Search

ÖZETOsmanlı Devleti'nin başkenti olan İstanbul da Divanyolu üzerine 16. Yüzyılın son çeyreğinde yapılmaya başlanan vezir külliyelerinin 17. Yüzyıl itibariyle dönemin siyasi ve mimari açıdan güç gösterisinin yapıldığı yapı toplulukları olmuştur. Osmanlı Devleti içerisinde 17. Yüzyıl itibariyle bozulmaya başlayan otorite sonucu, siyasi iktidar yarışı hız kazanmıştır. Bu yüzyılda göreve gelen vezirler cami merkezli külliyeler yerine, kendilerine bağlı ulema yetiştirmek amacıyla medrese merkezli külliyeler inşa ettirmiştir. Külliyelerin inşa edildiği konumlar ise Topkapı Sarayına giden Divanyolu üzerinde ve ya bu yol ile ilişkili bölgelerde yer almaktadır. Divanyolu üzerinde inşa edilen vezir külliyeleri ile ilgili çeşitli çalışmalar bulunmaktadır. Ancak detaylı ve toplu bir şekilde, külliyelerin imar organizasyonu ile neden sonuç ilişkisi bağlamında 17. Yüzyılı kapsayan yeterli bir bilimsel çalışma mevcut değildir. Tez çalışmamda, inşa edilen vezir külliyelerinin, konum seçimleri, gelişen plan tipolojileri, Türk Mimarisine katkıları, vezirlerin siyasi güçlerinin mimariye yansımaları ve bazı banilerin tarikat mensupları ile ilişkilerinin yapılar üzerinde etki göstermesi gibi konuların, Sanat Tarihi ve Mimarlık bölümlerine bilimsel destek sağlamak amaçlı, belgelenmesi ve tanıtılması amaçlanmıştır. Ayrıca bu çalışmada Divanyolu üzerinde inşa edilmiş vezir külliyelerinin dönem özellikleri bakımından, bölgesel ve genel özellikleri ile 17. Yüzyıl Osmanlı Devleti siyasi iktidar yarışının mimariye ve imar faaliyetlerine olan etkileri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu sebeplerden dolayı vezir külliyeleri adlı tez çalışmasına farklı bir bakış açısı ile değerlendirilmelerde bulunulmuştur. 17. Yüzyılda İstanbul Divanyolu üzerin de yapılan vezir külliyeleri toplu halde incelenerek diğer külliyelerden farkı, benzerliklerinin yanında vezir külliyelerini ortaya çıkaran etkenler incelenmiştir. Bu amaç sayesinde, Sanat Tarihi araştırmacıları için 17. Yüzyıl mimari ve siyasi tarih arasındaki kopukluğun giderilmesi hedeflenmiştir.Anahtar Kelimeler: Divanyolu, Vezir, Külliye, Osmanlı Devleti, Medrese, Siyasi Etken, Coğrafi Konum. 17 TH CENTURY VİZİER COMPLEXES ON İSTANBUL DİVANYOLUABSTRACTIn the capital of Ottoman State İstanbul, began to be pabce camplex in the last quarter of the 16th century. This complex shows of pawer of 17th century political and ar chitectural aspects of the building. In the Ottoman Empire autharity began to deteriarate inthe Seventeenth century. Sa, political power race accelerated. In this century new viziers built madrasah complexes for the purpase of edu cating the ulema insteadof the masque- based complexes. These complexes in Divanyolu, the raad of Topkapı Pablece or nelated to this raad. There one many studies on the complexes buit on the Divanyolu. But, there are not details abaut complex recanstruction organizasion from 17th century, in my thesis study. I aimed documented and defined and provide scientific support to the department of art history and acchitecture. These vizier camplexes, locatian, evalving plan typolagies, cantributian to Turkish architecture. Reflection of the political forces of viziers on architecture and the effect of same Bâni on the structure of nelatians with the members of the sect. The first conclusion that we approach in this work is showing the effect of political power race on architectune and develapment activities in 17th century. Ottoman Empire a bant period features of the viziers complexes an Divanyolu.The second conclusion that we approach in this thesis is vizier complexes evaluated from on different perspective. In 17th century vizier complexes have been viewed on Divanyolu in İstanbul. And the difference and similarities between other vizier copmlexes viewed. Thanks to these purposes the gap between architectural and political history will be eliminated for art history researchers Anahtar Kelimeler: Divanyolu, Vizier, Complex, Ottoman Empire, Madrasah, Political Factor, Geolocation. 244

Geleneksel konut mimarisi üzerine çalışmak, bir toplumu büyük ölçüde tanımak için en iyi yöntemlerden biridir. Çünkü insan, zamanının büyük bölümünü yaşadığı, barındığı, çoğaldığı ve çeşitli faaliyetlerde bulunduğu konutta geçirmektedir. İçinde yaşadığımız toplumu ve bu toplumlumu oluşturan etnik unsurları, etnik unsurlar arasındaki etkileşimi ve kültürel bağı idrak edebileceğimiz en iyi mimari ürün; yukarıda da belirtildiği gibi konut / ev'dir. Bu nedenle; Osmanlı döneminde kozmopolit bir toplum yapısına sahip olan Kayseri'nin Germir Mahallesi, tez çalışmasının alanı ve Germir'deki konutların mimari özellikleri de tez çalışmasının konusu olarak belirlenmiştir. Türk evi, en fazla yayılmayı ve gelişmeyi Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde göstermiştir. Bu dönemde Türk evlerinin yanında gayrimüslimlerin evlerinde de büyük bir artış olmuştur. Bu artış, özellikle Tanzimat ve Islahat fermanlarından sonra gözle görülür şekilde belirginleşmiştir. Osmanlı İmparatorluğu'nun birçok şehrinde olduğu gibi Kayseri'de de Müslüman Türkler ile gayrimüslim halk, yani Ortodoks Türkler (Karamanlılar), Rumlar ve Ermeniler bir arada yaşamaktaydı. Germir Mahallesi, Kayseri'deki gayrimüslim nüfusunun yoğunlukta olduğu bir yerleşim yeriydi. Bu yoğunluk kozmopolit bir kültürü meydana getirdiği gibi, bu kültürlerin bir arada yaşaması ve iletişim içinde olmasından dolayı, birbirlerini etkilemeleri de tabii olmuştur. Bu etkileşimin en güzel örneklerini konut mimarisinde görmek mümkündür. Tez çalışmasına konu olan Germir'deki konutların incelenmesi, Germir'in sosyo-kültürel durumu göz önüne alındığında sadece bir toplumu değil, üç farklı toplumu, dolayısıyla üç farklı kültürü tanımamıza yardımcı olacaktır. Bu kültürlerin var ise, benzerlikleri veya farklılıkları inşa ettikleri geleneksel konut mimarisi üzerinden anlaşılmaya çalışılacaktır. Ayrıca konutların korunmasına ve aslına uygun olarak onarılmasına yönelik farkındalık oluşturulmaya çalışılacaktır. Working on traditional dwelling architecture is one of the best way to get to know a society in a great extent. Because man spends a great part of his time in the dwelling where he lives, houses, proliferates and carries out various activities. The best architectural product in which we can understand the society we live in and the ethnic elements that make up this society, the interaction between the ethnic elements and the cultural bond; As mentioned above is dwelling. Therefore; Germir neighborhood, which has a cosmopolitan social structure during the Ottoman period, the area of the thesis study and the architectural features of the houses in Germir have been determined as the subject of the thesis study.The Turkish house has shown the most expansion and development in the last period of the Ottoman Empire. During this period, in addition Turkish houses, there was a great increase in the houses of non-muslims. Especially after the rescript of Tanzimat and Islahat, this increase has become noticeable. As in many cities of the Ottoman Empire, Muslim Turks and non-muslim people, ie, Orthodox Turks (Karaman people), Greeks and Armenians were living together in Kayseri. Germir Neigborhood was a inhabited settlement, which has non-muslim population density, in Kayseri. As this density creates a cosmopolitan culture, it is of course also important for each of these cultures to interact and communicate with each other. It is possible to see the best examples of this interaction in the dwelling architecture. The study of the houses in Germir, which is the subject of the thesis, will help us to recognize, not only one society, but also three different cultures, considering the sociocultural situation of Germir. If these cultures exist, they will try to understand the similarities and differences through the traditional dwelling architecture that they built. In addition, awareness will be made to protect the dwelling and repair according to their fidelity. 829

Bu çalışmada `Başlangıcından Günümüze Kadar Anadolu'da Ana Tanrıça Heykellerinin Örneklemesi ve Ordu Kurul Kalesi Kybelesi` konu olarak seçilmiştir. Anadolu'da Paleolitik Dönem'den Helenistik Dönem'e ait günümüze kadar ulaşabilmiş Ana Tanrıça heykel ve idolleri tespit edilmiştir. Bu heykel ve idoller tüm yönleriyle ele alınarak incelenmiştir. Çalışma sekiz bölümden oluşmaktadır:Giriş bölümünde, araştırmanın kısa bir tanımı yapılıp; amacı, önemi ve sınırları hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Araştırmanın yöntemi anlatılmıştır. Daha sonra genel olarak Ana Tanrıça kavramının gelişimi tanıtılmıştır. Bu bölümde son olarak da konuyla ilgili kaynaklar yararlanılmıştır.İkinci bölümde, Ana Tanrıça kavramı hakkında genel bilgi verilmiştir. İlk olarak Ana Tanrıça kavramının oluşumu ve tarihsel süreç içerisinde tanrısallaştırılması ve yüklenen anlamlar ile ilgili süreçten bahsedilmiştir. Sonraki süreçte de Anadolu'da ele geçen heykellerin özelliklerinin geçmişten günümüze kadar nasıl bir gelişme içinde oluşu anlatılmıştır.Üçüncü bölümde, Ana Tanrıça kökeni ile ilgili olarak Anadolu merkez olmak üzere Paleolitik Dönem'den başlayarak Helenistik Döneme kadar tanrıça heykelleri ve genel özellikleri incelenerek detaylı bir şekilde anlatılmıştır.Dördüncü bölümde, Ana Tanrıça formları ve gelişimi ele alınarak yapıldıkları malzemeler ve dönemsel farklılıkları anlatılmıştır.Beşinci bölümde tezin katalog kısmı yer almaktadır. Anadolu'da tespit edilen, 36 adet Ana Tanrıça heykel ve idolü katalog bölümünde detaylı bir şekilde tanıtılmıştır. Heykeller kendi içerisinde kronolojik olarak sıralanmıştır. Eserlerin bulundukları yerler, bugünkü durumları, yapı katı, tarihleme, malzeme özellikleri, ölçüleri, tanımı ve kaynağı ile detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Heykeller çizim ve fotoğraflarla desteklenmiştir.Altıncı bölümde, Ordu Kurul Kalesi'nin coğrafi özellikleri ve tarihsel gelişimi hakkında bilgi verilmiştir. Burada ele geçen Kybele heykelinin ikonografik özellikleri ile birlikte katalog yapılarak detaylı olarak anlatılmıştır.Yedinci bölüm, değerlendirmedir. Değerlendirme bölümünde de bu ele alınana Ana Tanrıça heykellerinin özellikleri, tarihsel gelişimi, malzeme ve teknik özellikleri ana başlıklar altında değerlendirilmesi yapılmıştır. Ordu Kurul Kalesi'nde günümüze ulaşan Kybele heykeli ile benzerlik ve farklılıkları ortaya konulmuştur.Sekizinci bölüm, sonuç bölümüdür. Bu bölümde ana hatları ile Ana Tanrıça kavramının ve gelişiminin tarihsel süreç içerindeki önemi üzerinde durulmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Ana Tanrıça, Kybele Heykeli, Ordu Kurul, Paleolitik, Helenistik In this study, `Sampling of Mother Goddess Sculptures in Anatolia from the Beginning to the Sun` was chosen as the subject. Mother Goddess sculptures and idols were found in Anatolia from the Palaeolithic period to the Hellenitic period. These sculptures and idols have been examined in all aspects. The study consists of eight parts:In the introduction, a brief description of the research is made; purpose, and its limits. The method of research is explained. Later, information on the development of the Mother Goddess concept in general was given. Finally, the sources related to this topic are explained in this section.In the second chapter, general information about the concept of Mother Goddess is given. Firstly, the process of the formation of the Mother Goddess concept and the process of deification and its implications in the historical process has been mentioned. In the following period, it was explained how the characteristics of the sculptures unearthed in Anatolia are in the development from the past to the present day.In the third chapter, the goddess sculptures from the Paleolithic period to the Hellenistic period and their general characteristics were explained in detail in relation to the Mother Goddess root in Anatolia. In the fourth chapter, the mother goddess forms and their development are discussed and the materials and periodical differences are explained.In the fifth section, the thesis catalog section is located. 20 Mother Goddess sculptures and idols discovered in Anatolia were introduced in detail in the catalog section. The sculptures are arranged in chronological order. The locations of the works are described in detail with their current status, building level, date, material properties, measurements, description and source. The sculptor was supported by drawings and photographs.In the sixth chapter, information about the geographical features and historical development of the Army Board Castle was given. The iconic features of the Kybele statue found here are described in detail along with the catalog.The seventh chapter is assessed. In the evaluation section, the characteristics, historical development, material and technical features of the Mother Goddess sculptures were evaluated under the main headings. Similarities and differences were revealed with Kybele sculpture which reached daily at Ordu Board Castle.The eighth part is the conclusion part. In this section, the outline of the concept of the Mother Goddess and the significance of its development in the historical process have been discussed.Keywords: Mother Goddess, Kybele Statue, Army Board, Palaeolithic, Hellenistic 142

Kayseri Selçuklu Uygarlığı Müzesi'nde yer alan 81 adet keramik kandil konu olarak seçilmiştir. Sözü edilen 81 adet kandilin form ve teknik açısından incelenmesi tezin konusunu oluşturmaktadır. Kayseri Selçuklu Uygarlığı Müzesi'nde bulunan bu kandil grubu hakkında daha önce bilimsel bir araştırma yapılmamıştır. Bu yüksek lisans tezi alanında yapılmış ilk bilimsel araştırmadır.Çalışmanın amacı; eserlerin daha önce çalışılmamış olması nedeniyle buluntu yeri tarihi ve özellikleri hakkında herhangi bir bilginin olmaması; bu malzemelerin bir kataloğunun çıkarılmasıyla, daha sonraki yıllarda yapılacak olan çalışmalara katkı sağlayacaktır. Çalışmada öncelikle Erken Bizans Dönemine ait kandillerin form, teknik, malzeme, kompozison ve bezeme açısından ele alınmış, Selçuklu Dönemi Kandilleri ise bezemesiz oldukları için form, teknik ve kompozisyon açısından ele alınmıştır. Tezin giriş kısmında konunun amacı, önemi ve sınırları, araştırma yöntemi, konuyla ilgili kaynaklar ve yapılan çalışmalardan bahsedilmiştir. Ayrıca Kayseri Şehri'nin kısa bir tarihçesi yer almaktadır. Tezin ikinci bölümünde Kayseri Selçuklu Uygarlığı Müzesi'ninde, eserlerin bir kısmının sergilendiği bir kısmının da depoda yer aldığı kısa bir tarihine değinilmiştir. Tezin üçüncü bölümünde keramik sanat hakkında bilgi verilmiş olup Anadolu Selçuklular Devrinde keramik sanatı gelişiminden bahsedilmiştir. Tezin dördüncü bölümü eserlerin ayrıntılı açıklandığı katalog kısmına ayrılmış olup, 81 adet kandil detaylıca incelenmiştir. Tezin beşinci bölümünü değerlendirme kısmı oluşturmaktadır. Ayrıca sonuç bölümü çizimler listesi, fotoğraflar listesi ve ekler bölümü yer almaktadır.Anahtar Kelimeler: Keramik, kandil, Selçuklu Dönemi, Kayseri, Selçuklu Müzesi Located in Kayseri Seljuk Civilization Museum, a total of 81 ceramic candles are the topic of our study. The examination of the 81 ceramic candles in terms of form and technique makes the topic of the thesis.As far as we have known, no previous scientific research has been done on this candel group lying in Kayseri Seljuk Civilization Museum. This is the first master's thesis written in this field.In this study, we aimed to contribute to other studies to be made in the future by cataloguing these candels because there exists no information about where, when and how they were unearthed due to the fact that these artifacts have not previously been examined.In the study, primarily, the Early Byzantine Period candles were studied in terms of form, technique, material, composition and adornment, while the Seljuk Period candles were examined only in terms of form, technique, material