Search

Amaç: Bu çalışmada, Kırşehir ilinin örtü altı domates üretimi sonunda oluşan biyokütle artık miktarının ve enerji potansiyelinin ilçelere göre mekânsal olarak değerlendirilmesi ve bu potansiyelin enerji üretimi amacıyla kullanılabilirliğinin belirlenmesi amaçlanmıştır.Yöntemler ve Bulgular: İlin ilçelerinde domates bitkisinden yıllık kuru bazda artık miktarının Merkez, Çiçekdağı ve Kaman ilçesinde sırasıyla 144525 kg, 96350 kg ve 22550 kg olmak üzere toplamda 263425 kg olarak hesaplanmıştır. Bu alanlarda artık miktarlarına bağlı olarak elde edilebilecek ısıl enerji potansiyeli toplamda 4046208 MJ olarak hesaplanmıştır. Bu değerin ilçelere göre dağılımına bakıldığında ise Merkez ilçede 2219904 MJ, Çiçekdağı ilçesinde 1479936 MJ ve Kaman ilçesinde 346368 MJ olarak hesaplanmıştır. Üretim alanı, üretim miktarı, artık ve artıklardan elde edilebilecek enerji potansiyeli değerleri Geomedia Professional 6.0 coğrafi bilgi sistemi yazılımı kullanılarak mekânsal sorgulamalara olanak sağlayan, güncellenebilir bir veri tabanı haline getirilmiş ve haritalar üretilerek değerlendirilmiştir. Yapılan hesaplamalar sonucunda domates artıklarından elde edilebilecek enerji potansiyeline karşılık gelen odun miktarı toplamda 468311.5 kg, yerli linyit kömürü 301771.4 kg, ithal Sibirya kömürü 212426.3 kg, fueloil 127028.4 kg, doğalgaz 126021.5 m3 ve elektrik 1136437.0 kWh’lik enerjiye karşılık gelmektedir. Bunun yanında yakıtların atmosfere saldığı CO2 emisyonları incelendiğinde, Kırşehir ilinde örtü altında yetiştirilen domates bitkisinden elde edilebilecek biyokütle artıklarının toplam enerji değerinin tamamının kömür veya doğalgaz ile ikame edilmesiyle, yıllık atmosfere saldığı CO2 emisyonu sırasıyla 337184.3 kg, 213550.0 kg iken, artıkların kullanılmasıyla bu miktar 28098.7 kg’a düşebileceği belirlenmiştir.Genel Yorum: Çalışma ile elde edilen sonuçlara bakıldığında domates artıklarının önemli bir enerji potansiyel oluşturması yanında birçok fosil yakıta göre atmosfere salınan CO2 in azaltılması bakımından da son derece önemli olduğu belirlenmiştir.Çalışmanın Önemi ve Etkisi: Elde edilen sonuçlar, enerjide dışa bağımlı olan ülkemizde domates artıklarının ısı enerjisi olarak kullanılması durumunda bu artıkların çevresel etkilerinin azaltılması, fosil yakıtlara alternatif olması ve karbondioksit emisyonlarının azaltılması gibi yönleri ele alındığında bu artıkların önemli bir enerji potansiyeline sahip olduğunu göstermiştir.

