinatie van zorg en natuur is van onschatbare waarde. Om die combinatie succesvol te laten zijn is het wel belangrijk dat mensen uit de twee werelden ‘zorg’ en ‘natuur’ elkaar goed kennen. Zorginstellingen moeten weten wat natuur- en landschapsorganisaties (als Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten) en zorgboerderijen te bieden hebben. Natuur- en landschapsorganisaties en zorgboerderijen moeten beseffen dat ze aan zorgcliënten bijzondere werknemers hebben die bijzondere aandacht vragen. En over de vragen ‘wie betaalt wat’ en ‘wie is waar verantwoordelijk voor’ moeten simpelweg afspraken gemaakt worden. Dit boekje helpt daarbij.

Dit werkdocument gaat in op de effecten van (openbaar) groen op het Urban Heat Island Effect (UHI). Voor vijftien wijken in Rotterdam is een relatie gelegd tussen het bedekkingspercentage van verschillende hoogteklassen groen en de grootte van het UHI-effect. Er worden hierbij grote verschillen tussen de wijken gevonden. Voorts is voor drie buurten in beeld gebracht welke effecten het opgaande groen heeft op de hoeveelheid zonne-instraling die het straatniveau bereikt. Deze laatste bepaalt het comfort op straatniveau gedurende de dag.

Als collectieven van boeren meer te zeggen krijgen over agrarisch natuurbeheer, leidt dat tot beter beheer. Europa eist voor verstrekking van landbouwsubsidies echter externe controle op bestedingen voor maatschappelijke waarden. Enkele collectieven onderzoeken nu hoe dat in de praktijk handig is te regelen.

After the designation of twelve Special Protection Areas (SPAs) Luxembourg was asked by the European Commission to evaluate this network by analysing its contribution to the viability of the 64 bird species for which Luxembourg has to select sites. For 34 species which are good or very good covered by the network in a qualitative way the contribution of the designated SPAs was evaluated focusing on the method of site selection. For these species it was concluded that the SPAs and six selected Important Bird Areas (IBAs) include all important sites in Luxembourg. There is no need for selection and designation of additional SPAs to fulfill the obligations of the Birds Directive. For 30 species which are not or badly covered by the SPA network the model LARCH was used to analyse the spatial conditions of the network providing long term protection in terms of viable populations. The analyses show only a few species which are viable within the existing network. For most species additional sites are needed to reach a sustainable network. Priority areas where additional sites can be found are also analysed. Because additional sites can contribute to the viability of different species priority areas were analysed showing their added value to the viability of a combination of species using the same habitat.

Als onderdeel van de maatschappelijke kosten- en batenanalyse van bodemsaneringen (MKBA-Bosa) in Nederland zijn de ecologische effecten van bodemverontreiniging geëvalueerd. Ecologische effecten van bodemverontreiniging worden in sterke mate veroorzaakt door de aanwezigheid van zink, koper en/of lood, en in mindere mate door cadmium. Immobiele organische stoffen, zoals polycyclische koolwaterstoffen, hebben ook een significant ecologisch effect, maar vergeleken met metalen is het kleiner van omvang. Mobiele en vluchtige organische stoffen zijn minder belangrijk voor de inschatting van de totale ecologische effecten. De ecologische effecten zijn het grootst voor oppervlakkige verontreiniging, bijvoorbeeld als gevolg van storten, dempen, sedimentatie, atmosferische depositie en bodembewerking. Er is nog te weinig bekend over ecologische effecten in de diepe ondergrond. Uit wetenschappelijk en toegepast onderzoek is gebleken dat ecologische effecten daadwerkelijk optreden en toegeschreven kunnen worden aan de aanwezigheid van de verontreinigende stoffen in de bodem. Het is nog niet mogelijk om ecologische effecten rechtstreeks uit te drukken in een economische maat, bijvoorbeeld via de aantasting van de ecologische diensten van de bodem.

Om de mogelijkheden voor meer flexibiliteit in het beheer van natuurgebieden te onderzoeken is een systeem ontworpen dat bestaat uit vijf stappen. Hierbij wordt het gebied geanalyseerd, een risico- en gevoeligheidsanalyse uitgevoerd, het beheer geanalyseerd, mogelijkheden voor flexibiliteit in beheer bepaald en tenslotte de kosteneffectiviteit van mogelijke beheerscenario's ingeschat. Dit systeem is toegepast op twee gebieden; De Borkeld in Overijssel en de Kop van Schouwen in Zeeland.