and composition owing to not having any adornment. In the introductory part of the thesis, we have mentioned about the aim of the subject, the importance and limits of the subject, the method of the research, the sources related to the subject and the studies done. The second section of the thesis consists of a short geography and history of the city of Kayseri and also a short history of Kayseri Seljuk Civilizations Museum in which some of the the artifacts were exibited and some others were in the warehouse. In the third part of the thesis, ceramic art and its development in Anatolian Seljuk Period were mentioned. The fourth part of the thesis is devoted to the catalog section of the works and a total of 81 candles are examined in this section in detail. The fifth section of the thesis constitutes the evaluation part. The lists of drawings and photos and the section of attachments take place in the final section.Key Words:Ceramic, Candle, Seljuk Period, Kayseri, Seljuk Museum 273

Orta Asya'da göçebe kavimler arasında doğup gelişen halı sanatı daha sonra yerleşik medeniyetlere de yayılmış ve zamanla büyük bir gelişme göstererek günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. İlk zamanlarda çadırları kaplamak, çadır içlerini odalara ayırmak için duvar olarak kullanmak ve gıda malzemelerini saklamak gibi ihtiyaçlar nedeniyle üretilen halılar zamanla estetik bir boyut da kazanmaya başlamıştır. Halı sanatının dünyaya Türkler tarafından yayıldığı düşünülmektedir. Dünyada bilinen ilk halının Orta Asya'da Hun Türklerine ait pazırık kurganından çıkarılan pazırık halısı olması da bu durumu destekler niteliktedir.Halı yapımı bize atalardan kalma bir sanat ve kültür kimliği olarak yansımıştır. 1071 Malazgirt Zaferiyle birlikte Türklerin Anadolu topraklarına gelmeleri halı sanatının bu coğrafyalara yayılmaya başlamasına öncülük etmiştir. Dokumacılık 11.yy'dan başlayarak özellikle Büyük Selçuklu Türkleriyle birlikte Batı Asya'ya ve İran'a gelmiştir; ama ne yazık ki o dönemlerde üretilen dokuma ürünlerinden bizlere hiçbir eser kalmamıştır. Ancak Konya Aleaddin ve Beyşehir Eşrefoğlu camilerinde 13.yy'a ait Anadolu Selçuklu Dönem'inden kalma birkaç halı elimize geçmiştir. Arap istilaları ve Haçlı Seferleri yoluyla halı sanatı Avrupa'ya yayılmaya başlamıştır. Avrupalılar Anadolu tezgahlarına halı yapılması için sipariş vermişlerdir. 15.yy da Avrupalı Ressamların yaptığı bazı tablolarında bu halılar dikkat çekmektedir. Hatta bu halıların en çok çizildiği ressamın adı ile tanınan tipleri vardır. Holbein tipi halılar ve Lotto halıları bunlardan bazılarıdır. 16. yy'da halı sanatı kendi içerisinde oldukça büyük bir gelişme göstermiştir. Anadolu insanı çeşitli yörelerde kendilerine ait teknik ve motifler ile halı dokumuştur. Bunlar arasında Bergama, Uşak, Gördes, Hereke, Kula ve Ladik halıları sayılabilir. Bu halılar kendilerine özgü teknik, motif ve kompozisyonları ile birbirlerinden ayrılırlar. Halı motiflerinin oluşumu ve anlamları dokunan ilk halıya kadar dayanır. Halıyı dokuyan kişi kendi duygu ve düşüncelerini halıya aktarmak için çeşitli desen ve motifler üretir.Halı Sanatı hem fonksiyonel hem de estetik olması dolayısıyla ayrıca önem ve değere sahiptir. Tezimizin amacı sanata Türkler tarafından kazandırılan halı dokumacılığının tarihi süreç içerisindeki gelişimini özetleyerek teknik ve motif özelliklerinin değişimini ve yakın tarihe kadar dokunan halılara yansımalarını belirlemektir.Burdur Arkeoloji Müzesinde bulunan halılar genellikle XIX.yy ile XX.yy'a tarihlendirilmektedir. Çalışmamızda 25 adedi divanlık, yolluk ve taban halısı, 10 adedi heybe, 16 adedi ise yastık yüzünden oluşan 51 adet halı dokuma ürünü teknik, desen ve kompozisyon yönleri ile incelenmiştir. Bu dokuma ürünlerinin çoğunluğu Burdur ve çevresinden olmakla birlikte, Kayseri(Yahyalı), Nevşehir, Avanos ve Ladik yörelerine ait halılar da mevcuttur. Çalışmamız, konu ile ilgili yayınların ve verilerin toplanması ile müzede eserlerin incelenmesi ve belgelenmesi olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Tezin arazi çalışması müzenin deposunda gerçekleştirilmiştir. Halılar depodan müzenin bahçesine çıkarılarak incelenmiş, dm2'ye düşen düğüm sayıları belirlenmiş ve detaylı fotoğrafları çekilmiştir. Kataloğa alınan halıların analizlerinde; cinsleri, boyutları, teknikleri, dm2 'ye düşen düğüm sayıları, motif, renk ve kompozisyon özellikleri tanıtılmış ve farklı yörelere ait olan halıların benzerlik ve farklılıkları belirtilmiştir. Anahtar Kelimeler: Halı, Heybe, Yastık Yüzü, Motif. Having emerged and developed among the nomadic tribes of the Central Asia, carpet weaving later spread through the settled populations, and progressing in time, maintained into our days. Initially used for covering the tents and dividing the inner space into room units, and as storage for the food, carpets gained artistic aspects in time. Carpet weaving is thought to have been spread by the Turks. The fact that the first known carpet was found in the Kurgan of Pazyryk, which belongs to Hun Turks of Central Asia, supports the theory.Carpet represents an ancestral art and cultural identitity on our part. Turks' flow into Anatolia following the Manzikert Victory in 1071 brought the art of carpet into the new land. Carpet weaving was introduced to Western Asia and Iran in the 11th century heavily by Seljukid Turks. Unfortunately we have no piece from that period yet. Luckily a few 13th century carpets from the mosques of Alaaddin (Konya) and Eşrefoğlu (Beyşehir) have survived. The art began to spread to Europe with Arab invasions and the Crusades. Europeans commissioned carpets to be weaved on Anatolian looms. Some 15th century European paintings had such carpets on their scenery. They were even labeled as to the name of the painter who employed them most, like Holbein-type and Lotto-type carpets. 