Çalışma, Kırşehir ilinde sera işletmelerinde kullanılan sulama sularının kalitelerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Bu amaçla, ilde yer alan 12 sera işletmesinden sulama suyu örnekleri alınmıştır. Ayrıca, 0-30 ve 30-60 cm derinliklerinden üretim dönemi başlangıcı ve sonunda toprak örnekleri alınmıştır. Sulama suyu örneklerinde belirlenen pH değerleri 5.47-8.61, elektriksel iletkenlik (EC) ise 35-1720 dS m-1 arasında değişim göstermektedir. İşletmelerde kullanılan sulama sularının kalsiyum, magnezyum ve potasyum konsantrasyonları bakımından bir sorun oluşturmazken, işletmelerin %75’inin sulama suları yüksek düzeyde sodyum içermektedir. Sulama suyu örneklerinde karbonat iyonu bulunmazken, bikarbonat konsantrasyonları açısından örneklerin 10 tanesi orta sınıfında, 2 tanesinde ise önemsiz bulunmuştur. Klor sınıflamasına göre işletmelerin %91.67’si 1.sınıf ve %8.33’ü ise 3. sınıfa dahil olmuştur. Sülfat konsantrasyonları bakımından %90’ı 1. sınıfa, %10’u 2. sınıfa girmektedir. Sodyum Adsorbsiyon Oranı değerleri bakımından %91.67’si 1. sınıfa, %8.33’ü 2. sınıfta yer almıştır. Kalıcı Sodyum Karbonat değerleri bakımından ise sorun bulunmadığı belirlenmiştir. %Na değerlerine göre sınıflandırıldığında örneklerin %58.33’ü 1. sınıf, %33.33’ü 2. sınıf ve %8.33’ü 4. sınıf olarak belirlenmiştir. Bor konsantrasyonlarının bakımından %83.33’i 1.sınıf, %8.33’u 2. sınıf ve %8.33’ü 4. sınıfta yer almıştır. Yetiştirilen bitkiler dikkate alındığında toprak reaksiyonlarının sebze yetiştiriciliği açısından uygun, EC değerlerine bakıldığında, bazı sera topraklarının hafif ve orta tuzluluk gösterdiği belirlenmiştir. Çalışma sonucunda, sera işletmelerinde sulama suyu analizlerinin düzenli olarak yapılması ve topraktaki tuzluluk düzeyinin takip edilmesi yetiştiricilik açısından önemli görülmüştür.

Bu çalışmada, seralarda yüksek sıcaklık değerlerinin bitki yetiştiriciliğine olanak tanımadığı dönemlerde kullanılan fan-ped serinletme sisteminin, duyulur ve gizli ısı transferine etkisi ve sistem etkinliğinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Sera içerisinde ve dışında 08:00-16:00 saatleri arasında yapılan ölçümler sonucunda, duyulur ısı transferi, 123.65 ve 809.31 W m-2 arasında değişmiş ve ortalama değeri 394.26 W m-2 olarak hesaplanmıştır. Serada duyulur ısı transferi, dış ortam ve sera ortamı arasındaki sıcaklık farkı artışına bağlı olarak artmıştır. Gizli ısı transferi, -103.86 ve -1430.81 W m-2 değerleri arasında değişmiş ve ortalama değeri -696.41 W m-2 olarak hesaplanmıştır. Serada Bowen oranı, -0.35 ve -1.19 arasında değişmiş ve ortalama Bowen oranı değeri -0.67 olarak hesaplanmıştır. Sistem etkinliğinin en büyük değeri %73 olarak gerçekleşmiş ve dış-iç sıcaklık farkının en yüksek değeri 12.85 °C olarak bulunmuştur. Çalışma sonucunda, sıcaklıkların yükseldiği dönemlerde serada kullanılan fan-ped serinletme sisteminin buharlaştırma etkisi nedeniyle sera içerisinde gizli ısı transferinin, duyulur ısı transferinden daha fazla olduğu ve bitki yetiştiriciliği için uygun iç ortam sıcaklık değerleri oluşturduğu belirlenmiştir. &nbsp

Bu çalışmada, Kırşehir il merkezi ve ilçelerindeki seraların ve yüksek tünel işletmelerinin mevcut durumunun belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla yörede sera ve yüksek tünel işletmelerinin bulunduğu ilçelerde anket çalışması yürütülmüştür. İncelenen 10 adet sera ve 15 adet yüksek tünel işletmesinde sera işletmelerinin % 60’nın, yüksek tünel işletmelerinin ise % 20’sinin 0-5 yıl arasında yetiştiricilik yaptığı ve ilde örtüaltı yetiştiricilik deneyiminin uzun yıllara dayanmadığı belirlenmiştir. İlde kurulan işletmelerin plan ve projesiz yapılardan oluştuğu ve işletmelerin çevreden görerek işletmelerini kurdukları belirlenmiştir. Bunun yanında yörede doğal havalandırmaya yardımcı olacak havalandırma açıklıklarının düşük olduğu belirlenmiştir. İlin sahip olduğu jeotermal kaynaklardan yalnızca bir adet sera işletmesinin yararlandığı, küçük aile işletmelerinin ise ısıtmayı yalnızca bitkileri don tehlikesinden koruma amaçlı yaptığı ve ilk yatırım maliyetlerinin yüksek olması nedeniyle ucuz ve yenilenebilir bu enerji kaynağından yararlanamadığı belirlenmiştir. İlde gelişim içerisinde olan örtüaltı tarımında, üreticileri örtüaltı tarımı konusunda bilinçlendirmek ve gerekli teknik bilgilerin verilmesi amacıyla yayım faaliyetlerinin arttırılması gerekmektedir. Bunun yanında jeotermal enerji altyapı maliyetlerinin yetki kurum ve kuruluşlarca sağlanması koşuluyla bölgenin örtüaltı tarımına kazandırılması gerekmektedir.

Rainwater collection systems are alternative water supply methods providing environmental and economic benefits compared to traditional water supply methods used in arid and semi-arid climates with water shortages. Rainwater harvested in greenhouse roof by rain gutters can be used to irrigate and grow the plants cultivated in greenhouses. However, rain gutters and storage tanks in greenhouses should be of sufficient size to collect rainwater. Water consumption of plants in the greenhouse should be calculated correctly to determine the storage size in greenhouses. The amount of annual irrigation water harvested from rainfall in Kirsehir province where total rainfall is 388.3 l/m2 was determined as 349.57 l/m2 based on rainfall factor of 0.9. Total amount of irrigation water needed by the plants in the unheated greenhouse between April and September for single crop cultivation was 568.33 l/m2. The results revealed that 61.49% of irrigation water needed for plants can be met by rainwater harvesting. In addition, 47.74% of the total water demand of plants in the heated greenhouse where crops are grown throughout a year can be met by rainwater harvesting. The storage capacities needed for unheated and heated greenhouses were determined as 0.21 m3/m2 and 0.30 m3/m2 depending on the amount of rainwater harvested. The results showed that rainwater harvesting may contribute to the improvement of agricultural activities in water-scarce regions.

Tavukçuluk, enerji gereksiniminin önemli olduğu tarımsal üretim faaliyetlerinden birisidir. İhtiyaç duyulan bu enerji gereksinimi kapalı olarak inşa edilen kümeslerde tavuklar için en uygun üretim ortamının sağlanabilmesi açısından oldukça önemlidir. Kümes içerisinde optimum çevre koşullarının sağlanması amacıyla yapılacak iç ortam ısıtma, soğutma ve havalandırma uygulamaları, için ihtiyaç duyulan enerji yörenin iklim özelliklerine göre değişmekle birlikte üretim maliyetleri içerisinde önemli bir yer tutabilmektedir. Bu çalışmada, bir binanın enerji tüketimi hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlayan derece gün yöntemi kullanılarak Kırşehir ilinin meteorolojik kayıtları tutulan ilçelerinde (Akçakent, Akpınar, Çiçekdağı, Kaman, Merkez, Mucur) etlik piliç kümeslerinde ortaya çıkabilecek ısıtma ve soğutma derece gün değerleri belirlenmiştir. Isıtma ve soğutma derece gün değerlerinin aylık veya yıllık toplamının belirlenmesi, kümeslerin ısıtılması yada soğutulması için gerekli olan enerji miktarının hesap edilebilmesi işletme ekonomisi açısından oldukça önemlidir. Hesaplamalarda temel alınan denge sıcaklığı, etlik piliçlerin 6 haftalık üretim sezonu boyunca ihtiyaç duyduğu sıcaklık değerleri (Td = 31, 27, 25, 23, 21 ve 18 °C) denge sıcaklığı olarak kabul edilmiştir. Etlik piliç kümesleri için ısıtma ve soğutma derece gün değerlerinin belirlenmesi amacıyla kullanılan uzun yıllık 1960-2017 dış ortam kuru termometre sıcaklık değerleri Kırşehir ili meteoroloji il müdürlüğü kayıtlarından elde edilmiştir. Çalışma sonucunun, hesaplanan ısıtma ve soğutma derece gün değerleri ile enerji tüketimi açısından değerlendirildiğinde, ilde etlik piliç kümesi kurmayı düşünen üreticilere enerji gereksinimi ihtiyacı hakkında yol gösterecektir.