Deze Geochemische bodematlas geeft een uniek overzicht van de chemische samenstelling van de bodem in Nederland. Bodemmonsters van meer dan 350 locaties zijn geanalyseerd op meer dan 40 chemische elementen. De atlas geeft niet alleen informatie over de door de mens beïnvloede toplaag van de bodem, maar ook over de dieper gelegen C-horizont die nog niet of nauwelijks door de mens is beïnvloed. De lijst van elementen omvat uiteraard bekende metalen als cadmium, koper en lood en relevante meststoffen als fosfor en kalium. Daarnaast geeft de atlas ook inzicht in gehalten van elementen waarvan minder bekend is, zoals thallium, uranium en lithium. Totaalgehalten alleen geven onvoldoende inzicht in de beschikbaarheid of het risico van chemische elementen voor planten, dieren, en mensen. Daarom presenteert deze atlas ook meetresultaten van aanvullende bepalingen die de 'reactieve' en de 'beschikbare' fracties van de elementen in de bodemmonsters benaderen.

In 2008 heeft het Rijk met de sector Bos, Natuur, Landschap en Hout het Convenant Duurzame Agrosectoren afgesloten waarin is afgesproken dat deze sector in 2020 32 PJ per jaar gaat bijdragen aan duurzame energie. Extra oogst in natuurgebieden kan daarvoor gewenst zijn. Deze studie gaat in op de vraag in hoeverre voor verschillende beheertypen extra biomassa kan worden geoogst zonder dat dit schadelijk is voor de biodiversiteit. Het blijkt dat vooral productiebos potenties heeft om de oogst te vergroten.

Er is een dBase gemaakt waarin op basis van expertkennis voor ruim 1750 Nederlandse plantensoorten ieder afzonderlijk op grond van de amplitudo’s van zeven milieuvariabelen (trofie, zuurgraad, zoutgehalte, vocht, bodemtextuur en bodemdynamiek en daglichttoestand) hun stenoeciteit berekend is. De uitkomst is gecheckt door de invoergegevens te vergelijken met actuele meetgegevens. De resultaten zijn gunstig, ook wat betreft de correlatie met plantensociologische data. Voor het eerst is de ecologie van de stadsplanten systematisch bepaald. Het blijkt dat onze floristische zorgenkinderen alle ecologisch zeer kieskeurig zijn. Het risico van uitsterven van soorten valt samen met een stenoeciteit van 26,5 en minder. Het wordt aanbevolen dit begrip ook voor andere groepen organismen toe te passen, waarvoor samenwerking met andere kennisdragers essentieel is. Door de bondigheid van de notie is het mogelijk om correlaties te onderzoeken met tal van data uit andere kennisdomeinen. Stenoeciteit kan ons in geografisch opzicht goed behulpzaam zijn om gebieden met relatief veel of weinig kieskeurige soorten aan te geven. Stenoeciteit past goed als maat én meetlat om bijvoorbeeld zowel nationaal als internationaal over gebiedskwaliteit te communiceren en bij realisatie van te verwachten nieuw EU-beleid voor GLB- of CAPmaatregelen (landbouw).

In opdracht van het Goois Natuurreservaat is een visie uitgewerkt voor de ecologische inrichting en beheer van zowel het natuur-gebied Monnikenberg als de groenstructuren op het naastgelegen terrein van het toekomstig Zorgpark Monnikenberg en woon-landgoed. Tevens is een indicatie gemaakt van de kosten van de inrichting- en beheermaatregelen.

Om na te gaan of het in gemengde verjongingen voor de soortensamenstelling en de kwaliteit noodzakelijk is om in de eerste 15-25 jaar verzorgende maatregelen uit te voeren, is in 2010 een heropname verricht van een reeks natuurlijke verjongingen, waarvan de samenstelling en kwaliteit ook in 1996 is vastgelegd. Uit de analyse van de ontwikkeling van 66 verjongingen is gebleken dat de meeste verjongingen, zonder dat er maatregelen zijn uitgevoerd, nog steeds gemengd zijn met de soorten die vijftien jaar geleden aanwezig waren. Slechts in enkele gevallen is sprake van duidelijke ontmenging. Wat de soortensamenstelling betreft zijn dus in het algemeen geen maatregelen nodig geweest. Een uitzondering vormen o.a. de verjongingen waarin zomereik verdwenen is; deze had met gerichte verzorging gered kunnen worden. De kwaliteit van de verjongingen is in een kwart van de gevallen slecht, er komen (vrijwel) geen toekomstbomen in voor. Het is echter twijfelachtig of maatregelen in de jonge fase hadden kunnen zorgen voor een groter aantal toekomstbomen, omdat kromming in de stammen vaak het grote probleem is en het is de vraag of dit met maatregelen te voorkomen is