16th century saw a remarkable progress in carpet art. Anatolian people weaved with various techniques, compositions and motifs peculiar to regions like Bergama, Uşak, Gördes, Hereke, Kula and Ladik. Even the first carpet had motifs that convey a meaning. The weaver creates designs and motifs to transmit her feelings and thoughts.Carpet art has a distinct significance and value thanks to the fact that it has both function and aesthetic. The purpose of our thesis is to summarize the development of carpet weaving and to establish the changes in techniqes and motifs, and the effects of those changes on carpets woven until recent times. Carpets kept in the storage of Burdur Archaeological Museum are largely dated to the 19th and 20th centuries. In our work totally 51 products are studied concerning their technical, design and compositional aspects, 25 of which rugs for sofas, walkways and floors, 10 of them packsacks, and 16 pillowcases. While many of those are from Burdur and its close vicinity, there are examples also fromKayseri(Yahyalı), Nevşehir, Avanos and Ladik. Our work was conducted in two phases as collecting data from related publications and studying and documenting the Museum collection. The material work was carried out in the Museum storage. Carpets were studied on the frontyard, the numbers of knots per dm2 measured and photographed in detail. Introduced in analyses of the catalogued carpets are their types, sizes, techniques, numbers of knots per dm2, aspects of motifs, colors and compositions, and similarities and differences between carpets from different regions. Keywords: Carpet, Packsack, Pillowcase, Motif. 171

Yozgat iline bağlı ilçe olan Akdağmadeni il merkezinin 100 km. doğusundadır. İlçe merkezi ve köylerinde yer alan mimari eserlerin detaylı olarak araştırılmadığı görülmüş olup, bu eksikliğin giderilmesi amacıyla `Akdağmadeni Mimari Eserleri` konulu bu çalışmaya karar verilmiştir. Çalışmaya arşiv ve kaynak taraması yapılarak başlanmış, sonrasında yapılan saha çalışması ile eserlerin fotoğrafları çekilmiş, mevcut olan plan çizimleri kontrol edilmiş, mevcut olmayanların ise çizimleri tarafımızca yapılmıştır. Tezin `Giriş` bölümünde tezin konusu, amacı, önemi, araştırmanın yöntemi ve konuyla ilgili kaynaklar hakkında detaylı bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde Akdağmadeni ilçesinin tarihi coğrafyası ve genel tarihçesi hakkında kısa bilgi vermiştir.Üçüncü bölüm Akdağmadeni ilçe merkezi ile ilçeye bağlı köylerde bulunan beş kilise, bir cami, bir minare, bir zaviye, beş türbe, iki ticaret yapısı, iki çeşme, üç kamu yapısı ve dört sivil mimari eser örneği olmak üzere toplam 24 adet mimari eser detaylı olarak anlatılmıştır.Dördüncü bölüm, `Değerlendirme` başlığını taşımakta olup; bu bölüm tarihlendirme, mimari özellikler, malzeme teknik ve süsleme alt başlıkları altında katalog bölümünde tanıtılan 24 adet mimari eser değerlendirilmiş olup, her bir alt başlık altında mimari eserler çağdaşlarıyla ve benzer örnekleri ile de karşılaştırarak genel bir değerlendirme yapılmıştır. Tezin `Sonuç` bölümünde, yapılan çalışma neticesinde elde edilen bilgiler göz önünde bulundurularak konu özetlenmiş ve sanat tarihi açısından elde edilen sonuç vurgulanmıştır.Anahtar Kelimeler: Akdağmadeni, Kilise, Cami, Türbe, Çeşme, Zaviye, Karahisar-ı Behramşah. Akdagmadeni town, which is up to the province of Yozgat, is 100 km. east of the city center. It has been seen that the architectural works in the town center and the villages have not been investigated in detail, and it was decided to do this work on `Akdagmadeni Architectural Works` in order to overcome these deficiencies. The work was started by scanning the archive and the source, and afterwards the field work was done; the photographs of the works were taken; the existing plan drawings were checked, and the drawings of the non-existing ones were made by me.In the `Introduction` section of the thesis, detailed information is given about the subject of thesis, aim, importance, method of research and related resources.In the second part, brief information about historical geography and general history of Akdagmadeni district was given.The third section consists of a total of 24 architectural works in detail, including five churches, a mosque, a minaret, a mine, five tombs, two commercial buildings, two fountains, three public buildings and four examples of civil architectural works in the town center of Akdagmadeni and near villages.The fourth chapter carries the title `Evaluation`; this section has evaluated 24 architectural works introduced in the catalog section under the titles of dated, architectural features, material techniques and ornaments. A general evaluation was made by comparing architectural works with contemporary examples and similar examples under each subheading.In the `Conclusion` section of the thesis, the subject is summarized by taking into account the information obtained from the study, and the result obtained in terms of art history is emphasized.Keywords: Akdagmadeni, Church, Mosque, Tomb, Fountain, Zawiya, Karahisar-i Behramsah. 306