In the study in which the cost of geothermalenergy is determined in terms of required heat energy, fuel quantity, carbondioxide emission values and competitiveness if the internal temperature is keptconstant at 18 °C in the greenhouses with different characteristic features inAntalya province, which has a Mediterranean climate and is heavily used forgreenhouses in our country, and in Kırşehir province, which has a continentalclimate and the greenhouse cultivation has been developing. The maximum heatpower requirement if the temperature inside the greenhouse is kept constant at18 °C was determined as 253 W m-2 for Kırşehir province and as 141 W m-2 for Antalya province. In addition, the required heat energyrequirement during the production period was calculated as 589.02 kWh m-2year-1for Kırşehir province and as 219.06 kWh m-2 year-1for Antalya province if the single-layer PE plastic which is widelyused in our country is used without heat protection measures. When the double-layer PE plastic and well-insulated heat curtainsare used, thesevalues were determined as 304.09 kWh m-2 year-1 forKırşehir province and as 103.35 kWh m-2year-1 for Antalya province.Accordingto the results obtained, if the heat energy required for greenhouses inKırşehir province is supplied with fossil fuels, Kırşehir province does not havea chance to compete with Antalya province. However, when geothermal energy isused in the greenhouse and the maximum cost of kWh is 0.115 TL, Kırşehir provincewill have significant advantages in terms of reducing the carbon dioxide emissions from fossil fuels (imported coal,heating oil and natural gas) to the atmosphere as well as being able to competewith the provinces where greenhouse cultivation is well-developed like Antalya., Akdeniziklimine sahip ve ülkemizde seracılığın yoğun olarak yapıldığı Antalya ili vekarasal iklim özelliği gösteren ve seracılığın gelişmekte olduğu Kırşehirillerinde farklı donanım özelliğine sahip seralarda iç sıcaklığın 18 °C’de sabittutulması durumunda gereksinim duyulan ısı enerjisi, yakıt miktarı, karbondioksitemisyon değerleri ve rekabet edebilirlik açısından jeotermal enerjinin fiyatbelirlemesinin yapıldığı çalışmada, Kırşehir ve Antalya illerinde kurulacak tek katlıpolietilen plastik ile örtülü seralarda içi sıcaklığın 18 °C’de sabit tutulmasıdurumunda ihtiyaç duyulan maksimum ısı gücü gereksinimi Kırşehir ili için (253W m-2), Antalya ili için (141 W m-2) olarak belirlenmiştir.Bunun yanında ülkemizde yaygın olarak kullanılan tek katlı PE plastiğin ısıkorunum önlemleri alınmadan kullanılması halinde üretim periyodu süresinceihtiyaç duyulan ısı enerjisi gereksinimi Kırşehir ili için 589.02 kWh m-2yıl-1 ve Antalya ilinde 219.06 kWh m-2 yıl-1 olarak hesaplanmıştır.Seralarda çift katlı PE plastiğin ve yalıtımı iyi yapılmış ısı perdelerininkullanılması durumunda ise bu değerler Kırşehir ili için 304.09 kWh m-2yıl-1 ve Antalya ili için 103.35 kWh m-2yıl-1 olarak belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre Kırşehir ilinde seralariçin gerekli olan ısı enerjisinin fosil yakıtlar ile sağlanması durumunda Kırşehirilinin Antalya ili ile rekabet edebilme şansı bulunmamaktadır. Ancak sahipolduğu jeotermal enerjinin seracılıkta kullanılması ve kWh maliyetinin en fazla0.115 TL olması durumunda Kırşehir ilinin Antalya gibi seracılığın geliştiğiiller ile rekabet edebilmesinin yanında, fosil yakıtların (ithal kömür,kalorifer yakıtı ve doğalgaz) atmosfere verdiği karbondioksit salınımınınazaltması açısından da önemli üstünlükleri olacaktır.