De gemeente Wageningen beheert al vele jaren de verhardingen zonder gebruik van chemische middelen. In dit adviesrapport wordt een overzicht gegeven verschillende aspecten die van belang zijn voor de keuze van de gemeente Wageningen voor de wijze van beheer van de verhardingen in de komende jaren. Belangrijke aspecten zijn wet- en regelgeving, beleid, kosten en effectiviteit van de diverse maatregelen, milieu-effecten, klimaatneutraliteit en gevolgen voor de drinkwaterwinning.

In 2010 heeft de auteur in opdracht van de gemeente Rotterdam een adviesrapportage opgesteld over de gevolgen van grond-ophogingen voor bomen. Bomen publiceert in twee artikelen een verkorte versie van dit rapport. In deze aflevering komen de effecten van ophogingen aan de orde; in Bomen 17 de belangrijkste conclusies en aanbevelingen. Op www.kpb-isa.nl is de integrale versie van het rapport beschikbaar.

Duurzaam voedsel leeft en staat volop in de belangstelling. Het ministerie van EL&I ziet een belangrijke rol weggelegd voor gemeenten om duurzame regionale voedselsystemen te ontwikkelen samen met bedrijven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties. Steeds meer gemeenten experimenteren met een aanpak. Daarbij rijzen er vragen over wat de juiste strategie is om duurzame regionale voedselsystemen te ontwikkelen en hoe de samenwerking tussen de verschillende betrokken partijen eruit moet komen te zien. Deze studie gaat in op deze uitdaging. Ze beschrijft de ontwikkeling naar duurzame regionale voedselsystemen aan de hand van vier niveaus van ontwikkeling: strategisch, tactisch, operationeel en reflexief. Het rapport analyseert aan de hand van deze niveaus hoe duurzame regionale voedselsystemen zich in de FoodValley regio, Rotterdam en Alphen-Chaam ontwikkelen.

In 2007/2008 is gekeken welke partijen een rol spelen bij de risico- en crisisbeheersing van (grote) bos- en natuurbranden, wat hun rol precies is en welke taken en bevoegdheden ze hebben. Ook is geïnventariseerd welke hiaten er zijn in de bestaande taakverdeling en regelgeving. Hiaten die de oorzaak kunnen zijn dat natuurbranden ontstaan en kunnen uitgroeien tot een ramp. De inhoud van het rapport was toen dermate gevoelig dat pas in 2011 is besloten dit rapport uit te brengen.

Regional geochemical data of heavy metals are commonly used for environmental risk assessment and management. Often these data are based on so-called total concentrations, whereas the exposure to the mobile or reactive fraction of these elements finally determines whether the exposed ecosystem is at risk and to which extent. The objective of our research was to develop a wider applicable method for quantitative hazard assessment of soil metal contamination attributable to the activity of man, based on and illustrated with data from the Netherlands. Since chemical availability (0.43 M HNO3 extractable concentrations) of Cd, Cu, Pb and Zn appeared strongly related to the estimated anthropogenic enrichment, we used these concentrations to assess the hazard of human-induced enrichment of these metals. We expressed the enrichment hazard using the toxic pressure concept, which estimates the fraction of biological species (varying between 0 and 1) potentially affected due to the level of exposure to single metals or their local mixtures. This is done using logistic (enrichment) concentration/response models parameterized with ecotoxicological effect data from toxicity tests and mixture models. Hazards varied from very low toxic pressures (lower than 0.01) to (most often) toxic pressure less than 0.05, whereby the latter relates to the so-called 95%-protection criterion used in some soil protection legislations. In rare cases, the toxic pressure exceeded the value of 0.05, to an upper limit of 0.054 for Cd. The rank order of metal enrichment hazards suggests that Cd enrichment induces the largest hazard increase. There are limited (rank order) differences in enrichment hazards between soil types. Comparing the judgement of soils based on soil screening levels and based on toxic pressure of anthropogenic Cd, Cu, Pb and Zn enrichments, the soil screening values appear to more conservative. This exemplifies the use of soil screening values as a method to note regulatory concern, but not always indicating an actual hazard or risk. When screening values are exceeded, refined hazard insights can be obtained, as illustrated in this paper. This provides a more refined insight in the ecotoxic implications of human-induced metal enrichments in soils, as refined basis for risk management decisions.

In 2013 eindigt de huidige budgetperiode van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Dat betekent dat structurele aanpassingen binnen het GLB gemaakt kunnen worden. De discussies rondom mogelijke aanpassingen van het GLB zijn in volle gang. Daarbij wordt onder andere de vraag gesteld op welke wijze publieke doelen beter verankerd kunnen worden binnen het GLB door een vergroening daarvan. WOt-paper 13 gaat wat betreft publieke doelen vooral in op weide- en akkervogelbeheer. Om inzicht te krijgen in de inkomensgevolgen van meer aandacht voor weide- en akkervogelbeheer binnen de agrarische bedrijfsvoering zijn berekeningen uitgevoerd bij verschillende GLB-scenario’s. Er zijn scenario’s doorgerekend voor de melkveehouderij in Laag Holland en Zevenwouden en voor de akkerbouw in de Veenkoloniën en Zuid-Limburg.

De Natuurplanner (NP) is een computermodel waarmee de effecten op biodiversiteit worden doorgerekend van veranderingen in milieu, water, ruimtelijke samenhang en natuurbeheer. Om ook de financiële effecten van verschillende scenario’s voor natuurbeheer snel en efficiënt door te kunnen rekenen is de Kostenmodule NP ontwikkeld. Dit doorrekenen gebeurt in eerste instantie op gridniveau (250x250m) om vervolgens te aggregeren tot uitspraken op regionaal of landelijk niveau. Dit kan bijvoorbeeld van belang zijn als men wil overschakelen naar een goedkoper of een meer natuurlijk beheer. De module is getest voor vier scenario’s: natuurbeheer volgens de Index Natuur, Landschap & Recreatie (NLR) en een minder intensief beheer, beide gecombineerd met lage en hoge stikstofdepositie. De kostenmodule blijkt aan de verwachting te voldoen, maar een verdere aanpassing aan de nieuwe nationale beheertypenindeling (Index NL) is gewenst evenals een automatische koppeling aan de zgn. Databank Kostennormen zodat technisch-financiële wijzigingen direct doorwerken.

Het oogsten van snoeihout uit landschapsonderhoud is bij de huidige marktprijs van houtsnippers alleen haalbaar met subsidie uit het Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer. Het potentieel beschikbaar volume door de ANV’s verantwoord te oogsten hout uit kleine landschapselementen in de Achterhoek is ongeveer 23.000 m3 (13.000 ton). Dit is drie maal het volume dat de ANV’s nu produceren. Met deze hoeveelheid hout zouden de ANV’s ongeveer 20 middelgrote installaties met een vermogen van 200 kW kunnen voorzien. Deze installaties verbruiken ongeveer 1.200 m3 houtsnippers per jaar. De totale hoeveelheid hout uit landschapsonderhoud in de Achterhoek bedraagt naar schatting 53.000 m3 tot 62.000 m3 (30.000 tot 35.000 ton).

De concurrentiepositie van melkveehouderijbedrijven in Midden-Delfland is onderzocht door gegevens uit de landbouwtelling, aangevuld met gegevens uit andere bronnen van bedrijven binnen het onderzoekgebied te vergelijken met landelijke gegevens over melkveehouderijbedrijven. De resultaten van dit onderzoek laten zien dat melkveehouders in Midden-Delfland een zwakke concurrentiepositie hebben ten opzichte van hun landelijke collega’s. Gemiddeld genomen zijn de bedrijven in Midden-Delfland 13% kleiner dan landelijk en daarnaast worden de melkveehouders in Midden-Delfland geconfronteeerd met hoge grondprijzen en hoge waterschapslasten. Het totaal van alle effecten resulteert in een inkomensachterstand van bijna vierhonderd euro per hectare uitgedrukt voor een gemiddelde melkveehouder in het gebied. Deze voornaamste oorzaken van de zwakke concurrentiepositie worden toegeschreven aan de hoge stedelijke druk in het gebied.