Anadolu ve Balkanlar'daki Osmanlı mezarlıkları ve mezar taşları dün olduğu gibi bugünde sanat tarihi camiasının ilgisini çekmektedir. Bu yüksek lisans tezinin konusunu Bursa ili Altıparmak semtinde bulunan Seyyid Usul Dergâhı Hazinesi'ndeki Mezar Taşları oluşturmaktadır. Hazirede bulunan bütün mezar taşları kataloğa alınmıştır. Haziredeki 55 adet mezar taşı; Osmanlı Dönemi taş işçiliği ve süsleme bakımından dikkate değer niteliktedir. Tezin `Giriş` bölümünde araştırmanın amacı, önemi, yöntemi ve konuyla ilgili kaynaklar hakkında detaylı bilgiler verilmiştir.İkinci bölümde Seyyid Usul Dergahının geçmişi ve bugünkü durumu hakkında kısa bilgi verilmiştir.Üçüncü bölümde Türklerde mezar taşı yapma geleneği hakkında bilgi verilmiştir. Mezar taşı yapma geleneği İslamiyet öncesi ve İslamiyet sonrası olarak iki başlıkta anlatılmaya çalışılmıştır. Dördüncü bölüm olan katalogda `Katalog` başlığı altında 55 adet mezar taşının fotoğraf ve çizim numarası, incelenme tarihi, günümüzdeki durumu, malzeme ve teknik, kitabenin okunuşu ve tarihi, mezar tipi, başlık ve tepelik mezar taşının genel tanımı gibi bilgilere yer verilmiş olup; her bir mezarın mimari özellikleri ve süslemesi ayrıntılı bir şekilde tanımlanmıştır.Beşinci bölüm Değerlendirme olup bu bölümde kendi içerisinde Mezar Tipolojisi, Mezarı Oluşturan Unsurlar, Kullanılan Malzeme, Teknik ve Süsleme olmak üzere beş alt başlık halinde değerlendirilmiştir. Bu alt başlıklar da kendi içerisinde türlerine özelliklerine göre alt başlıklara ayrılıp değerlendirilmişlerdir.Altıncı bölüm olan Sonuç bölümünde, yapılan çalışma neticesinde elde edilen bilgiler göz önünde bulundurularak konu özetlenmiş ve sanat tarihi açısından elde edilen sonuçlar vurgulanmıştır. Tezin sonunda kaynakça, mezar taşlarının çizimi, çizim listesi fotoğraf listesine yer verilmiştir.Anahtar Kelimeler: Bursa, Mezar Taşı, Hazire Today, as the Ottoman cemeteries and tombstones in Anatolia and the Balkans are yesterday, the history of art history are interested. The subject of this graduate thesis is the grave stones in Sayyid Usul Dervishes Hazire located in Altıparmak district of Bursa province. Hazire is the catalogs all the tonbstone. 55 tombstones in the hazire; The Ottoman Period is remarkable in terms of stone work and decoration. In the `Introduction` section of the thesis, detailed information has been given about the purpose of the research, the precaution, the method and the related resources.In the second part, brief information about the history and present state of Seyyid Usul Dergah was given.In the third chapter, information was given about the tradition of making tombstones in Turks. The tradition of making grave stones has been tried to be described in two chapters, pre-Islamic and post-Islamic.Under the heading `catalog` in the fourth chapter, information such as photograph and drawing number of 55 pieces of tombstone, date of examination, present situation, material and technique, reading and history of the book, grave type, title and general description of the tombstone are given; The architectural features and ornamentation of each tomb are described in detail.The fifth section is the evaluation and in this section it is evaluated as five subheadings including Grave Typology, Grave Constituent Elements, Used Materials, Technical and Decoration. These sub-headings are also divided into sub-headings according to their types and characteristics.In the Conclusion section, which is the sixth chapter, the subject is summarized by taking into consideration the information obtained from the study, and the results obtained in terms of art history are emphasized. At the end of the thesis, bibliography, drawing of tombstones, drawing list is included in the photograph list.Keywords: Bursa, Grave Stone, Hazire 210

Bu çalışmada ?Kayseri Merkez ve İlçelerinde Bulunan Tek Kubbeli Beylikler ve Osmanlı Dönemi Camileri? konu olarak seçilmiştir. Kayseri'de Beylikler Dönemi'ne ait günümüze kadar ulaşabilmiş tek kubbeli, iki cami, Osmanlı Dönemine ait günümüze kadar ulaşabilmiş 10 adet tek kubbeli cami tespit edilmiştir. Bu camiler tüm yönleriyle ele alınarak incelenmiştir. Çalışma beş bölümden oluşmaktadır:Giriş bölümünde, araştırmanın kısa bir tanımı yapılıp; amacı, önemi ve sınırları hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Araştırmanın yöntemi anlatılmıştır. Daha sonra Kayseri'nin tarihi geçmişi, şehrin fiziksel-mimari gelişimi hakkında bilgi verilmiştir. Bu bölümde son olarak da konuyla ilgili kaynaklar anlatılmıştır.İkinci bölümde, Tek Kubbeli Beylikler ve Osmanlı Camilerinin Genel Özellikleri, hakkında bilgi verilmiştir. İlk olarak Anadolu'daki tek kubbeli camilerinin menşei ve gelişimi, sonra da Anadolu'daki tek kubbeli camilerinin mimari özelliklerinin geçmişten günümüze kadar nasıl bir gelişme içinde olduğu anlatılmıştır.