Kablosuz sensör ağı uygulamaları ile Nesnelerin İnterneti (Internet of Things) olarak adlandırılan makineler arası iletişim (M2M), düşük veri aktarım hızı ve uygun maliyetle nesnelerden veri toplanmasına, analiz edilmesine ve karar destek sistemleri sayesinde de karmaşık sistemlerin kontrolünde karar vericilere yardımcı olmaktadır. Özellikle düşük gelirli kırsal alanlarda çevre yönetimi ve tarım politikalarının izlenmesini ve tarımsal üretimi geliştirmek için bu teknolojiler yeni olanaklar sunmaktadır. Bu çalışmada, düşük maliyetli, esnek ve ölçeklenebilir bir veri toplama ve analiz sistemi ile nesnelerin interneti uygulaması önerilmektedir. Bu amaçla açık kaynak donanım mikro işlemci kartları ile sensörlerden IEEE 802.15.4 Zigbee kablosuz iletişim protokolü ile alınan veriler sera bilgisayarı veri tabanında depolanmıştır. Sera bilgisayarı üzerinde PHP programlama diliyle geliştirilen yazılım ile veriler analiz edilebilmektedir. Sera bilgisayarından verilerin anlık olarak izlenmesi aynı zamanda uyarı kuralları ve işlem tanımları yapılabilmektedir. Sistem, sera koşullarında test edilmiştir. Veri aktarımı ve işlenmesi ile sensör ölçümleri gibi işlemleri istikrarlı olarak yaptığı gözlenmiştir. Önerilen sistem, modüler yapısı sayesinde ve özellikle küçük işletmeler için, iç ortam iklim verilerinin izlenmesi, havalandırma, sulama ve ısıtma sistemlerinin kontrol edilmesi amacıyla faydalı olabilir. Kablosuz sensör ağı uygulamaları ile Nesnelerin İnterneti (Internet of Things) olarak adlandırılan makineler arası iletişim (M2M), düşük veri aktarım hızı ve uygun maliyetle nesnelerden veri toplanmasına, analiz edilmesine ve karar destek sistemleri sayesinde de karmaşık sistemlerin kontrolünde karar vericilere yardımcı olmaktadır. Özellikle düşük gelirli kırsal alanlarda çevre yönetimi ve tarım politikalarının izlenmesini ve tarımsal üretimi geliştirmek için bu teknolojiler yeni olanaklar sunmaktadır. Bu çalışmada, düşük maliyetli, esnek ve ölçeklenebilir bir veri toplama ve analiz sistemi ile nesnelerin interneti uygulaması önerilmektedir. Bu amaçla açık kaynak donanım mikro işlemci kartları ile sensörlerden IEEE 802.15.4 Zigbee kablosuz iletişim protokolü ile alınan veriler sera bilgisayarı veri tabanında depolanmıştır. Sera bilgisayarı üzerinde PHP programlama diliyle geliştirilen yazılım ile veriler analiz edilebilmektedir. Sera bilgisayarından verilerin anlık olarak izlenmesi aynı zamanda uyarı kuralları ve işlem tanımları yapılabilmektedir. Sistem, sera koşullarında test edilmiştir. Veri aktarımı ve işlenmesi ile sensör ölçümleri gibi işlemleri istikrarlı olarak yaptığı gözlenmiştir. Önerilen sistem, modüler yapısı sayesinde ve özellikle küçük işletmeler için, iç ortam iklim verilerinin izlenmesi, havalandırma, sulama ve ısıtma sistemlerinin kontrol edilmesi amacıyla faydalı olabilir.

Akdeniz bölgesi başta olmak üzere Ege, Marmara ve Karadeniz kıyı bölgeleri ile bazı mikroklima alanlarda yoğunlaşan örtüaltı tarımı, son yıllarda İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde bulunan jeotermal enerji kaynaklarının kullanılmaya başlanmasıyla birlikte gelişim göstermeye devam etmektedir. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının kırsal kalkınma yatırımlarının desteklenmesi programı kapsamında, alternatif enerji kullanan (biyogaz, jeotermal vs.) seralarda % 50 hibe desteği sağlanması, jeotermal sulara sahip olan bölgelerimizde jeotermal seracılığı gündeme getirmiştir. İç Anadolu Bölgesinin karasal iklim özelliğine sahip Kırşehir ilinde mevcut jeotermal kaynakların varlığına ilaveten bakanlık tarafından yapılan desteklemeler il’de örtüaltı tarım faaliyetlerine bir ivme kazandırmıştır. Bu çalışmada, sahip olduğu jeotermal kaynaklar ile ülkemiz örtüaltı tarımında alternatif bölge olma özelliği gösteren Kırşehir ilinin uzun yıllar iklimsel verileri, coğrafi konumu ve tarımsal yapısı dikkate alınarak örtüaltı tarım potansiyeli araştırılmıştır. Örtüaltı tarımı açısından Kırşehir ilinin 1960-2015 yılları arası uzun yıllık iklim verileri incelendiğinde, sıcaklıkların arttığı, bağıl nem oranının da azalma eğiliminde olduğu belirlenmiştir. Bunun yanında, ilde meydana gelen uzun yıllar (56 yıl) sıcaklık ve bağıl nem değerlerinden yararlanılarak yapılan zaman serisi tahmininde tahmin fonksiyonu Quadratik bir model olarak elde edilmiştir. Buna ilişkin sıcaklık fonksiyonu Yt = 11.780 – 0.0652t + 0.001414*t2 , bağıl nem için Yt = 63.41 + 0,151t – 0.00387t2 olarak bulunmuştur. Greenhouse cultivation concentrated on, primarily in the Mediterranean region, and Aegean, Marmara and Black Sea coastal areas and some microclimate areas, continue to be developed in conjunction with the introduction of the geothermal energy resources in recent years, existed in Central Anatolia and Eastern Anatolia regions. With 50% grant support in the greenhouses, which use alternative energy (biogas, geothermal, etc.), in the scope of rural development investments support programme of Ministry of food agriculture and livestock, geothermal greenhouses have been brought up in the regions with geothermal water. In addition to the presence of geothermal resources in Kırşehir province, which has a continental climate in Central Anatolia region, also through the supports made by the Ministry, greenhouse agriculture activities have been accelerated. In this study we have investigated greenhouse agricultural potential of Kırşehir province, taking into account the climatic data based on long years, geographic location and agricultural structure of Kırşehir province with the alternative region property in respect of greenhouse agriculture due to its geothermal resources. Greenhouse agriculture in the province in terms of long years of climate data from 1960-2015 year are an increase in temperature is analyzed, the relative humidity was determined to be in decline. Besides, the province occurred in the long years (56 years) temperature and relative humidity values created by using the time series prediction in the prediction function is obtained as a quadratic model. The relevant temperature function Yt = 11.780 – 0.0652t + 0.001414*t2 , for relative humidity Yt = 63.41 + 0.151t – 0.00387t2 was found

Akdeniz iklimine sahip ülkelerde yaz aylarında ortaya çıkan yüksek sıcaklık ve buhar basıncı açığı, seralarda üretilen ürünlerin kalite ve miktarının düşmesine neden olmaktadır. Bu dönemde bitki stresini azaltmak ve pazara kaliteli ürün sunabilmek için seraların serinletilmesi gerekmektedir. Sera içerisindeki yüksek sıcaklıkları azaltmak amacıyla, doğal havalandırma ilk düşünülen yöntemdir. Doğal havalandırma; ilk yatırım ve işletme gideri diğer zorunlu (mekanik) yöntemlere göre daha ucuz ve daha kolay bir işletim göstermesine karşın, sıcaklıkların artmaya başladığı dönemlerde sera içerisindeki yüksek sıcaklıkların azaltılmasında yeterli olamamaktadır. Zorunlu havalandırma yönteminin avantajı, fanlar yardımıyla yapılan hava değişimde, hava değişim oranının doğal havalandırmaya göre kontrol edilebilir ve daha yüksek olmasıdır. Bu yöntemde de, sera içi yüksek sıcaklıkları düşürmede yaz aylarında yetersiz kalmaktadır. Diğer bir yöntemde seraya ulaşan radyasyonu azaltarak sera iç ortamındaki yüksek sıcaklıkları düşürmeye yardımcı olan gölgeleme yöntemidir. Bu yöntemde sera içerisindeki yüksek sıcaklıkların azaltılması bitki yetiştiriciliği için yeterli olmamakla birlikte, yanlış kullanımında bitkilerin güneş ışığından yararlanmasını azaltan bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Doğal havalandırma, zorunlu havalandırma ve gölgeleme yöntemlerinin yetersiz kaldığı bu dönemlerde sera iç ortamının serinletilmesinde kullanılan en etkili çözüm yollarından biri evaporatif (buharlaştırmalı) serinletme yöntemidir. Bu çalışmada, seralarda ortaya çıkan yüksek sıcaklıkların etkisinin azaltılması amacıyla kullanılan havalandırma (doğal ve zorunlu), gölgelendirme ve evaporatif serinletme yöntemleri ile bu yöntemlerin avantaj ve dezavantajları değerlendirilmiştir., Vapor pressure deficit and the high temperature emerged during the summer months in the countries withMediterranean climate, results in decrease of the quantity and the quality of the products produced in greenhouses. Duringthis period, to reduce the plant stress and in order to provide high quality products to the market, greenhouses are required tobe cooled. In order to reduce the temperatures in greenhouse, natural ventilation is the first method considered. Althoughnatural ventilation; is cheaper than the other forced methods in terms of the first investment and operating expenses, it is notenough to reduce the high temperatures in the greenhouse during the periods when the temperatures are starting to increase.The advantage of the forced ventilation method with fans is the higher amount of air exchange ratio and the ability to controlratio compared to natural ventilation. This method, too, is insufficient in the summer months to reduce the high temperaturesinside the greenhouse. Another method is the shading method; which helps to lower high temperatures in the inside thegreenhouse by reducing the radiation reaching the greenhouse. In this method, reduced temperature level inside thegreenhouse is insufficient for plant growth, and also improper use of this method causes reduced use of sunlight by plants.One of the most effective solutions for cooling the greenhouse during these periods when natural ventilation, forcedventilation and shading methods are inadequate is evaporative cooling. In this study, ventilation (natural and forced),shading and evaporative cooling methods, used to reduce the effect of high temperature that occurs in greenhouses, andadvantages and disadvantages of these methods have been evaluated.

The leaf area measurement is an important parameter in understanding the growth and physiology of a plant. Therefore, this study aimed to develop the best leaf area estimation model for tomato plants grown in plastic greenhouse conditions. The artificial neural network (ANN) and regression analysis techniques were used in the formation of a leaf area estimation model by using the leaf width and leaf length measurements determined by the linear measurement method. The plant material for the study consisted of 420 leaf samples of the Typhoon F1 tomato type grown in plastic greenhouse conditions. In the comparison of the created models according to both methods, the criteria of selecting low values for the root mean square error (RMSE), the mean absolute error (MAE), and the mean absolute percentage error (MAPE), and high value for the determination coefficient (R2 ) were taken into account, and the best estimation models were determined. In the comparison made according to these criteria, it was concluded that the error values of the ANN model [R2 0.96, RMSE 3.30, MAE 1.94, and MAPE 0.05] were lower than those of the regression model [R2 0.92, RMSE 4.71, MAE 3.31, and MAPE 0.08], and that the ANN method provided a better fit to the actual values; therefore, the ANN model can be used as an alternative method in estimating the leaf area.