Search

De garnalenvisserij is economisch en in aantallen schepen één van de belangrijkste visserijen in Nederland en opereert vooral binnen Natura 2000 gebieden. Voor zowel de Noordzeekustzone als de Waddenzee is er binnen de Natura 2000 wetgeving een verbeterdoelstelling geformuleerd voor Habitattype 1110 (permanent overstroomde zandbanken). Het effect van het garnalentuig op het ecosysteem is echter niet goed bekend. Om in dit kennishiaat te voorzien, is er in de periode 2012-2014 onderzoek uitgevoerd naar een aantal aspecten van de mogelijke effecten van de garnalenvisserij. Enerzijds is de bijvangst in kaart gebracht, anderzijds is experimenteel onderzoek verricht naar de korte termijneffecten van het garnalentuig op de bodemfauna.

Het rapport “Toestand Vis en Visserij in de Zoete Rijkswateren” bestaat uit drie delen. Dit rapport (Deel II) is een achtergronddocument waarin de gebruikte monitoringsmethodieken in de verschillende vis-monitoringen in de zoete Rijkswateren in detail worden beschreven. Meer informatie over trends en vangsten is te vinden in rapportages Deel I: Trends visbestanden, vangsten en ecologische kwaliteit ratio’s en Deel III: Data).

Bij ondertekening van de ruimtelijke visie op de maritieme zone van Delfzijl stelden de natuurbeschermingsorganisaties voor om een alternatief spuimiddel bij de Pier van Oterdum te combineren met een zoetzout overgang met vismigratievoorzieningen. Het consortium Ecoshape hebben een verkenning uitgevoerd naar een mogelijke inrichting voor deze nieuwe spuilocatie met zoet-zoutnatuur. Het schetsontwerp maakt onderscheid in: een spuikanaal als verbinding tussen het Oosterhornkanaal en de nieuwe spuilocatie, het spuimiddel en voorziening voor vismigratie, een zoet-zout overgang en kwelder. Het minimale ruimtebeslag dat benodigd is (spuikanaal en spuimiddel met vismigratievoorziening bedraagt: ca.15 ha.

Sinds 2013 worden al deze monitoringprogramma’s jaarlijks in één rapportage gebundeld. Dit rapport bevat de gebruikte methodieken van de verschillende vis-monitoringsprogramma’s in de zoete Rijkswateren

In de Nederlandse kustwateren vindt mosselbroedvisserij en mosselkweek plaats. Deze wateren herbergen echter belangrijke natuurwaarden en de meeste wateren zijn derhalve aangewezen als natuurgebied, wat Nederland verplicht om er voor te zorgen dat de natuurwaarden in deze gebieden in stand blijven. Verbetering van de kwaliteit van de natuurwaarden is vooral mogelijk ten aanzien van bodemfauna en de vorming van biogene structuren met mossels (en de daaraan geassocieerde biodiversiteit). Het is in de Waddenzee echter niet goed bekend hoe gesloten (i.e. onbeviste) sublitorale mosselbroedbanken zich ontwikkelen in de tijd en welke specifieke natuurwaarden ze herbergen. Om hier inzicht in te verkrijgen is een monitorprogramma opgesteld waarin gesloten sublitorale mosselbanken gevolgd werden. In dit eindrapport worden de resultaten van dit programma beschreven.

Uit onderzoek verricht in het voorjaar van 2013 blijkt, dat grote hoeveelheden glasaal zich concentreerden rond het lozingspunt van de rioolwaterzuivering in Den Oever. Het is mogelijk dat onder de geconcentreerde glasalen verhoogde sterfte plaatsvindt vanwege gerichte predatie. In een onderzoek van beperkte opzet werd in het voorjaar van 2014 onderzocht of de rwzi-uitlaat in Den Oever als knelpunt voor de glasaalintrek geldt. Het onderzoek werd uitgevoerd door monitoring van met kleurstof gemerkte glasalen, waarnemingen met een akoestische onderwatercamera (DIDSON) en maagonderzoek van lokaal aanwezige potentiele predator vissen.

In de Nederlandse kustwateren vindt mosselzaadvisserij en mosselkweek plaats. Deze wateren herbergen echter belangrijke natuurwaarden en de meeste wateren zijn derhalve aangewezen als natuurgebied, wat Nederland verplicht om er voor te zorgen dat de natuurwaarden in deze gebieden in stand blijven. Verbetering van de kwaliteit is vooral mogelijk ten aanzien van bodemfauna en de vorming van biogene structuren met mossels (en de daaraan geassocieerde biodiversiteit). Het is in de Waddenzee echter niet goed bekend hoe gesloten (i.e. onbeviste) sublitorale mosselzaadbanken zich ontwikkelen in de tijd en welke specifieke natuurwaarden ze herbergen. Om hier inzicht in te verkrijgen is een monitorprogramma, welke loopt van 2010 t/m 2013, opgesteld waarin gesloten sublitorale mosselbanken gevolgd worden.