Üçüncü bölümde tezin katalog kısmı yer almaktadır. Kayseri merkez ve ilçelerinde tespit edilen, Beylikler ve Osmanlı Dönemine ait 12 adet tek kubbeli cami katalog bölümünde detaylı bir şekilde tanıtılmıştır. Camiler kendi içerisinde kronolojik olarak sıralanmıştır. Eserlerin bulundukları yerler, bugünkü durumları, banileri, mimarları, kitabeleri, malzeme teknikleri, cepheleri, iç mekân ve geçirdiği onarımları ile detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Camilerin tanımları plan, çizim ve fotoğraflarla desteklenmiştir. Yapıların tarihlendirilmesinde öncelikli olarak yapılar üzerinde bulunan kitabeler değerlendirilmiştir. Kitabesi olmayan camiler, daha önce var olan diğer kaynaklara dayanılarak tarihlendirilmiştir.Dördüncü bölüm, değerlendirmedir. Değerlendirme bölümünde de bu yapıların tipoloji, malzeme ve teknik, yapı elemanları ile süsleme ana başlıkları altında değerlendirilmesi yapılmıştır. Kayseri Merkez ve İlçelerinde Bulunan Tek Kubbeli Beylikler ve Osmanlı Camileri, Anadolu'nun diğer illerinde bulunan yapılarla karşılaştırılmıştır.Beşinci bölüm, sonuç bölümüdür. Bu bölümde ana hatları ile Kayseri merkez ve ilçelerinde bulunan tek kubbeli Beylikler ve Osmanlı camilerinin Türk Sanatı içerisindeki yeri ve önemi üzerinde durulmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Kayseri, Cami, Kubbe, Osmanlı, Mimari. In this study, ?Single Domed Principalities and the Ottoman Period Mosques Situated in Kayseri and its Central Districts? was chosen as the subject of research. In Kayseri, two single domed mosques reaching up to present day from Period of Principalities and ten single domed mosques reaching up today from Ottoman Period were determined. All aspects of these mosques were examined within the content of this study. The study consists of five sections.In the introduction, a short presentation of the study, its purpose, importance and boundary were provided. The methodology of the research was explained. Furthermore, the historical background of Kayseri, architectural and physical development of the city were stated. Lastly, references about the subject were given.In the second chapter, general characteristics of Single Domed Principalities and Ottoman Empire Mosques were explained based on the research of our notable professors. Initially, the origins and development of single domed mosques in Anatolia were illustrated. Later, it was expressed how the development of the architectural characteristics of single domed mosques in Anatolia has been from the past to the present day.The third chapter consists of the catalog. Principalities identified in Kayseri and its central districts and twelve single domed mosques in the Ottoman Period presented in detail in the catalog. The mosques were described chronologically. The location of mosques, their present situations, constructions,formal qualities, inscriptions, material specifications, facades, interiors and repairs were explained in detail. While introducing the mosques, plans, drawings and photographs were used. Inscriptions found on the buildings were evaluated primarily on the dating of the mosques. The mosques without inscriptions were dated according to some other references.The fourth chapter is assessment. In the assessment section, these structures were evaluated under the main headings of typology of these structures, materials and techniques, decoration with structural elements. Single Domed Principalities and Ottoman Mosques in Kayseri and its central districts were compared with the structures in the other provinces of Anatolia.The fifth chapter is conclusion. This chapter focuses on the architecture of Single Domed Principalities and Ottoman Mosques in Kayseri and its central districts and their place in Turkish art.Key Words: Kayseri, Mosque, Dome, Ottoman, Architecture 372

11. yüzyılda Türk hâkimiyetine giren, Kastamonu iline bağlı İnebolu ilçesi, 1920'lı yıllara kadar coğrafi konumunun ilçeye sağladığı imkânlar sayesinde diğer şehirlerden farklı bir kültür mirasına ev sahipliği yapmıştır.Osmanlı İmparatorluğu'nun 19. yüzyılda Karadeniz üzerinden yürüttüğü ticari faaliyetlerinde, Kastamonu havzasındaki sanayi ve ticaret ürünleri ihracatının önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Bu bölgedeki ihracat ürünlerinin iç kesimlerden Karadeniz'e bağlayan en yakın liman İnebolu Limanı'dır. İnebolu Limanı'ndaki ticari etkinliğin artmasıyla birlikte ilçede yeni kurum ve kuruluşlara ihtiyaç duyulmuştur. 18.yüzyıldan itibaren Osmanlı İmparatorluğu'nun yürüttüğü modernleşme ve merkeziyetçi politikaları doğrultusunda Osmanlı şehirlerinde yerel yönetim sistemleri oluşturulmuş ve devlet varlığını her alanda hissettirmeye başlamıştır. Özellikle de yerel yönetimlerde söz sahibi olan güçlü valiler yetki alanlarında daha etkin rol oynamaya başlamışlardır. İnebolu'da M.1881 ve M.1885 tarihlerinde yaşanan büyük yangınların ardından ilçeye gelen Kastamonu Valisi Abdurrahman Nureddin Paşa'nın teşvikiyle İnebolu şehri ızgara planında yeniden inşa edilmiştir. Devletin yeni ideolojisi ve yerel yönetim sistemlerine uygun olarak yeni kamu kurum ve kuruluşları şehrin mimarisine katkıda bulunmuştur.İnebolu ilçesiyle ilgili bugüne kadar yapılan araştırmalar İnebolu'nun Kurtuluş Savaşı dönemindeki önemi ve etkinliği ile Atatürk'ün İnebolu'da söylediği ?Şapka Nutku? üzerine yapılan yayınlarla sınırlı kalmıştır. İnebolu'da Türkler tarafından inşa ettirilen birkaç yapı bilimsel anlamda incelenmiştir. Ancak bunlar Sanat Tarihi disiplininden uzak çalışmalardır. Dolayısıyla İnebolu'nun sahip olduğu kültürel miras tam anlamıyla gün ışığına çıkarılamamış ve sanat tarihi bakış açısıyla ortaya konulamamıştır. Bu tez çalışmasında İnebolu şehrinin Türk hâkimiyeti altına girmesinden 1920'li yıllara kadarki süreçte Türkler tarafından ilçeye inşa ettirilen eserler ele alınmış ve incelenmiştir. Eserlerin inşa tarihlerinin ve oluşum faktörlerinin II. Abdülhamit döneminde ağırlık kazanması nedeniyle II. Abdülhamit dönemi devlet yapısı, ideolojisi ve kültürel verileri üzerinde özellikle durulmuştur.Eserlerin tespitinde öncelikle arşiv kaynaklarına ulaşılmış, literatür taramaları ile İnebolu'nun mimari yapısı ve bu yapının oluşumuna etki eden faktörler hakkında bilgiler toplanmıştır. Tezin katalog bölümünün oluşumunda en önemli veriler saha çalışmaları ile eserlerin yerinde tespiti elde edilmiştir. Ayrıca ilçe halkı ile birebir yapılan mülakatlar ile özellikle de günümüze ulaşamayan yapılarla ilgili bilgi ve ilçenin tarihi fotoğrafları gibi görsel belgelere ulaşılmıştır.Çalışmanın katalog bölümünü oluşturan eserlerin çizimleri yapılmış, fotoğrafları çekilmiş böylece gün geçtikçe doğal faktörler ve insan eliyle asli hallerini kaybeden yapılar envanterlenmiştir. Böylelikle daha sonra yapılacak olan çalışmalara bilimsel anlamda sağlıklı bir kaynak oluşturulmuştur.Bu çalışmanın katalogunu eğitim, sağlık, kamu kuruluşları ile camiler ve hamamlar oluşturmaktadır. İlçenin sosyal, ekonomik, kültürel ve fiziksel yapısının eserlerin oluşumu üzerindeki etkileri eserlerin farklı boyutlar kazanmasına neden olmaktadır. Dolayısıyla bu unsurlar yapıların fiziksel özelliklerinden bağımsız olarak düşünülmemiş ve her biri alt başlıklar halinde ele alınmıştır.Böylece tezin katalog bölümünü oluşturan yapıların, Türk-İslam Mimarisi ve Şehirciliği ile bir toplumu şekillendiren dinamiklerin neler olduğunun yansıtması ve öneminin kavranması hedeflenmiştir.Anahtar Kelimeler: Kastamonu, İnebolu, Türk Mimarisi, Türk Şehirciliği, II. Abdülhamit Get into the Turkish domination in 11. century, Kastamonu town's province Inebolu has been host to culturel heritage different from other cities thanks to geographical position opportunities by the 1920s.In the 19th century, when Ottoman Empire was in commercial activity over the Black sea, Kastamonu constitute a significant portion of export of industrial and commercial products in his basin. Inebolu Harbour is the nearest port in this region, which connects the export products from inland to the Black Sea. With the increasing commercial activity at Inebolu Harbour, has been needed new agencies and institutes at district. From the 18th century accordance with policies of modernization and centralization of the Ottoman Empire, in the Ottoman cities has been created local government system and the state began to feel its existence in all areas. In particular, the powerful governors,who have a say in local government have begun to play a more active role within province. In Inebolu, after the great fires on 1881 and 1885, Kastamonu governor Abdurrahman Nureddin Pasha came to the province, and than town of Inebolu was rebuilt with grid plan. New ideology of state and new public agencies and institutes , which as applicable to local government system, contributed to the architecture of the city.Researches about Inebolu have been limited with publications Inebolu's importance during the Independence War and `Hat Speech` which Atatürk's said in Inebolu. A few structures were built by the Turkish people in Inebolu, were examined scientifically. But they are far from the discipline of art history . Therefore, Inebolu's cultural heritage was not brought to light and was found out by art history perspective. In this thesis are examinated works were built by Turkish from the under Turkish rule of city Inebolu to 1920s. Works gain weight on period of Abdulhamit II. , so this study focuses on structure of state , ideology of state and cultural data on period of Abdulhamit II.While works were researched, firstly was reached archival sources, were examined search of literature, information was collected about arhitectural structure of Inebol u and factors affecting the formation of this structure. In the formation of section of catalog of thesis, the most important works were obtained in the field works. Also interviews with the people of the district informed us about structures, which can not reach until today, and reached historical photos of district.Works forming catalog of study were drawn, photographed, therefore natural factors and structures losing their real situation inventoried. Thus, for later studies was contitudes a good source.The catalog of study contains aducation, health, public institutions, mosques and baths. District's social, economic, cultural and physical structure causes that gain a different size of works. Thus, these elements are not independent from physical properties of structures, each of these elements is discussed in subtitles. Thus, structures forming part of the thesis catalog, aimed to understanding importance of Turkish-Islamıc Architecture and Urbanism.Keywords: Kastamonu, Inebolu, Turkish Architecture, Turkish Urbanism, Abdulhamit II. 379