Mussel beds are important bio-stabilizers that can shape marine ecosystems. Nowadays mussel beds often consist of blue mussels (Mytilus edulis) and Pacific oysters (Crassostrea gigas). Both blue mussels and Pacific oysters filter particles from the water column and deposit those underneath and near the mussel bed, thereby elevating the sediment underneath the mussel bed and the mud flat surrounding the bed. As a result these bivalve beds form conspicuous structures that can influence tidal flow and wave action and, in doing so, modify patterns of sediment deposition, consolidation, and stabilization. For the Deltaprogram Wadden they offer promising possibilities for sustainable coastal protection combined with high natural values.

Het onderzoek in 2011 had tot doel om praktische ervaring op te doen met hoe een Kennisbibliotheek van oorzaak-effectrelaties zou kunnen werken. De wijze van aanpak was daarbij leren-door-te-doen. Dus geen papieren plannen maken, maar: A. Bouwen van een instrument B. Opstellen van kennisregels en deze in het instrument plaatsen C. Nadenken over de organisatiestructuur en werkprocessen D. Reflectie met potentiële gebruikers van Rijkswaterstaat en I&M

On the island Bonaire, eutrophication is a point of serious concern, affecting the coral reefs in the marine park. Eutrophication can cause altered balance of the reef ecosystem because algae shall outcompete corals, eventually leading to a disturbed composition of the reef. The reef of Bonaire faces nutrient input by various sources, of which enriched groundwater outflow from land to the reef is considered to be a substantial source. Groundwater is enriched with nutrients due to the e.g. leaking septic tanks. In order to reduce the input of nutrients on the reef via sewage water, a water treatment plant is being built on Bonaire.

Zeewaarts migrerende schieralen laten een gedragsverandering zien wanneer zij geconfronteerd worden met een lozingspluim van rwzi-effluent. Ruim de helft van de vissen verandert van zwemrichting en tracht langs de rand van de pluim te passeren. Het risico dat een permanente migratie-barrière ontstaat is bij de meeste rwzi’s niet groot door het dynamische karakter van de lozingspluim. Bij rwzi’s die lozen op wateren met een beperkt afvoerdebiet kunnen wel migratie-barrières ontstaan, maar met relatief eenvoudige aanpassingen kan de kans daarop worden verkleind. De onderzoeksresultaten geven aan dat rwzi-effluentpluimen potentie hebben om te worden ingezet voor de geleiding van stroomafwaarts migrerende vissen naar een veilige route langs gevaarlijke situaties zoals koelwaterinlaten, gemalen en waterkrachtcentrales.

Dat niet-fysieke barrières, zoals een plaatselijke verandering in waterkwaliteit of lozingen van verontreinigende stoffen, een potentiële belemmering voor trekkende vis kan vormen wordt vaak geopperd, maar hier zijn echter zeer weinig studies naar uitgevoerd. De meeste studies hebben betrekking op zuurstofarme zones in stroomgebieden of pluimen uit waterkrachtcentrales met oververzadiging aan zuurstof. In veel laboratoriumexperimenten is vastgesteld dat vissen vele chemische en fysische componenten kunnen waarnemen en hierop reageren, maar dergelijk ontwijkgedrag is in de vrije natuur slechts zeer zelden bestudeerd. In hoeverre lozingspluimen vismigratie belemmeren door ontwijkgedrag is momenteel derhalve nog vrijwel onbekend. Het is echter aannemelijk dat (migrerende) vissen in het veld ook reageren op de lozing van water dat qua karakteristiek afwijkt van de omgeving. De confrontatie met dergelijke lozingspluimen zal dan aanleiding kunnen geven tot een aarzeling, zoekgedrag langs gradiënten, of zelfs tot de keuze kunnen leiden om niet door de pluim heen te zwemmen. Afhankelijk van de reactie van de vis en de lokale situatie zal een lozingspluim dan een belemmering of zelfs een barrière voor migrerende vis kunnen vormen. Dit zal vooral het geval zijn wanneer de lozingspluim gedurende een lange periode de totale breedte van de waterweg overbrugd. De waarschijnlijkheid dat dit in de Nederlandse situatie gebeurt is onderzocht voor drie typen lozingen te weten: lozing van koelwater, lozing van zout (kwel)water, lozing van effluent uit een rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi).